ÜRÜN TASARIMI VE ÜRETİM SÜRECİ

Yaşanılan yoğun rekabet ortamı, teknoloji gelişmeler, tüketici beklentilerinin ve ihtiyaçlarının çeşitlenerek değişkenlik göstermesi işletmelerde eskiye göre daha yeni ürün ve hizmet yaratımını tetiklemektedir. Yeni ürün tasarlamak, piyasaya sürmek ve bu ürünün devamlılığı için geliştirilmesi işletmelerin büyüme ve pazar payını arttırma hedefleri doğrultusunda hayati öneme kavuşmuştur. Bu başlıkta bu süreçlere değinilmektedir.

2.7.1 Tasarım Süreci

Tasarım, tanım olarak yarar sağlaması için üretilen bir ürünü oluşturma aşamasıdır. Tasarım süreci, tasarımı gerçekleştirecek kişinin kendi içerisinde ürünü görsel olarak ortaya çıkarmasına yardımcı olan olay ve kılavuzların tamamı olarak tanımlanabilmektedir. Tasarım aşaması ürün oluşturmada ve bu ürünün üretim sürecindeki evreler içerisinde bilim ve sanatı bir araya getirmektedir. Tasarım sürecinde bireyin ve işletmelerin yaratıcılık becerisi ve analitik yetenekleri büyük önem taşımaktadır. Telefonun icadı önemli bir buluş ve tasarım olarak örneklenebilmektedir. Teknolojik değişimler ve inovasyonla cep telefonu icat edilmiş ve bu büyük bir etki göstermiştir. Günümüzde telefonun aldığı hal ilk bulunduğu halden tasarım ve içerik açısından çok farklı boyutlara gelmiştir. Cep telefonuyla birlikte rekabetçi pazar artmış ve tasarım önem kazanmıştır. Kamera, görüntülü görüşme sistemleri, internet erişimi, boyut, görsel gibi yeniliklerde tasarım sürecinin büyük etkisi bulunmaktadır. Bu nedenle gerçek tasarımcılar evrimi ve yenilikleri kontrol eden kişiler konumuna gelmiştir. 129

Tasarım süreçleri her kurumda farklılık göstermekle beraber aşağıdaki sıra ile gerçekleşmektedir.

1. Genel özelliklerin belirlenmesi 2. Taslağın geliştirilmesi

3. Öneriye yönelik araştırmalar 4. Tasarım önerisinin geliştirilmesi 5. Yapım / Prototip

129 _{Yousef Haik ve Tamer Shahin, Engineering Design Process second Edition, Cengage Learning,}

62 6. Değerlendirme ve test etme 7. Değişiklik önerme

8. Sorunu araştırma ve çözüm önerileri

Bu adımlar tasarım süreçlerinin temel adımları olarak karşılaşılmaktadır. Bu süreç bir sıralama olarak verilmiş olsa da bir döngü halinde ortaya çıkan her ürün için gerçekleşmektedir. Tasarım Süreci ile ilgi döngü Şekil-17’de verilmiştir.

Şekil-17 Tasarım Süreci

2.7.2 Ürün Geliştirme

Ürün geliştirme, ortaya çıkarılacak yeni ürünün stratejik, planlama, içerik geliştirme, ürün ve hedef kitlenin geliştirilip analiz edilmesi sonunda ürünün alım satım işlemlerine uygun olan süreçlerin tamamı olarak tanımlanabilmektedir. Ürün geliştirme hedef kitle ve pazardaki ön görülen fırsatların tespiti sonrası üretim, lojistik dağıtım ve satış işlemleri ile tamamlanan işlemler bütünü veya yapılacak olan girişimin, fikren geliştirilmesinin sağlanması ve sunulması için gerçekleşen adımlar bütünüdür.130

130 _{Akgün Tokatlı, Yeni Ürün Geliştirme ’de Hedef Kitle Tanımının Tasarım Sürecine Etkisi: Yeni Ford}

Cargo Örneği, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2004, s.10 ( Yayınlamış Yüksek

63

Temel olarak ortaya çıkmasından itibaren ürünün piyasaya sürülmesi 7 aşamadan oluşmaktadır:131

 Yeni Ürün Stratejisi ve Fikir Oluşturma: Bu aşamada, mevcut ürünlerin mevcut pazarlama süreçlerinin analizi, üretici firmanın hedefleri doğrultusunda yenilikçi fikirler üretmeyi ve ayrıca pazar talebini karşılama ele alınmaktadır.  Fikrilerin Sıralanması ve Değerlendirme: ürün geliştirmenin başlangıç

aşamasında ortaya çıkan farklı seçenekler içerisinde bulunan fikirlere özel kriterler belirlemek için sıralama yapılmaktadır.

 İş Analizi: Üretici firmayı analiz etmek bir firmanın ilerlemesi kaydedebileceği bir sistem kurmasına yardımcı olmaktadır. Her aşamadaki ortalama süre gibi girdi metrikleri ve piyasaya sürülen ürünlerin değerini ölçen çıktı metrikleri, yeni ürün satışlarının yüzdesini ve değerli geri bildirim sağlayan diğer rakamları içeren işin yönü bu aşamada analiz edilmektedir.

 Geliştirme: Bu adım, ortaya çıkarılmış tasarımın gösterilebilir ve üretilebilir bir ürüne dönüştürülmesini gerekmektedir. Tasarım, bir eskiz taslağı, malzeme seçimi, ürün performansında iyileştirme sağlayacak etmenler, üretilebilirlik ve üretim süreçlerini kapsamaktadır.

 Test: Diğer aşamalarda belirtilen iş adımlarının doğrulamak için gerekli deneylerin yapılmasıdır.

 Kalite Kontrol ve Güvence: Kalite Kontrol, üretilen ürünlerde standartları koruyan bir sistemdir. Kalite Güvencesi ise geliştirme aşamasında bir ürün veya hizmetin belirtilen gereklilikleri karşılamasını sağlamayı amaçlayan prosedürlerin tümü olarak tanımlanmaktadır.

 Pazarın Test Edilmesi: Bu aşama, alıcıların bir değerlendirme uygulamasına katılımını bilmeden, gerçek mağazalardan ve gerçek hayattan satın alma durumlarından oluşan bir saha üzerinde yapılan bir deneydir. Bu test aşamasıyla ihtiyaç ve pazarlama stratejileri hakkında daha fazla bilgi edinilebilmektedir.

 Ticarileşme: Pazara yeni bir ürün veya üretim yöntemi getirme sürecidir. Bu tür ürünlerin reklam ve tanıtımları çeşitli yollarla farkındalık yaratarak yapılmaktadır.

 Pazar Performansının Gözden Geçirilmesi: Şirket, ürün kabul seviyesini, talep, satış ve kar ölçeğini, satış sonrası müşterilerin elde ettiği memnuniyeti,

131 _{M.O. Oduola ve A. M. Yakubu, The Challenges of New Pruduct Development in a Developing}

64

pazarlama ekibi oyuncularının katılımını ve hazır olma durumunu belirlemek için ürünün pazardaki durumunu gözden geçirmesi olarak açıklanabilmektedir.

2.7.3 Ürün Yaşam Süreci

Ürün geliştirme süreci tamamlandığında talep edilen isteklerin bir ürün haline aldığı süreç tamamlanmış olmaktadır. Ürün yaşam süreci bir başka adıyla ürün yaşam evreleri, ürünün tasarımından ve geliştirilmesinden itibaren tüketimine kadar geçen süreci vurgulamaktadır. Bu süreç temel olarak 4 evreden oluşmaktadır. Süreç genel olarak tasarım-mühendislik işlemi ve üretim evresinden sonra ürünün piyasaya çıkması veya müşterilere ulaştırılması süreciyle başlar. Bu 4 evre şu şekildedir:132

 Giriş Evresi; Ürünün pazara giriş aşamasıdır. Müşterilere sunulması ve tanıtılması evresidir.

 Gelişim Evresi; Bu evrede ürün satışları başa-baş noktasına ulaşır ve geçer. Şirketler bu evreyi uzun tutmak istemektedirler. Bu evrede üretim ve pazarlamada maliyetler düşürülerek karlılık arttırılmaktadır.

 Olgunluk Evresi; Rekabetin en yoğun yaşandığı evredir. Bu sebeple karlılık düşüş gösterir. Bu evrede rekabette tutunabilmek adına ürüne yeni özellikler ve farklılıklar eklenir.

 Gerileme Evresi; Satışların eskiye nazaran düşmeye başladığı hatta zarar noktasına kadar varan süreçtir. Bu evrede, üretimde maliyet yükü oluşturacak yenilikler yapılmaz. Genel olarak satış fiyatlarında indirimler uygulanarak tutundurma faaliyetleri yapılmaktadır.

Günümüzde şirketler için yalnızca iyi tasarlanmış, en iyi ve en hızlı üretim bantlarında üretilmiş bir ürün ortaya koymak değil; aynı zamanda en fazla değeri sağlayan, dayanıklılığı olan ve en kısa süre içerisinde müşterisine ulaşan ürün oluşturmak bir diğer önemli noktayı oluşturmaktadır. Ürün yaşam evleri/süreçleri üretimde, pazarlamada ve satışta şirketlerin yönetmesi gereken önemli unsurlardan biridir.

2.8 KAPASİTE PLANLAMASI

Kapasite, işletmelerde belirlenen zaman içerisinde elde bulunan tüm üretim unsurlarını tamamen kullanılmasıyla ortaya çıkan üretim sayısı olarak

132 _{Figen Balyemez vd. Ürün Yaşamı Sürecinde Üretimin Yeniden Yapılandırılması, V. Ulusal} Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım, 2005, 83-87, s.84.

65

adlandırılmaktadır.133 _{Dünya üzerinde gerçekleşen başarılı üretimler tutarlı ve doğru}

planlamalarla gerçekleşmektedir. Kapasite planlaması işletmeler için bir çeşit performans belirleme kriterlerini oluşturma bakış açısıdır. Dikkatli bir şekilde ve doğru hesaplamalar ile kapasite planlaması sayesinde işletmelerde büyük yenilik ve kar sağlanabilmektedir. Strateji olarak kapasite planlamasını gerçekleştirmeyen işletmelerde olgunlaşma ve büyüme dönemlerinde zorluk ve sorunlarla karşılaşılmaktadır.134

Bunlardan yola çıkarak kapasite planlaması, üreticinin üreteceği ürünler ile alıcının değişen taleplerini karşılamak için sistemde ihtiyaç duyulan en uygun kapasiteyi belirlemek olarak tanımlayabilmekteyiz. Kapasite planlaması karmaşık yapısına rağmen doğru yapılmadığı sürece kullanılmayan bir siteme ve ağa sahip olunmasına, dolayısıyla müşteri ve iş kaybına neden olabilmektedir. Yüksek kapasite planlanması ise işletmelerde kaynak azalmasına ve gelecekteki yatırımlara etki edebilmektedir. Bu nedenle kapasite planlaması uzun süreli bir faaliyet olarak diğer süreçler ile beraber daha da önem kazanan bir aşamadır. Kapasitenin düzenli olarak izlenip planlanması gelecek için ve ortada bulunan potansiyel gelişmeleri planlamak için modellerin doğru tespit edilmesi gerekmektedir. Doğru kapasite planlaması sayesinde, üretim miktarlarını ve satış miktarlarını belirlemek mümkün olmaktadır. Bu nedenle Üretim yönetimi süreçlerinde büyük bir öneme sahiptir.