ÖZET
Bu çalışmanın temel amacı birçok kültürel unsura ev sahipliği yapan Şırnak ilinin var olan potansiyelini kullanamamasındaki nedenleri ve bu nedenlere yönelik çözüm önerilerini ortaya koymaktır. Ayrıca Şırnak’ın “Kültür ve Turizm” açısından zayıf ve güçlü yanları ile fırsat ve tehditlerinin ne olduğunu belirlemek diğer bir amacımızdır. Bu amaçlar çerçevesinde Şırnak’ta kültür ve turizm ile ilgilenen kişilerden oluşan bir odak grup görüşmesi yapılmıştır. Odak grup görüşmesi il acentaları, belediye kültür işleri sorumluları, il kültür ve turizm müdürlüğü, otel işletmeleri yetkilileri ile yapılmıştır. Araştırma sonucunda var olan sorunlar, çözüm önerileri, zayıf ve güçlü yanlar ile fırsat ve tehditler ortaya konulmuştur. Çalışmanın Şırnak kültür ve turizm konusunda yol gösterici olması beklenmektedir.
Anahtar kelimeler: Şırnak, Kültür ve Turizm
A. GİRİŞ
Günümüzde sürekli büyüme gösteren turizm, birçok ülkenin ekonomik, siyasal ve sosyo-kültürel açıdan önemsediği bir sektör haline gelmiştir. Nitekim turizmin sağlamış olduğu ekonomik, sosyo-kültürel ve çevresel faydaları neticesinde bölgesel kalkınmada önemli etkisi olmaktadır (Çelik ve Doru, 2016). Özellikle az gelişmiş yerlerde, kırsal alanlarda kırsal kalkınmanın da önemli bir aracıdır (MacDonald ve Jolliffe, 2003). Bu açıdan bakıldığında turizm potansiyeli olan ancak çeşitli nedenlerle değerlendirilemeyen Şırnak’ın bu noktada sahip olduğu sorunları çözmek oldukça önem arz etmektedir.
86
Turizm ekonomik, çevresel ve sosyo-kültürel etkilerinin yanında aynı zamanda kültürlerarası etkileşimi sağlayarak toplumsal barışı sağlamada önemli bir araçtır (Uriely, Maoz ve Reichel; Pizam, Fleischer ve Mansfeld, 2002). Bu açıdan bakıldığında uzun yıllardır bölgede var olan huzursuzluk ve kaos ortamının giderilmesi, batının güneydoğuya bakış açısının değişebilmesi için turizm sektörüne ivedilikle ihtiyaç olduğu söylenebilir. Bu çerçevede ele alındığında turizm Şırnak için önemli bir sektör olarak görülmektedir. Böyle görülmesinde en önemli nedenlerden biri de Şırnak’ın sahip olduğu kültür ve turizm potansiyelidir. Şırnak Hz. Nuh’un şehri olarak, birçok medeniyete beşiklik etmiştir. Ayrıca farklı toplumlara (Nasturiler, Müslümanlar, Süryaniler vs.) ev sahipliği yapmış olması (Soydan ve Şarman, 2013) nedeni ile tarihi açıdan önemli bir yerdir. Ancak günümüze kadar henüz bu yapılar değerlendirilememiştir.
Çalışmanın amacı; Şırnak ilinin kültür ve turizm alanında sorunlarını belirlemek ve çözüm geliştirmektir. Bu amaçla Şırnak turizm ve kültür anlayışında farkındalık oluşturmak ve yereli bilinçlendirmek diğer amaçlar arasındadır. Bu amaca ulaşmak için odak grup görüşmesi yapılarak ilgili yetkililerin görüşleri alınmış ve verilen cevaplar kategorileştirilerek ortaya konulmuştur.
A.1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Turizm, dinlenme, eğlenme, görme, tanıma, sportif faaliyetlerde bulunma, bilgi ve görgüsünü artırma gibi amaçlarla; ya da sadece zevk için yapılan gezi (seyahate çıkma) demektir (Doğanay & Zaman, 2013). Diğer bir tanıma göre ise; turizm, “insanların sürekli ikamet ettikleri ve çalıştıkları yerler dışındaki destinasyonlara geçici hareketlerini, bu destinasyonlarda kalmaları esnasında gerçekleştirdikleri aktiviteleri ve kişilerin gereksinimlerini karşılamak için oluşturulan olanaklar” şeklinde tanımlanmaktadır (Mathieson ve Wall, 1982: 1). Ele aldığımız diğer bir kavram olan kültür ise; bir toplumu ya da toplumsal bir grubu tanımlayan belirgin maddi, manevi, zihinsel ve duygusal özelliklerin bileşiminden oluşan bir bütün ve sadece bilim ve edebiyatı değil, aynı zamanda yaşam biçimlerini, insanın temel haklarını, değer yargılarını, geleneklerini ve inançlarını da kapsayan bir “olgu”dur (UNESCO, 1982 akt. Oğuz, 2011).
Günümüzde kültür ve turizm; insanların birbirlerini tanıma ve farklılıklara saygı duymayı sağlayan en önemli araçlardır. Özellikle insanların merak duygusu onları farklı kültürleri tanımaya ve görmeye itmektedir. Bu tanıma ve görme olayında ortaya çıkan turizm hareketliliğin ekonomik, çevresel, sosyo-kültürel, siyasal ve psikolojik birçok yansıması olmaktadır.
zengin bir kültürü barındıran ülkeler veya bölgeler turizmden en yüksek payı alma amacındadırlar.
Nitekim turizm kırsal kalkınmanın ve toplumsal refahın artması için önemli bir sektördür. Bu açıdan Şırnak ili sahip olduğu tarihsel birikimi, kültürel değerleri ve doğal unsurları ile kültür ve turizmden fayda sağlayabilecek önemli bir şehirdir. Ancak mevcut duruma bakıldığında var olan potansiyelin yeterince kullanılamadığı görülmektedir.
Şırnak’ın sahip olduğu turizm potansiyeli ile ilgili çalışmaların yeterli düzeyde olmadığı görülmektedir. Çelik ve Akardeniz 2012 yılında Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumunda Şırnak’ın sahip olduğu turizm sorunları ve çözüm önerilerini ortaya koymaya çalışmışlardır. Şarman ve Çelik (2013) International Religious Tourism and Tolerance adlı konferansta Şırnak’ın İnanç Turizmi Potansiyelini ele almışlardır ve bu yöndeki sorunlar ve çözüm önerileri ortaya konulmuştur. Çelik ve Coşkun (2015) Şırnak’ın da dahil olduğu TRC3 bölgesinin termal turizm potansiyelini ele alarak mevcut kaplıcalara dikkat çekmişlerdir. Yaşın (2016) Şırnak’ın da dahil olduğu “Botan Yemekleri” adlı kitabı ile Şırnak’ın gastronomi turizmini ele almıştır. Yaşın’ın ayrıca tarih ve kültür alanında Cizre ile ilgili önemli kitapları bulunmaktadır. Soydan ve Şarman (2013) Mardin ve Şırnak’taki Süryanilere ait dini yapıları kültür ve inanç turizmi açısından ele almışlardır. Top (2010) Şırnak’taki mimari yapıları incelemiş ve değerlendirmiştir. Ayrıca Top (2009) editörlüğünde Şırnak Valiliği’nin desteği ile Şırnak Kültür Envanteri oldukça önemli bir çalışmadır.
A.2. ŞIRNAK’TAKİ MEVCUT DURUM
Şırnak’ın sahip olduğu kültür ve turizm potansiyeline rağmen var olan durum bu bölümde istatistiki veriler ışığında değerlendirilmiştir.
Tablo 1: Şırnak İli Turizm ve Belediye İşletme Belgeli Tesislere Geliş, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranları (2015-2016)
Tesise geliş sayısı süresi (gün)Ort. kalış Doluluk oranı %
İl Yıl Yabancı Yerli Toplam Toplam Toplam
ŞIRNAK 2015 9 110 72 772 81 882 1,5 29,76
ŞIRNAK 2016 4 584 81 954 86 538 1,4 27
88
Şırnak istatistiklerine bakıldığında en son 2016 yılında 86 binin üzerinde konaklama gerçekleştirilmiş ve ortalama kalış süreleri yaklaşık 1,5 gün olarak gerçekleşmiştir. Yıllık doluluk oranı ise yüzde 27 olarak görülmektedir. 2015 ve 2016 yılındaki güvenlik olayları nedeni ile verilerde konaklayanların turist olup olmadıkları görülememektedir. Daha sağlıklı bir değerlendirme yapabilmek için örneğin önceki yıllara bakılmış ve benzer sonuçlar çıktığı görülmüştür. 2010’lu yılların verilerine bakıldığında turist sayısı bakımından artışların olduğu ortalama kalış süresi ile doluluk oranları açısından büyük farklılıklar olmadığı görülmektedir. Ayrıca otel işletmeleri ile yapılan görüşmelerde de kalış sürelerinin tablodaki verileri doğruladığı belirlenmiştir. Bu açıdan bakıldığında konaklayan kişilerin ağırlıklı olarak iş amaçlı (pazarlamacılar, siyasiler vs.) gelenlerin olduğu söylenebilir. Bu durumda aslında Şırnak’ı merak eden ve gezmek için gelen kişilerin sayısını net olarak belirtilememekle birlikte çok az sayıda olabileceği öngörülmektedir.
Tablo 2: Şırnak Seyahat Acentaları
Acenta Adı
Grubu İl
İlçe
73 BALVEREN TURİZM A ŞIRNAK SİLOPİ
73 BALVEREN TURİZM (Cizre Şb.) A ŞIRNAK CİZRE
ASURLAR TURİZM (Silopi Şb.) A ŞIRNAK SİLOPİ
BARIŞLAR TURİZM A ŞIRNAK MERKEZ
COD TURİZM A ŞIRNAK CİZRE
HABUR TURİZM A ŞIRNAK SİLOPİ
HAŞİMİ TOURİSM A ŞIRNAK SİLOPİ
IM-CA TURİZM A ŞIRNAK CİZRE
MİRAN ABAY TURİZM SEYAHAT ACENTASI A ŞIRNAK İDİL
MİRZAOĞLU TUR TURİZM A ŞIRNAK SİLOPİ
MUSTAFA YAVUZ İLÇİ SEYAHAT A ŞIRNAK MERKEZ
RIYADH TRAVEL TURİZM A ŞIRNAK CİZRE
TAYŞUN TURİZM A ŞIRNAK SİLOPİ
TUR ABDİN SEYAHAT ACENTASI A ŞIRNAK İDİL
ZİYNET TURİZM (Silopi Şb.) A ŞIRNAK SİLOPİ
Kaynak: TÜRSAB (2017)
Şırnak’ta toplamda 17 A grubu seyahat acentası bulunmaktadır. Acentaların büyük çoğunluğu bilet satış işlemleri yapmakta ve bazıları Şırnak dışına turlar düzenlemektedir. Ancak Şırnak’a tur getiren acenta henüz bulunmamaktadır.
B. YÖNTEM VE BULGULAR B.1. YÖNTEM
Şırnak ilinde “Kültür ve Turizm” alanında sorunlar, çözüm önerileri, güçlü ve zayıf yönler ile fırsat ve tehditlerin neler olduğu odak grup görüşmesi yapılarak ortaya konulmuştur. Odak grup görüşmesine Şırnak ilinde kültür ve turizm konusunda girişimleri olan ve işin içinde olan kişiler davet edilmiştir. Toplamda 15 kişi davet edilmiş ancak 13 kişi görüşmeye katılabilmiştir. Odak grup görüşmesi yuvarlak masa etrafında gerçekleşmiş ve yaklaşık üç saat sürmüştür. Görüşme esnasında herkese 10’ar dakika fikirlerini söyleme hakkı tanınmış süre dışında da fikri ve önerisi olanlara söz hakkı verilmiştir. Odak grup görüşmesinde dile getirilenler araştırmacı raportör tarafından not edilmiştir. Elde edilen ham düşünce ve öneriler daha sonra araştırmacılar tarafından başlıklar halinde ele alınarak sistemli bir hale getirilmiştir.
B.2. BULGULAR
Katılımcılara öncelikle Şırnak’ın “Kültür ve Turizm” alanındaki sorunları ve çözüm önerileri sorulmuştur. Katılımcıların yaklaşık % 90’ı verilen cevaplarda hem fikir olmuşlardır. Daha iyi anlaşılması için tabloda kültür ve turizm sorunları belirtilmiştir.
90
Tablo 3: Şırnak’ın Kültür ve Turizm Konusundaki Sorun ve Çözüm Önerileri
Sorunlar Çözüm Önerileri
• Tanıtım ve pazarlama soru-
nu, • Şırnak tanıtım sitesi hazırlanmalı.• Turistik yerlere ulaşımın sağlanabilme- si için yol ve yönlendirme levhalarının yapılması.
• Spor turizmine önem verilmeli. • TRC3 İllerinin birlikte tanıtılması. • Tur operatörleri ve ilgili turizm kuru-
luşlarının Şırnak’a çağrılması. • Şırnak turizm rotasının oluşturulması. • Tanıtım ve pazarlama profesyonel kişi-
lerce yapılmalı.
• Bölgede bulunan yapılar minyatür ola- rak bir milli park içinde sergilenmeli. • Şırnak ile ilgili edebi eserlerin (roman,
tarih kitabı vs.) tanıtımı yapılmalı. • Komşu ülkelerle turizm alanında iş bir-
likleri yapılmalı.
• Şırnak’ı bilmeyen yerli halk ve öğrencilere Şırnak gezileri yapılarak tanıtılmalı.
• Fuar vb. organizasyonlara bütün turiz- mcilerin katılımı sağlanmalı, fuarlara katılan kişilerin alanında yetkin olmalı.
• Güvenlik sorunu (genel
olarak),
• Güvenlik önlemleri azaltılmalı.