Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠM SĠSTEMLERĠ VE

c) Hasta mahremiyeti dikkate alınmak Ģartıyla, kurumların tüm alanlarını gözetleyebilecek Ģekilde güvenlik kameraları yerleĢtirilecek ve kamera görüntüleri sürekli takip edilecektir. ġüpheli durumlara ve kiĢilere bu konuda eğitilmiĢ özel güvenlik elemanları anında müdahale edecektir.

d) ĠletiĢim becerileri ve sorunlu hasta/hasta yakınlarını tanıma-çatıĢma yönetimi konularında eğitim almıĢ kiĢiler, bekleme alanlarında görevlendirilecek ve

“sorun çözücü” olarak çalıĢmaları temin edilecektir.

e) Fiziki mekânlar 24 saat boyunca yeterli düzeyde aydınlatılacak ve havalandırılacaktır.

f) Personelin alternatif çıkıĢ yolları oluĢturulacaktır.

1.7. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠM SĠSTEMLERĠ VE

1.7.1. BS 8800 Yönetim Sistemi

BS 8800 Yönetim Sistemi bir rehber standarttan oluĢmaktadır. Kılavuz niteliği taĢıyan ve ilk iĢ sağlığı ve güvenliği standardı olan bu standart 1901 yılında kurulan Ġngiliz Standartlar Enstitüsü (British Standadization Institute-BSI) tarafından "BS 8800 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Rehberi (Occupational health and safety management systems Guide)" adıyla 1996 yılında yayımlanmıĢtır. Bazı rehber bilgi ve önerileri içeren ancak, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemine yönelik Ģartları içermeyen BS 8800 standardının belgelendirme amacıyla kullanımı uygun görülmemektedir (Kurt ve Özdemir, 2003, s. 14; Serin ve Çuhadar, 2015, s. 54).

BS 8800 standardı, 2004 yılında revize edilerek “BS 8800: 2004 Mesleki ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Rehberi” olarak yeniden yayımlanmıĢtır. Bu standart aĢağıdaki konularda iĢletmelere yardımcı olmaktadır (BSI, 2015):

 ĠĢ kazalarını ve iĢ iliĢki hastalıkları önlemek için iĢyerinde iyi çalıĢma uygulamalarını geliĢtirmek suretiyle çalıĢanlara yönelik riskleri minimize etmek,

 ĠĢ performansını geliĢtirmek ve iĢletmelerin pazarda sorumlu bir imaj oluĢturmasına yardım etmek,

 Yasal gerekliliklerin ötesinde iĢletmelerin performanslarını sürekli olarak geliĢtirmelerine yardımcı olmak,

 ĠĢletmelerin iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve amaçlarını gerçekleĢtirmelerine yardımcı olmak.

1.7.2. ILO ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Rehberleri

ILO ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Rehberleri (ILO Guidelines on occupational safety and health management systems) 2001 yılında ILO tarafından yayımlanmıĢtır. Bu rehberler hem ulusal hem de örgütsel düzeyde iĢ sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi oluĢturmak için bir model sunmaktadır (ILO, 2011, ss. 5-6).

ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Rehberleri, iĢ sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinin uygulanmasının iĢyerlerinde tehlike ve riskleri azaltma yönünde pozitif bir

etki oluĢturacağından yola çıkarak yayımlanmıĢtır. Bu rehberlerin en büyük avantajı, iĢyerlerinde güvenlik kültürünün oluĢmasında ve sürekliliğinin sağlanmasında uygun, güçlü ve esnek bir zemin oluĢturmasıdır. ILO’nun bu yönetim sistemleri rehberlerinin iĢyerinde uygulanması sonucunda, iĢverenin iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili sorumluluklarını önemli ölçüde yerine getireceği ifade edilmiĢtir (Berk ve diğ., 2015, s.

72). ILO ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Rehberleri, 5 temel bölümden oluĢmaktadır. Bu bölümler aĢağıdaki gibi sıralanmıĢtır (ILO, 2001):

a) Politika, b) Organizasyon,

c) Planlama ve Uygulama, d) Değerlendirme ve e) ĠyileĢtirme Faaliyetleri.

ILO ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Rehberleri, bir standart değildir. Ancak temelinde önemli çalıĢmaları barındıran temel rehberlerdir. Bu rehberler uluslararası platformda paylaĢılmıĢ bilgileri içermektedir ve herhangi bir zorunluluk olmamakla beraber uygulayıcılara iĢ sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri oluĢturma hususunda yol göstermektedir (Berk ve diğ., 2015, s. 72). Örneğin, Almanya ve Polonya gibi bazı ülkelerde iĢ sağlığı ve güvenliği yönetimi ile ilgili ulusal rehberler ILO Rehberleri temel alınarak hazırlanmıĢtır (ĠġGÜM, 2015c, s. 9).

1.7.3. OHSAS 18001 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri

OHSAS (Occupational Health and Safety Management Systems) 18001, risk değerlendirmesine dayalı, tüm dünyada kabul gören bir yönetim sistemidir. OHSAS 18001, örgütlerde iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri kontrol etmek ve performans artırmak amacıyla geliĢtirilmiĢtir (Serin ve Çuhadar, 2015, s. 55). Kılavuz niteliğindeki ilk sağlık ve güvenlik standardı olan BS 8800 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Rehberi’nin 1996'da BSI tarafından yayımlanmasından sonra farklı belgelendirme kuruluĢları bu konuda standartlar yayımlamıĢlardır. BS 8800'ü temel almalarına karĢın, bu standartlar, içerik ve uygulama bakımından birbirlerinden

farklılıklar göstermiĢtir. Bunun üzerine, BSI öncülüğünde uluslararası kabul edilebilecek bir sağlık ve güvenlik standardı hazırlanması amacıyla Ġngiltere’de bir komisyon toplanmıĢ ve bu komisyonun çalıĢmaları sonucunda 1999 yılında OHSAS 18001 standardı hazırlanmıĢtır. Hazırlanan bu standart, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından 2001 yılında kabul edilerek TS 18001 adıyla yayımlanmıĢtır (Ofluoğlu ve Sarıkaya, 2005, ss. 2-3).

Hem üretim hem de hizmet sektöründe, sağlıklı ve güvenli bir çalıĢma ortamının sağlanması zorunlu hale gelmiĢtir. Uluslararası düzeyde tanınan OHSAS 18001, bu zorunluluğun yerine getirilmesinde iĢletmelere yardımcı olmaktadır (Ofluoğlu ve Sarıkaya, 2005, s. 3). OHSAS 18002, OHSAS 18001’in uygulama kılavuzudur (ĠĢletmelerde OHSAS 18001’in nasıl uygulanacağını anlatan destek dokümandır) ve 1999 yılında yayımlanmıĢtır (Serin ve Çuhadar, 2015, s. 54). OHSAS 18001 standardı ve buna ait OHSAS 18002 kılavuzu; müĢterilerin kuruluĢlardan belgelendirilebilir, denetlenebilir ve kabul edilebilir bir iĢ sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi talep etmeleri sonucunda geliĢtirilmiĢtir (Ofluoğlu ve Sarıkaya, 2005, s. 3).

OHSAS 18001 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri standardının temel özelliği önleyici, yani proaktif olmasıdır. Önleyici sistem yaklaĢımında, hatalar ortaya çıkmadan önlenmeye çalıĢıldığından maruz kalınabilecek risk ve tehlikeler de azaltılabilmektedir.

Sistem, önleyicilik üzerinde kurulmuĢ olmakla birlikte kontrol ve geri besleme mekanizmalarını ve düzeltici faaliyetleri de içermektedir. OHSAS 18001 özetle aĢağıdaki unsurlardan oluĢmaktadır (Serin ve Çuhadar, 2015, s. 55):

 Genel Ģartlar,

 ĠĢ sağlığı ve güvenliği politikası,

 Planlama,

 Uygulama ve iĢletme,

 Kontrol ve düzeltici faaliyetler ve

 Yönetimin gözden geçirilmesi.

1.7.4. JCI Standartları

Joint Commission International (JCI), sağlık hizmetleri alanında ABD’deki en eski ve en büyük standart belirleme ve akreditasyon kurumu olan ve 20.000'den fazla kurumu değerlendiren Joint Commission (BirleĢik Komisyon) tarafından 1994 yılında kurulmuĢtur. Kâr amacı gütmeyen JCI, misyonunu; “eğitim, yayımlar, danıĢmanlık ve değerlendirme hizmetleri temini yoluyla uluslararası camiada bakımın güvenliğinin ve kalitesinin sürekli iyileĢtirilmesi” olarak tanımlamıĢtır (JCI, 2015a). JCI, 90'dan fazla ülkede faaliyet göstermekte ve geliĢtirdiği standartlarla hastane ve diğer sağlık kurumlarını (Akademik Tıp Merkezi Hastaneleri, Birinci Basamak Bakım Merkezleri Ayaktan Bakım Merkezleri, Evde Bakım, Uzun Dönemli Bakım, Klinik Laboratuvar ve Tıbbi UlaĢtırma KuruluĢları) akredite etmektedir (JCI, 2015b).

JCI tarafından 2014 yılında yayımlanan “Joint Commission International Hastaneler Ġçin Akreditasyon Standartları” kitabında standartlar aĢağıdaki gibi listelenmiĢtir (JCI, 2014):

Hasta Merkezli Standartlar

 Uluslararası Hasta Güvenliği Hedefleri,

 Bakıma EriĢim ve Bakımın Sürekliliği,

 Hasta ve Aile Hakları,

 Hastaların Değerlendirilmesi,

 Hastaların Bakımı,

 Anestezi ve Cerrahi Bakım,

 Medikasyon Yönetimi ve Kullanımı,

 Hasta ve Aile Eğitimi.

Sağlık Bakım Kurumu Yönetim Standartları

 Kalite ĠyileĢtirme ve Hasta Güvenliği,

 Enfeksiyonların Önlenmesi ve Kontrolü,

 Üst Yönetim, Liderlik ve Yönlendirme,

 Tesis Yönetimi ve Güvenliği,

 Personel Nitelikleri ve Eğitimi,

 Bilgi Yönetimi.

Standartlar incelendiğinde standartların tümünün iĢ sağlığı ve güvenliği ile iliĢkilendirilebileceği görülmektedir. Örneğin “enfeksiyonların önlenmesi ve kontrolü”

ile ilgili standartlar hastalar için güvenli bir ortam sağlanmasına imkân tanırken, aynı zamanda çalıĢanlar için de güvenli bir çalıĢma ortamının sağlanmasına yardımcı olabilir. Bununla birlikte “Sağlık Bakım Kurumu Yönetim Standartları” baĢlığı altında bulunan “Tesis Yönetimi ve Güvenliği” standartları doğrudan iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili standartlar ihtiva etmektedir. Tesis Yönetimi ve Güvenliği baĢlığı altında bulunan

“Hastane; hastalar, hasta yakınları, ziyaretçiler ve personele yönelik risklerin yönetilmesi için oluĢturulmuĢ süreçleri tarif eden yazılı bir program veya programlar geliĢtirmeli ve devamlılığını sağlamalıdır” “Bakım ortamındaki riskleri azaltmak ve kontrol altına almak üzere, bir veya birden fazla kalifiye kiĢi tesis yönetimi programının planlanması ve uygulanmasını gözetim altında tutmalıdır” ve “Hastane, riskleri azaltmak için denetim ve planlama yaparak güvenli bir fiziksel tesis sağlamak üzere bir program geliĢtirmeli ve uygulamalıdır” standartları bunlara örnek olarak verilebilir (JCI, 2014).

1.7.5. Sağlıkta Kalite Standartları

2003 yılında baĢlatılan Sağlıkta DönüĢüm Programı’nın 8 ilkesi içinde kalite ile ilgili olarak “nitelikli ve etkili sağlık hizmetleri için kalite ve akreditasyon” ilkesi yer almaktadır. Sağlıkta Kalite Standartları (SKS) bu hedefe ulaĢmada temel unsur olarak görülmektedir. Sağlık Bakanlığı tarafından ilk defa 2005 yılında 100 kriterden oluĢan bir soru seti yayımlanmıĢtır. 2007 yılında 150, 2009 yılında ise 358 standartlık bir set yayımlanarak SKS’nin ana iskeleti oluĢturulmuĢtur. 2011 yılında ise kamu, özel ve üniversite ayrımı yapılmaksızın tüm hastaneler için geçerli 621 standarttan oluĢan

“Sağlıkta Kalite Standartları-Hastane” seti hazırlanmıĢtır (Sağlık Bakanlığı, 2012, ss. 1-2).

SKS, hasta ve çalıĢan memnuniyeti ile hasta ve çalıĢan güvenliğinin sağlanmasını esas almaktadır. 27.06.2015 tarih ve 29399 sayılı “Sağlıkta Kalitenin GeliĢtirilmesi ve Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik” bu standartların uygulanmasına iliĢkin usul ve esasları düzenlemektedir. Bu kapsamda; Sağlık Bakanlığı tarafından Sağlıkta Kalite Standartları-Hastane (Versiyon-5) Seti hazırlanarak, 1 Temmuz 2015 tarihi itibari ile Türkiye’de sağlık hizmeti sunan kamu, üniversite ve özel tüm hastanelerin kullanımına sunulmuĢtur (Sağlık Bakanlığı, 2015b).

SKS-Hastane, 5 Boyut, 39 Bölüm, 557 Standart ve 1100 değerlendirme ölçütünden oluĢmaktadır. SKS’nin 5 boyutundan biri olan “Hasta ve ÇalıĢan Odaklı Hizmetler”

boyutu hastaların temel haklarını, güvenliğini ve memnuniyetini sağlamak, çalıĢanların ise sağlıklı bir çalıĢma yaĢamı içinde olmalarını sağlamak ve sunulan hizmetlere hasta ve çalıĢan perspektifinden bakmak amacıyla hazırlanmıĢ standartlar içermektedir (Sağlık Bakanlığı, 2015c, ss. 22-23).