Örgütsel Politika Algısı Ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkiler

Örgütsel verimliliği belirleyen ana faktörlerden biri, iş görenin çalıştığı örgüte dair düşünceleri ve tutumlarıdır. İş görenin örgütüne ilişkin olumlu tutumları onu, çalıştığı örgütle bütünleştirirken; iş görenin örgütüne ilişkin olumsuz tutumları onu, örgütünden ayırabilmektedir. Bu nedenle örgütsel adanma olarak da ifade edilen örgütsel bağlılık, örgütsel psikolojinin önemli bir çalışma alanı olarak örgütlerin ömrünü belirleyen önemli dinamikler arasında sayılmaktadır (Usta, 2013).

Örgüt ve çalışanlar arasındaki etkileşim sosyal mübadele teorisinin geliştirilmesiyle birlikte 1950’li yıllardan beri incelenmektedir. Sosyal mübadele örgüt çalışanlarıyla örgüt arasındaki etkileşimin doğasını ve niteliğini tanımlamada kullanılan örgütsel davranışın önemli özelliklerinden birini oluşturmaktadır (Hellriegel ve Slocum, 2007). Sosyal mübadele teorisinin geliştirilmesindeki temel neden örgüt ve birey arasında, desteklenen ve desteklenmeyen ilişkileri açıklama ihtiyacı ve bu iki taraf arasında sürdürülebilir ve olumlu ilişkiler yaratmadaki eylem ve davranışları anlamak için kavramsal bir temel sağlama çabasıdır (Cooper vd., 2001). Örgüt ve birey arasında algılanan mübadelenin niteliği örgütsel amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesi, örgüt çalışanlarının kişisel amaçları ve ihtiyaçlarının karşılanması ile yakından ilişkilidir.

Sosyal değişim (Blau, 1964) ve mütekabiliyet (Gouldner, 1960) teorileri örgütsel politika algısı, bağlılık ve vatandaşlık davranışlarının açıklanmasında teorik temelleri oluşturmaktadır. Bu bağlamda örgüt ortamını çıkarcı davranışların sergilendiği, politik bir ortam olarak algılayan bir bireyin örgüte olan güven ve bağlılığının düşük olabileceğini söylemek mümkündür. Benzer şekilde mütekabiliyet teorisi çerçevesinde örgüte zaman, bilgi beceri vb. yatırımlar yapan bireyler, örgüt imkanlarından çıkarcı davranışlar sergileyen bireylerin daha çok faydalandığını düşünürse örgüte olan bağlılığı azalacaktır. Politik ortamlarda genel olarak tüm örgüt üyeleri bu durumdan kazançlı çıkmaz. Politik beceriye sahip olan ve bunu kullanabilen bireylerin daha çok kazanç elde etmesi beklenmektedir. Bu sebeple bu durumun bağlılık üzerinde olumsuz etkisinin daha çok olacağı söylenebilir.

Örgütsel bağlılık, genellikle örgütsel politika ve uygulamalardan şiddetli biçimde etkilenmektedir. Uygulanan politika ve stratejiler yönetim biçimi ile doğrudan ilişkilidir. Demokratik, katılımcı ve çalışan odaklı bir yönetim biçiminde çalışanların fikir ve düşünceleri uygulanan politika ve stratejilerde önemli bir yere sahiptir. Bu tür yönetim biçiminde çalışanlar kendilerini rahatça ifade edebilmektedirler. Dolayısıyla örgüte olan bağlılıkları da duygusal olarak gerçekleşmektedir (Demirel, 2009).

Örgüt ortamını politik olarak algılayan bireylerin daha az bağlı olacakları düşünülmektedir Hochwarter vd., 1999; Witt, Hilton ve Hochwarter, 2001). Bir çalışanın bağlılığı örgütsel politika algısı tarafından etkilenmekte ve bu durum bağlılığı zedelemektedir. Bu durum yapılan araştırmalarda da ortaya konmuştur (Kacmar ve

Baron, 1999; Ferris vd., 2002). Ferris vd. (1989) örgütsel politika algısının örgütsel bağlılık üzerinde olumsuz bir etkisinin olduğunu teorik modellerinde de belirtmişler ve yapmış oldukları araştırmalarda ortaya koymuşlardır.

Örgütsel politika algısı ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiye yönelik yapılan araştırmalarda da bu değişkenler arasındaki ilişki ortaya konmuştur. Nitekim İnnes (2004) tarafından yapılan araştırmada önceki araştırma sonuçlarıyla tutarlı bir şekilde politika algısının işe katılma ve bağlılık üzerine negatif yönlü bir etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Benzer şekilde Miller, Rutherford ve Kolodinsky (2008) tarafından yapılan meta analiz çalışmasında örgütsel politika algısının iş stresi, işten ayrılma niyeti arasında pozitif ilişkilerin olduğu, görev performansı ile anlamlı ilişkilerin olmadığı, iş doyumu ve örgütsel bağlılıkla negatif yönlü bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Birçok araştırmada (Chang, Rosen, ve Levy, 2009; Rhoades ve Eisenberger, 2002, Sides, 2013; Vigoda-Gadot ve Talmud, 2010) örgütsel politika algısının örgütsel bağlılık üzerinde negatif yönlü bir etkisinin olduğu sonucuna ulaşılırken, çok az çalışmada bu değişkenler arasında ilişkiye rastlanmamıştır (Khalid ve İshaq, 2015; Puri ve Saxena, 2015).

Kuramsal açıklamalar ve ilgili araştırma sonuçları değerlendirilerek bu araştırmada örgütsel politika algısının örgütsel bağlılığı negatif yönde anlamlı bir şekilde yordayacağı öngörülmüştür. Bu çerçevede ilgili araştırma denencesi “ Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algısı örgütsel bağlılıklarının anlamlı bir yordayıcısıdır.” şeklinde kurulmuştur.

2.4.2.Örgütsel Politika Algısı ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkiler

Çalışanların işyerleriyle ilgili gözlemleri ve algıları davranışlarını etkiler. Örgüt kurallarına ve sosyal normlara uyan bireyler çıkarcı davranışların, güç elde etmeye ve etkilemeye yönelik politik davranışların sergilenmesi sonucunda iş çevresiyle ilgili olumsuz tutumlar geliştirecektir (Parker vd., 1995).

Cropanzano vd. (1997) örgütsel politika algısı ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasında negatif yönlü bir ilişkinin olduğunu öne sürmüştür. Çalışanlarca algılanan yüksek politika bireyler arası iletişimi ve ilişkileri zayıflatacağından ÖVD de azalacaktır. Ayrıca bireysel çıkarları adına hareket eden bireylerin varlığı çalışanlar arasındaki işbirliği ve yardımlaşma duygusunun da ortadan kalkmasına zemin hazırlayacaktır.

Sosyal değişim teorisi (Blau, 1964) ve yatırım teorisi (Taylor ve Moghaddam, 1987) örgütsel politika algısı ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiyi açıklamada önemli bir yer tutmaktadır. Örgüt çalışanları diğer bireylerin davranışlarını politik olarak algıladıklarında bu durum bireyler arası ilişkileri olumsuz etkileyecek ve bu durum bireylerin örgütle olan ilişkilerine de yansıyacaktır (Wilson, 2010). Cropanzano vd. (1997)’e göre örgütsel politika algısı ve örgütsel vatandaşlık arasındaki ilişki yatırım teorisine dayanmaktadır. Araştırmacılar bireylerin örgüt içerisinde bencilce hareket eden, çıkarları peşinde koşan bireyleri gördükleri zaman iş çevrelerini bir tehdit olarak algılayacaklarını belirtmişlerdir. Yatırım teorisi doğrultusunda örgütlerde bu gibi negatif durumların varlığı örgüt üyelerinin örgütsel vatandaşlık davranışı olarak zamanlarını ve güçlerini örgüte yatırma konusunda daha az güven hissetmelerine sebep olur. Politik çevrenin negatif bir iş atmosferi yarattığı fikri araştırmalarda ve teorik yaklaşımlarda vurgulanan bir özelliktir. Ferris, Russ, ve Fandt (1989) örgütsel politika algısının çalışanların iş arkadaşlarıyla ve yöneticileriyle ilişkilerinin niteliğini negatif yönde etkilediğini gösteren bir model geliştirmişlerdir. Ferris ve Kacmar (1992)’ın yapmış oldukları araştırma bu modeli doğrulamakla birlikte, örgütsel politika algısıyla astların iş grupları içerisindeki uyumlarının ve yöneticileriyle ilişkilerinin negatif yönlü bir ilişkiye sahip olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Örgütsel politika algısı ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki birçok araştırmada ele alınmıştır. Huang, You ve Tsai (2012) tarafından yapılan araştırmada etik iklim ile ÖVD ve örgütsel bağlılık ilişkili bulunmuştur. Etik iklim çalışma ortamındaki ilişkileri, politika ve prosedürleri içermektedir. Vigoda vd. (2007) yapmış oldukları çalışmada bireye, örgüte ve gruba dönük örgütsel vatandaşlık davranışıyla örgütsel politika algısı arasında sırasıyla (.-54, .-53, .-61) ters yönlü bir ilişki olduğunu bulmuştur. Cropanzano vd. (1997) yapmış olduğu çalışmada politika algısıyla OCB’nin itaat boyutu arasında anlamlı olmayan negatif bir ilişki bulmuştur. Politika algısıyla

diğergamlık arasındaki ilişkinin ise önemsiz olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Randall vd. (1999) ise politika algısıyla örgütsel vatandaşlık arasında güçlü ve pozitif bir ilişki bulmuştur. Afshardoust vd. (2013) tarafından yapılan araştırmada ise örgütsel politika algısının örgütsel vatandaşlık davranışında meydana gelen varyansın %34’ünü açıkladığı sonucuna ulaşılmıştır. Benzer birçok çalışmada (Bedi ve Schat, 2013; Chang vd., 2012; Faye ve Ye, 2014; Vigoda, 2000) bu değişkenler arasında anlamlı ilişkilerin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Kuramsal açıklamalar ve ilgili araştırma sonuçları değerlendirilerek bu araştırmada örgütsel politika algısının öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarını negatif yönde anlamlı bir şekilde yordayacağı öngörülmüştür. Bu çerçevede ilgili araştırma denencesi “Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algısı örgütsel vatandaşlık davranışlarının anlamlı bir yordayıcısıdır.” şeklinde kurulmuştur.

2.4.3.Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkiler