Örgütsel Sosyalleşme ile Psikolojik Sözleşme Arasındaki İlişki

Yazın incelendiğinde örgütsel sosyalleşme kavramının örgütsel özdeşleşme (Bknz: Balcı vd., 2012; Aliyev, 2014; Nartgün ve Demirer, 2016), örgütsel vatandaşlık davranışı (Bknz: Ge vd., 2010; Balcı vd., 2012; Özdemir ve Ergun, 2015), tükenmişlik (Bknz: Güneş, 2014; Baş, 2016; Çetin ve Kurban, 2016), örgütsel bağlılık (Bknz: Cohen ve Veled-Hecht, 2008; Judeh, 2011; Afsanepurak vd., 2012; Andur, 2014), örgütsel sessizlik (Bknz: Dönmez, 2016), örgütsel adanmışlık (Bknz: Kuyumcu, 2014), grup gelişimi (Bknz: Wanous vd., 1984), grup etkileşimi (Bknz: Evan, 1963), iş performansı (Bknz: Wang vd., 2011) kariyer başarısı (Bknz: Chow, 2002) kavramlarıyla ilişkilendirildiği görülmüştür.

Psikolojik sözleşme kavramının ise örgütsel adalet (Bknz: Chen, 2010; Cihangiroğlu vd., 2016), iş tatmini (Bknz: : McDonald ve Makin, 2000; Dikili ve Bayraktaroğlu,

2013), örgütsel bağlılık (Bknz: McDonald ve Makin, 2000; Sturges vd., 2005; Karcıoğlu ve Türker, 2010; Mccabe ve Sambrook, 2012; Behery vd., 2012; Dönmez

Örgütsel Sosyalleşme

 İş Eğitimi

 Örgütü Anlama

 Çalışma Arkadaşlarının Desteği

 Geleceğe İlişkin Beklentiler

Psikolojik Sözleşme

 İlişkisel Psikolojik Sözleşme

 İşlemsel Psikolojik Sözleşme

2015; Akmaz ve Erbaşı, 2016; Sönmez 2017), örgütsel sapma (Bknz: İyigün ve Çetin, 2012), üretim karşıtı iş davranışları (Bknz: Özdemir ve Demirciğlu, 2015), örgütsel özdeşleşme (Bknz: Topçu ve Basım, 2012; Akyüz 2014), kişilik özellikleri (Bknz: Nikolaou vd., 2007), duygusal zeka (Bknz: Bal, 2014), örgütsel güven (Bknz: Atkinson, 2007; Yılmaz, 2012; Akmaz ve Erbaşı, 2016; Zengin, 2017), örgütsel vatandaşlık davranışı (Bknz: Coyle-Shapiro, 2002; Hui vd., 2004), kariyer yönetimi (Bknz: Sturges vd., 2005), çalışan performansı (Bknz: Conway ve Shapiro, 2012), algılanan örgütsel destek (Bknz: Shapiro ve Conway, 2005), motivasyon ve iş tutumu (Bknz: Lee ve Liu, 2009; Steve Chi ve Chen, 2007) kavramları ile ilişkilendirildiği görülmüştür.

Yazın incelendiğinde örgütsel sosyalleşme ile psikolojik sözleşme kavramlarının ayrı ayrı araştırıldığı görülmüştür. Yerel yazında örgütsel sosyalleşme ile psikolojik sözleşme arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaya rastlanmamıştır. Yabancı yazında ise bu iki kavram arasındaki ilişkiyi inceleyen dört adet çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar aşağıda detaylı olarak ele alınmıştır.

Thomas ve Anderson (1998), İngiliz ordusuna yeni katılan askerlerin sosyalleşme sürecinde psikolojik sözleşme algılarındaki değişikleri incelemişlerdir. Araştırmada orduya yeni katılan 880 askere anket uygulanmıştır. Askerlerin 8 hafta süren eğitiminden sonra ankete ilk katılan 314 asker üzerinde tekrar anket uygulanmıştır. Psikolojik sözleşme 7 boyutta (kariyer beklentisi, iş güvenliği, iş tatmini, sosyal beklentiler, ücret, aile üzerindeki etkiler, destek), sosyalleşme ise 4 boyutta (sosyal, rol, kişilerarası destek, örgütsel) ele alınmıştır. Analiz sonuçlarına göre, askerlerin örgüte katıldıklarında sahip oldukları psikolojik sözleşme beklentileri ile sosyalleşme sürecindeki 8 haftalık eğitim sonrasındaki psikolojik sözleşme beklentileri arasında farklılık olduğu görülmüştür. Askerlerin örgütsel sosyalleşme sürecinde edindiği bilgilerin (sosyal ve rolle ilgili bilgiler) psikolojik sözleşmenin gelişimini (sosyal yaşam, aile üzerindeki beklentiler, barınma, iş güvenliği ve ücret beklentilerinde artış) etkilediği görülmüştür. Sonuç olarak, askerlerin sosyalleşmeleri ile psikolojik sözleşme beklentilerinin önemli ölçüde artış gösterdiği ve bu beklentiler sonucu oluşan değişikliğin ordu yaşamından öğrenilerek gerçekleştiği bulgusuna ulaşılmıştır.

Delobbe vd. (2006) tarafından yapılan çalışmada psikolojik sözleşmenin sosyalleşme sürecini nasıl şekillendirdiği araştırılmıştır. Araştırma Avrupa ordusuna yeni katılan 144 asker üzerinde yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak anketin kullanıldığı çalışmada psikolojik sözleşme (işçi ve işveren yükümlülükleri), eğitim yararı (lideri- üye etkileşimi, takım-üye etkileşimi) ve sosyalleşme çıktı (rol netliği, grup entegrasyonu ve örgütsel değeri anlama) ölçekleri kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre psikolojik sözleşmenin eğitim yararı ve sosyalleşme çıktıları ile pozitif yönde ilişkili olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca psikolojik sözleşmenin eğitim yararı ve sosyalleşme çıktıları üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu bulgulanmıştır.

Manuti vd. (2016) çalışmalarında geçici işlerde çalışan bireylerde örgütsel

sosyalleşme uygulamalarının örgütsel bağlılığı ve iş tatminini artırmada ve olumlu bir psikolojik sözleşme geliştirmede etkili olup olmadığını araştırmayı amaçlamışlardır. Bu amaçla İtalya’da Bari sanayi bölgesinde bulunan bir çağrı merkezinde çalışan 241 kişi ile görüşülmüştür. Çalışanlara örgütsel sosyalleşme (Haueter vd 2003), psikolojik sözleşme (Rousseau 2008), duygusal bağlılık (Allen ve Meyer 1990), iş tatmini (Wanous vd 1997) ölçeklerini içeren anket uygulanmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre psikolojik sözleşme (ilişkili, dengeli) ile örgütsel sosyalleşme (grup, görev ve örgütsel) arasında pozitif yönlü anlamlı ilişki olduğu görülmüştür. Benzer şekilde iş tatmini ile örgütsel sosyalleşme ve duygusal bağlılık ile örgütsel sosyalleşme arasında pozitif yönlü ilişki olduğu bulgusuna ulaşmışlardır. Örgütsel sosyalleşmenin psikolojik sözleşmenin gelişimini etkilediği ve örgütsel bağlılık ve iş tatmini belirleyebileceği bulgusuna ulaşmışlardır.

Debode vd. (2017) tarafından yapılan çalışmada örgütsel sosyalleşme taktikleri (içerik, sosyal, bağlam) ile örgütsel bağlılıkla ilişkili olan çıktılar (örgütsel bağlılık ve kişi örgüt uyumu gibi) arasındaki ilişkide psikolojik sözleşmenin aracı rolü incelenmiştir. Çeşitli örgüt ve endüstride çalışan 326 çalışan üzerinde anket uygulanmıştır. Analiz sonuçlarına göre örgütsel bağlılığın sosyalleşme taktiklerinden içerik ve sosyal taktik ile pozitif yönde ilişkili olduğu ancak, bağlam boyutu ile bağlılık arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı gözlemlenmiştir. Ayrıca örgütsel bağlılık ile psikolojik sözleşme ve sosyalleşme taktikleri arasında pozitif yönlü ilişki

olduğu, psikolojik sözleşmenin sosyalleşme taktikleri ile örgütsel bağlılık arasında aracı rolü olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Yukarıda çalışmalardan açıklanan bulgulardan hareketle araştırmada test edilmek üzere aşağıdaki hipotezler geliştirilmiştir.

H1: Örgütsel sosyalleşme ile psikolojik sözleşme arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H1a: Örgütsel sosyalleşmenin eğitim boyutu ile ilişkisel psikolojik sözleşme arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H1b: Örgütsel sosyalleşmenin eğitim boyutu ile işlemsel psikolojik sözleşme arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H1c: Örgütsel sosyalleşmenin anlama boyutu ile ilişkisel psikolojik sözleşme arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H1d: Örgütsel sosyalleşmenin anlama boyutu ile işlemsel psikolojik sözleşme arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H1e: Örgütsel sosyalleşmenin çalışma arkadaşlarını desteği boyutu ile ilişkisel psikolojik sözleşme arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H1f: Örgütsel sosyalleşmenin çalışma arkadaşlarının desteği boyutu ile işlemsel psikolojik sözleşme arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H1g: Örgütsel sosyalleşmenin geleceğe ilişkin beklenti boyutu ile ilişkisel psikolojik sözleşme arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H1h: Örgütsel sosyalleşmenin geleceğe ilişkin beklenti boyutu ile işlemsel psikolojik sözleşme arasında anlamlı bir ilişki vardır.