1 "Feuerbach Ü zerine Tezler", M arx ta ra fın d a n , k en d isin e a it ta rih s e l m a te ry a liz m teo risin i, e sa s o la ra k ta m a m la m ış ve m atery alizm i in sa n to p lu m u n u k a p sa y a c a k biçim de g en işletm iş olduğu 1845 ilk y azın d a B rü k sel'd e y azılm ıştır. E n g e ls e göre b u "yeni d ünya an lay ışın ın d âh iy an e to h u m u n u n atılm ış o ld u ğ u ilk belge” idi. (Bkz: K. M arx, F. E ngels, Felsefe İncelem eleri, Sol Y a y ın la n , A n k ara 1975, s. 9.)
"F euerbach Ü zerin e T e z le r'in d e , M arx, F eu erb ach ’ın ve o n d an önce
k ile rin m a tery alizm lerin in tem el k u s u r la n n ı —edilgin, sezgisel y a k la ş ım la r ın ı ve in san ın devrim ci eylem inin, "pratik-eleştirel" eylem inin önem ini a n la y a m a m a la n m — o rta y a k o y m ak tad ır. M arx, d ü n y an ın k a v ra n m a sın d a ve d eğ iştirilm esin d e devrim ci p ra tiğ in oynadığı belirleyici rolü v u rg u luyor.
"Tezler", M arx’in 1844-47 ta r ih li ve "F euerbach'a ilişk in " b aşlıklı
"N otdefterlerT 'nde y e r a lm a k ta d ır. E n g els "T ezler'i 1888'de y ay ın lark en , M a rx 'in y ay ın lam ay ı d ü şü n m ed iğ i b u belgeyi o k u r için d a h a a n la ş ılır h ale g e tirm e k üzere bazı değ işik lik ler y ap m ıştı. B u rad a, M arx’in özgün m etni ile E n g els'in b ask ıy a h azırlad ığ ı m etin , a y n ayrı y a y ın la n m a k ta d ır. "Feu- e rb a c h Ü zerine Tezler" başlığı M arksizm -L eninizm E n s titü s ü ta ra fın d a n k o n u lm u ştu r. — 20.
2 A lm a n İdeolojisi (D ie d eutsche Ideologie. K ritik d er neuesten d e u ts c h en Philosophie in ihren R ep rä sen ta n ten Feuerbach, B. B a u er u n d S tir- ner, u n d des deutschen S o zia lism u s in seinen verschiedenen P ropheten) 1845-46'da B rü k sel'd e M arx ve E ngels ta ra fın d a n b irlik te yazılm ıştır. Bu y a p ıtta M arx ve E ngels, m a te ry a list t a r i h anlayışını, bilim sel kom ünizm te o risin in felsefi tem eli o la ra k ilk kez işlem işlerdir.
A lm a n İdeolofisi'nin e ly a z m a la n ik i c iltte n oluşm aktaydı: birincisi h eg el-so n rası felsefenin eleştirisi; ve İkincisi, "hakiki" sosyalizm in e le ş tiri
si.
B irinci C ildin B irinci B ölüm ü A lm a n İdeolojisi'nin tem el belirleyici içeriğini o rta y a k o y m ak tad ır. B ü tü n y a p ıtın en önem li b ö lü m ü n ü o lu ş tu r
m a s ın ın ve kendi b a şm a önem li o lu ş u n u n ned en i b u d u r.
E ly azm asın m B irinci B ölüm ü, m üsv ed d e h alin d ek i e ly a z m a la n m n üç k e sim in d e n ve b u b ö lü m ü n b a şlan g ıcın ın iki tem iz k o p y asın d an o lu şm ak ta d ır. B una göre, bölüm d ö rt kesim e ay rılm ıştır.
B irinci B ölüm ün B irinci K esim i, tem iz kopyanın ikinci v ersiyonudur;
şu fa rk la ki, birinci v ersiy o n d a olup da ikinci versiyona a lın m am ış k ısım
or-g a n in elde ettiğ i sonuçlan A ilenin, Özel M ülkiyetin ve D evletin Kökeni
raphische G rundlage der W eltgeschichte. — 49dn.
14 G enç-hegelcilerin ve özellikle S tirn e r'in k u llan d ığ ı te rim le r. — 53. yapılabileceği ve dolayısıyla devrim in yalnızca tek bir ülkede zafere u la ş
m asının iihftn V‘Yfflfl1-—ki bu vargı nihai ifadesini Engels'in, "Ko
m ünizm in ilkeleri" adlı denem esinde bulur, (bkz: Marx-Engels, K om ünist M anifesto ve K om ünizm in İlkeleri, Sol Y ayınlan, Ankara 1991, s. 212- 213.) — tekel-öncesi kapitalizm dönemi için doğruydu. Ö \
E m peryalizm çağında k a p ita liz m in e şit o lm ayan ekonom ik ve siy asal
arx-E n g els-M a rksizm , Sol Y a y ın la n , A n k ara 1990, s. 236-240.) — 58.
y a p tık la rı m e tn in hem en a rd ın d a n geliyordu. III. B ölüm deki sözü edilen p a sa jd a M arx ve E ngels, H eg el'in D ie Philosophie d er Geschichte adlı y a p ıtın d a n a lın tı y apıyorlardı. — 73.
32 T a h ıl Y a sa la rın a K arşı B irlik — Ingiliz sa n a y i b u ıju v a z is in in ö r
g ü tü ; 1838'de M an ch ester'lı fa b rik a sah ip leri C obden ve B rig h t ta r a fın d a n k u ru lm u ştu . D ışa rd a n y a p ıla n ta h ıl ith a lin i k ısıtlam ay ı ya da y a s a k la m a yı a m aç lay an T ah ıl Y a sa la rı, b ü y ü k to p rak b ey lerin in ç ık a rla rın ı k o ru m a k ü zere k o n u lm u ştu . B irlik, sın ırs ız se rb e st tic a re t istem in i öne sü re re k , iş
çi ü c re tle rin i d ü şü rm e k ve to p ra k a risto k ra sis in in ekonom ik ve siy a sa l g ü cü n ü zay ıflatm ak am acıyla T ah ıl Y asaların ın k a ld ırılm a la rı için sa v a ş
tı. Bu sav aşım so n u cu n d a T a h ıl Y asaları 1846'da kaldırıldı. — 76.
33 Verein (birlik), M ax Ş tim e r 'e göre çık arcıların o lu ş tu rd u k la rı gö
n ü llü b ir b irlik ti. — 77.
34 165 İ de Cromwell tarafından çıkartılan v e daha sonra yenilenen yasalar. B u yasalar, Avrupa'dan, Rusya'dan ya da Türkiye'den ithal edi
len m etalan n yalm z İngiliz y a da ihracatçı ülkelerin gem ileriyle taşın m a
sı gereğini koşul olarak getiriyordu. İngiliz kıyılan boyunca kabotaj hakkı yalm z Ingiliz gem ilerinin tekelinde olacaktı. Ingiliz denizciliğini kolaylaş
tırm ak amacım güden bu yasalar, özellikle Hollanda'ya karşı yöneltilm iş
lerdi. 1793 ile 1854 arasında kaldınldılar. — 84.
35 B u fa rk lıla ş a n (d iffera n siyel) vergiler, b ir m etay a, şu ya d a b u ü l
k ed en g elm esine göre, fa rk lı g ü m rü k resim leri koyuyordu. — 84.
36 J . A ikin, A D escription o f the C ountry from. T h irty to F orty M iles R o u n d M a n ch ester, London 1795. — 85.
37 M arx ve E ngels b u ra d a , I. P in to ’n un Traité de la C irculation e t d u C rédit (A m sterdam 1771, s. 234, 283) adlı k ita b ın d a y ay ın lan m ış, "L ettre s u r la Ja lo u sie d u C om m erce"den a lın tı yapıyorlar. — 85.
38 A. S m ith , A n In q u iry in to the N a tu re a n d C auses o f the W ealth o f N a tio n s, London 1776. — 86.
39 J e a n J a c q u e s R o u sseau , D u C ontrat Social: ou p rin cip es d u d ro it po litiq u e, A m sterd am 1762. — 96.
40 B u ra d a M ax S tim e r 'in W ignad's V ierteljahrsschrift, Bd. I l l, 1845, s. 187'de yay ın lan m ış "R ezensenten S tirnes" adlı m ak alesin d e ifade edilen g ö rü şlere değiniliyor. — 97.
41 N o rm a n la r In g iltere'y i 1066'da, N apoli'yi de 1130'da is tila e tm iş lerdi. — 99.
42 Doğu R o m a İm p a ra to rlu ğ u — Köleci Roma İm paratorluğundan 395 yılında ayrılm ış bir devlet; merkezi Konstantinople (İstanbul) idi. D a
ha sonraları B izans adım alm ıştır. Doğu Roma İmparatorluğu 1453'de, Osmanlılar tarafından istila edilinceye dek varolmuştur. — 100.
43 Amalfi — Napoli'nin güneyinde kurulmuş bir Italyan kenti. 10. ve 11. yüzyıllarda parlak bir lim andı. B u kentin deniz hukuku bütün İtalya tarafından benim senm işti. — 108.
ADLAR DtZÎNl
Aikin, John. — 85.
Augustus. — 47.
Bauer, Bruno — 47, 49, 61, 65, 67, 68, 70.
Biiyiik tskender. — 80.
Charlemagne. — 101.
Cherbuliez, Antoine Elisée. — 102.
Feuerbach, Ludwig Andreas. — 20-26, 45-49,68-69.
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. — 31, 34,65,70,73.
Henri VIII. — 82.
Hesse, Moses. 60dn.
Isa. — 60dn.
Leibniz, Gottfried Wilhelm. — 45.
Napoléon, Bonaparte. — 60.
Newton, Isaac. — 86.
Owen, Robert. — 24.
Pinto, Isaac. — 85.
Sismondi, Jean-Charles-Léonard Sismon- ded e. — 102.
Smith, Adam.— 86.
Stirner, Max, Schmidt, Johann Caspar'in takma adı. — 34, 60,66, 69,73,97.
Strauss, Dawid Friedrich. — 32, 34.
Venedey, Jakob. — 68.
KONU DtZİNl
Kölelik - 38-40,44,54,55,100.