Türk Ticaret Kanununda sahte ve tahrif edilmiş kambiyo senetlerine ilişkin düzenleme 660. maddede yer almaktadır. TTK’nın 660. maddesi “Bir poliçe metni
tahrif edildiği takdirde değiştirmeden sonra poliçe üzerine imza koymuş olan kimseler değişmiş metin gereğince ve ondan önce imzasını koyanlar ise eski metin gereğince mesul olurlar.” hükmünü içermektedir111. Burada, poliçenin senet metninde tahrifat yapılması hallerinde sorumluluğun kime ait olacağı düzenlenmiştir. Poliçeye ait bu düzenleme, mahiyetine aykırı düşmemek şartı ile bono için de uygulanabilir. TTK’nın 690/I. maddesi “bononun mahiyetine aykırı düşmedikçe
poliçelerin... ve bozup değiştirme hakkındaki 660. madde hükümleri bonolar hakkında da caridir.” hükmü ile atıfta bulunulmuştur.
TTK’nın 724. maddesinde “sahte veya tahrif edilmiş çek” başlığı altında ayrı bir düzenleme yapılmıştır112. Bu madde de “sahte veya tahrif edilmiş bir çeki ödemiş
olmasından doğan zarar muhataba ait olur; meğerki senette keşideci olarak gösterilen kimseye kendisine bırakılan çek defterini iyi saklamamış olması gibi bir kusurun isnadı mümkün olsun” hükmü yer almaktadır113. Sahte veya tahrif edilmiş çekin ödenmesinden doğan sorumluluğu düzenleyen bu madde sadece sahtecilik veya tahrifat hallerinde zarara kimin katlanacağı konusu üzerinde durmakta, TTK’nın 660. maddesine herhangi bir istisna getirmemektedir. Çekle ilgili TTK’nın
111 Senet metnindeki değişikliklerle ilgili TTK m. 660, Türk Ticaret Kanunu Tasarısının 748.
maddesinde benzer ifadelerle yer almaktadır: “Bir poliçe metni değiştirildiği takdirde, değiştirmeden
sonra poliçe üzerine imza koymuş olan kişiler, değişmiş metne ve ondan önce imzasını koyanlar ise eski metne göre sorumlu olurlar”.
112 Çekte tahrifat ve sahtecilik konusunda ayrıntılı bir inceleme için bkz: Ali PASLI: “Sahte ve
Tahrif Edilmiş Çek”, İBD. 2000, C.74, S.7–8–9, s.635–671; Ekrem TÖRÜNER: Ticaret Yasamız Açısından Çekte Sahtekarlık ve Tahrifat, ABD., 1980/ S.2, s.204-221; KENDİGELEN, s. 203 – 210.
113 Sahte ve tahrif edilmiş çekle ilgili TTK m.724, Türk Ticaret Kanunu Tasarısında da aynen
korunmaktadır. Tasarının 812. maddesi bu hususu şöyle düzenlemiştir: “Sahte veya tahrif edilmiş bir
çeki ödemiş olmasından doğan zarar muhataba ait olur; meğerki senette düzenleyen olarak gösterilen kişiye, kendisine verilen çek defterini iyi saklamamış olması gibi bir kusurun yüklenmesi mümkün olsun”.
730/7. maddesi TTK’nın 660. madde hükmünün çekler için de uygulanabileceğini açıkça düzenlemiştir.
B. TÜRK CEZA KANUNUNDA YER ALAN DÜZENLEMELER
765 Sayılı eski Türk Ceza Kanununda sahte ve tahrif edilmiş kambiyo senetlerine ilişkin düzenleme Kanunun İkinci Kitabının “Ammenin İtimadı Aleyhine İşlenen Cürümler” babının “Evrakta Sahtekârlık” başlığını taşıyan üçüncü faslında 349/2 maddesinde yer almaktaydı. Buradaki düzenleme ile aslında özel evrak olan bazı kıymetli evrak türleri, ticari hayattaki önemleri, kullanım alanlarının genişlikleri ve ticari işleri kolaylaştırıcı yönleri dikkate alınarak ticari hayattaki güvenin devamını sağlamak için ceza hukuku alanında resmi evrak gibi yaptırıma bağlanmıştı. Yani kambiyo senetlerinde yapılan sahtecilik ve tahrifat fiilleri aslında özel evrak niteliğinde olmalarına rağmen resmi evrakta yapılmış gibi cezalandırılmaktaydı.
Bu konu, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun114 İkinci Kitabının Üçüncü kısmının “Kamu Güvenine Karşı Suçlar” başlığını taşıyan Dördüncü Bölümünün 204–212 maddeleri arasında düzenlenmiştir. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun “Resmî belge hükmünde belgeler” başlığını taşıyan 210.maddesi115 aynen şöyledir: “
Özel belgede sahtecilik suçunun konusunun, emre veya hamile yazılı kambiyo senedi, emtiayı temsil eden belge, hisse senedi, tahvil veya vasiyetname olması hâlinde, resmî belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümler uygulanır. Gerçeğe aykırı belge düzenleyen tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire veya diğer sağlık mesleği mensubu, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Düzenlenen belgenin kişiye haksız bir menfaat sağlaması ya da kamunun veya kişilerin zararına bir sonuç
114 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu 26.9.2004 tarihinde kabul edilmiş, 12.10.2004 tarihinde
yayınlanmış 01.06.2005 tarihinde ise yürürlüğe girmiştir.
115 Madde, ticarî hayatta büyük yer tutan ve basit bir ciro ile veya buna bile gerek görülmeksizin
tedavül eden bazı evrakı daha ciddî bir şekilde korumak maksadına yöneliktir. Madde ile sayılan özel belgelerde sahtecilik yapılması hâlinde, resmî belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümlerin uygulanacağı kabul edilmiştir. Burada söz konusu olan, sadece resmi belgede sahtecilik suçuna ilişkin cezanın uygulanması değildir. Sayılan belgelerde sahtecilik yapılması durumunda, resmi belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümler bütün olarak uygulanır. Kambiyo senedi veya emtiayı temsil eden evrak, imzalı ve boş olarak faile tevdi edilmiş olup da, fail, bunu tevdi maksadından farklı bir şekilde doldurmuşsa, o takdirde açığa atılan imzanın, kötüye kullanılmasına ilişkin yaptırım uygulanacaktır. Çünkü bu durumda, tevdi edilen kağıt, imzalı ve fakat boş olarak verildiği için, henüz belge niteliğini kazanmamıştır
doğurucu nitelik taşıması hâlinde, resmî belgede sahtecilik hükümlerine göre cezaya hükmolunur”.
TCK m.204’e göre: “Bir resmî belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir
resmî belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren veya sahte resmî belgeyi kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmî bir belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren, gerçeğe aykırı olarak belge düzenleyen veya sahte resmî belgeyi kullanan kamu görevlisi üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Resmî belgenin, kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belge niteliğinde olması hâlinde, verilecek ceza yarısı oranında artırılır”.
Emre ve hamile yazılı kambiyo senetlerinde yapılan sahtecilik ve tahrifat, TCK’nın 204. maddesindeki resmi evrakta sahtekârlık suçunu meydana getirir116. Nama yazılı kambiyo senetlerinde ise özel evrakta sahtekârlık suçu oluşacaktır117. Özel evrakta sahtekârlık suçu Türk Ceza Kanununun 207. maddesinde şöyle düzenlenmiştir: “(1) Bir özel belgeyi sahte olarak düzenleyen veya gerçek bir özel
belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren ve kullanan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Bir sahte özel belgeyi bu özelliğini bilerek kullanan kişi de yukarıdaki fıkra
hükmüne göre cezalandırılır”.
116 Maddede, resmi belgede sahtecilik suçu tanımlanmıştır. Suçun konusu resmi belgedir. Belge, eski
dilimizdeki “evrak” kelimesi karşılığında kullanılmakta olup, yazılı kağıt anlamına gelmektedir. Bu bakımdan, yazılı kağıt niteliğinde olmayan şey, ispat kuvveti ne olursa olsun, belge niteliği taşımamaktadır. Kağıt üzerindeki yazının, anlaşılabilir bir içeriğe sahip olması ve ayrıca, bir irade beyanını ihtiva etmesi gerekir. Bu yazının belli bir kişiye veya kişilere izafe edilebilir olması gerekir. Ancak, bu kişilerin gerçekten mevcut kişiler olması gerekmez. Bu itibarla, gerçek veya hayalî belli bir kişiye izafe edilemeyen yazılı kağıt, belge niteliği taşımaz. Kâğıt üzerindeki yazının belli bir kişiye izafe edilebilmesi için, bu kişinin ad ve soyadının kâğıda eksiksiz bir şekilde yazılması ve kağıdın bu kişi tarafından imzalanmış olması şart değildir. Ancak, bazı belgeler (örneğin poliçe gibi kambiyo senetleri) açısından, belge üzerinde kişinin kendi el yazısı ile imzasının atılmış olması gerekir. Zira imza, ilgili kambiyo senedinin zorunlu şekil şartını (kurucu bir unsurunu) oluşturmaktadır. Bir kişinin, düzenlediği belgeye başkasının adını yazması ve belgeyi imzalaması durumunda da bir belge vardır; ancak, bu belge sahtedir. Belge altında adı yazılan ve adına imza konulan kişi, gerçek veya hayali bir kişi olabilir. Bunun, belgenin varlığına bir etkisi bulunmamaktadır. Bir belgeden söz edebilmek için, kâğıt üzerindeki yazının içeriğinin hukukî bir kıymet taşıması, hukukî bir hüküm ifade eylemesi, hukukî bir sonuç doğurmaya elverişli olması gerekir.
İKİNCİ BÖLÜM
KAMBİYO SENETLERİNDE SAHTECİLİK VE TAHRİFATTAN DOĞAN