• Sonuç bulunamadı

Şairin Şiirinin Kıymetini Sevgiliyi Methetmekten Alması

16. YÜZYILIN BELLİ BAŞLI ŞAİRLERİNİN DİVANLARINDA ÖVÜNME

1.2. ŞAİRİN SANATINI ÖVERKEN SEVGİLİYLE İLGİ KURMASI

1.2.5. Şairin Şiirinin Kıymetini Sevgiliyi Methetmekten Alması

Divan şiirinde sevgili, çeşitli sıfatlarla şiire konu olur. Sevgili, acımasız oluşu, aşığa daima eziyet etmesi, rakibe ise daha yakın olması, taş kalpli oluşu ve vefasızlığı gibi özelliklerle anlatılmaktadır. Sevgilinin bütün bu özelliklerinin yanı sıra âşık hiçbir zaman sevgiliye kavuşmayı istemekten onu sevmekten vazgeçmemiştir.

Şairin şiiri, değerini sevgiliyi övmekten almıştır. Şiirde sevgiliyi övmenin şiire ayrı bir güzellik ve değer kattığı ifade edilmiştir. Bâkî, hem kendi şiirini hem de sevgiliyi methetmiştir.

“Şimdi gûş-ı cân ile dinler cihân eş’ârumı

Medhün itsem bir yire mecmû’-ı ins ü cân gelür” Bâkî, K. 6/19 s. 21

“Şimdi şiirimi, dünya can kulağıyla dinler. Sevgiliyi bir övmeye başlasam bütün insanlar ve cinler cana (insanlar ve cinler, bir araya gelir, bir yerde toplanır, bir yere gelir) gelir.”

Şairler için sevgiliye ulaşmak ona derdini anlatmak çok zordur. Çünkü sevgili daima aşığa uzak dururken rakibine daha yakın durmaktadır. Bu sebeple şair için sevgiliye

54

ulaşmanın yolu ona şiir yazmaktan geçmektedir. Aşağıdaki örneklerde de görüldüğü gibi Bâkî kendisini çaresiz bir âşık olarak anlatmıştır. Bâkî, şiir yazmadaki maksadını, sevgiliye aşkını anlatmaktan ve ona derdini ifade etmekten ibaret olduğunu söylemiştir.

“Şi’r ü inşâdan murâdı ‘âşık-ı bî-çârenün

‘Arz-ı ihlâs eylemekdür yâre Bâkî ve’d-du’â” Bâkî, G. 3/5 s. 104

“Bâkî, çaresiz aşığın şiir yazmadaki amacı sevgiliye aşkını anlatmak ve dua etmektir.”

“Geh şi’r ü geh gazel diyü dildâra Bâkıyâ

‘Arz iderüz nezâket ile hasb-i hâlümüz” Bâkî, G. 207/5 s. 227

“Ey Bâkî, bazen şiir bazen gazel söyleyip sevgiliye nezaket ile halleşip halimizi anlatırız.”

Muhibbî ise yukarıda bahsettiğimiz Bâkî’ninkine benzer bir ilgiyi şiir vasıtasıyla sevgiliye ulaşmakla kurmuştur. Muhibbî, şiir sayesinde sevgiliyi kucakladığını ve bu suretle şiirinin neleri kazanmaya vesile olduğunu göstermiştir. Sanatı lüzumsuz bir işmiş gibi telakki edenlere de şiirin, insanoğlunu sevgiliye yakınlaştırdığını ve gereksiz olmadığını söyleyerek karşı çıkmıştır.45 Kısaca şair, şiiri küçümsememek gerektiğini ve şiir ile nice güzel sevgililere ulaşılabileceğini vurgulamıştır.

“Şi’r ile çünki Muhibbî nice dilber koçulur

Bunu kim diyebilür şi’r ü gazelden ne gelür” Muhibbî, G. 946/6 s. 307

“Muhibbî, kim (şiir ve gazelden ne gelir) diye söyleyebilir. Çünkü şiir ile nice nice sevgili kucaklanabilir.”

Bâkî, sevgiliyi överek yeni bir divan yazdığını söylemiştir. Şair, hem sevgiliyi övmüş hem de şiirlerindeki yeniliğe dikkat çekmek istemiştir.

“Vasf-ı hüsn-i yâr ile bir tâze divân baglasun

Târ-ı zülf-i hûrdan bend eylesün şîrâze gül” Bâkî, G. 301/4 s. 286

45 Yavuz Bayram, “16. Yüzyıldaki Bazı Divan Şairlerine Göre “Şiirde Gâye”, Mavi Atlas, S. 3, Gümüşhane 2014, s. 4.

55

“Sevgilinin güzelliğini överek bir taze divan bağladım. Sevgilinin saçının ince telinden gül, bağ örgü yapsın.”

Bâkî ve Muhibbî’nin aşağıdaki şiirlerine baktığımızda, şairler sevgiliyi överek divanlar oluşturduklarını ve şiirlerinin güzellikleriyle övündüklerini görmekteyiz. Bâkî, put gibi olan sevgiliyi överek şiirinin kıymetini göstermek istemiştir. Sevgiliyi övdüğü için şiiri gönüllere girmiş ve çok güzel bir şiir olmuştur. Bâkî, hem sevgiliyi övmüş hem de şiirinin güzelliğiyle övünmüştür. Muhibbî ise sevgilinin güzelliğini şerh etmekle divanların dolduğunu vurgulamak istemiştir.

“Medh eyledüm nigâr bir a’lâ gazel didüm

Garrâ latîf ü dil-keş ü gâyet güzel didüm” Bâkî, Mat./30 s. 454

“Put gibi güzel olan sevgiliyi överek çok güzel bir gazel söyledim. Çok güzel ve gönül çekici olan bu gazeli çok iyi söyledim. Şair şiirinin güzelliğiyle övünmüştür.”

“Yazdı dehr-i çarh Muhibbî varaklara

Şerh oldı metn-i hüsni tamam oldı bir kitȃb” Muhibbî, G. 135/5 s. 79

“Muhibbî, dönen, değişen dünyayı (hayatı) yapraklara yazdı; güzelliğinin metni şerh edildi ve tam bir kitap oldu.”

Bâkî, sevgilinin ceylan gözlerini methettiği için şiirinin güzel olduğunu vurgulamıştır. Ayrıca diğer şairlere seslenerek gazel tarzının üstadı olduğunu ifade etmiştir. Şair, hem sevgilinin ceylan gözlerini övmüş hem de gazel şairi olmakla övünmüştür.

“Meddâh olalı çeşm-i gazâlânenne Bâkî

Ögrendi gazel tarzını Rûmun şu’arâsı” Bâkî, G. 508/7 s. 416

“Bâkî senin o ceylan gözlerini övmeye başlayalı gazel nasıl yazılırmış Anadolu şairleri öğrendi.”

Bazen de övülen kişi, her zaman sevgili olarak karşımıza çıkmayabilir. Peygamberimiz, padişah, Mevlana veya ilahi bir sevgili olabilir. Fuzûlî’nin aşağıdaki beyitlerinde şair, Peygamberimizi överek sanatının kıymetinin arttığını vurgulamıştır. Şair, Peygamberimizi överken sözlerinin insanın kalbini ferahlattığını söylemiştir. Fuzûlî, Peygamberimizi övdüğü için kendisinin kemal mertebesine erdiğine vurgu yapmıştır. Şair,

56

hem Peygamberimizi övmüş hem de Peygamberimizi överken kendi sanatının itibar kazanmasıyla övünmüştür.

“Ola na’tinde Fuzûlî’nin kelâmı dil-pezîr

Öyle kim gülden bulur enfâs-i can-perver sabâ” Fuzûlî, K. 6/25 s. 58

“Fuzûlî’nin sözü seni överken gönlün kabul edeceği (söz) gibi olur. Öyle ki kalbi ferahlatan nefesi rüzgâr gülden bulur.”

“Na't-i Nebi'dir kemâl-i aşk nişânı

Fe’ti bi mâ şâ’a min sıfatı kemâlih” Fuzûlî, G. 238/2

“Aşkın kemal derecesine ulaşmış olmayı gösterern işaret, peygamber için na’at yazmaktan geçmektedir. Onun sıfatlarından biri olan şayi’ kelimesini şiirinde anlat.”

“Hemîşe secde-gehim hâk-i âsitânıñ idi

Bu i'tibâr ile bir ser-bülend-i âlem idim” Fuzûlî, G. 194/3

“Senin eşiğinin toprağı benim her zaman secde etiiğim yerdir. Ben bu saygı ile başı göklere uzanan bir şairim.”

Muhibbî, şiirlerinin sevgiliden öğreneceği şeyler olduğuna dikkat çekmiştir. Şair, şiirlerinin meclislerde okunması ve dillerde dolanması ile övünmüştür.

“Yârdan her-câylık remin Muhibbî öğrenip

Turmayup meclis gezer eş’âr u divânun senün” Muhibbî, G. 1651/5 s. 497

“Muhibbî, senin şiirlerin ve divanın sevgiliden hercayilik usulünü öğrenip durmadan meclisleri gezer.”

Sonuç olarak bakıldığında Divan şairleri sanattaki ustalıklarını birçok kez şiirde sevgiliyi methetmeye borçlu olduklarını ifade etmişlerdir. Sevgiliden bahseden şiir her zaman için daha değerli ve güzel olarak değerlendirilmiştir.