Ġazel-i Dįger 51

[Mef Ǿū lü / Fā Ǿi lā tü / Me fā Ǿį lü / Fā Ǿi lün] Metn-i Beyt:

Dįdį ki yār cuz ser-i covr ü sitem nedāşt Beşkest Ǿahd vez ġam-i mā hįç ġam nedāşt

Dįdį ħiŧāb-ı Ǿāmm ŧarįķiyle iħbāra ve inşāya taĥammüli var. Yār mübtedā nedāşt ħaberi ve cüz ser-i cevr u sitem nedāşta mütaǾallıķdur. Beşkest ħaber baǾde’l- ħaberdür ve Ǿahd beşkestüñ mefǾūli ve ħaberlerüñ taĥtında mustetir żamįrle yāre rāciǾdür ve mübtedā ħaberleriyle ve mütaǾalliķātıyla mefǾūlidür dįdįñ. Vez ġam-i mā vāv maǾnā-yı ĥāliyeti müteżammındur. Hįç ġam nedāşt ġam muķaddem mefǾūlidür

103

nedāştuñ. Cuz ġayr [80a] maǾnāsınadur. Ser sevdā ve ārzū maǾnāsına cevr ü sitem müterāfāndur.

Maĥśūl-i Beyt:

Gördüñ veyā gördüñ mi ki yār cevr u sitemden ġayrı ārzū ve hevā ŧutmadı. YaǾnį cevr ü sitemden ġayrı ārzū ve hevāsı yoķ. ǾAhdi śudı ve bizüm ġamımuzdan hįç ġam ŧutmadı yaǾnį bizüm ġam-nāk oldıġımuzdan ġam-nāk olmadı.

Metn-i Beyt:

Yārab megįreş erçi dil-i çun kebūterem Efkend u koşt u Ǿizzet-i śayd-ı ĥarem nedāşt

Megįr nehy-i muħāŧabdur. Şįn-i żamįr, yāre rāciǾdür. Yārab yārı muǿāħeźe ey- leme dimekdür. Erçi egerçi muħaffefdür. Çün edāt-ı teşbįhdür. Kebūter gügerçin. Mim żamįr-i mütekellim-i vaĥdedür. Efkend yıķdı ve koşt depeledi. Vāv ĥāliyyedür. Ǿİzzetüñ śayda iżāfeti maśdaruñ mefǾūlinedür ve śayduñ ĥareme lāmiyyedür.

Maĥśūl-i Beyt:

Yā Allāh yāri muǿāħeźe eyleme yaǾnį Ǿafv eyle. Egerçi benüm kebūter gibi di- lümi yaķdı, öldürdi. Ve ĥarem śaydına Ǿizzet ve ĥürmet eylemedi. MaǾlūm ola ki Ĥażret-i Mekkenüñ eŧrāfında muǾayyen yerler vardur ki aña ĥarem dirler. Anda av olmaķ cāyiz degildür. Pes bir kimesne anda bir śayd şikār eylese ġarāmetin çeker. İmdi Ħˇāce’nüñ ĥarem buyurdıġı88 bu ĥaremdür teşbįh ŧarįķiyle.

Metn-i Beyt:

Ber men cefā zibaħt-i men āmed vegerne yār Ĥāşā ki resm-i luŧf u ŧarįk-i89 kerem nedāşt

Ber men benüm üzerime yaǾnį baña. Vegerne ve illā maǾnāsınadur. Resm Ǿādet ve ķānūn.

88 _{Yazmada “ buyurdıgi” şeklindedir.} 89 _{Yazmada “ŧarįķį” şeklindedir.}

104

Maĥśūl-i Beyt:

Baña cefā kendi ŧāliǾümden geldi. Yoķsa yār ĥāşā ki resm-i luŧfı u ŧarįķ-i ke- remi ŧutmaya yaǾnį luŧf u keremi olmaya. Ĥāśılı yāruñ resm-i luŧfı u keremi vardur. İmdi benüm başıma gelen belālar kendi sitāremdendür, yārdan degil.

Metn-i Beyt:

Bā įn heme her ānki ne ħˇārį keşįd ezū Hercā ki hįç keseş muĥterem nedāşt

Įn işāretdür luŧf u kerem-i yāre. YaǾnį yār ki bu cümle luŧf u keremiyle. Her ānki her ol kimse ki dimekdür. Ne, maǾnāda keşįde muķayyeddür ne-keşįde taķdįrin- de. Ħˇārį źelįl. Yā maśdar. Hercā reftüñ muķaddem mefǾūlidür. Keseş şįn-i żamįr her ānkideki ki lafžına rāciǾdür. Muĥterem ĥürmetli dimekdür.

Maĥśūl-i Beyt:

Yāruñ bu cümle luŧf u keremiyle her ol kimse ki andan źillet ve hevān çekme- di. Her yere ki gitdi. Hįç kimse aña ĥürmet eylemedi. YaǾnį her bir kimse ki cānānuñ źüll ü ĥaķāretini çekmedi. Hergiz kimseden Ǿizzet ve ĥürmet bulmadı.

Metn-i Beyt:

Sāķį biyār bāde vü bā müddeǾį begūy İnkār-ı mā mekun ki çunįn cām Cem nedāşt

BaǾż-ı nüsħada muddeǾį yerine muĥtesib90 vāķiǾdür. İnkāruñ māya iżāfeti mefǾūlinedür. Ki taǾlįl. Cām, nedāştuñ muķaddem mefǾūlidür. Cem mübtedā nedāşt ħaberi.

Maĥśūl-i Beyt:

İy sāķį, bāde getür ve müddeǾįye veyā muĥtesibe di. Bize inkār eyleme ki bun- cılayın cām Cem ŧutmazdı. YaǾnį böyle cām, Cemüñ yoġidi. Ĥāśılı biz mālik oldıġı- muz bādeye ve cāma [80b] Cem mālik olmamışdur.

105

Metn-i Beyt:

Her rāh-rev ki reh be ĥarįm-i dereş nebord Miskįn borįd vādį vü reh der ĥarem nedāşt

Rāh-rev vaśf-ı terkįbįdür. Revįdenden yola gidici dimekdür, murād sālik-i rāh-ı Ǿaşķdur. Ĥarįm odalı muķaddem mefǾūlidür neborduñ. Borįd fiǾl-i māżį-i müfred-i gāyibdür, fāǾili taĥtında müstetir, rāciǾdür miskįne ki Ǿibāretdür rāh-revden. Vādį vü reh-i ĥaremden murād, Mekke ĥaremidür.

Maĥśūl-i Beyt:

Her Ǿāşıķ-ı sālik ki cānānuñ ķapusı ĥaremine yol eletmedi. YaǾnį ķapusına vāśıl olmadı. Ĥāśılı saǾy-ı belįġ idüb der-i ĥarįm-i cānāna vāśıl olmayan Ǿāşıķ ķaŧǾ-ı beyābān idüb Mekkeye vāśıl ĥācį gibidür.

Metn-i Beyt:

Ĥāfıž beber tu gūy-i feśāĥat ki muddeǾį Hįçeş huner nebūd ħaber nįz hem nedāşt

Beber91 emr-i muħāŧabdur. Borįdenden, ilet dimekdür. Bordenden diyen iştiķāķ aĥvālini bilmez imiş. Gūy-ı feśāĥat iżāfet-i beyāniyyedür, tobdur ki ǾArabįde kürre dirler. Feśāĥati ĥaķįķatle bilmek isteyen meǾānį kitāblarına mürācat eylesün ki anda feśāĥat üç veche taķsįm eyler ve her ķısmını Ǿalā-ĥide taǾrįf eyler. Žāhir budur ki bunda feśāĥat fį’l-kelām murād ola. Ĥāśılı söz Ǿaybdan ħāliś u pāk olmaķdur. Ki taǾlįl. MüddeǾįden murād, ħıśmdur. Hįçeş şįn-ı żamįr, müddeǾįye rāciǾdür. Hüner Ǿaybuñ naķįżı ki ǾArabca menķabet dirler. Mįmüñ ve ķāfuñ ve bānuñ fetĥalarıyla. Nebūd fiǾl-i nefy-i māżį mā-kāne maǾnāsına aślında būd idi müşterekdür fiǾlle ĥarf beyninde ĥarf olıcaķ. Ĥikāyet-i ĥāl-i māżį ifāde ider. ǾArabįde kāne gibi meŝelā kāne Zeydun ķāyimen disek Zeyd ķāyim idi dimekdür. Kezālik Zeyd ķāyim būd disek ammā fiǾl olıcaķ gene kāne gibidür, oldı maǾnāsına. Bundan nūn-ı nāfiye ile leyse maǾnāsınadur. Hunereş nįst maǾnāsına nedāşt ķarįnesiyle. Nįz ve nūz ve henüz

106

baǾżıları bunları ĥarf-i Ǿaŧfdan eyledi. İmdi ħaber nįz hem nedāştuñ maǾnāsı ħaberi de yoķ dimekdür.

Maĥśūl-i Beyt:

İy Ĥāfıž sen feśāĥat topını ķap ve götür yaǾnį nažm-ı kelāmi pāk eyle muħāśı- muñ hįç hüneri yoķ ve hünerden ħaberi yoķ. İmdi ol senüñle ħuśūmet idemez, zįrā sen pür-hüner ve ol bį-hünerdür.