Özel Radyo ve Televizyon Kuruluşlarınca Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılan

Yukarıdaki kısımlarda hatırlanacağı üzere 2002’de yayımlanan yönetmelikte, farklı dil ve lehçelerde yapılacak yayınların sadece TRT bünyesinde olacağı hüküm altına alınmıştı. 2003 yılında kabul edilen 4928 sayılı Kanunla RTÜK Kanunu’nun 4. maddesinde değişiklik yapılarak “…Ayrıca, kamu ve özel radyo ve televizyon

kuruluşlarınca Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde de yayın yapılabilir…” hükmü getirilmiştir.

Nihayet, RTÜK’ün ilk olarak 2004 yılında ve sonrasında 2009’da yayımladığı yönetmeliklerle, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu dışındaki radyo ve televizyon kuruluşlarının, Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde yayın yapabilmelerinin önü açılmıştır.

Özel radyo ve televizyon kuruluşlarına farklı dil ve lehçelerde yayın yapma hakkının tanınmış olmasında, ülkemiz kamuoyunun, özellikle Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden gelen talepler kadar, sonraki bölümlerde söz edilecek AB ilerleme raporlarında, farklı dil ve lehçelerde yayın konusuna getirilen eleştirilerin de etkisi olmuştur.

Özel yayın kuruluşlarına farklı dil ve lehçelerde yayın yapılabilmesinin yasal altyapısı oluştuktan sonra, RTÜK’e ilk olarak 11 yayın kuruluşu başvuruda

15

bulunmuştur. Ancak bu yayın kuruluşlarından, Üst Kurul’un 07.03.2006 tarih ve 2006/16 sayılı toplantısı ve 1 no.lu kararı ile gerekli belgeleri tam olan 3 yayın kuruluşuna farklı dil ve lehçelerde yayın yapma konusunda izin verilmiştir (Aydınlı, 2007: 88). Bu kuruluşlar; Diyarbakır’da Kırmançi ve Zazaca lehçelerinde yayın yapmayı taahhüt eden SÖZ TV, yine Diyarbakır’da Kirmançi lehçesinde yayın yapmayı taahhüt eden GÜN TV ve Şanlıurfa’da, Kırmançi lehçesinde yayın yapmayı taahhüt eden MEDYA FM’dir.

“2009 yılında Türk Vatandaşlarının Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılacak Radyo ve Televizyon Yayınları Hakkında Yönetmelik yayımlanmasından sonra, bir önceki yönetmeliğe göre verilen farklı dil ve lehçelerde yayın yapma izni konusunda tereddütler yaşanmıştır. Yaşanan bu tereddütlere RTÜK 16 Kasım 2009 tarihinde yayınladığı basın bildirisi ile açıklık getirmiştir. RTÜK, anılan yönetmeliğin karasal ortamda, uydu ve kablo ortamlarında yayın izni olan tüm kuruluşları kapsamakta olduğunu belirtmiştir. Yine bu yönetmelik gereğince, hem şu anda farklı dil ve lehçelerde yayın yapan kuruluşların, hem de RTÜK’ten izin almak kaydıyla Türkiye genelinde karasal ortamda yayın yapan ve sayıları 1400’ü bulan radyo ve televizyon kuruluşlarının farklı dillerde 24 saat yayın yapabileceklerini belirtmiştir16

.

RTÜK tarafından farklı dil ve lehçelerde yayın izni verilen özel radyo ve televizyon kuruluşlarının, yayınlarına başladıkları 2006 yılından bu zamana kadar epeyce yol kat ettikleri ve bu alanda kendilerini geliştirdikleri söylenebilir. İlk zamanlarda özel kanal ve radyolardaki kaynak yetersizliği, yetişmiş eleman sıkıntısı, farklı dil ve lehçelerde yayın yapabilecek bu dilleri bilen yetişmiş elemanların bulunamaması gibi sebepler, özel kanal ve radyolardaki yayınların bir veya iki hafta sonra yayınlarını durdurmalarına neden olmuştur. Söz TV’nin yayına başladıktan iki hafta sonra, Kırmançi lehçesini bilen sunucu bulamadıklarını gerekçe göstererek yayınlarını sona erdirdiğini açıklaması bu gibi sıkıntılara bir örnektir (Aydınlı, 2007: 90).

Zamanla bu yayın kuruluşları, hem sayıca artmış hem de biraz daha tecrübe kazanarak, bu alandaki çalışmalarını yoğunlaştırmışlardır. Farklı dil ve lehçelerde yayın yapan kuruluşların sayısının artması ile ilgili olarak; RTÜK’ün internet sitesinden

16

http://www.rtuk.org.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=352aa93f-35a5-42a4-aa5d-0fdf0d356fc9 (18.04.2011)

yayınladığı “Üst Kurul On Dört Kuruluşa Farklı Dil ve Lehçelerde Yayın İzni Verdi” başlıklı basın bildirisi şu şekildedir17

:

“Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 23 Şubat 2010 tarihli toplantısında, Türk Vatandaşlarının Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılacak Radyo ve Televizyon Yayınları Hakkında Yönetmelik kapsamında, farklı dil ve lehçelerde yayın yapmak isteyen radyo ve televizyon kuruluşlarının başvurularını değerlendirmiştir. Üst Kurul, Mardin’de Cemre FM, Mersin’de Radyo Ses, Şanlıurfa’da Radyo Net, Diyarbakır’da Çağrı FM, Gün Radyo, Gün TV, Nur FM, TV 21, Aktüel TV, Aktüel FM, Söz TV, Can TV, Can Radyo ve Aksa FM’in anılan yönetmelik kapsamında yayın yapabileceklerine karar vermiştir. Sözü edilen yayın kuruluşlarından Radyo Ses Kürtçe, Zazaca ve Arapça; Radyo Net Kırmançi, Zazaca ve Arapça; diğer yayın kuruluşları ise Kırmançi ve Zazaca yayın yapacaklarını beyan etmişlerdir. Kamuoyunun ve ilgilerin dikkatine sunulur.”

Farklı dil ve lehçelerde yayın izni verilen bu kuruluşların yayınlarının mevzuata uygunluğunu sağlamak için RTÜK tarafından Kırmançi ve Zazaca bilen personeller istihdam edilmiştir. Kırmançi ve Zazaca bilen iki personelin görevlendirilmesiyle öncelikle, Sayısal Kayıt Arşiv ve Analiz Sistemi aracılığıyla Ankara’daki merkezden izlenebilecek olan beş televizyon kanalının Kırmançi ve Zazaca yayınları, 3984 sayılı Radyo ve Televizyon Kuruluş ve Yayınları Hakkındaki Kanun ile ilgili yönetmelikler kapsamında takip edilecektir.

RTÜK Başkanı Davut Dursun, bu altyapı çalışmalarının yayınlarda kullanılacak dilin farklı olmasından kaynaklandığını belirterek, “…yoksa farklı dil ve lehçelerde yayın yapacak kuruluşlara karşı herhangi bir ön yargıyla yaklaşmamız söz konusu olamaz. Onlar da diğer yayın kuruluşlarıyla aynı yükümlülüklere uymak durumundadırlar. Diğerleri nasıl denetleniyorsa onlarda aynı çerçevede denetlenecekler. Kaldı ki, farklı dil ve lehçelerde yayınlar yeni değil, zaten birkaç yıldan beri yapılmaktaydı. O nedenle denetim alt yapısı da mevcuttu. Sadece 2009 yılında yapılan yönetmelik değişikliğinden sonra, başvuran kuruluşların sayısında ve yayın sürelerinde

17

http://www.rtuk.org.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=d30a8cfc-7e53-4d23-b580-eb0718936e99 (24.04.2011)

artış oldu. Bunun yarattığı iş potansiyelini dikkate alarak denetim alt yapısını güçlendirdik…” şeklinde bir açıklamada bulunmuştur18

.

RTÜK’e 04.01.2012 tarihinde, Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde yayın yapmak üzere başvuran ve Üst Kurul tarafından yayın izni verilen yayın kuruluşları ve izin aldıkları dil ve lehçelerin listesi hakkında yapmış olduğumuz bilgi edinme başvurumuza, 16.01.2012 tarihli aldığımız cevap şu şekildedir:

18

Tablo 1. RTÜK Tarafından Yayın İzni Verilen Yayın Kuruluşları ve İzin Aldıkları Dil

ve Lehçelerin Listesi

YAYIN KURULUŞU ADI YAYIN DİLİ

Cemre FM Kırmançi ve Zazaca

Çağrı FM Kırmançi ve Zazaca

Gün Radyo Kırmançi ve Zazaca

Nur FM Kırmançi ve Zazaca

Gün TV Kırmançi ve Zazaca

TV 21 Kırmançi ve Zazaca

Radyo Ses Kürtçe, Zazaca ve Arapça

Radyo Net Kürtçe, Zazaca ve Arapça

Amed TV Kırmançi ve Zazaca

Söz TV Kırmançi ve Zazaca

Can TV Kırmançi ve Zazaca

Can RD Kırmançi ve Zazaca

Amed RD Kırmançi ve Zazaca

Aksa FM (Doğan 21) Kırmançi ve Zazaca

Medya FM Kürtçe, Zazaca ve Arapça

Yaşam Radyo Kurmanci, Kırmanci, Lazca, Süryanice, Çerkezce, Arapça ve Ermenice

Dünya TV (Uydu) Kürtçe

Semerkand TV (Uydu) İngilizce, Almanca, Kürtçe, Boşnakça ve Arapça

Urfa TV Arapça ve Kürtçe

Serhad FM Kürtçe

Botan FM Kırmanci ve Zazaca

Çağrı TV (Uydu) Kırmanci ve Zazaca

TRT 6 (Şeş) Radyo Kürtçe

TRT 6 (Şeş) Televizyonu Kürtçe

Radyo Değişim Kürtçe, Zazaca, Soranice ve Arapça

UYDU TV : 3

YEREL TV : 6

TRT 6 (ŞEŞ) RD : 1

TRT 6 (ŞEŞ) TV : 1

TOPLAM : 25

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, 16.01.2012 tarihi itibarıyla RTÜK’ten farklı dil ve lehçelerde yayın yapmak için izin alan, özel radyo ve televizyon kuruluşlarının sayısı (2009 yılında yayın hayatına başlayan TRT 6’yı da dâhil edersek) 25’i bulmuştur.