Bazı Ülkelerde Eğitim Sistem

Aşağıda Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Bulgaristan eğitim sistemleri ele alınmıştır.

3.1.1. Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Sistemi

Amerikan eğitim sistemi, eğitimdeki yönetimi yerel yönetimlere (eyaletlere) devretmiş bir sistemdir. Her eyalet kendi eğitim sistemine uygun bir şekilde örgütlenme ve çalıştırma hak ve sorumluluğuna sahiptir. Buna göre A.B.D.’de teorik olarak 50’nin üzerinde farklı eğitim sisteminin bulunduğu söylenebilir. Eyalet düzeyinde eğitim konusunda çözülemeyen sorunların ortaya çıkması durumunda federal düzeyde arayışlara başvurulur. Bir başka ifadeyle, federal hükümetin eğitimle ilgilenmesi kurallarla ve yasalarla belirlenmiş değildir. Eğitim konusunda federal

hükümetin formal bir işlevinden bahsetmek mümkün değildir (Güçlü ve Bayrakçı, 2004, s.52).

Amerika'da eğitim sistemi temel, ikinci eğitim ve yüksek eğitim olmak üzere üç aşamalıdır. Temel eğitim, ilkokul ve lise dahil 12 yıldır. Öğrenciler, temel eğitimin sonunda lise (high school) diploması elde edip kolej veya üniversitelere girmeye hak kazanmaktadırlar. Lise eğitiminden sonra öğrenciler ACT (American College Test), SAT (Scholastic Assessment Test) gibi sınavlara girmektedirler (http://egitim.milliyet.com.tr/Haber.aspx?HaberNo=3306).

Ülkenin Eğitim Bakanlığı, dağınık biçimde bulunan birçok bölümün 1980 yılında birleşmesiyle kurulmuştur ve bugünkü halini almıştır. Bakanlığın fonksiyonu, ülke çapında eğitim konularına önderlik etmek, sistemi değerlendirmek, plan ve hedefleri belirlemek, uluslararası eğitim faaliyetlerini düzenlemek gibi makro seviyedeki hususları içermektedir (Güçlü ve Bayrakçı, 2004, s.52).

A.B.D.'de toplam 3300 adet civarında yükseköğretim veren okul vardır. Bunların yaklaşık yarısı özel, yarısı da devlet üniversiteleridir. Bu 3300 okul A.B.D.'nin 50 eyaletine yayılmış durumdadır. A.B.D.'de her eyalet bir devlet olduğundan, her eyaletteki üniversiteleri kendi içinde değerlendirmek gerekmektedir (www.westegitim.com/amerika-yuksek-ogretim-kurumlar.asp).

Amerika’da genel olarak üç tip yükseköğretim kurumu bulunmaktadır (Güçlü ve Bayrakçı, 2004, s.55);

• Önlisans veren toplum ve meslek yüksekokulları (Junior or Community Colleges - Vocational Technical Institutions),

• Lisans derecesi veren dört yıllık müstakil yüksek okullar, • Üniversiteler.

Yükseköğretimde okullaşma oranı % 29’dur. Yükseköğretim kurumlarının hepsi (kamuya ait veya özel) özerktir. Her eyalet en az iki kamu üniversitesine finansal destek vermektedir (Güçlü ve Bayrakçı, 2004, s.55).

Amerika'daki üniversitelerde kredi sistemi uygulanmaktadır. Örneğin: ön lisans diplomasına sahip olabilmek için 60+ kredi gerekmektedir. Lisans diploması için 120+, yüksek lisans için 30+ ve doktora için 30+ krediyi tamamlamak gerekmektedir (www.westegitim.com/amerikan-egitim-sistemi.asp).

A.B.D.'de sistem düşünmeye, sorgulamaya, öğrencinin hayal gücünü ve yaratıcılığını teşvik edip geliştirmeye ve çok öğrenmekten ziyade öğrenilen bilgileri kullanıp özdeştirmeye dayanır. A.B.D.'de çok şey ezberleyip bilgisi ile ne yapacağını bilmeyen kişiye değil, az da olsa bilgisi ile ne yapılabileceğini bilen “düşünen”, “sorgulayan”, ve “hayal eden” kişilere değer verilmektedir (Çengel, 2005).

Amerikan eğitim sistemini diğer eğitim sistemlerinden ayıran en önemli özelliği, öğrencilere üniversitenin ilk yıllarında genel kültür, felsefe, psikoloji ve sosyoloji gibi sosyal bilimler ve doğal bilimlerle ilgili temel eğitim verilmesidir (http://egitim.milliyet.com.tr/Haber.aspx?HaberNo=3306).

3.1.2. İngiltere Eğitim Sistemi

İngiltere eğitim sistemi karmaşık bir yapıya sahiptir. Bunda ülkenin sanayileşmiş ve modernleşmiş sosyo-politik yapısı kadar, yüzlerce yıllık birikimi de etkili olmaktadır (Tunç, 2004, s.61).

İngiltere’de milli düzeyde eğitimin idaresi Eğitim ve İstihdam Bakanlığı tarafından, Galler’de ise Eğitim Bakanlığı Ulusal Birliği, Yüksek ve İleri Eğitim, Öğretim ve İstihdam Bakanlığı tarafından yürütülmektedir (Karacaoğlu ve Çabuk, 2002).

İngiltere eğitim sisteminde ilkokul, ortaokul ve lise gibi kavramlar yoktur. Zorunlu öğretim 5 yaşında başlayarak 16 yaşında kadar devam etmektedir (Tunç, 2004, s.61).

Zorunlu eğitim sonrasında öğrencilerin niteliklerine göre düzenlemeler yapılmaktadır. Bunların en yaygın olanları şunlardır: General Certificate of Education Advanced Level (GCE A-Level) (İleri Seviyede Genel Eğitim Sertifikası), General National Vocational Qualifications (GNVQs) (Genel Ulusal Mesleki Nitelikler), National Vocational Qualifications (NVQs) (Ulusal Mesleki Nitelikler). Değerlendirmede, adayların özel meslekler için bazı zorunlu yetenekleri göstermesi gerekmektedir. Değerlendirmeler, kişilerin niteliklerine göre, yazılı, sözlü ve uygulama sınavlarına göre veya sürekli değerlendirmelere göre yapılmaktadır (Karacaoğlu ve Çabuk, 2002).

Ülkedeki her okulun kabul kurulu kendisine özgü bir giriş politikası belirlemiştir. Giriş koşullarına uygun olduğu sürece anne-babalar çocukları için istedikleri okulu seçmekte özgürdürler (Karacaoğlu ve Çabuk, 2002).

Yükseköğretim sistemi, ön lisans (undergraduate), lisans (graduate) ve yüksek lisans - doktora (master - postgraduate) şeklinde ayrılmaktadır. Lisans öğretimi normal olarak üç yıl devam etmektedir. Yüksek lisans programları çoğunlukla 12 aylıktır. Doktora ise en az üç yıl sürmektedir (Tunç, 2004, s.65).

Ülkedeki yükseköğretimde okullaşma oranı % 64’dür ve yükseköğretim ikili bir yapıya sahipir: bir ayağını üniversiteler, diğer ayağını ise politeknik okullar teşkil etmektedir. Fakat bu ayrım 1992 yılında yükseköğretimin üniversite çatısı altında toplanmasıyla son bulmuştur. İngiltere’de bu üniversiteler eski ve yeni üniversiteler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Eski politeknikler yeni üniversiteleri oluşturmaktadır ve genelde mesleki eğitim kursları düzenlemektedir. Yeni üniversiteler ise genel akademik eğitim kurslarını düzenlemektedir. İngiltere’de üniversite dışı enstitülerin düzenlemiş olduğu programlara da rastlanmaktadır

Tunç’a göre (2004, s.76) İngiltere eğitim sistemi, okul öncesinden lisansüstü öğretime kadar olan düzeylerde oldukça iyi örgütlenmiştir. Üniversitelerin program açma ve dereceleme sistemini belirlemedeki geniş özerklikleri, programların çeşitli olmasını ve sistemin dinamik bir yapı kazanmasını sağlamıştır. Dünyada neredeyse tüm insanların gereksinimlerine cevap verecek çeşitlilikte programlar bulunmaktadır (Tunç, 2004, s.76).

İngiltere’de bireylerin ve öğrenci gruplarının öğrenme ve değerlendirilmesine fazla önem verilmektedir. İngiltere’de kabul edilen standartlar ve bu standartların kazanılmasını sağlayan sertifika programları vardır. Değerlendirmeler genellikle bu standartların belirlenmesinde önemlidir ve öğrencilerin daha sonraki yaşamlarını bu değerlendirmeler ve standartlar belirler. Bunun ise eğitim sistemlerinin yönetsel yapısından kaynaklandığı söylenebilir (Karacaoğlu ve Çabuk, 2002).

3.1.3. Bulgaristan Eğitim Sistemi

Bulgaristan eğitim sistemi, Eğitim Yasası’nda belirlenmiş olup aşağıdaki eğitim düzeylerinden oluşmaktadır (Onur, 2004, s.165-167);

• İlköğretim - 8 yıl süreli olup, 6-7 yaştan başlayarak 14-15 yaş grubu çocuklarını kapsamaktadır. İki bağımsız bölümden oluşmaktadır: 4 yıllık ilköğretim 1.kademe ve onu izleyen 4 yıllık 2. kademe.

• Ortaöğretim - Bu eğitim, temel eğitimden mezun öğrencileri alan 3, 4 ya da 5 yıllık okullarda verilmektedir. Söz konusu okulların, genel lise, özelleştirilmiş alanlar ve mesleki ortaöğretim olarak üç türü vardır.

• Yükseköğretim - Üç düzeyde gerçekleştirilmektedir: ön lisans eğitimi, lisans eğitimi ve lisansüstü eğitim.

Zorunlu eğitim 16 yaşına kadar olan tüm vatandaşları kapsamaktadır ve bu öğrenciler gündüz eğitimi görmektedirler. Bu yaş dilimini aşan vatandaşlar akşam,

uzaktan, mektupla öğretim biçimlerinde eğitim alma hakkına sahiptirler. Devlet ve belediye okullarında eğitim ücretsizdir (Onur, 2004, s.169).

Bulgaristan eğitiminde değerli unsurlardan biri, ortaöğretimde oluşturulan çok geniş genel kültürdür. Buna örnek olarak Eski Bulgar edebiyat eğitiminin yanında diğer Avrupa ülkelerin, Eski Yunan, Rus klasik edebiyat eğitimin de verilmesidir. Oysa Batı Avrupa ülkelerinin çoğunda sadece milli edebiyata önem verilmektedir (www.evroportal.bg/article_view.php?id=707506).

Onur’a göre (2004, s.178) günümüzdeki Bulgaristan eğitim sistemi bir yandan kendisi için çok yeni ve yabancı bir doku niteliğini taşıyan Avrupa Birliği’nin standartlarına uyum sağlamaya çalışırken, diğer yandan da ağır sorunların devam ettiği toplumsal, siyasal, ekonomik sistemlerin gereksinimlerini karşılamaya çalışmaktadır.