Bireylerin yapmakta oldukları iĢ veya iĢin belli kısımlarına karĢı sergiledikleri tutumu belirleyen iĢ doyumu olgusu, çalıĢanların bünyesinde bulundukları örgüte olan bağlılıkları hakkında bazı sonuçlar doğurabilmektedir. Bireylerin örgütlerine yüksek seviyede veya düĢük seviyede bağlılık göstermesinin farklı etkileri olmaktadır. Örneklendirmek gerekirse, çalıĢanlar düĢük seviyede bağlılık gösterdiğinde iĢ tatminsizliği oluĢabilmektedir.
Bu durum da söz konusu bireylerin performanslarında düĢüĢ görülmesine sebep olmaktadır. Bunun dıĢında da iĢe devamsızlık ve hatta iĢten ayrılma gibi sonuçlar da görülebilmektedir.
249
Ibid, (Demir).
250
O'Reilly and Chatman, a.g.e., p. 493.
251 Mehmet Biçer, “SatıĢ Elamanlarının ĠĢ Tatmini, Örgütsel Bağlılığı Ve ĠĢten Ayrılma Niyetinin
Etik Ġklim Ġle ĠliĢkisi: Sigorta Ve Ġlaç Sektöründe Bir AraĢtırma”(YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans
123
4.3.1. Örgütsel Bağlılığın Uyum Boyutu
Bireyler, zaman zaman örgütlerini yüzeysel olarak desteleme eğilimi gösterebilmektedir. Bu kiĢileri bir örgüte inanmaktan öte uyumlu davranarak, çoğunluğa uyumlu aksiyonlarda bulunarak kâr etmeyi hedefleyenlerdir. Bu durum uyum bağlılığı olarak ifade edilmektedir.252
Uyum bağlılığı, genellikle yetki, prosedür ve kurallar söz konusu olduğunda görülmektedir. Bunun nedeni de bireylerin yaptıkları eylemleri yapmak zorunda oldukları için gerçekleĢtiriyor olmalarıdır. Uyum daima beraberinde zorunlulukları da getiren bir eylem türü olmuĢtur. Uyumluluk güvene dayanmayan ve uyumluluk kontrole dayanan bir olgu olarak açıklanmaktadır.253
Uyum, bağlılığın ilk adımıdır. Söz konusu ilk aĢamada bireyler kazanç sağlayabilmek adına diğer bireylerle uyumlu hareket etmektedirler. Kısacası uyumun temelini kazanç sağlamak olrak açıklanmaktadır. Tahmin edilebileceği üzere kâr amaçlı organizasyonlar da iĢ ortakları ve müĢterileriyle kazanç sağlayabilmek adına uyumlu hareket etmeye çalıĢmaktadır. Bu nedenle de organizasyonların, tetikleyici etkenlerden bahsederken parasal terimler kullanmaları doğal olarak kabul edilmektrdir.
Örgütsel bağlılığın uyum ile ilgili olan boyutu örgütlerde kısmen değiĢim, kimi zaman da yapıcılık sağlayan bir olgu olarak görülmektedir. Daha açık bir ifadeyle açıklamak gerekirse bağlılık, bir örgütten elde edilen kazançların söz konusu kazançlar için harcananlarla olan iliĢkisine dayanmaktadır. Yararcı olarak isimlendirilen, tamamen kazanç sağlamak üzere oluĢturulan örgütlerin çoğunluğunda çalıĢanlar verilen direktifleri yerine getirirler ancak bağlılıkları düĢük seviyededir. Var olan bağlılığın sebebi karĢılıklı kazanç sağlamaktır.254
252 Mustafa Mercan, “Öğretmenlerde Örgütsel Bağlılık, Örgütsel YabancılaĢma ve Örgütsel
VatandaĢlık”, (YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006, s. 27.
253 Bağcıoğlu, Zeycan, “ÇalıĢanlarda Motivasyon ve Örgütsel Bağlılık”, (YayımlanmamıĢ
Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017, ss. 78-79.
254 Ahmet Uslu, “Örgütsel Bağlılık, Daimi ve Geçici ĠĢçilerin Örgütsel Bağlılık Algıları Üzerinde
Bir AraĢtırma Ve MuĢ ġeker Fabrikasında Bir Alan ÇalıĢması”, Sosyal Bilimler Enstitüsü, ĠĢletme Ana Bilim Dalı, KahramanmaraĢ Sütçü Ġmam Üniversitesi, KahramanmaraĢ, 2012, ss. 12-25
124
4.3.2. Örgütsel Bağlılığın Değer Boyutu
ÖzdeĢleĢme, kiĢilerin birbirlerine yakın olma arzusunu temel edinen bir örgütsel bağlılık aĢamasıdır. Bireyler farklı kiĢilerle iletiĢim kurmak ve bu iletiĢimin devamlılığını sağlayabilmek adına o kiĢilerin eylemlerini benimsiyorsa orada özdeĢleĢmenin varlığından söz edilebilir. ÖzdeĢleĢme, bireyler arasında bir çekim yarattığı için bireylerde hoĢnutluk duygusu oluĢturmaktadır.255 Ancak söz konusu çekiciliğin hassas bir olgu olduğunu ve kolaylıkla yok olabileceğini de unutmamak gerekir. Kısacası bağlılık, beraberinde sorumluluk getirmektedir.
Buna ek olarak çalıĢanların, çalıĢtıkları örgütle özdeĢleĢmekten ve örgütle bağ kurmaktan gurur duydukları da bilinmektedir. ÖzdeĢlemenin olduğu yerde çalıĢanların örgütlerine yüksek seviyede bağlandıkları söylenebilir. Bunun sebebi de örgütün, bireylerin değer verdiği hususlara önem veriyor olmasıdır.256 ÖzdeĢleĢme, bireylere aidiyet duygusu vermektedir. Eğer bireylerin içerisinde bulundukları örgütlerin prestiji fazla ve güvenirliliği de yüksek ise bağlılık seviyesi yükselecektir.
4.3.3. Örgütsel Bağlılığın ĠçselleĢtirme Boyutu
ĠçselleĢtirme, bireylerin davranıĢlarını yönlendiren değerlerin biraraya geldiği ve kiĢinin eylemlerini kendisi ile bağdaĢtırdığı bir süreç olmaktadır.257 ĠçselleĢtirmenin gerçekleĢebilmesi için kiĢisel ve örgütsel değerlerin her iki taraf adına da uyumluluk göstermesi gerekmektedir. ĠçselleĢtirme, bireysel değerler ile örgüt değerleri arasındaki uyuma odaklanan bir örgütsel bağlılık aĢamasıdır.
ĠçselleĢtirme aĢamasının ilk bölümünde, bireyler bünyesinde bulundukları örgütün değerlerinin kiĢisel değerleri ile uyumlu olduğunu görmektedirler.258 ĠçselleĢtirme, örgütlerin en yüksek seviyede arzu duydukları bağlılık formudur. Bunun nedeni içselleĢtirmenin tetikleyici duygudan bağımsız bir Ģekilde devamlılığını
255 Bağcıoğlu, a.g.e., s. 79.
256 Güney Çetin Gürkan, “Örgütsel Bağlılık: Örgütsel Ġklimin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi
Ve Trakya Üniversitesi‟nde Örgüt Ġklimi Ġle Örgütsel Bağlılık Arasındaki ĠliĢkinin AraĢtırılması”, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trakya Üniversitesi, Edirne, ss. 5-50 (YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi).
257
Uslu, a.g.e., ss. 30-31.
258
Mercan, a.g.e., ss. 27-28., Naser Shirbagi, Exploring Organizational Commitment and Leadership Frames within Indian and Iranian Higher Education Institutions, Bulletin Of Education and Research, Vol. 29, No.1,2007; aktaran Mehmet UlutaĢ, Örgütsel Demokrasi, Ulvita Yayıncılık, Konya, 2011, s. 88., Kenneth R. Bartlett, “The Relationship Between Training And Organizational Commitment: A Study In The Health Care Field”, Human Resource Development Quarterly, Vol. 12, Issue 4; aktaran Yasemin Kaya ve Mahmut Özdevecioğlu, Organizasyonlarda Algılanan Mağduriyetin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir AraĢtırma, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi Dergisi, C.X, S I, 2008, 19-37, s. 24., Mowday vd. “The Measurement of
Organizational Commitment”, The Journal of Vocational Behavior, Vol. 14, No. 2, 1979, 224-247. s. 227., Ġnce ve Gül, a.g.e., s. 44.
125
sürdürebiliyor olmasından kaynaklanmaktadır. Ancak içselleĢtirme son derece zorlu bir süreç olmakta ve zaman almaktadır. ĠçselleĢtirme değerlidir çünkü bir kez elde edildiğinde bireylerin etkilenmesi için yeni kaynakların oluĢturulmasına gerek kalmamaktadır. Bireyler, yeni değerleri ve davranıĢları kendiliğinden kabullenmektedirler.