I- KAPSAMI
2- Ġnsana ĠliĢkin Maddi Zararlar
ĠĢçi, kaza sonrası bedensel bir zarar görmesi halinde uğradığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karĢılanmayan maddi zararlarının tazminini iĢverenden isteyebilir. Bedensel zarar, bedensel ve ruhsal bütünlüğün zedelenmesi sonucu meydana gelen maddi ve manevi zarardır329
.
Türk Borçlar Kanunun 54. maddesi; bedensel zararları:
324 Mollamahmutoğlu Hamdi/ Astarlı Muhittin/ Baysal UlaĢ, ĠĢ Hukuku, Ankara 2014, s.1414. 325 Akın Levent, ĠĢ Kazasından Doğan Maddi Tazminat, Ankara 2001, s.100 vd.
326
Ocak, s.170.
327 Ġnciroğlu, s.217.
328 AĢçıoğlu Çetin, Trafik Kazalarından Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk, Ankara 2008. s: 423. 329 Güneren, s.724.
76 ● Tedavi (ĠyileĢme) giderleri,
● Kazanç kaybı,
● ÇalıĢma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar ● Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar330
olarak belirtmiĢtir. Türk Borçlar Kanunu 54. maddesindeki bedensel zararların sadece bu hükümdekiler ile sınırlı değildir. Söz konusu hüküm ile belirtilenlerin dıĢında baĢkaca zararlarını ispatlayan zarar gören, zararının tazminini isteyebilme hakkına sahiptir331.
ĠĢ kazası ya da meslek hastalığının ölüm ile sonuçlanması halinde ise; tazmin edilmesi gereken zararlar, cenaze (defin) giderleri, ölüm hemen gerçekleĢmezse tedavi giderleri ile çalıĢma gücünün azalması ya da yitirilmesinden doğan kayıplar ve ölenin desteğinden yoksun kalanların uğradıkları kayıplardır. Destekten yoksun kalma tazminatı ayrı bir baĢlık altında ayrıntılı açıklandığından çalıĢmanın bu bölümünde diğer maddi zarar kalemleri açıklanacaktır.
a) Tedavi Giderleri
Tedavi giderleri zarar görenin sağlığına kavuĢması için yaptığı tüm giderleri kapsamaktadır. Bu anlamda olmak üzere hastanın sağlık kurumlarına taĢınması için yapılan taĢıma gideri332, taksi, helikopter, uçak gibi giderleri, sağlık kurumlarına yapılan ödemeler, ilaç giderleri333, sakat kalan hastanın yaĢamını devam ettirebilmesi
için gerekli araç giderleri vs. buraya girer. Zarar gören kiĢi herhangi bir organını kaybetmiĢ ve bunun yerine kendisini takma bir organ veya protez gibi bir Ģeyler takılmıĢ veya verilmiĢse bunlar için ödenen paralar da tedavi giderleri arasında yer alır334
.
330
Ruhi, s.53. Yazara göre, “Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan zarara örnek olarak, iĢ kazası sonucunda kadın iĢçinin saçlarının tamamen yanması verilebilir. ĠĢçinin saçlarının yanması her ne kadar çalıĢma gücünde azalmaya yol açmasa da iĢçinin ekonomik geleceğinin sarsılması söz konusu olabilir. Örneğin, saçları yanan kadın iĢçinin iĢ bulması zorlaĢacaktır.” .
331
Özdemir, s.536.
332 Y19HD., 25.11.1994, 4834/11503, 18.10.1983, 11827/6752, www.sinerji.com (20.06.2018). 333 Y4HD., 21.02.1980, 1979/12849, www.sinerji.com (20.06.2018).
77 Tedavi giderleri arasında sadece ihlalinin olumsuz sonuçlarını gidermek için yapılan giderler değil, iyileĢmesi mümkün olmayan bir sakatlık veya hastalığın artmasını önlemek için yapılması zorunlu giderler de yer alır. Keza, zarar görenin yakınlarının hastaneye gelip giderken yaptıkları ulaĢım giderleri de, bunlarla zarar gören arasında vekâlet iliĢkisinin bulunması halinde ödenecek tedavi giderlerine dâhil olur. Buna karĢılık vekâlet iliĢkisinin bulunmaması halinde zarar görenin bu giderleri zarar olarak isteyebilmesi ancak kendisinin, yakınlarına veya üçüncü kiĢilere karĢı vekâletsiz iĢ görme iliĢkisi içinde tazminat borçlusu olması halinde söz konusu olabilir. Aksi halde yakınları zarar verenden bu giderleri ziyaret için yaptıkları masraf ahlaki bir ödev olduğu için isteyemezler335
. Tedavi giderlerinin talep edilebilmesi için iĢçinin sağlığına etki etmesi gerekli değildir336
.
Tedavi giderlerinden asıl sorumlu Sosyal Güvenlik Kurumu‟dur, iĢveren ancak Kurum tarafından karĢılanmayan zorunlu giderlerden sorumludur. Nitekim Yargıtay‟ın görüĢü de bu yöndedir337
.
ÇalıĢanların, SGK sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için normal Ģartlarda hastaneye gittiği günden geriye doğru bir yıl içinde en az otuz günlük priminin ödenmiĢ olması gerekir, ama olay iĢ kazası ise ilk iĢe girdiği gün bile olsa ( otuz günü olmasa da) tedavisi yapılır. Yani iĢ kazası hali provizyon gerektirmeyen iĢlemlerdendir (Bkz. 5510/67 md.)338 . 335 Narter, s.192. 336 Akın/ġardan, s. 71. 337
“ĠĢ kazası nedeniyle sigortalının baĢvuracağı ilk merci kendisini bu yönde güvenceye alan Kurum ve onun sağlık kuruluĢlarıdır. ĠĢveren ancak Kurum tarafından karĢılanmamıĢ ...'u aĢan zorunlu tedavi giderlerinden sorumlu tutulabilir. Yapılacak iĢ, 25.10.2013 tarihli faturada belirtilen kalemlerin içeriğinin ve bedellerinin ayrıntılı dökümünün ilgili hastaneden getirtilerek, davacıya uygulanan tedavilerin ... kapsamında zorunlu tedavi giderlerinden olup olmadığı ve söz konusu tedavilerin ...'u aĢan miktarının bulunup bulunmadığı hususunda alanında uzman bir bilirkiĢiden rapor almak ve bulunduğunun anlaĢılması halinde belirlenecek bu miktar bakımından tedavi gideri talebinin reddine, bulunmadığının anlaĢılması halinde tedavi gideri talebinin kabulüne karar vermekten ibarettir.”, Y21HD., 26.09.2017, 5377/6832, www.sinerji.com.tr (14.05.2018).
338 Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma ġartları (5510 Sayılı Kanun Madde 67);
“18 yaĢını doldurmamıĢ olan kiĢiler, tıbben baĢkasının bakımına muhtaç olan kiĢiler, trafik kazası halleri, acil haller, iĢ kazası ile meslek hastalığı halleri, bildirimi zorunlu bulaĢıcı hastalıklar, (madde bağımlılığı tedavisine yönelik sağlık hizmetleri, 63 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri gereğince sağlanan sağlık hizmetleri, 75 inci maddede sayılan afet ve savaĢ ile grev ve lokavt hali hariç olmak üzere sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan yararlanabilmek için; a) 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (c) ve (f) bentleri ile aynı maddenin onikinci, onüçüncü ve
78 Tedavi giderlerinin ispatı hususunda ise; tedavi giderleri her türlü delil ile ispat edilebilir, illaki yazılı belge sunulmasına gerek yoktur. Bir baĢka deyiĢle, tedavi giderlerinin tazmini için fiilen yapılmıĢ ve belgeye bağlanmıĢ olması zorunlu değildir339
.
Yargıtay tedavi giderlerinin ispatına iliĢkin olarak Ģu Ģekilde karar vermiĢtir; “BK’nın 46. maddesi uyarınca, cismani zarar uğrayan kişi tamamen ve kısmen çalışma gücü kaybından doğan zararını talep edebilir. Davacı, meydana gelen kaza sonrasında geçirdiği uzun bir tedavi süreci sonunda, sürekli işgücü kaybına uğrayacak düzeyde yaralanmıştır. Bu süreçte davacının, tedavi ile ilgili yaptığı tüm harcamaları yazılı belge ile kanıtlaması imkansızdır. Bu durumda BK’nın 42. maddesi de dikkate alınarak, hekim bilirkişiden alınacak rapor sonucuna göre, davacı tarafından yapılması zorunlu olan tedavi giderine hükmedilmesi gerekir.”340
. Yine tedavi giderleri kapsamında uygulamada en çok karĢılaĢılan durumlardan biri de; kiĢinin devlet hastanesi yerine özel hastanede tedavi görmesi halinde yapmıĢ olduğu tedavi giderlerini iĢverenden talep edip edemeyeceği durumudur.
Tedavi giderlerinin tarifelerle sınırlı olduğu yönünde mevzuatımızda özel bir hüküm yoktur. Bu nedenle, zarar gören tüm tedavi giderlerini iĢverenden isteyebilir. Tedavinin özel hastanede yapılmıĢ olması giderlerin tazminine engel değildir. Ancak, zarar gören sigortalı ise, sigortalı ancak SGK tarafından ödenmeyen tedavi ondördüncü fıkraları hariç genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kiĢilerin, sağlık hizmeti sunucusuna baĢvurduğu tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması, b) 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (2) numaralı alt bendi ile (g) bendine tabi olan genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kiĢilerin yukarıdaki bentte sayılan Ģartla birlikte, sağlık hizmeti sunucusuna baĢvurduğu tarihte 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendirilerek tecil ve taksitlendirmeleri devam edenler hariç 60 günden fazla prim ve prime iliĢkin her türlü borcunun bulunmaması, c) 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (b) ve (d) bentlerine tabi olan genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kiĢilerin yukarıdaki bentlerde sayılan Ģartla birlikte, sağlık hizmeti sunucusuna baĢvurduğu tarihte prim ve prime iliĢkin her türlü borcunun bulunmaması 60 ıncı maddenin yedinci fıkrasına göre genel sağlık sigortalısı sayılanlar, (c) bendinde sayılan Ģartlarla birlikte, bir öğretim dönemine iliĢkin genel sağlık sigortası primlerinin tamamını öğrenim gördükleri üniversitenin öğrenim dönemi baĢından itibaren bir ay içinde ödemeleri Ģarttır.”.
339 Büyüksağiç Erdem, Maddi Zarar Kavramı, Ġstanbul 2007, s. 55. 340 Y17HD., 19.01.2010, 3034/145, www.sinerji.com.tr (15.05.2018).
79 giderlerini iĢverenden isteyebilir341. Yargıtay, kazazedenin devlet hastanesine
gitmeyip, özel hastaneye gitmesi halinde yapılan tedavi giderlerini iĢverenden talep edebilme olgusunu somut olayın özelliklerine, kiĢinin sosyal durumuna göre değiĢkenlik arz ettiği görüĢündedir342
.
b) Bakıcı Gideri
Bakıcı ya da bakım gideri, maddi tazminat kavramına dâhil olan, kiĢinin muhtaçlık durumu olması halinde yaĢamını sürdürebilmesi için üçüncü bir kiĢinin yardımına, bakımına duyduğu gereksinimi ifade eden parasal gideri ifade etmektedir. Zarar gören bakıcıya muhtaç Ģekilde yaralanmıĢ olabilir. Öncelikle sağlık raporu içinde zarar görenin geçici bir süre ya da ömür boyu bakıcıya muhtaç olup olmayacağı adli tıp uzmanı tarafından belirlenmesi gerekmektedir343
.
Bakıcı gideri de tedavi gideri kapsamındadır344. Ancak, iĢ kazası nedeniyle
açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında, bakıcı gideri istenildiği hususunun dava dilekçesinde açıkça belirtilmesi gerekmektedir345
.
ĠĢçinin kaza sonrasında baĢkasının yardımına muhtaç olduğu dönem hesabının
341 Güneren, s.727.
342 “Trafik kazası sonucunda hayati tehlikeye maruz kalacak biçimde ağır yaralanan davacının sosyal
durumuna göre özel bir sağlık kurumunda tedavi görmesi doğal karĢılanmalıdır. Olaydaki gibi, hayati tehlike doğuracak biçimde bir iç organın tahribatına maruz kalan kiĢinin mutlak surette devlet sağlık kurumlarında tedavi görmeye zorlanması, onun yaĢam hakkının sınırlandırılması ve bu konuda tercih yapmasını engellemek sonucunu doğurur. Bu nedenle, açılan maddi tazminat davasında davacının tedavi gördüğü özel sağlık kurumunca düzenlenen sarf belgesine göre karar verilmesi gerekirken, devlet sağlık kurumlarında uygulanan ücret tarifesine itibar etmek suretiyle hüküm kurulması doğru değildir.”, Y4HD., 15.10.1998, 4109/7796, www.sinerji.com (18.06.2018).
343
TuztaĢ Hüseyin, Trafik Kazalarından Doğan Cismani Zararlar ve Tazmini, Konya Barosu Yayınları, Konya 2018, s.81.
344 Y11HD., 12.02.2004, 6318/1185, www.sinerji.com (10.09.2018).
345 “Yargılamaya hâkim olan ilkelerden olan “taleple bağlılık ilkesi” 1086 sayılı HUMK' nın 74.
maddesinde (6100 sayılı HMK m. 26) düzenlenmiĢ olup, hakim tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır ve ondan fazlasına veya baĢka bir Ģeye karar veremez. Yine usul hukukumuza göre ıslahın yapılabilmesi için dava dilekçesinde bir talebin olması ve dava dilekçesindeki talebin artırılması gerekmektedir. Yani olmayan bir talebin arttırılması söz konusu olmayacağı gibi ıslah yoluyla da yeni taleplerde bulunulamaz. Somut olayda, dava dilekçesinde, maddi tazminat talebi kalemleri arasında bakıcı gideri talep edilmemiĢ olduğu halde mahkemece talep aĢılmak suretiyle bakıcı giderine hükmedilmesi isabetli olmamıĢtır.”, Y17HD., 18.10.2016, 2014/23226, 2016/9056, www.sinerji.com (10.09.2018).
80 brüt asgari ücretle yapılması gerekir346. Ancak Yargıtay, bakıcı gideri
hesaplamasında aile içi bakım dayanıĢması halinde hakkaniyet indirimi yapılması gerektiği belirtilmiĢtir347
. Bakıcı giderinin nasıl hesaplandığı, tez çalıĢmamızın hesaplama bölümünde ayrıntılı olarak açıklanmıĢtır.
c) Geçici ĠĢ Göremezlik Durumu
ĠĢ kazası neticesinde iĢçi, iĢ gücünü geçici olarak kaybetmiĢse geçici iĢ göremezlik söz konusu olur348. Geçici iĢ göremezlik, sigortalının iĢ kazası ve meslek
hastalığı, hastalık ve analık hallerinde kurumca yetkilendirilen hekim ve sağlık raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalıĢmama halidir. (SSĠY. md.42/1)
ÇalıĢma gücünün geçici olarak kaybından doğan zarar ise, iĢ kazası veya meslek hastalığı sonucu iĢinde geçici olarak çalıĢamayan sigortalının iyileĢinceye kadar çalıĢamamasından doğan kazanç kaybıdır349. Bu dönemdeki zarar, sigortalının
raporda olduğu dönemde %100 iĢ gücü kaybına uğradığı kabul edilerek350
, bu dönemde iĢverenden alınması gereken ücret tutarı belirlenip, bu tutardan davalı tarafın kusuruna isabet eden tutar bulunup bundan SGK‟ca ödenen geçici iĢ göremezlik ödeneğinin rücuya tabi kısmı indirildikten sonra bulunan değerdir351
. Yine geçici iĢ göremezlikte, iyileĢme süresinin, bir baĢka deyiĢle fiilen çalıĢamama süresinin esas alınarak tazminat hesabının yapılması gerekir352
.
5510 sayılı Kanunun 18. maddesine göre (506 sayılı Yasa‟nın m.89/1.f.) geçici iĢ göremezlik ödeneği tedavi ve istirahat devam ettiği sürece, süreye tabi olmaksızın, iĢ göremezliğin ilk gününden baĢlanarak ve Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınması Ģartıyla iĢ kazası veya meslek
346 Çelik Ahmet Çelik, Bakıcı Giderinin Hesaplanması, www.tazminathukuku.com (11.09.2018). 347 Y21HD, 23.05.2017, 11121/4302, www.sinerji.com (10.09.2018). 348 Ruhi, s.50. 349 Güneren, s.736. 350 Ruhi, s.51. 351
Y21HD., 26.02.2015, 18105/3674, Y21HD., 11.10.2010, 9329/9667, Y21HD., 16.09.2008, 10354/13574, www.sinerji.com.tr (08.12.2018).
352 Çelik Ahmet Çelik, Türk Hukukunda Ölüm ve Bedensel Zararlar Nedeniyle Maddi Tazminat
81 hastalığına yakalanan iĢçiye her gün için geçici iĢ göremezlik ödeneği ödenir353
.
d) Sürekli ĠĢ Göremezlik ( Kalıcı Sakatlık Durumu)
ĠĢ kazası neticesinde iĢçinin, iĢ gücünü sürekli olarak kaybetmesi ya da iĢgücünün sürekli olarak azalması sonucunda sürekli iĢ göremezlik söz konusu olur354. ÇalıĢma gücünün sürekli olarak azalması veya yitirilmesinden maksat, iĢ kazası veya meslek hastalığına tutulan iĢçinin kısmi veya tam süreli iĢ göremezliğe uğramasıdır. Bir baĢka deyiĢle, sürekli iĢ göremezlik bir kiĢinin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi sonucu fizik, pisko duygusal yahut entelektüel potansiyelinin azalmasıdır355. Burada asıl olan kazanç kaybı veya azalması değil,
meslekte kazanma gücünün kaybı veya azalmasıdır356
.
ĠĢ kazası sonrasında iĢçi iĢine geri dönmekle birlikte bu iĢi artık daha zor yapabilecek hale gelmiĢ olabilir. Böyle bir durumda iĢ kazası ve meslek hastalığına uğrayan iĢçi, çalıĢmasını sürdürebildiği için kazanç kaybına uğramamaktadır357
. Ancak Yargıtay, güç kaybı (efor kaybı) olarak değerlendirdiği bu gibi durumlarda da iĢçilerin tazminat talep edeceklerini kabul etmektedir358
.
ĠĢ kazası ve meslek hastalığına bağlı olarak iĢçiye yapılan diğer bir parasal yardım ise sürekli iĢ göremezlik geliridir. 5510 sayılı Kanunu m.19‟a göre, iĢ kazası veya meslek hastalığı sonucu oluĢan hastalık veya sakatlık nedeniyle, Kurumca yetkilendirilen sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık
353
Tuncay Can/Ekmekçi Ömer, Sosyal Güvenlik Hukukunun Esasları, Ġstanbul 2008, s.309.
354 Ruhi, s.52. 355 Güleç, s.258. 356 Eren, s.713. 357
Akın, Maddi Tazminat, s.169.
358 “ĠĢ kazası sonucu malul kalan iĢçinin aynı iĢinde çalıĢmaya devam etse dahi diğer iĢçilerden daha
fazla çaba harcayacağı asıldır. 60 yaĢından sonra elde edeceği yaĢlılık aylığını da diğer iĢçilerden daha fazla çaba harcayarak elde edeceğinden yaĢlılık aylığını aldığı dönemde de devam edecek olan maluliyeti nedeniyle zarara uğramadığı düĢünülemez. Kaldı ki, sigortalıya bağlanan yaĢlılık aylığında meslek hastalığı ve iĢ kazası kolundan alınan primlerin hiçbir etkisi bulunmamakta tamamen uzun vadedeki sigorta kollarından ödenen primler sonucu aylık bağlanmaktadır. Bu nedenlerle pasif döneminde zarar hesabına dahil edilmesi ve yeraltı maden iĢçilerinin zararlarının tespitinde 50 yaĢın ikmaline kadar yer altındaki koĢullar nazara alınarak yapılan ücretlerle, 50 ile 60 yaĢları arasında yer üstünde tüm yıl asgari ücretle çalıĢıp gelir elde edeceği, 60 yaĢtan sonra bakiye ömrüne kadar (pasif dönemde), asgari ücret esas alınarak yapılması gerekir.”, Y21HD., 10.04.2008, 20152/5565, www.kazancı.com (04.10.2017).
82 Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmıĢ olduğu tespit edilen sigortalı, sürekli iĢ göremezlik gelirine hak kazanmaktadır.
e) Cenaze ve Defin Giderleri
ĠĢçinin ölmesi halinde, iĢçinin yakınları varsa tedavi giderlerini isteyebileceği gibi, gelir kaybını, cenaze ve defin masraflarını da talep edebilir. Cenaze masrafları ölen kimsenin terekesine ait olduğundan bu masrafları talep hakkı kanuni mirasçılara aittir359.
Ölüm nedeniyle yapılan masraflar kiĢiden kiĢiye, aileden aileye değiĢmekte, ailelerin sosyal ve ekonomik düzeylerine, gelenek ve göreneklerine göre az veya çok masraf yapılmaktadır. Kimi cenaze törenlerinde, Ģölen gibi yemekler verilmekte, sadakalar dağıtılmakta, cenaze hazırlığı yapanlara, mezar yeri hazırlayanlara, din adamlarına bahĢiĢler verilmekte, hatim ve mevlitler ünlü hocalar tarafından okutulmakta, gazetelere ilan verilerek görkemli cenaze törenleri yapılmaktadırlar. Kimi aileler de az masrafla ödevlerini tamamlamaya çalıĢmaktadır360.
Cenaze giderleri için de tedavi giderlerinde olduğu gibi mutlaka belge sunulması gerekli değildir. AçılmıĢ davada, taraf cenaze giderlerine iliĢkin olarak belge sunulmamıĢ olsa bile, gelenek, görenek (örf ve adet) veya dinsel kurallara göre yapılan masrafların takdiren hesaplanıp hüküm altına alınması gerekmektedir361
. Ölüm nedeniyle yapılan masraflar için alınabilecek belgeler yok denecek kadar az olup çoğu ödemeler de kayıt dıĢıdır. Daha çok geleneklere göre yapılan cenaze törenleri ile gömme sırasında ve sonrasında yapılan dinsel ödevlerin belgelenmesi neredeyse olanaksızdır. Bu tür zarar kalemlerinin TBK m.50 çerçevesinde hâkim tarafından değerlendirilmesi ve konusunda uzman bilirkiĢinin de gelenek, görenek ve dinsel törenleri dikkate alarak günün koĢullarına uygun bir hesap sonucunu ortaya
359 Seratlı Gaye Burcu, ĠĢ Kazasından Doğan Destekten Yoksun Kalma Tazminatı, Yüksek Lisans
Tezi, Ankara 2003, s.111, www.acıkarsiv.ankara.edu.tr ( 02.01.2018).
360 Çelik Ahmet Çelik, Cenaze ve Gömme Giderleri, AraĢtırma Yazıları, www.tazminathukuku.com
(18.10.2018).
83 koyması gerekmektedir362
.
Yargıtay‟da cenaze (defin) giderlerinde yazılı belgeye gerek olmadığı yerel geleneklere göre giderlerin bulunup bulunmadığının tespitinin yapılması gerektiğine karar vermiĢtir:
“Ölüm halinde zarar ziyan özellikle defin giderlerini de içerir. Bu nedenle (BK. m. 45, ilk cümle) mahkemenin, bu noktaya ilişkin olarak vardığı sonuç yasanın açık hükmüne aykırı olduğu gibi, yaşam deneyi kurallarına da uygun düşmemiştir. Her ne kadar, dosya arasında bulunan Belediye Başkanlığı’nın yazısında, ölenin Belediye tarafından karşılıksız defnedildiği bildirilmiş ise de, bu yön, davacıların ölenin dini, sosyo-ekonomik durumuna uygun olarak ve yerel göreneklere göre giderde bulunmadıkları sonucunu doğurmaz. Mahkemece yapılacak iş, yukarda açıklanan ilkeler doğrultusunda davacıların defin giderlerinin kapsamını belirlemekten ibarettir.”363
.
II - HESAPLAMA YÖNTEMĠ
ĠĢ kazası ve meslek hastalığı sonucu maddi tazminatın hesabında kaza veya hastalık meydana gelmemiĢ olsaydı iĢçi hangi maddi durumda olacak idiyse o durumun sağlanması amaçlanır364. ĠĢ kazası nedeniyle maddi tazminat miktarının
nasıl belirleneceği konusunda mevzuatımızda özel bir düzenleme bulunmamaktadır365. Tazminat hesapları büyük ölçüde Yargıtay içtihatları ile belirlenmekte, matematiksel hesap usulleri yüksek mahkeme tarafından yönlendirilmektedir366. Bu nedenle çalıĢmamızda öncelikle maddi tazminatı
belirleyen ve hesaplamada dikkate alınacak faktörler367
açıklanmıĢtır:
362 Gökcan Hasan Tahsin/Kaymaz Seydi, Hukuki Sorumluluk Tazminat Sigorta Rücu Davaları,
2000, Seçkin Yayıncılık, s.434-435. 363 Y4HD, 14.04.2003, 14353/4658, www.sinerji.com.tr (18.05.2018). 364 Süzek, s.430 vd. 365 Ocak, s.170. 366 Süzek, s.470.
367 “ Tazminatın saptanmasında ise zarar ve tazminata doğrudan etkili olan iĢçinin net geliri, bakiye
ömrü, iĢ görebilirlik çağı, iĢ görmezlik ve karĢılık kusur oranları, Sosyal Sigortalar tarafından bağlanan peĢin sermaye değeri gibi tüm veriler hiçbir duraksamaya yer vermeyecek Ģekilde
84 Ücret: ĠĢ kazasına maruz kalan iĢçinin uğradığı zararın tazmini aĢamasında zararı belirleyen esas unsurlardan biri de iĢçinin almakta olduğu ücretinin tutarıdır. Öncelikle hesaplama yaparken iĢçinin ücretinin belirlenmesi gerekmektedir. Maddi tazminatın hesabına esas ücretin belirlenmesinde bilinen dönem ve bilinmeyen dönem ayrımları yapılmaktadır368. Belirlenebilen ücretler, iĢçinin kaza olmasaydı,
kaza anından rapor (tazminata esas alınan bilirkiĢi raporu) tarihine kadar elde edebileceği ücretlerdir. Bu dönemde iĢçinin kaza nedeniyle tamamen ya da kısmen alamadığı ücretler belirlenebilir369. Tazminata esas ücretin ikinci bölümünü ise
bilinmeyen dönem ücreti oluĢturur. Bu ücret hesabı da bilinen en son dönem ücreti dikkate alınarak yapılan, belirli oranda artırım ve iskontolamaya tabi tutulan ücrettir. Ücret konusu, çalıĢmamızın destekten yoksun kalma hesabında ayrı bir baĢlıkta ayrıntılı olarak açıklandığından burada kısaca açıklama yapmakla yetinilmiĢtir.
Faal çalıĢma süresi: Pozitif hukukumuzda iĢ görebilme çağına dair bir düzenleme bulunmamaktadır370. Bu hususa içtihatlar yön vermektedir. Yargıtay,
iĢçinin uğradığı zararın tazmini davasında çalıĢma gücünün kaybı geçici olmadığından zarar gören iĢçinin ne kadar yaĢayacağı ve iĢ görebilme çağında ne kadar kazanç elde edeceğinin belirlenmesi gerektiğini belirtmiĢtir371. Yargıtay,
yerleĢik olarak iĢçinin iĢ görebilme çağını 60 yaĢ olarak kabul etmektedir372
. Ancak bu durum, özelliklere sahip olan kiĢilerde farklılık arz edebilmektedir. Örneğin polis 55, akademisyen 65 yaĢında emekli olabilir. Lakin iĢ kazasına uğrayanın ĠĢ Kanunu çerçevesinde iĢçi olduğu hususu dikkate alındığında 60 yaĢının raporlarda dikkate alınması gerekmektedir.
YaĢam süresi: ĠĢ kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan iĢçinin faal önceden belirlenmesi gerektiği tartıĢmasızıdır.”, Samsun BAM, 7HD, 11.05.2017, 636/ 885, www.sinerji.com.tr (18.05.2018).
368 Üner Ezel, ĠĢ Kazası Sonucu Uğranan Maddi Zararın Hesabı Ġle Ġlgili Yargıtay Kararlarında
Zaman Ġçinde OluĢan ve DeğiĢen GörüĢler: Çözümü Beklenen Sorunlar, Destekten Yoksunluk ve Cismani Zararlarda Sorumluluk ve Tazminat, Galatasaray Üniversitesi yayınları, ĠĢ Hukukuna iliĢkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri 1996 yılı Toplantısı, Ġstanbul 1996, 235 vd.
369 Akın Levent, ĠĢ Göremezlik Tazminatlarına Esas Alınan Ücretin Belirlenmesi, Çimento Endüstrisi