BULGULAR ve YORUM
4.3. Alt Problem 2: Üretici ve Tüketicilerin Hızlı Moda Kavramına Bakış Açıları ve Katılımları Nasıldır?
4.3.1. Üreticilerin Hızlı Moda Kavramına Bakış Açıları ve Katılımları
Bilinçli, seçici ve değişlikten yana olan günümüz tüketicilerinin talepleri modada rekabeti ve çeşitliliği zorunlu kılmıştır. Uzun yıllar tüketicilere 4 sezon için yeni ürün sunan üreticiler, günümüzde sezon sayısını 12 ye kadar artırmıştır. Hızlı moda yaklaşımı ile tüketiciler en son moda ürünleri daha uygun fiyata satın alabilme olanağı bulabilmekte, üreticiler ise rekabet ortamına uyum sağlayabilmek için çoğu zaman bu yaklaşımı benimsemek zorunluluğu hissetmektedirler. Bu durum, işletmelerin bir ürünün alternatif modellerini üretme ve yeni ürün geliştirme sıklıklarının yanı sıra arge çalışmaları, ürün pazarlama ve tanıtım yöntemlerine daha fazla önem vermesini gerektirmektedir.
Tablo 18. İşletmelerin Bir Giyim Ürününün Alternatif Modellerini Üretme Durumu İşletmenizde bir giyim ürününün kaç
alternatif modeli üretilmektedir?
S % 2 adet 4 13,3 3 adet 4 13,3 4 adet 4 13,3 5 adet 4 13,3 6 ve üstü 14 46,8 TOPLAM 30 100,0
Tablo 18 incelendiğinde, araştırmaya katılan işletmelerin hepsinin bir giyim ürününün birkaç alternatifini ürettikleri görülmektedir. İşletmelerin % 46,8’inin bir giyim ürününden en az 6 alternatif model ürettiği görülmektedir.
Hızlı moda kapsamında müşteri isteklerinin artması ve hızla değişmesi üreticilerin yılda 12-18 model hazırlamasını beraberinde getirmiştir. Bu durumda tasarımlarda tekrara düşmemek, müşterinin nabzını tutabilmek, sürekli yeni ve farklı ürünleri kısa sürede müşteriye sunabilmek gerekmektedir.
61
Tablo 19. İşletmelerin Yeni Ürün Tasarımı Yapma Sıklığı İşletmenizde yeni ürün tasarımını hangi sıklıkla yapılmaktadır
S % Haftalık 9 30,0 Aylık 2 6,7 Sezonluk 14 46,6 Yaz ve kış 5 16,7 TOPLAM 30 100,0
Tablo 19 incelendiğinde, araştırmaya katılan işletmelerin % 46,6’sının sezonluk yeni ürün tasarımı yaptıkları görülmektedir. Bunun yanı sıra işletmelerin % 30’unun da haftalık yeni ürün tasarımı yaptıkları görülmektedir.
Düşük fiyatlar müşterinin daha ve fazla ve özgürce satın alma alışkanlığını doğurmuştur. Ana cadde mağazaları Sonbahar/Kış, İlkbahar/Yaz yılda 2 ürün stoku yapıyordu. Şimdi ise hemen her hafta ürünler değişmektedir. Yılda iki sezon sunmak yerine, moda eğilimleri şimdi ayda hatta haftada bir yeni ürünler sunmakta ve müşteriyi daha fazla almaya zorlamaktadır. Hızlı moda müşterilerine 6 hafta önce ilk defa podyumda gördükleri son moda ürünleri birinciyi, ikinciyi, üçüncüyü alabilecekleri fiyatlarla sunmaktadır (Art and Design, 2008).
Tablo 20. Yeni Ürün Tasarımlarında Yapılan Değişiklikler
Yeni ürün tasarımlarındaki değişiklikler hangi özellikler üzerinde yapılır S %
Kumaş 5 16,7
Model özelliği 6 20,0
Hepsi 19 63,3
TOPLAM 30 100,0
Tablo 20 incelendiğinde, yeni ürün tasarımındaki değişikliklerin % 63,3’ü kumaş, renk, aksesuar, model özelliğinden yapıldığı görülmektedir. Rekabetin arttığı, ürünlerin çeşitlendiği, müşteri açısından istediğini bulma imkânının fazlalaştığı günümüz moda sektöründe hızlı moda müşterilerin ihtiyaçlarını sezme, analiz etme, tahmin etme
62
çalışmalarıyla olabildiğince gerçeğe en yakın olanı keşfedip, kontrol ederek ve üretmeye çalışmaktadır (Pechoux, 2004, s. 190-210).
Tablo 21. İşletmelerin Yeni Ürünü Tanıtım Yolları İşletmeniz yeni ürün tanıtımını hangi yolla yapmaktadır
S %
Gazete-dergi reklamları 7 23,3
Fuarlar 5 16,7
İnternet 6 20,0
Mağaza vitrini 12 40,0
TOPLAM 30 100,0
Tablo 21 incelendiğinde, araştırmaya katılan işletmelerin yeni ürün tanıtımını % 40 mağaza vitrinlerinde yapmaktadırlar. % 23,3‘ü gazete-dergi reklamlarıyla, % 20’si internetle, % 16,7’si fuarlarla yeni ürün tanıtımını yaptıkları görülmektedir.
Günümüzde hayatın her noktasında etkisini gördüğümüz teknoloji hızlı moda sektöründe de televizyon reklamları, gazete-dergi reklamları, fuarlar, internet dünyanın birçok noktasında giyilen moda rengi, kumaşı, aksesuarları, model özelliğini gözlemleme fırsatı sunmaktadır.
63
Tablo 22. İşletmelerin Ürünlerini Pazarlama Yöntemleri
İşletmenizin ürünlerini pazarlama yöntemleri nelerdir? S %
E-pazarlama yöntemini kullanıyor 2 6,7
Birebir pazarlama yöntemi kullanıyor 10 33,3
Perakendeci kullanıyor 8 26,7
Satış temsilcisi+toptancı kullanıyor 7 23,3 Fason çalıştığı için pazarlama yapmıyor 3 10,0
TOPLAM 30 100,0
Tablo 22 incelendiğinde araştırmaya katılan işletmelerin % 33,3’ü birebir pazarlama yöntemini kullandığı görülmektedir. Birebir pazarlama, müşterileri tanımlamak, müşteri bilgisi oluşturmak ve müşterilerin algılarını biçimlendirmek süreçlerinden oluşmaktadır. Buna karşılık; ilişkisel pazarlama, sadece müşteri ilişkileri oluşturma aşamasını içermektedir. (Zinkhan, 2002, s. 83) Teknolojik gelişmelerin hızlı bir biçimde gerçekleşmesi, bununla birlikte müşterilerin giderek artan beklentileri işletmelerin sürekli dinamik olmasını sağlamaktadır.
Tablo 23. İşletmelerin Araştırma Yapma Durumları İşletmenizde aşağıdaki araştırmalardan hangileri yapılmaktadır S % Tüketici araştırması 6 20,0 Ürün araştırması 5 16,7 Piyasa araştırması 19 63,3 TOPLAM 30 100,0
Tablo 23 incelendiğinde, araştırmaya katılan işletmelerin % 63,3’ünün piyasa araştırması yaptığı görülmektedir. Piyasa araştırması işletmelerin tüketici odaklı olmalarını, yeni imkânları belirlemelerinde kolaylık sağlamaktadır. İşletmeler hızlı modayı takip edebilmek için piyasa araştırmasını sürekli takip etmektedirler. Piyasa araştırması yaparak işletmeler tüketici ne istediğini, hangi ürünün daha çok kar edeceğini belirlemektedirler.
64
İşletmelerin ürün tasarımlarında modaya dair yaklaşımları hızlı modaya bakış açılarında ve uygulama durumlarında önemli bir etken olabileceği dikkate alındığında, değişkenler arasında istatistiksel açıdan bir ilişkinin olup olmadığının belirlenmesi gerekliliği duyulmaktadır. İşletmelerin üretim yıllarına göre arge birimi bulunma durumları ki -kare testi sonuçları Tablo 24’te sunulmuştur.
Tablo 24. İşletmelerin Üretim Yıllarına Göre Hızlı Modaya Yaklaşımları
İşletmenin giyim sektöründeki üretim yılı
İşletmenizde bir arge birimi var mıdır?
df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 1-11 yıl 6 85,7 1 14,3 7 100,0 2 ,002 12-23 yıl 9 52,9 8 47,1 17 100,0 24-30 yıl ve üstü - - 6 100,0 6 100,0 Toplam 15 50,0 15 50,0 30 100,0
İşletmenin giyim sektöründeki üretim yılı
İşletmenizde moda ve trendlerle ilgilenen
bir bölüm var mıdır? df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 1-11 yıl 6 85,7 1 14,3 7 100,0 2 ,000 12-23 yıl - - 17 100,0 17 100,0 24-30 yıl ve üstü 1 16,7 5 83,3 6 100,0 Toplam 7 23,3 23 76,7 30 100,0
65 İşletmenin giyim sektöründeki
üretim yılı
İşletmeniz hızlı modayı uygulamakta
mıdır? df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 1-11 yıl 6 85,7 1 14,3 7 100,0 2 ,001 12-23 yıl 2 11,8 15 88,2 17 100,0 24-30 yıl ve üstü 1 16,7 5 83,3 6 100,0 Toplam 9 30,0 21 70,0 30 100,0
İşletmenin giyim sektöründeki üretim yılı
İşletmeniz hızlı modayı uygulamayı
düşünmekte midir? df P
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 1-11 yıl 5 71,4 2 28,6 7 100,0 2 ,000 12-23 yıl - - 17 100,0 17 100,0 24-30 yıl ve üstü 1 16,7 5 83,3 6 100,0 Toplam 6 20,0 24 80,0 30 100,0
İşletmenin giyim sektöründeki üretim yılı
Modanın hızla değişmesi ile yeni ürün geliştirmek zorunda kalmak işletmeniz
açısından olumlu karşılanıyor mu? df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 1-11 yıl 6 85,7 1 14,3 7 100,0 2 ,000 12-23 yıl 1 5,9 16 94,1 17 100,0 24-30 yıl ve üstü 1 16,7 5 83,3 6 100,0 Toplam 8 26,7 22 73,3 30 100,0
Tablo 24’e göre, üretim yılı 12-23 yıl arasında olan işletmelerin % 100’ünün moda ve trendlerle ilgilenen bir bölümünün olduğu, aynı şekilde 30 yıl ve üstü üretim yapan işletmelerin tümünde arge biriminin bulunması, işletmelerin deneyimlerinin moda ve
66
yenilikleri takip etmelerinde etkili olduğu sonucunu ortaya koymaktadır. Modanın değişmeyen kuralı sürekli değişimdir. Moda trendlerindeki değişim ve yeniliklerdeki süreklilik işletmelerin bu bölümleri kurma ve güçlendirme ihtiyaçlarını artırdığı birçok araştırmada yer almaktadır. Ki- kare testi sonucuna göre; işletmelerin giyim sektöründeki üretim yılı ile işletmelerde moda ve trendlerle ilgilenen bölüm bulunması arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır (p=,000).
Tablo 24 incelendiğinde, üretim yılı 1-11 yıl olan işletmelerin % 71,4’ünün hızlı modayı uygulamayı düşünmedikleri, üretim yılı 12-23 yıl olan işletmelerin % 100’ünün, üretim yılı 24-30 yıl ve üstü olan işletmelerin % 83,3’ünün ise hızlı modayı uygulamayı düşündükleri görülmektedir. Bu sonuca göre işletmelerin üretim yılları arttıkça moda ve hızlı moda kavramına yaklaşımlarının olumlu yönde geliştiği söylenebilir.
Günümüzde değişen tüketici talepleri ve hızlı moda kavramından kopmamak için işletmeler, düşük maliyetli, model sayısı ve çeşitliliği çok fazla olan yüksek kaliteli ürünler üretmeyi düşünmektedirler. Geçmişte, bir ürünün modelini değiştirerek yeni bir ürünün üretimini yapmak işletmeler açısından ek maliyet anlamı taşırken, günümüzde hızlı moda kavramı ile kısa sürelerde tüketiciye birden fazla model seçeneği sunulabilmektedir. Ki-kare testi sonucuna göre; işletmelerin giyim sektöründeki üretim yılı ile hızlı modayı uygulamayı düşünmeleri arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır (p=,000).
12-23 yıl arasında üretim yapan işletmelerin % 94,1’inin, üretim yılı 24-30 yıl ve üstü olan işletmelerin % 83,3’ünün modanın değişmesi ile yeni ürün geliştirmek zorunda kalmanın işletmeler açısından olumlu karşılandığını belirtmeleri, sektördeki deneyimin modaya yaklaşımı olumlu yönde etkilediği görüşünü desteklemektedir.
Tüketicilerin daha fazla çeşit görmek istemesi üreticileri model başına üretilecek sipariş miktarını düşürmeye ve model çeşitliliğini arttırmaya zorlamıştır. Dolayısıyla hazır giyim endüstrisi için yılda iki sezon için gerçekleştirilen koleksiyon çalışmaları yerini her hafta için bir koleksiyon anlayışına bırakmıştır (Kılınç ve Şener, 2009, s. 4). Bu baskı bir anlamda üreticilerin sürekli dinamik olmasını ve kendilerini yenilemelerini sağlamaktadır. Bu durumda işletmeler daha uzun yıllar ayakta durabileceği düşünülmektedir. Ki-kare testi sonucuna göre; işletmelerin giyim sektöründeki üretim yılı ile modanın değişmesi ile yeni ürün geliştirmek zorunda kalmanın işletmeler açısından olumlu karşılanması durumu arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır (p=,000).
67
Tablo 25. İşletmelerin Pazar Türüne Göre Hızlı Modaya Yaklaşımları
Giyim sektöründeki pazarı
İşletmenizde bir arge birimi var mıdır?
df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S %
İç Pazar 15 83,3 3 16,7 18 100,0
1 ,000
İç ve dış Pazar - - 12 100,0 12 100,0
Toplam 15 50,0 15 50,0 30 100,0
Giyim sektöründeki pazarı
İşletmenizde moda ve trendlerle ilgilenen bir
bölüm var mıdır? df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S %
İç Pazar 6 33,3 12 66,7 18 100,0
1 ,940 İç ve dış Pazar 1 8,3 11 91,7 12 100,0
Toplam 7 23,3 23 76,7 30 100,0
Tablo 25’e göre; iç ve dış pazara üretim yapan işletmelerin % 100’ünde arge birimi vardır. Tüketicilerin zevk tercihlerinde görülen değişme farklılaşma; üretim ve fiyat süreçlerinde baş döndürücü gelişmeleri doğurmakta ve işletmelerin var olabilmek için farklı çabalar içerisine girmelerine neden olmaktadır. İşletmelerin dış ve iç pazarda başarıyla faaliyet gösterebilmesi ve rakiplerine üstünlük sağlayabilmesi için sürekli mevcut üretim faktörlerini ve ürünlerini yenileyip geliştirmeleri gerektirmektedir. Hızla gelişip büyüyen işletmelerin genellikle araştırma ve geliştirmeye önem veren, yenilikçi işletmeler olduğu bilinmektedir. Ki-kare testi sonucuna göre; işletmelerin giyim sektöründeki pazar türü ile arge bölümleri arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır (p=,000).
İç ve dış pazara üretim yapan işletmelerin % 91,7’si bünyelerinde moda ve trendlerle ilgilenen bir bölüm olduğu cevaplarını vermişlerdir. Teknik ve ekonomik yönden hızla değişen, dinamik bir çevre içerisinde faaliyet gösteren işletmelerin varlıkların sürdürebilmeleri ve amaçlarını gerçekleştirebilmeleri, kendilerinin de devamlı bir değişme içerisinde bulunmalarını gerektirir. Bu işletmelerdeki moda ve trendlerle ilgilenen bölümlerle gerçekleştirilmektedir. Ki-kare testi sonucuna göre, işletmelerin giyim sektöründeki pazarı ile
68
moda ve trendlerle ilgilenen bölümü bulunması arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki (p=,940) olduğu görülmektedir.
Tablo 26. İşletmelerin Yıllık Üretim Kapasitesine Göre Hızlı Modaya Yaklaşımı
İşletmenin yıllık üretim kapasitesi/adet
İşletmenizde bir arge birimi var mıdır?
Df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 20-40 bin 8 88,9 1 11,1 9 100,0 2 ,002 41-100 bin 1 11,1 8 88,9 9 100,0 101-201 bin ve üstü 6 50,0 6 50,0 12 100,0 Toplam 15 50,0 15 50,0 30 100,0
İşletmenin yıllık üretim kapasitesi
İşletmenizin hızlı moda hakkında bilgisi var
mıdır? Df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 20-40 bin - - 9 100,0 9 100,0 2 ,005 41-100 bin - - 9 100,0 9 100,0 101-201 bin ve üstü 5 41,7 7 58,3 12 100,0 Toplam 5 16,7 25 83,3 30 100,0
İşletmenin yıllık üretim kapasitesi
İşletmeniz hızlı modayı uygulamakta
mıdır? Df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 20-40 bin 3 33,3 6 66,7 9 100,0 2 ,270 41-100 bin 1 11,1 8 88,9 9 100,0 101-201 bin ve üstü 5 41,7 7 58,3 12 100,0 Toplam 9 30,0 21 70,0 30 100,0
69 İşletmenin yıllık üretim kapasitesi
İşletmeniz hızlı modayı uygulamayı
düşünmekte midir? Df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 20-40 bin 1 11,1 8 88,9 9 100,0 2 ,024 41-100 bin - - 9 100,0 9 100,0 101-201 bin ve üstü 5 41,7 7 58,3 12 100,0 Toplam 6 20,0 24 80,0 30 100,0
Tablo 26 incelendiğinde, yılık üretim kapasitesi 41-100 bin olan işletmelerin % 88,9’unun ise bir arge birimi olduğu görülmektedir. Günümüz de teknoloji hızla gelişmektedir ve bu durum ürünlerin modasının geçmesini hızlandırmaktadır. Dolayısıyla moda yeni ürünlerin üretilmesi, tüketicilere tanıtılması ve çoğunluk tarafından kabul edilmesi ve sonrada planlı bir şekilde eskitilmesi sürecidir (Kaiser, 1997, s. 4). Bu durumda işletmeler de bulunan arge birimi sayesinde işletmeler modayı takip ederek ya da yaratarak yeni ürünlerin üretilmesine yol açmaktadır. Bu bağlamda işletmelerin yılık üretim kapasitesi de artacaktır. Ki-kare testi sonucuna göre; işletmelerin yıllık üretim kapasitesi ile işletmelerde arge birimi bulundurma arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır (p=,002).
Yıllık üretim kapasitesi 20-40 bin ve 41-100 bin olan işletmelerin % 100’ünün hızlı moda hakkında bilgisi olduğu Tablo 26’da görülmektedir. İşletmeler ürettikleri ürünlerin algılanan değerlerini ve çekiciliklerini yüksek tutmak durumundadırlar. Bunu ancak ve ancak modayı takip ederek, yeni tasarımlar geliştirerek ve ürün çeşitliliği yaratarak sağlayabilirler. Ürünlerin belli sayılarda ve bol çeşitli olması ürün yenileme çemberinin daha kısa olmasını sağlar bu durumda da işletmelerin yıllık üretim kapasiteleri artmaktadır. Ki- kare testi sonucuna göre; işletmelerin yıllık üretim kapasitesi ile hızlı moda bilgisi arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır (p=,005).
Yıllık üretim kapasitesi 41-100 bin olan işletmelerin % 100’ü hızlı modayı uygulamayı düşünmektedir. Günümüzde kaliteli üretim yapmak ve bunu uygun fiyata satmak yeterli olmamakta, üretim süresi, ürünlerini çeşitlendirerek ve yenilikçi ürünler tasarlayarak son moda trendleri tüketiciye sunmak işletmeler açısından önemli bir yer kapsamaktadır. Bu yüzden işletmelerin hızlı modayı uygulaması durumunda yüksek verimlilik sağlayacağı,
70
düşük maliyetli üretimler yapacağı düşünülmektedir. Ki- kare testi sonucuna göre; işletmelerin yıllık üretim kapasitesi ile hızlı modayı uygulamayı düşünmesi arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır (p=,024).
Tablo 27. İşletmelerin Eleman Sayısına Göre Hızlı Modaya Yaklaşımları
Çalışan eleman sayısı
İşletmenizde bir arge birimi var mıdır?
Df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 25 -50 15 93,8 1 6,2 16 100,0 2 ,000 51-125 - - 9 100,0 9 100,0 151 ve üstü - - 5 100,0 5 100,0 Toplam 15 50,0 15 50,0 30 100,0
Çalışan eleman sayısı
İşletmenizde moda ve trendlerle ilgilenen bir
bölüm var mıdır? df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 25 -50 6 37,5 10 62,5 16 100,0 2 ,040 51-125 - - 9 100,0 9 100,0 151 ve üstü 1 20,0 4 80,0 5 100,0 Toplam 7 23,3 23 76,7 30 100,0
Çalışan eleman sayısı
İşletmeniz hızlı modayı uygulamayı
düşünmekte midir? df P
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 25 -50 5 31,2 11 68,8 16 100,0 2 ,076 51-125 - - 9 100,0 9 100,0 151 ve üstü 1 20,0 4 80,0 5 100,0 Toplam 6 20,0 24 80,0 30 100,0
71 Çalışan eleman sayısı
Modanın hızla değişmesi ile yeni ürün geliştirmek zorunda kalmak işletmeniz
açısından olumlu karşılanıyor mu? df p
Hayır Evet Toplam
S % S % S % 25 -50 7 43,8 9 56,2 16 100,0 2 ,020 51-125 - - 9 100,0 9 100,0 151 ve üstü 1 20,0 4 80,0 5 100,0 Toplam 8 26,7 22 73,3 30 100,0
Tablo 27 incelendiğinde, 50 ve altında eleman çalışan işletmelerin % 93,8’inin bir arge birimi olmadığı, daha fazla elemanı olan işletmelerin tümünde ise bir arge birimi olduğu görülmektedir. Ki-kare testi sonucuna göre, işletmelerde çalışan eleman sayısı ile işletmelerdeki arge birimi arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır (p=,000). AR-GE; işletmelerde yeni ürün ve üretim süreçlerinin ortaya çıkarılmasına yönelik sistemli ve yaratıcı çalışmalardır. AR-GE bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek mevcut olanları geliştirmek amacı ile yapılan düzenli çalışmalardır (TOBB, 2004, s. 10). İşletmelerde verimliliği arttırmak, üretim maliyetlerini düşürmek, yeni ürün ve süreçleri geliştirmek, işveren-işçi ilişkilerini iyileştirmek için her işletmenin bir arge birimi olması gerekir.
Tablo 27 incelendiğinde, 50 kişinin altında elemanı olan işletmelerin % 62,5’i, 151 ve üstü elemanı olan işletmelerin % 80’i ve 51-125 arası elemanı olan işletmelerin tümünde moda ve trendlerle ilgilenen bir bölüm olduğu görülmektedir. Eleman sayısı 51-125 kişi ve üzerinde olan işletmelerin tamamı hızlı modayı uygulamayı düşündüklerini belirtmektedir. Ki-kare testi sonucuna göre, işletmelerin eleman sayısı ile işletmelerde moda ve trendlerle ilgilenen bölüm bulunması (p=,040) ve hızlı modayı uygulamayı düşünmeleri (p=,076) arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır.
72
Eleman sayısı 51-125 kişi ve üzerinde olan işletmelerin % 100’ünün modanın hızla değişmesi ile yeni ürün geliştirmek zorunda kalmalarının, işletmeleri açısından olumlu karşılandığını belirttikleri Tablo 27’de görülmektedir. Ki-kare testi sonucuna göre, işletmelerin eleman sayısı ile modanın hızla değişmesi ile yeni ürün geliştirmek zorunda kalmalarının işletmelerin açısından olumlu karşılanma durumu arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır (p=,020).