Öyküde ve fizik muayenede nörolojik semptom ve bulguları arayın (parkinsonizm, ataksi, periferik nöropati, disotonomi, anormal pupiller yanıt, konstipasyon,

erektil disfonksiyon)

5. Nedene yönelik laboratuvar taramasını yapın.

(hematokrit, elektrolitler, BUN, kreatinin, glukoz, EKG  sfiliz serolojisi, serum protein elektroforezi, EMG vbg.)

* EMG’nin küçük-dallı nöropatileri saptayamayabileceğini unutma (otonom disfonksiyon ile ilişkilidir)

** Tüm değerlendirmelere rağmen yaklaşık 1/3 hastada neden saptayamayabilirsin. OH[+] hastamızda tedavi yaklasımımız nasıl olabilir

Düzeltilebilir nedenleri tanımlayıp tedavi etmek en uygun girisimdir. Sıvı kaybına baglı akut OH’de sıvı replasmanı yapın

Otonom disfonksiyona baglı kronik OH tedavisinde neden olan ilaçları gidermek: 1. basamaktır. En sık diüretikler, antihipertansifler (özellikle sempatetik blokörler), nitratlar, antidepresanlar.

Hastaya önerilecek yasam tarzı düzenlemeleri:

*Yatar pozisyondan ayaga kalkarken aceleci olmayın.

Bu, özellikle sabahları yataktan kalkarken önemlidir.

(Ortostatik toleransın en düsük oldugu dönem sabah vaktidir.)

* Venöz dönüsü azaltacak sıcak havada fiziksel aktivite, uzun süreli aktivitelerden kaçının.

72

www.daahk.org *Yeterli sıvı alımına dikkat edin.

*Yatagınızın basını 10⁰-20⁰ yükseltin.

Alt ekstremite ve vücut alt yarısında kanın venöz göllenmesini engellemek için elastik çoraplar kullanılabilir.

*Çorapların bel bölgesine kadar olması önemli.

Splanknik sahada venöz göllenme önemli düzeyde olmaktadır

Kardiyovasküler kondüsyon düsüklügünün ön planda olduğu hastalarda egzersiz

faydalı olabilir.

*5 hastalık küçük bir çalısmada.. (30-45dk/gün yürüyüs, merdiven çıkma, 6 ay sonra OH’da düzelme.)

Gıda alımının düzenlenmesi düsünülebilir.

*Otonom yetmezligi olan hastalarda hatta ‘saglıklı’ yaslılarda, yemeklerden sonra

hipotansiyon gelisebilmekte.

Postprandiyal hipotansiyonu en aza indirgemek için; -Büyük porsiyonlardan kaçınılması

-Glisemik indeksin azaltılması -Alkol alımının azaltılması

-Yemeklerde sıvı alımının arttırılması

-Yemegin ardından aktivitelerden veya ani kalkıslardan kaçınılması önerilebilir. İlaç tedavisi:

Fludrokortizon: sentetik mineralokortikoid.

73

www.daahk.org *Uzun etkili. Kronik otonom yetmezligi olan hastalarda tolerasyonu genellikle iyidir. *Kan hacmini arttırır, VK etki ile periferik vasküler direnci arttırır.

*0.1mg/gün ile baslayabilir ve 0.3mg/gün’e kadar doz arttırabilirsiniz. *Supin hipertansiyon, ödem yönünden hastayı takip edin. Baslandıktan sonra ve doz

artımlarından sonra

serum K düzeyini takip edin. (1-2 hafta sonra)

Midodrine: Periferik selektif α-1 adrenerjik reseptör agonistidir. Arteryal ve venöz sistemde VK yapar.

*Kronik otonom yetmezligi olan hastalarda sık kullanılır.

*3x2.5mg/gün ile baslanarak 3x10mg/gün’e kadar doz arttırabilirsiniz.

*Pilomotor reaksiyonları, kasıntı, supin hipertansiyon, GİS yakınmaları ve üriner retansiyon açısından hasta izlenmelidir.

Sempatomematik ajanlar: α-1 adrenerjik agonist etkiden faydalanılır.

*Efedrin (3x25mg/gün  3x50mg/gün), psödoefedrin (3x30mg/gün  3x60mg/gün) *Fenilefrin – midodrin

Destekleyici ajanlar:

*Pridostigmin, NSAİİ, kafein(sabahları alınabilir), EPO

*1. – 2. basamak tedavilere ek olarak kullanılabilir 3. Basamak ve deneysel tedaviler:

*Vazopressin analogları, yohimbin, somatostatin, dihidroergotamin, dopamin antagonistleri, MAOİ, dihidroksifenilserin

Postprandiyal hipotansiyonda ek olarak akarboz.

74

www.daahk.org Gebe ve Lohusa İzlemi

Uz. Dr. Demet Merder Coşkun

Van İpekyolu Merkez 10 nolu Aile Sağlığı Merkezi

Vasco da Gama Movement National Exchange Coordinator for Turkey

Aile planlaması, eşlerin istedikleri zamanda, istedikleri sayıda çocuk sahibi olmaları ile isteklerine ve ekonomik olanaklarına göre çocuk sayılarını belirlemesi ve doğum aralıklarını istedikleri şekilde gerçekleştirmeleri olarak tanımlanmaktadır.

Aile planlamasında aile hekimi, evlilik ve aile planmalası danışmanlığı,kişilerin periyodik sağlık muayeneleri, 15-49 yaş kadın izlemi ile folik asit replasmanı (400mcg/gün), erişkin bağışıklama, gebelik tespiti, gebe ve lohusa izlemleri aşamasında rol alır. Unutulmamalıdır ki birinci basamakta iyi bir gebe/lohusa izlemi için iyi bir iletişim şarttır.

Sağlık Bakanlığı gebe izlem protokulüne göre gebelik boyunca birinci basamakta en az 4 izlem yapılmalıdır.

1.Gebe İzlemi (ilk 14 Hafta)

 Tahmini Doğum Tarihi: SAT-3ay + 7 gün (Neagele formülü)  Fizik muayene,

 Rutin tetkikler (Hemogram, Biyokimya, Kan Grubu, TİT, Seroloji*)  Risk değerlendirmesi: Obstetrik, Mevcut Gebelik, Genel Sağlık*  Tetanoz profilaksisi*

 Folik asit replasmanı 400mcg/gün (12.haftaya kadar)  Vitamin D replasmanı,Demir replasmanı*

 Fetal kalp atımı el dopleri ile 10-12. haftadan itibaren duyulabilir  Beslenme ve egzersiz danışmanlığı (Gebelikte Kilo Alımı: 11-16 kg)  İkili ve Üçlü Test için üst basamağa yönlendir

2.Gebe İzlemi (20-24.Hafta)

K e yn ot e O ra l Pr e sent at ion - 71

75

www.daahk.org  Fizik muayene,

 Rutin tetkikler (Hemogram, OGTT*)  Demir ve D vitamini Replasmanı  Fetal kalp atımını değerlendir

 Bebek hareketleri 16-22. haftalar arası hissedilmeye başlar  Detaylı USG için üst basamağa yönlendir

 Kan uyuşmazlığı üst basamağa varsa yönlendir 3. Gebe İzlemi (30-32.Hafta)

 Fizik muayene,

 Rutin tetkikler (Hemogram, OGTT*)  Demir ve D vitamini Replasmanı  Fetal kalp atımını değerlendir  Fetal hareketleri sorgula  Tetanoz profilaksisi*

 Çalışanlar için izne ayrılıp ayrılmama konusunda değerlendirme ve üst basamağa yönlendir 4. Gebe İzlemi (36-38.Hafta)

 Fizik muayene,

 Rutin tetkikler (Hemogram, OGTT*)  Demir ve D vitamini Replasmanı  Fetal kalp atımını değerlendir  Fetal hareketleri sorgula  Doğuma hazırlık eğitimi  Emzirme eğitimi

 Pelvik muayene için bir üst basamağa yönlendir Gebelikte Tehlike İşaretleri

 Vajinal kanama,  Kasılma nöbeti,

76

www.daahk.org  Baş ağrısı ile beraber görmede bulanıklık,

 Yüksek ateş,  Karın ağrısı,

 Solunum güçlüğü veya sık solunum,  Yüz, parmak ve bacaklarda şişme,  Fetus hareketlerinin hissedilmemesi,  Günlük aktivitelerin gerçekleştirilememesi,  Su gelişi

Gebelikte Sevk Nedenleri

 Tehlike işaretlerinin varlığı

 Hemoglobinin 7 g/dl ve altında olması  Kanama ve lekelenme olması

 Preeklampsi belirtileri, hipertansiyon ve/veya proteinüriolması

 Gebenin fetüs hareketlerini hissetmemesi veya el doppleri ile fetal kalp seslerinin duyulmaması

 Bir önceki izlemde bakteriüri tespit edilen gebenin tedaviye rağmen bakteriürinin devam ediyor olması

 Çoğul gebelik şüphesi olması (doğrulamak ve doğumu planlamak üzere)  Makat prezentasyonu şüphesi (C/S endikasyonu)

 Gebeliğe eşlik eden sistemik hastalıkların varlığı

 Kalp hastalığı, böbrek hastalığı, diyabet, astım, tiroidfonksiyon bzk.luğu vb.

Sağlık Bakanlığı lohusa izlem protokülüne göre lohusalara 6 izlem yapılır. Bunların ilk üçü 0-24 saatleri arasında doğumun gerçekleştiği ikinci/üçüncü basamaka sağlık kuruluşunda son üçü ise birinci basamakta yapılmalıdır.

Hastanede Lohusa İzlemi

 Mümkün olan en kısa sürede emzirmeyi başlatma ve emzirme eğitimi  Fizik muayene

77

www.daahk.org  Kanama ve uterus involüsyonu takibi

 Normal doğum sonrası perine muayenesi  C/S sonrası yara yeri muayenesi

 İdrar ve gaita çıkışı kontrolü

 Normal doğumdan hemen sonra, C/S den 4-8 saat sonra oral beslenme  Rutin tetkikler (Hemogram, Anne-Bebek kan grubu)

 Annenin psikolojik durumunun değerlendirilmesi*  En kısa sürede mobilizasyonun sağlanması

Birinci Basmakta Lohusa İzlemi  Fizik muayene,

 Rutin tetkikler (Hemogram)  Demir ve D vitamini Replasmanı  Kanama ve uterus involüsyonu takibi  Normal doğum sonrası perine muayenesi  C/S sonrası yara yeri muayenesi

 İdrar ve gaita çıkışı kontrolü

 Fiziksel ve ruhsal öz bakım hakkında danışmanlık

 Bebek bakımı ve ilk 6 ay sadece anne sütü hakkında danışmanlık  Aile planlaması hakkında danışmanlık

Edinburgh Postpartum Depresyon Ölçeği

 EPDS doğum sonrası dönemde depresyon yönünden riski belirlemek, düzeyini ve şiddet değişimini ölçmek amacıyla kullanılır. Dörtlü Likert tipinde10 soru içermektedir. 12 ve üzerindeki değerleri alan anneler sevk edilmelidir.

Son 7 gündür;

1. Gülebiliyor ve olayların komik taraflarını görebiliyorum. 2. Geleceğe hevesle bakıyorum.

78

www.daahk.org 4. Nedensiz yere kendimi sıkıntılı ya da endişeli hissediyorum.

5. İyi bir neden olmadığı halde korkuyor ya da panikliyorum. 6. Her şey giderek sırtıma yükleniyor.

7. Öylesine mutsuzum ki uyumakta zorlanıyorum 8. Kendimi üzüntülü ya da çökkün hissediyorum. 9. Öylesine mutsuzum ki ağlıyorum.

10. Kendime zarar verme düşüncesinin aklıma geldiği oldu. Lohusalıkta Sevk Nedenleri

 Vajinal kanama,  Kasılma nöbeti,

 Baş ağrısı ile beraber görmede bulanıklık,  Yüksek ateş,

 Karın ağrısı,

 Solunum güçlüğü veya sık solunum,  Yüz, parmak ve bacaklarda şişme,  Kötü kokulu akıntı

 İdrar yaparken ağrı veya idrar kaçırma  Hemoglobinin 7 g/dl ve altında olması  Memelerde ağrı, ısı artışı vb

Kaynaklar

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi 2014 T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Doğum Sonu Bakım Yönetim Rehberi 2014

79

www.daahk.org Periyodik Sağlık Muayenesi

Uz. Dr. Demet Yılmaz

Kastamonu Devrekani İlçe Devlet Hastanesi

Periyodik sağlık muayenesi, halen henüz bir hastalık belirtisi göstermeyen sağlıklı kişilerin sağlıklarının korunmasına katkıda bulunmak amacıyla yapılan düzenli sağlık kontrolüdür. Her başvuran için,

 risk faktörlerine göre biçimlendirilmiş (yaş, cinsiyet, meslek)  kanıta dayalı olarak yapılandırılmış,

 spesifik,  etkin,

 uygulanabilir ve kabul edilebilir bir izlem programıdır.

Periyodik sağlık muayenesi, sağlık sorunlarının ortaya çıkma riskini azaltmak ya da yok etmek

amacıyla yapılmaktadır. Periyodik sağlık muayenesinde hedef kitleyi sağlıklı bireyler ve bazı meslek grupları oluşturmaktadır.