ĠĢletme Sermayes

Tarım iĢletmelerinde iĢletme sermayesi; alet makine varlığı, hayvan varlığı, malzeme ve mühimmat varlığı ve para mevcudundan meydana gelmektedir. Arazi sermayesi unsurlarının daha verimli kullanılabilmesi için tarım iĢletmelerindeki iĢletme sermayesi payının yüksek olması gerektiği söylenebilir. ĠĢletme sermayesi, sabit iĢletme sermayesi ve döner iĢletme sermayesi olmak üzere iki kısım olarak incelenmiĢtir.

6.1.2.1.2.1. Sabit ĠĢletme Sermayesi

ĠĢletmelerde sabit iĢletme sermayesi, alet makine varlığı ile hayvan varlığından oluĢmaktadır.

6.1.2.1.2.1.1. Alet Makine Varlığı

Ġncelenen iĢletmelerde tarımsal üretimde kullanılan her türlü alet makine varlığının değeri Çizelge 6.12’de gösterilmektedir.

Çizelge 6.12. Ġncelenen ĠĢletmelerde Ortalama Alet Makine Varlığı (TL) ve Dağılımı (%)

ĠġLETME GRUPLARI

1. Grup (24) 2. Grup (12) 3. Grup (43) Genel (79)

Değer % Değer % Değer % Değer %

Motorlu Makine ve Ekipman Traktör 6 541,67 67,17 14 916,67 62,42 35 348,84 48,80 23 493,67 51,06 Ġlaçl. Aletleri 302,08 3,10 1 562,50 6,54 1 172,09 1,62 967,09 2,10 Diğerleri 2 768,75 28,43 7 204,17 30,15 35 594,19 49,14 21 309,49 46,31 TOPLAM 9 612,50 98,70 23 683,34 99,11 72 115,12 99,56 45 770,25 99,47 Küçük Alet ve Ekipman 126,25 1,30 214,58 0,89 313,26 0,44 241,46 0,53 ALET MAKĠNE VARLIĞI TOPLAMI 9 738,75 100 23 897,92 100 72 428,38 100 46 011,71 100 ĠĢletme Arazisi Dekarına

DüĢen Alet Makine Varlığı (TL/da)

881,99 711,95 471,34 499,61

Çizelge 6.12’de iĢletmelerin sahip oldukları alet ve makine varlığının bütün iĢletme grupları ortalaması itibariyle % 51,06’sının traktör değerinden oluĢtuğu görülmektedir.

Bunu da traktöre bağlı diğer motorlu ekipmanlar değeri izlemektedir. Ġncelenen iĢletmelerde alet makine varlığı değeri iĢletme büyüklük grupları itibariyle giderek artmaktadır. Buna karĢılık iĢletme arazisi dekarına düĢen alet makine varlığı değeri iĢletme büyüklüğüne göre azalan bir görünümdedir.

6.1.2.1.2.1.2. Hayvan Varlığı

Ġncelenen iĢletmelerin hayvan varlığını gösteren değerler Çizelge 6.13’te incelenmiĢtir. Çizelge 6.13. Ġncelenen ĠĢletmelerde Ortalama Hayvan Varlığı (TL) ve Dağılımı (%)

ĠġLETME GRUPLARI

1. Grup (24) 2. Grup (12) 3. Grup (43) Genel (79)

Değer % Değer % Değer % Değer %

Ġġ HAYVANLARI … … … … ĠRAT HAY VAN LARI BüyükbaĢ 4 383,33 92,67 18 554,17 95,55 17 184,88 95,61 13 503,80 95,30 KüçükbaĢ 312,50 6,61 833,33 4,29 720,93 4,01 613,92 4,33 Kümes H 34,17 0,72 30,00 0,16 67,67 0,38 51,77 0,37 TOPLAM 4 730,00 100 19 417,50 100 17 973,48 100 14 169,49 100 HAYVAN VARLIĞI TOPLAMI 4 730,00 100 19 417,50 100 17 973,48 100 14 169,49 100 ĠĢletme Arazisi Dekarına DüĢen Hayvan Varlığı (TL/da)

428,38 578,47 116,96 153,86

Çizelge 6.13 incelendiğinde araĢtırma bölgesinde iĢ hayvanına rastlanmadığı görülmektedir. ĠĢletmelerin hayvan varlığını irat hayvanları oluĢturmaktadır. Ġrat hayvanları içerisinde en büyük pay % 95,30 ile büyükbaĢ hayvanlara ait olup bunu sırasıyla % 4,33 ile küçükbaĢ, % 0,37 ile kümes hayvanlarına aittir.

6.1.2.1.2.2. Döner ĠĢletme Sermayesi

Döner ĠĢletme Sermayesi, malzeme ve mühimmat varlığı ile kasa mevcudu ve alacaklar toplamından oluĢmaktadır.

6.1.2.1.2.2.1. Malzeme ve Mühimmat Varlığı

Malzeme ve mühimmat varlığı sermayesi, iĢletmelerdeki tohumluk, yem, gübre, ilaç, aile ve iĢçilere ayrılan gıda maddeleri, temizlik maddeleri ve ısıtma maddeleri değerleri ile ambarda mevcut bulunan satılacak ürünler değerinden oluĢmaktadır.

Ġncelenen iĢletmelere ait malzeme ve mühimmat varlığı değerleri Çizelge 6.14’te sunulmuĢtur.

Çizelge 6.14. Ġncelenen ĠĢletmelerde Ortalama Malzeme ve Mühimmat Varlığı (TL) ve Oransal Dağılımı (%)

ĠġLETME GRUPLARI

1. Grup (24) 2. Grup (12) 3. Grup (43) Genel (79)

Değer % Değer % Değer % Değer %

Hammadde ve Yardımcı Maddeler 1 915,49 78,23 1 785,42 74,37 7 230,64 75,80 4 788,79 76,00 Satılacak Ürünler 533,00 21,77 615,42 25,63 2 309,07 24,20 1 512,24 24,00 MALZEME VE MÜHĠMMAT VARLIĞI TOPLAMI 2 448,49 100 2 400,84 100 9 539,71 100 6 301,03 100

ĠĢletme Arazisi Dekarına DüĢen Malzeme ve Mühimmat Varlığı (TL/da)

221,75 71,53 62,08 68,42

Çizelge 6.14’e göre incelenen iĢletmelerde malzeme ve mühimmat varlığı değeri iĢletme büyüklük gruplarına göre değiĢebilmekle birlikte iĢletme arazisi dekarına düĢen malzeme ve mühimmat varlığı iĢletme büyüklüğü ile ters yönde değer almaktadır. Anket yapılan dönem itibariyle iĢletmelerde az da olsa satılacak ürüne rastlanmıĢtır. Bu

durum bölge çiftçisinin ihtiyatlı olduğu, ürünlerden tohumluk ayırabildiği, fiyatların yükselmekte olduğu dönemler için yedek bulundurmak suretiyle fiyat artıĢlarından yararlanmak istemesi, hayvancılık faaliyetlerinin bitkisel üretimin durduğu kıĢ aylarında artması dolayısıyla gerekli olacak bitki stoklarının sağlanması gibi nedenlerle ambarda satılacak ürün bulundurulmasına bağlanabilir.

6.1.2.1.2.2.2. Para Mevcudu ve Alacaklar

ĠĢletme sermayesi içinde likiditesi en yüksek varlık grubudur. Tarım iĢletmelerinin iĢletilme Ģekli, büyüklüğü ve diğer tarımsal faaliyetleri, iĢletmedeki para mevcudu ve alacaklar grubundan büyük ölçüde etkilenmektedir.

Ġncelenen iĢletmelere ait ortalama para mevcudu ve alacakları iĢletme büyüklük grupları itibariyle gösteren değerler Çizelge 6.15’te gösterilmektedir.

Çizelge 6.15. Ġncelenen ĠĢletmelerde Ortalama Para Mevcudu ve Alacaklar (TL) ve Oransal Dağılımı (%)

ĠġLETME GRUPLARI

1. Grup (24) 2. Grup (12) 3. Grup (43) Genel (79)

Değer % Değer % Değer % Değer %

Nakit (Para) Mev … … … … 441,86 11,01 240,51 7,71

A la ca kl ar Banka … … … … Kooperatif 266,67 45,71 863,33 17,36 815,69 20,32 656,14 21,05 ġahıslardan 316,67 54,29 4 110,83 82,64 2 755,81 68,67 2 220,63 71,24 TOPLAM 583,34 100 4 974,16 100 3 571,50 88,99 2 876,77 92,29 GENEL TOPLAM 583,34 100 4 974,16 100 4 013,36 100 3 117,28 100 ĠĢl. Ar. Dek.

DüĢen Para Mev. ve Alacak. (TL/da)

52,83 148,19 26,12 33,85

Çizelge 6.15’ten izlendiği üzere Birinci ve Ġkinci grup iĢletmelerinde nakit para mevcuduna rastlanmamıĢtır. Üçüncü grup iĢletmeleri için tespit edilen değer ise düĢüktür. Bunun nedeni olarak Ģahıslardan ve kooperatiflerden olan alacakların mevcut olması gösterilebilir. Birinci ve Ġkinci grup iĢletmelerin para mevcudu ve alacaklar

sermaye grubunun tamamını alacaklar oluĢtururken Üçüncü grup iĢletmelerin alacak mevcudu oranı % 88,99’dur. Tüm iĢletmelerin genel ortalamasında alacakların mevcudu toplam para ve alacaklar grubunun % 92,29’unu oluĢturmaktadır. ĠĢletme arazisi dekarına düĢen para mevcudu ve alacaklar miktarı Üçüncü grup iĢletmelerinde en düĢük seviyede görülmekteyken Ġkinci grup iĢletmelerde en yüksek seviyededir.

6.1.2.1.2.2.3. ĠĢletme Sermayesinin Toplu Olarak Ġncelenmesi

Sabit ve döner iĢletme sermayesi varlığı değerlerinin oluĢturduğu toplu iĢletme sermayesinin görünümü ve iĢletme sermayesi içerisindeki oranları Çizelge 6.16’da sunulmaktadır.

Çizelge 6.16.Ġncelenen ĠĢletmelerde Ortalama ĠĢletme Sermayesi (TL) ve Dağılımı (%)

ĠġLETME GRUPLARI

1. Grup (24) 2. Grup (12) 3. Grup (43) Genel (79)

Değer % Değer % Değer % Değer %

Sabit ĠĢletme Sermayesi Alet- Makine Varlığı 9 738,75 55,65 23 897,92 47,15 72 428,38 69,67 46 011,71 66,11 Hayvan Varlığı 4 730,00 27,03 19 417,50 38,30 17 973,48 17,29 14 169,49 20,36 Döner ĠĢletme Sermayesi Malzeme- Mühimma t Varlığı 2 448,49 13,99 2 400,84 4,74 9 539,71 9,18 6 301,03 9,05 Para Mevcudu- Alacaklar 583,34 3,33 4 974,16 9,81 4 013,36 3,86 3 117,28 4,48 ĠġLETME SERMAYESĠ TOPL. 17 500,58 100 50 690,42 100 103 954,93 100 69 599,51 100 ĠĢl. Ar. Dek. DüĢen ĠĢl.

Ser. (TL/da) 1 584,96 1 510,13 676,50 755,74

Çizelge 6.16’ya göre iĢletme büyüklüğü arttıkça iĢletme sermayesi değeri de artmaktadır. ĠĢletme sermayesi dağılımına bakıldığında iĢletmeler genel ortalaması itibariyle ilk sırayı % 66,11 ile alet ve makine sermayesi alırken bunu sırayla % 20,36 ile hayvan sermayesi, % 9,05 ile malzeme ve mühimmat varlığı, % 4,48 ile para

mevcudu ve alacaklar izlemektedir. ĠĢletme arazisi dekarına düĢen ortalama iĢletme sermayesi değeri, iĢletme büyüklüğü arttıkça azalıĢ göstermektedir.