Üretim Kalıplarını Hazırlama

Üretim kalıpları hazırlama üretimde kullanılmak üzere modeli, dikiş çeşidi, dikiş payı, dikim tekniği belirlenmiş giysinin, provaya ve kalıpta değişiklik yapılmasına gerek kalmayacak şekilde hazırlanmasını kapsamaktadır (Çivitçi, 2004: 123).

Üretimde kullanılacak olan kalıpların üzerinde bulunması gereken bilgiler; model numarası, beden numarası, kalıp parçasının ismi, kaç adet kesileceği, tarih, kalıp kesim tarihi, kalıp hazırlayanın ismi, kalıpların ait olduğu modelin kod numarası, birden fazla modelde kullanılacaksa, bu modellerin kodu gibi gerekli bilgilerin yanı sıra, dikiş payları, çıt işaretleri, varsa üst dikişlerinin genişliği, büzgü payı, pili yönleri, düz boy ipliği gibi bilgilerin de yer alması gerekmektedir. Bu şekilde hazırlanan kalıplara şablon denilmektedir (Tansoy, Vural ve Ağaç, 1994: 74).

Üretim kalıpları model özelliğine göre parçaların hazırlanmış, gerekli dikiş payları verilmiş, üzerine kesim ve dikim için gerekli yazı ve işaretlerin yazılıp işaretlendiği kumaşa uygulamaya hazır kalıplardır (İTKİB,2006: 16). Bu kalıplar giyside değişiklik yapılmasına gerek kalmayacak şekilde hazırlanmalıdır. Kalıpların şablonlarının hazırlanmasının ardından kalıplara serileme yapılmalıdır.

a) Kalıpları Serileme

Model uygulanan kalıp şablonu üzerinde belirlenen noktalarda büyültme, küçültme, kısaltma ve uzatma yapılarak model kalıpları farklı beden numaralarına göre çoğaltılır. Bu işleme serileme adı verilmektedir (Çotuk, 2008: 8).

Ana beden kalıbı hazırlanmış olan modelin, diğer bedenlerini hazırlama işlemine serilendirme adı verilir. Serilendirme ana kalıbın altındaki bedenler isteniyorsa küçültme, ana kalıbın üstündeki bedenler isteniyorsa büyültme adını almaktadır. (Kurumer, 2007: 71). Üretilecek giysi cinsine göre, ölçü standartları tablosundaki bedenler arası farklardan yararlanılarak şablonlanmış olan kalıp farklı bedenlere büyültülüp, küçültülerek serilenebilir. Hazır giyim üretiminde bu işleme serilendirme denilmektedir (Muratoğlu ve Kılınç, 2004: 22).

Hazır giyim endüstrisinde bilginin etkin kullanımı için bilgisayar desteğinden yararlanılmaktadır. Bilgisayar destekli programların hazır giyim endüstrisine sağladığı en büyük kolaylık kalıp serileme işlemlerinde gözlenmektedir (Koçak ve Paksoy, 2004:105).

Standart beden (38 beden), hazırlanmış üretim kalıbı, model özelliği değer- lendirilerek üretilmesi düşünülen bedenler için büyültme ve küçültme yapılmalıdır. Serileştirme için çeşitli yöntemler kullanılabilir. Örneğin (CAD) bilgisayarlarla kalıp serileme sistemi gibi sistemler kullanılabilir (Çivitçi,2004: 124).

Serileme işlemi, baz beden kalıbı hazırlanan bir giysinin model özelliklerinin aynı kalması sağlanarak, istenilen ölçüler doğrultusunda, büyük ve küçük bedenlerine ait kalıplarının hazırlanması aşamasını kapsamaktadır. Üretim aşamalarından birini oluşturan serileme çalışılacak olan beden sayısına göre; şablonlanmış kalıplardan hazırlanmaktadır. Piyasada çeşitli serilendirme yöntemleri kullanılmaktadır (Mete,1999: 31). Ana kalıbın belirli noktalardan, istenilen ölçülerde büyültülüp küçültülerek farklı bedenlerin oluşturulmasıdır. Ana kalıp serilemeden önce ölçü ve form kontrollerinin yapılması eğer ihtiyaç varsa gerekli çekme-salma değerlerinin verilmesi gereklidir. Serileme işlemi elde ve bilgisayarda yapılabilir (İTKİB, 2006: 17).

Kalıpların hazırlanmasının ardından, kalıpların kesim işlemi için pastal planı hazırlanır.

b) Pastal Planının Hazırlanması

Hazır giyim üretiminde kalıp hazırlama çalışmalarının tamamlanmasından sonra, kesim için kalıp parçalarının belirli bir genişlikte ki kumaş alanı içinde yerleşim planı hazırlanmaktadır. Bu plana pastal planı denmektedir.

Bir başka tanımla pastal planı, ana kalıbın istenilen bedenlerden serilenmiş, imalat kalıplarının imalat için kumaş eni ve sipariş asortisine göre hazırlanan yerleşim planıdır (İTKİB,2006: 18).

Kesim yerleşim planlarının hazırlanması, maliyet üzerindeki etkisi nedeniyle önemli ve dikkat isteyen bir aşamadır. Kesim yerleşim planlarında yapılan küçük bir hata tüm kumaş katlarının hatalı kesilmesine neden olacaktır. Kesim yerleşim planları hazırlanırken; kumaşın özelliğine, kumaşın enine, kalıpların boy ve en iplik yönlerine, her bedenin kendine ait tüm parçalarını aynı bölgede toplamaya ve ekonomik yerleştirmeye dikkat edilmelidir. Kesim yerleşim planları elle hazırlandığı gibi, bilgisayar destekli tasarım (CAD) sistemleri ile bu işlem bilgisayar ortamında en az fire ve hata ile kısa sürede hazırlanabilmektedir (Muratoğlu ve Kılınç,2004: 23).

Serileştirme işlemi yapılmış olan modellerin, işletmenin sahip olduğu kesim masası boyu, kullanılacak olan kumaşın eni, kumaşın tüy ve desen yönü, düz boy ipliği gibi özellikleri dikkate alınarak en az fireyle kesim yapılabilmesine olanak sağlayan, ekonomik pastal planının hazırlanması aşamasını içine almaktadır (Tansoy, Vural ve Ağaç, 1994: 75).

Pastal planında amaç kumaş, tela, astar, deri vb. malzemeyi verimli kullanmak ve fire oranını en aza indirmektir.

Pastal planı hazırlanırken, 1/5 oranında küçültülmüş minyatür kalıplar da kullanılabilmektedir. Pastal kesimi yapılmadan önce genellikle pastal planının en eko- nomik kesim şeklinin (değişik bedenlerde serisi hazırlanmış tüm kalıplar için) hem otomatik kesim makineleri için hem de elle kesimde bulunması amacı ile yapılması gereklidir. Pastal planı hazırlama işlemi işletme maliyetleri açısından çok önemlidir. Yerleştirme işlemindeki en küçük ihmal ve dikkatsizlik sonucunda, meydana gelecek zarar oldukça büyüktür. Günümüzde, hazır giyim işletmeleri pastal planını bilgisayarlı pastal programlarında hazırlayabilmektedir (Çivitçi,2004:124).

Ayrıca toplam maliyetin büyük bir kısmını oluşturan kumaşta verimliliği artıran işgücü girdisini azaltan, teslim tarihinde öncelik sağlayan ve üretimde esnekliği artıran Bilgisayar Destekli Tasarım Sistemleri pastal seriminde büyük verim sağlamaktadır (Vural ve Ağaç,1999:295).

c) Üretim Planlarının Hazırlanması

İşletmenin teknolojik yapısının, birim üretim zamanının dikkate alınarak, iş akışı planının ayrıntılı olarak gösterildiği şemalara dikim planı (proses analizi) denilmektedir. Dikim planı (proses analizi) hazırlaması, birim zamanı düşürecek, istenilen kaliteyi sağlayacak şekilde, işletmenin üretim teknolojisi ve olanakları dikkate alınarak, iş akışının çıkarılmasıyla hazırlanan iş akışının ayrıntılı olarak gösterilmesiyle oluşmaktadır (Çivitçi, 2004: 124).

Dikim planı hazırlanırken öncelikli olarak; giysinin dikimi için gerekli olan işlem sırasına göre bir liste yapılmalı, her işlem için gerekli olan makine tipi ve aparatlar belirlenmeli ve her işlemin süresi belirlenmelidir (Tansoy, Vural ve Ağaç, 1994: 75).

d) Ön Maliyet Hesabının Yapılması

Hazırlanan prototip ürünün seri üretimde uygulanabilirliği düşünülerek, giysinin maliyetinin, kullanılan iplik, kumaş, tela, astar, düğme, fermuar, ana ve yardımcı malzemeleri, işçiliğinin, vb. gereçlerin özelliklerini, fiyatını, miktarını ve kaynağını belirterek ürünün ön maliyet hesabı yapılmaktadır.