Şirketlerin Finansal Performanslarının Analizi

ĐMKB'de işlem gören halka açık şirketler arasında öz sermayesi en düşük yüz şirket içinde yapılan çalışmada 1990 yılından bu güne kadar yapılan halka arzlarda elde edilen veriler aşağıda sıralanmıştır. Ortaya çıkan bulgular ile yapılan değerlendirmeler aşağıdaki gibidir:

1. ĐMKB’de 338 şirket işlem görmekte olup yapılan çalışma bu şirketlerin öz sermayesi en düşük yüz şirket arasında yapılmıştır,

2. Bu şirketlerin toplam ilk halka arz gelirlerinin net bugünkü karşılığı 816,879,305.46 TL olarak gerçekleşmiştir,

3. Bu şirketlerin halka arz edildiği günden bugüne yapmış oldukları bedelli sermaye artırımlarının bugün ki değeri 1.663.347.931,79 TL olarak gerçekleşmiştir.

4. Bu şirketlerin toplamda sermaye piyasalarından elde etmiş oldukları kaynakların toplamı 2.480.227.237 TL olarak gerçekleşmiştir.

151 _{Rahmi Yücel, Firma Değerlemesinde Muhasebe Karlarının Rolü: ĐMKB’de Ampirik bir} Çalışma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Kocaeli, 2005, s. 51.

96

5. Bu şirketlerin bugünkü öz sermayelerinin toplam değeri ise 1.131.574.729 TL'dir.

6. Toplamda sermaye piyasalarından elde edilen kaynak ile var olan varlık değeri arasında -1.361.940.282 TL tutarında bir negatif fark vardır. 7. ĐMKB’de piyasa değeri en yüksek ilk elli şirket arasında inceleme

yapıldığında bu şirketlerin halka açıklık oranının %33.06 olduğu görülmüştür. Bu oran aslında ortaklık amaçlı blok satışların borsada halka arzı ile suni olarak çıkan bir rakamdır. Aslında halka açılan kısma bakıldığında şirketlerin halka açıklık oranı %15 altında kalan bir rakamdır.

8. Tüm piyasanın değeri olan 272.381.774.829 TL’nin 229.250.590.552 TL kısmı bu ilk elli şirketin piyasa değeri olarak görülmektedir. Buda yaklaşık piyasanın %84.16 kısmına karşılık gelmektedir. Geriye kalan iki yüz yirmi yedi şirketin piyasa değeri 43.581.083.973 TL ve buda tüm piyasanın ancak %15.84 bölümünü oluşturmuştur.

ĐMKB’de işlem gören şirketler arasında şirket performanslarını karşılaştırırken piyasa değeri açısından en yüksek ilk elli ve diğerleri şeklinde bir karşılaştırmaya gidildiğinde ise aşağıda sayılan durumlar belirlenmiştir:

1. SPK’nun 2008 yılı altı aylık bilanço verilerine bakıldığında piyasa değeri en yüksek ilk elli şirketin toplam karı 14.647.864.194 TL’dir. ĐMKB’deki tüm şirketlerin toplam karı ise 16.576.419.311’dir. Kısacası piyasa değeri en yüksek olan ilk elli şirket toplam karı ĐMKB’deki tüm şirketlerin karının %88’idir.

2. SPK’nun 2008 yılı altı aylık bilanço verilerine bakıldığında ĐMKB’de işlem gören şirketlerin toplam piyasa değeri 221.593.728.129 TL’dir. Piyasa değeri en yüksek olan elli şirketin piyasa değeri ise 189.771.279.129 TL’dir. Böylece piyasa değeri en yüksek elli şirketin tüm piyasa şirketlerinin değerine oranı %88’dir.

97

3. SPK’nun 2008 yılı altı aylık bilanço verilerine bakıldığında ĐMKB’de halka açılık değeri en yüksek ilk elli şirketin toplam değeri 65.670.653.109 TL’dir. Şirketlerin toplam halka açıklık değeri ise 77.152.172.836 TL’dir. Halka açıklık değeri en yüksek ilk elli şirketin toplam halka açıklık değerine oranı %85’tir.

Aşağıdaki tabloda ĐMKB’de işlem gören şirketler arasında şirket performanslarını karşılaştırırken piyasa değeri açısından en yüksek ilk elli ve diğerleri şeklinde yapılan karşılaştırma görülmektedir.

Tablo 1.13. ĐMKB’deki Şirketlerin Performansları (2008)

Performans Göstergesi Değer

Piyasa değeri en yüksek ilk 50 şirketin toplam karı (TL) 14.647.864.196

Toplam şirketlerin karı (TL) 16.576.419.311

Piyasa değeri en yüksek ilk 50 şirketin toplam karının tüm

şirketlerin toplam karına oranı (%) 88

Toplam şirketlerin piyasa değeri (TL) 221.593.728.367

Piyasa değeri en yüksek ilk 50 şirketin toplam değeri (TL) 189.771.279.129 Piyasa değeri en yüksek ilk 50 şirketin toplam değerinin tüm

piyasa şirketlerinin değerine oranı (%) 86

Halka açık değeri en yüksek ilk 50 şirketin toplam değeri (TL) 65.670.653.110 Şirketlerin toplam halka açık piyasa değeri (TL) 77.152.172.837 Halka açıklık değeri en yüksek ilk 50 şirketin toplam halka

açıklık değerine oranı (%) 85

Kaynak: IMKB, Halka Arz Đstatistikleri, Đstanbul, 2008.

ĐMKB’de piyasa değeri en yüksek ilk 50 şirketin halka açıklık oranı yaklaşık %32 seviyelerinde görülmekte iken geri kalan 272 şirketin halka açıklık oranı %53 seviyelerinde olması halka açıklık oranı ile şirket faaliyet performansı arasında ters ilişki olduğunu göstermektedir

Bu veriler bize, gerçekte kurumsallaşma yolunda mesafe almış Türkiye’nin en önemli ve büyük şirketlerinin halka açılma oranlarını özellikle düşük tuttuğunu göstermektedir. Bunun sebebinin sadece yönetimi kaybetme korkusuyla anlatmanın

98

pek mümkün olmadığını göstermektedir. Gerçekte var olan ayrıcalıklı hisse senedi uygulaması ile zaten çok düşük bir sermaye oranıyla yönetimi elinde bulundurma olanağı olan bu şirketlerinin tamamına yakınında mevcut görünmektedir. Burada esas dikkat çeken unsur bu büyük şirketlerin ĐMKB borsasında senelik karın yaklaşık %88’ini gerçekleştirdikleri şirket sahiplerinin bu karlı yatırımları ellerinden çıkarmakta isteksiz oldukları savını tutarlı göstermektedir.

Piyasa değeri en düşük elli şirkete bakıldığında ise bu şirketlerin halka ilk arz edildiği tarih esas alındığında halka açıklık kısımlarının ortalaması yaklaşık %17.31’dir. Bugün bu oran %53.14’tür. Burada esas dikkat edilmesi gereken nokta bu şirketler ticari ve finansal başarısızlıkları arttıkça halka açıklık kısımlarında yükseltmeleri olmaktadır. Yani aslında şirket sahipleri şirketlerinin hisse senetlerini kurumsallaşma veya yeni proje finansmanı adına değil gelecekteki bir zarardan kaçınma adına yaptıkları söylenebilir. Verilere göre şirketlerin halka açıklık oranı artırılırken sermaye artırımı yapıldığında bedelli sermaye artırımı metodu tercih edilmektedir. Böylece şirketin hisselerini sattığı yatırımcıdan tekrar kaynak transfer edilmektedir. Bu sayede şirketin kurucusu, genelde yöneticisi olan imtiyaz sahibi hisse senedine sahip kişiler veya yönetimdekiler ellerindeki azınlık hisse miktarı ile bedelli sermaye artırımlarında yararlanarak kaynak olarak koydukları miktarı düşük tutma yolunu seçmektedirler. Ayrıca bu şirketlerin çoğunda manipülasyon tespit edilmiş ve bu şirketlerin tamamı son üç senedir kar payı dağıtmamıştır.