Öneriler - 18 yaş üstü kadınlarda vajinal duşun kadın sağlığına ve vajen florasına etkisi

 VD yapanların çoğunlukla, öğrenim düzeyi ilkokul ve altı (%59,4), ortaokul (%63,0), çalıĢmayan (%56,8), çalıĢanlardan iĢçi (%56,7), gelir düzeyi düĢük 600-1600 TL (%59,6) olan kadınlar olduğu için bu gruplara VD konusunda sağlık eğitimi ve danıĢmanlık hizmetlerinin verilmesi,

77  VD‟ nin en çok aile üyeleri, akrabalar ve arkadaĢlardan öğrenilen bir davranıĢ-alıĢkanlık (%41,1) olduğu; bu nedenle özellikle ev ziyareti yapan hemĢirelerin ailedeki tüm kadınlara VD ve olumsuz etkileri hakkında bilgi vermesi,

 VD amacıyla kullanılan solüsyon çeĢitlerinin yeterli örneklem sayısında olmaması nedeniyle istatistiksel yönden anlamlılığı incelenememiĢtir. Bu nedenle daha ileri ve geniĢ araĢtırmaların yapılması,

 VD öğrenme kaynakları arasında %9,5 oranı ile sağlık personeli cevabı tespit edilmiĢtir. Bu bulgu sağlık personelinin VD‟ nin kadın sağlığına yönelik etkileri konusunda eksik-yanlıĢ bilgi sahibi olduğunu düĢündürmüĢ ve hizmet içi eğitimlerle bu konu hakkında sağlık personeline bilgi verilmesi,

 VD‟ nin zararlı olduğu kendisine söylendiğinde VD yapanların % 67,4‟ ü yıkamaya devam etmeyeceği cevabını vermiĢtir. Bu bulgu kadınlara konu ile ilgili bilgi verilmesinin zararlı olan bu davranıĢın bırakılmasında etkin olacağını göstermektedir. Sağlık personelinin farklı sağlık hizmetleri esnasında VD uygulaması açısından kadınların öykülerini alınması, özelliklerinin dikkatle değerlendirilmesi ve bu konu ile ilgili eğitimlerin verilmesi,

 Kadınlarda VD yapma ve yapmama durumlarına göre mikrobiyolojik incelemede fark olmadığı tespit edilmiĢ, ancak enfeksiyon öyküsü arasında anlamlı iliĢki bulunmuĢtur (p<0,01). Bu nedenle VD yapan kadınların vajinal enfeksiyon açısından risk taĢıdıkları düĢünülmüĢtür. Bu nedenle VD yapan kadınlara sağlık eğitimi hizmetlerinin öncelikli olarak verilmesi önerilir.

6.ÖZET

T.C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

18 YaĢ Üstü Kadınlarda Vajinal DuĢun Kadın Sağlığına ve Vajen Florasına Etkisi

Rasime Yıldırım

HemĢirelik Anabilim Dalı

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ / KONYA-2011

AraĢtırma 18 yaĢ üstü kadınlarda vajinal duĢun kadın sağlığına ve vajen florasına etkilerini saptamak amacıyla yapılan karĢılaĢtırmalı - tanımlayıcı türde bir çalıĢmadır.

ÇalıĢma 24 Mayıs-15 Ekim 2010 tarihleri arasında Ġzzet Baysal doğum ve çocuk hastanesi ve Refika Baysal ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezinde yapılmıĢtır. AraĢtırma örnek büyüklüğünün belirlenmesinde ġen ve Mete‟ nin 2009 yılında Ġzmir Ege Doğumevi‟ nde 18 yaĢ üstü kadınlarda yaptıkları araĢtırma sonucunda bulunan vajinal duĢ yapma oranı (%47,2) kullanılmıĢtır. Bu oranı; %95 güven düzeyi, %80 güç ile %20‟ lik sapma değerlerini de kullanılarak (NCSS Pass 2008 Programı ile) vajinal duĢ yapma oranı %27,2-67,2 arasında olduğu öngörülerek örneklemin 190 kiĢiden oluĢmasına karar verilmiĢtir. Verilerin toplanmasında araĢtırmacı tarafından oluĢturulan anket formu yüz yüze görüĢme yöntemi ile hastane ve aile planlaması merkezinde uygulanmıĢtır. Anket uygulaması sonrasında vajinal örnek alımı yapılmıĢtır. Alınan örnekler mikrobiyoloji laboratuvarında incelenmiĢtir. Veri analizinde; frekans, yüzde değerler, standart sapma ve ortalamalar kullanılmıĢtır. DeğiĢkenlerin karĢılıklı değerlendirilmesinde Chi-Square (2) testi kullanılmıĢtır. Vajinal duĢ yapmayı etkileyen bazı demografik değiĢkenlerin (çalıĢma durumu, meslek, eğitim düzeyi ve gelir durumu) risk oranlarının belirlenmesi amacıyla lojistik regresyon analizi yöntemi kullanılmıĢtır. Bütün istatistiksel analizlerde önemlilik seviyesi olarak p<0.05 değeri kabul edilmiĢtir.

Vajinal duĢ yapma ile öğrenim düzeyi, çalıĢma durumu, meslek ve gelir durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı iliĢki bulunmuĢtur (p<0,05). Vajinal enfeksiyon öyküsü ile vajinal duĢ yapma istatistiksel yönden anlamlı bulunmuĢtur (p<0,01). Vajinal duĢ yapan ve yapmayan gruplar arasında infertilite, spontan abortus, erken doğum, düĢük doğum ağırlıklı bebek varlığı açısından anlamlı iliĢki saptanmamıĢtır (p>0,05). Vajinal duĢ yapma ile enfeksiyon etkeni-normal flora görülme durumları arasında istatistiksel yönden anlamlı iliĢki saptanmamıĢtır (p>0,05).

Sonuç olarak vajinal duĢ yapma ile vajinal flora arasında iliĢki bulunamamıĢtır ; vajinal duĢun floraya etkisini belirlemeye yönelik araĢtırmaların yapılması önerilir. Kadın sağlığına vajinal duĢ etkilerinin araĢtırmalarla ortaya konması önerilir. Vajinal duĢ uygulaması ve etkileri konusunda hemĢirelerin özellikle düĢük sosyo-ekonomik düzeye sahip kadınlara bilgi vermeleri ve danıĢmanlık yapmaları önerilir.

7. SUMMARY

Effects of Vaginal Douching to Women Older Than 18 Years on Women’s Health and Vaginal Flora

This research is a kind of descriptive research that is made with the purpose of identifying the effects of vajinal douching on women‟s health and vaginal flora older the age of 18.

This study has been made in Ġzzet Baysal maternity and children‟s hospital and in mother and child care and Refika Baysal family planning centers between 24 May to 15 October 2010. The rate of douching (47,2%) which was the result of the research, made by ġen and Mete in Ġzmir Ege Maternity Hospital older the age of 18, has been used for determining the size of sample. It is decided that the sample should consist of 190 women by predicting the rate of douching (27,2-67,2%) by using 95% confidence level, 80% power and 20% deviation values (with NCSS Pass 2008 Programme). Questionnaire form developed by the researcher, has been performed in the hospitals and family planning center by face to face interviving method. After performing the questionnaire, carrying out specimen has been made. This specimen‟s has been evaluted in the microbiology laboratory. The frequency, percent values, standart deviation and averages has been used in the data analysis. Chi- Square Test has been used in mutual assessment of variables. Logistic regression analysis method has been used on the purpose of determining the risk rate of some demographic variables (working condition, profession, level of education and income statute ). P<0.05 has been considered as the materiality level in all datas.

It is thought that there is a meaningful relation between vaginal douching and level of education, working condition, profession, income statute statistically (p<0.05). And is it thought that vaginal infection story and vaginal douching are meaningful as statistical (p<0.01). Any meaningful relationship between groups where women douch or hasn‟t been determined in terms of infertility, spontaneous abortion, preterm labor and the existence of low-birth-weight babies (p>0.05). Statistically meaningful relation hasn‟t been found between the vaginal douching, infection factors and having normal vaginal flora (p>0.05).

Consequently, any meaningful relation hasn‟t been determined and it is suggested that researches aimed to determining the effects of vaginal douching on flora is sugessted. And it is suggested that the effects of vaginal douching to women‟s health should be introduced by way of examinations. It may be suggested that information and counselling services must given by the nurses to low income women on effects of vaginal douching.

8. KAYNAKLAR

1. A.c 1800 antique vaginal douche finely turned from bone. There are five holes at the nozzle. EriĢim adresi: antiquescientifica.com/archive2.htm. EriĢim tarihi: 05.10.2010.

2. Açar A, Sipahi AB, Onan MA, Kubatova A, Sultan N. Kronik erozyone servisitli hastalarda chlamydia trachomatis antijen sıklığının araĢtırılması. TJOD Derg., 2008; 5: 1: 57-4.

3. Akdolun Balkaya N. Üreme sistemi enfeksiyonları ve cinsel yolla bulaĢan enfeksiyonlar. Editör: ġirin A. Editör Yardımcısı: Kavlak O. Kadın Sağlığı, 1.Baskı, Ġstanbul, Bedray Bas. Yay Ltd ġti, 2008, 347- 11.

4. Akın A. Aile planlaması. Editörler: Ayhan A, Durukan T, Günalp S, Gürgan T, Önderoğlu LS, Yaralı H, Yüce K. Temel Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi, GüncellenmiĢ 2. Baskı, Ankara, GüneĢ Tıp Kitabevleri, 2008, 133.

5. Akın B, Erdem H, Ege E. 15-49 yaĢ evli kadınlarda vajinal duĢ uygulaması (vd) ve olumsuz etkileri. Uluslararası Ġnsan Bilimleri Dergisi, 2006; 3: 2: 2-15.

6. Aksu H. Kontraseptif Yöntemler. Editörler: ġirin A. Editör Yardımcısı: Kavlak O. Kadın Sağlığı, 1.baskı, Ġstanbul, Bedray Bas. Yay Ltd ġti. 2008, 324.

7. AkĢit F. Ġnsan vücudunun florası. Editör: Ustaçelebi ġ. Temel ve Klinik Mikrobiyoloji, 1.Baskı, Ankara, GüneĢ Kitapevi, 1999, 113-3.

8. Alim A, Çetin A, Yıldız Ç. Evaluation of vaginal flora and susceptibility test of microorganizm in reproductive-age women with or without vaginitis in primary care settings. Cumhuriyet Tıp Derg, 2009; 31:116-5.

9. AltındiĢ M, Kalaycı R. Sistemlere göre klinik örneklerin değerlendirilmesi. Editör: AltındiĢ M. HemĢireler Ġçin Mikrobiyoloji, 1.Baskı, Ġstanbul, Nobel Kitapevi, 2010, 402-1.

10. Altınok T, Güralp O. Pelvik inflamatuvar hastalıklar. Editör: Tabak F. Jinekolojik ve Obstetrik Enfeksiyonlar. 1.Baskı, Ġstanbul, Ġstanbul Medikal Yayıncılık, 2007, 115-8. 11. Altınok T. Pelvik inflamatuvar hastalıklar. Ġ.Ü.CerrahpaĢa Tıp Fak. Sürekli Tıp Eğitimi

Etkinlikleri Sempozyum Etkinlikleri, 2008; 61: 201-7.

12. Annang L, Grımley DM, Hook EW. Vaginal douche practices among black women at risk: exploring douching prevalence, reasons for douching, and sexually transmitted disease ınfection. Sexually Transmitted Diseases, 2006; 33: 4: 215–4.

13. Apan T. Çevre mikrobiyolojisi, normal flora ve örnek alma teknikleri. Editör: AltındiĢ M. HemĢireler Ġçin Mikrobiyoloji, 1.Baskı, Ġstanbul, Nobel Kitapevi, 2010, 55-5.

14. Aral Akarsu G. Nonspesifik vajinal akıntı Ģikayeti olan poliklinik hastalarında trichomonas vaginalis araĢtırılması. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 2006; 31: 19-2.

15. Aral SO, Mosher WD, Cate W. Vaginal douching among women of reproductive age in the United States: 1988. Am J Public Health, 1992; 82: 210-4.

16. ArslantaĢ D, Kabagil H, Koc F. Vaginal douching practice in EskiĢehir in Turkey. J Public Health Epidemiol, 2010; 2: 9: 245-5.

17. AĢkar N, UlukuĢ M. Vulva ve vajenin benign hastalıkları. Editörler: Çiçek MN, Akyürek C, Çelik Ç, Haberal A. Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi, Ankara, GüneĢ Kitapevi, 2004, 576-17.

18. Aytaç A, Yıldız Eryılmaz H. Vajinal akıntı tanılama formu (VATF) kullanılarak konulan tanıların uyum analizi. Maltepe Üniversitesi HemĢirelik Bilim ve Sanat Dergisi. 2009; 2: 1: 22-11.

19. Baird DD, Weinberg CR, Voigt LF, Daling JR. Vaginal Douching and Reduced Fertility. American Journal of Public Health, 1996; 86: 6: 844-6.

20. Balcı O, Çapar M. Vajinal enfeksiyonlar. TJOD Derg., 2005; 2:5:14-6.

21. Bates S. Vaginal discharge. Current Obstetrics & Gynaecology, 2003; 13: 218 –5.

22. Bayık A. HemĢirelik araĢtırmalarında etik. Editör: Erefe Ġ. HemĢirelikte araĢtırma, ilke, süreç ve yöntemleri. Birinci baskı, Ġstanbul, HemĢirelikte AraĢtırma ve GeliĢtirme Derneği (HEMAR-GE); 2002: 27–21.

23. Bezircioğlu Ġ, Öniz A. Vaginal akıntı yakınması ile baĢvuran hastaların akıntı örneklerinin direkt mikroskobik değerlendirilmesi. Sted, 2004; 13: 422-3.

24. Bilgehan H. Klinik Mikrobiyolojik Tanı, 4.Baskı, Ġzmir, BarıĢ Yayınları, 2004, 386-10. 25. Blythe MJ, Fortenberry JD, Orr DP, Orr MS. Douching Behaviors Reported by Adolescent

and Young Adult Women at High Risk for Sexually Transmitted Infections. J Pediatr Adolesc Gynecol. 2003; 16: 95-5.

26. Börekçi B, Ġngeç M, AktaĢ. Jinekolojik Ģikayetleri olan hastalarda vajinal mikroflora üzerine bir araĢtırma. AÜTD. 2003; 35: 57-3.

27. Brotman RM, Klebanoff MA, Nansel T, Zhang J, Schwebke JR, Yu KF, Zenılman JM, Andrews WW. Why do women douche? A longitudinal study with two analytic approaches. Annals of Epidemiology, 2008; 18: 1: 65- 8.

28. Bruce FC, Fiscella K, Kendrick JS. Vaginal douching and preterm birth: an intriguing hypothesis. Medical Hypotheses, 2000; 54: 3: 448–4.

29. Bruce FC, Kendrick JS, Kieke BA, Jagielski S, Joshi R, Dennis D. Tolsma DD. Is vaginal douching associated with preterm delivery?. Epıdemıology, 2002; 13: 328 –5.

30. Calzolari E, Masciangelo B, Milite V, Verteramo R. Bacterial vaginosis and contraceptive methods. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 2000; 70: 341-5.

31. Chassot F, Negri MFN, Svidzinski AE, Donatti L, Peralta RM, Svidzinski TIE, Consolaro MEL. Can intrauterine contraceptives be a candida albicans reservoir. Contraception, 2008;77: 355-4.

32. Chen FC, Shaw SW, Cheng PJ, Hsueh S, Lin CT. Diagnosis of human papillomavirus infection by abnormal cervical cytology is highly reproducible after vaginal douching. Taiwan J Obstet Gynecol, 2008; 47: 4: 412-4.

33. Cohen CR, Duerr A, Pruithithada N, Rugpao S, Hillier S, Garcia P, Nelson K. Bacterial vaginosis and HIV seroprevalence among female commercial sex workers in Chiang Mai, Thailand. AIDS, 1995; 9:9: 1093-4.

34. Cottrell BH. Vaginal douching practices of women in eight florida panhandle counties. JOGNN, 2006; 35: 24-9.

35. Cottrell BH. Vaginal douching. JOGNN, 2003; 32: 12–6.

36. Cumhur M. Kadın üreme organlarının anatomisi. Editörler: Ayhan A, Durukan T, Günalp S, Gürgan T, Önderoğlu LS, Yaralı H, Yüce K. Temel Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi, GüncellenmiĢ 2. Baskı, Ankara, GüneĢ Tıp Kitabevleri, 2008, 10-10.

37. ÇalıĢkan D, Çöl M, Akdur R, Yavuzdemir ġ, Yavuz Y. Park sağlık ocağı bölgesinde 15-49 yaĢ grubu kadınlarda vajinal duĢ sıklığı ve etkili faktörler üzerine çalıĢma. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 1996; 49: 2: 73-7.

38. ÇalıĢkan D, SubaĢı N, SariĢen Ö. Vaginal douching and associated factors among married women attending a family planning clinic or a gynecology clinic. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 2006; 127: 244–7.

39. ÇalıĢkan D. Geleneksel intravaginal uygulama "vajinal duĢ, lavaj" yapılmalı mı? yapılmamalı mı?. STED, 2005; 14: 1: 15-3.

40. Çetin S. Vajinal akıntısı olan hastaya yaklaĢım. Antimikrobiyal Tedavi Bülteni, 1999;3:126- 7.

41. Demba E, Morison L, Loeff M, Awasana AA, Gooding E, Bailey R, Mayaud P, West B. Bacterial vaginosis, vaginal flora patterns and vaginal hygiene practices in patients presenting with vaginal discharge syndrome in The Gambia, West Africa. BMC Infectious Diseases, 2005, 5: 1-11.

42. Demirel A. Jinekolojik ve obstetrik enfeksiyonların önlenmesi. Editör: Tabak F. Jinekolojik ve Obstetrik Enfeksiyonlar. 1.Baskı, Ġstanbul, Ġstanbul Medikal Yayıncılık, 2007, 1-13. 43. Donders GGG. Definition and classification of abnormal vaginal flora. Best Practice &

Research Clinical Obstetrics and Gynaecology, 2007; 21: 3: 355–18.

44. Duran N, Çulha G, Çetin M, Zeteroğlu ġ, Güngören A, Hakverdi AV. Genital enfeksiyon Ģüphesi olan adölesan ve yetiĢkin kadınlarda enfeksiyon etkenleri. Tıp AraĢtırmaları Dergisi, 2005; 3: 2: 13-6.

45. Ege E, Akın B, Altuntuğ K, Arıöz A, Koçoğlu D. Spontan preterm doğum sıklığı ve iliĢikili faktörler. TJOD Derg, 2009; 6: 3: 197- 3.

46. Ege E, Eryılmaz G. Kadınlara verilen planlı eğitimin genital hijyen davranıĢlarına etkisi. Atatürk Üniversitesi HemĢirelik Yüksekokulu Dergisi, 2006; 9: 3: 8-8.

47. Ege E, Timur S, Zincir H, Egri M, Reeder BS. Women‟s douching practices and related attitudes in eastern Turkey. J Obstet Gynaecol Res Vol, 2007; 33: 3: 353–6.

48. Eschenbach DA, Patton DL, Meier A, Thwin SS, Aura J, Stapleton A, Hooton TM. Effects of oral contraceptive pill use on vaginal flora and vaginal epithelium. Contraception, 2000; 62: 107–5.

49. Faro S. Çeviri Editörü: Oral E. Vajinit Ayırıcı Tanı ve Tedavi, 1.Baskı, Ġstanbul, Nobel Tıp Kitapevleri, 2006, 13-89.

50. Ferrer J. Vaginal candidosis: epidemiological and etiological factors. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 2000; 71: 21-6.

51. Fıscella K, Franks P, Kendrıck JS, Bruce FC. The risk of low birth weight associated with vaginal douching. Obstet Gynecol 1998;92: 913–4.

52. Fincancı M. Cinsel yolla bulaĢan enfeksiyonlar tanısında laboratuvar yöntemleri. Editörler: Neyzi O, Yolsal N. Cinsel Yolla BulaĢan Enfeksiyonlar Tanı ve Tedavi Rehberi, 2.Baskı, Ġstanbul, Ġnsan Kaynağını GeliĢtirme Vakfı-UNFPA, 2002, 101-8.

53. Foch B, McDaniel N, Chacko M., Vaginal douching in adolescents attending a family planning clinic. Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology, 2000; 13: 2: 92.

54. Foch BJ, McDaniel ND, Chacko MR. Racial differences in vaginal douching knowledge, attitude, and practices among sexually active adolescents. J Pediatr Adolesc Gynecol, 2001; 14: 29-4.

55. Fonck K, Kaul R, Keli F, Bwayo JJ, Ngugi EN, Moses S, Temmerman M. Sexually transmitted infections and vaginal douching in a population of female sex workers in Nairobi, Kenya. Sex Transm Inf, 2001; 77: 271–4.

56. Gilbert ES, Harmon JS. Cinsel ve cinsel olmayan yolla bulaĢan genital enfeksiyonlar. Çeviri: Vural G. Editör: Gilbert ES, Harmon JS. Çeviri editörü: TaĢkın L. Yüksek Riskli Gebelik ve Doğum El Kitabı, 2. Baskı, Ankara: Palme Yayıncılık; 2002, 618-40.

57. Gresenguet G, Kreiss JK, Chapko MK, Hillier SL, Weiss NS. HIV infection and vaginal douching in Central Africa. AIDS, 1997; 11: 101–5.

58. Grimley DM, Annang L, Foushee RF, Bruce FC, Kendrick JS. Vaginal douches and other feminine hygiene products: women‟s practices and perceptions of product safety. Maternal and Child Health Journal, 2006; 10: 3: 303-7.

59. Guy LR, Nogbou M, Lea AN, Valentin N, Hortense FK, Partice C, Dominique B, Fatoumata SK, Djokouéhi D, Christiane VE, Mireille D, Philippe M. Vaginal douching: association with lower genital tract infections in African pregnant women. Sexually Transmitted Diseases, 1999; 26: 4: 191-5.

60. Günay T, Aksakoğlu G. Bakteriyel vaginozis. Sted, 2002; 11:9:369-1.

61. Habiger P. Menstruation, menstrual hygiene and woman's health in Ancient Egypt 1998. EriĢim adresi: http://www.mum.org/germnt5.htm, EriĢim tarihi: 20.01.2010.

62. Hacıalioğlu N, Nazik E, Kılıç M. A descriptive study of douching practices in Turkish women. International Journal of Nursing Practice 2009; 15: 57–7.

63. Hodoglugil NNġ, Aslan D, Bertan M. Intrauterine device use and some ıssues related to sexually transmitted disease screening and occurrence. Contraceptıon, 2000; 61: 359–5. 64. Hooton TM, Roberts PL, Stamm WE. Effects of recent sexual activity and use of a

diaphragm on the vaginal mikroflora. Clin Infect Dis, 1994; 19: 2: 274-4.

65. http://www.reshafim.org.il/ad/egypt/timelines/topics/cosmetics.htm, EriĢim adresi. Ancient Egypt: Personal Hygiene and Cosmetics 2000, EriĢim tarihi: 28.01.2010.

66. Ġnan Ġ, ErbaĢ O, Acar N, Ereser N. Vaginitler, teĢhis ve vaginal kültür. T Klin Jinekol Obst, 1993; 3: 64-2.

67. Kadın genital sistemi organları. EriĢim adresi: http://www.dhmc.org/dhmc-internet- upload/file_collection/adam_gyn_0902.jpg. EriĢim Tarihi: 10.08.2011.

68. Kalkancı A, Çiftçi B, Biri A, KuĢtimur S, Güner H. Vajinit öntanısı almıĢ olgularda vajinal kültür sonuçların etkenlerine göre dağılımı. TJOD Derg., 2005; 15: 137-2.

69. Karaduman A, Doğruman Al F, Aksu G, Haberal A. Gebelerde saptanan vajinal enfeksiyon etkenlerinin dağılımı. Türkiye Ġnfeksiyon Dergisi, 2006; 20:3: 171-4.

70. Karaer A, Avsar AF, Özkan Ö, Bayır B, Sayan K. Vaginal douching practice in Turkish women: who is douching, and why?. Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology, 2005a; 45: 522–3.

71. Karaer A, Boylu M, AvĢar AF. Vaginitis in Turkish women: symtoms, epidemiyologic- microbiologic association. European Journal of Gynecology and Reproductive Biology, 2005b;121:211-4.

72. Karatay G, ÖzvarıĢ ġB. Bir sağlık merkezi bölgesindeki gecekondularda yaĢayan kadınların genital hijyene iliĢkin uygulamalarının değerlendirilmesi. CÜ HemĢirelik Yüksekokulu Dergisi, 2006; 10: 1: 7-7.

73. Kendrick JS, Atrash HK, Strauss LT, Gargiullo PM, Ahn YW. Vaginal douching and the risk of ectopic pregnancy among black women. Am J Obstet Gynecol, 1997; 176: 5: 991-7. 74. Krantz KE. Kadın üreme organlarının anatomisi. Çeviren: Gülekli B, ġenöz S. Editör: Pernoll

ML. Çeviri editörü: Saraçoğlu F. ÇağdaĢ Obstetrik&Jinekoloji TeĢhis&Tedavi, 1.Baskı, Ġstanbul, BarıĢ Kitapevi, 1994, Cilt:1, 54-1.

75. Kukulu K. Vajinal duĢ uygulaması. HemĢirelik Forumu, 2008; 11: 1: 14-2.

76. Lowe NK, Ryan-Wenger NA. Factors associated with vaginal douching in military women. Miliary Medicine, 2006; 171: 10: 1015-4.

77. Markham CM, Tortolero SR, Addy RC, Baumler ER, McKirahan NK, Escobar-Chaves SL, Peksin MF. Factors associated with frequent vaginal douching among alternative school youth. Journal of Adolescent Health, 2007; 41: 509–3.

78. Martino JL, Vermund SH. Vaginal douching: evidence for risks or benefits to women‟s health. Epidemiol Rev, 2002; 24: 109–15.

79. Martino JL, Youngpaıroj S, Vermund SH. Vaginal douching: personal practices and public policies. Journal of Women‟s Health, 2004; 13: 9: 1040- 25.

80. Mashburn J. Etiology, diagnosis, and management of vaginitis. Journal of Midwifery & Women‟s Health, 2006; 51: 423-7.

81. McCathie R. Vaginal discharge: common causes and management. Current Obstetrics & Gynaecology, 2006; 16: 211–6.

82. Mete S, Gerçek E. Vajinal duĢun yaygınlığı, etkileyen etmenler ve sonuçları. Hacettepe Üniversitesi HemĢirelik Yüksekokulu Dergisi, 2005; 12: 2: 55-6.

83. Mete S, Yenal K, Tokat MA, SerçekuĢ P. Sağlığı geliĢtirme modeline dayalı eğitimin vajinal duĢ uygulamasına etkisi. I. Ulusal Kadın Sağlığı HemĢireliği Kongresi: P007, 2-4.11.2009, Ġstanbul.

84. Misra DP, Trabert B, Atherly-Trim S. Varıatıon and predıctors of vagınal douchıng behavıor. Women‟s Health Issues, 2006; 16: 275–7.

85. Misra DP, Trabert B. Vaginal douching and risk of preterm birth among African-American women. Am J Obstet Gynecol, 2007; 196: 2: 140.e1-140.e8.

86. Monif GR. The great douching debate: to douche, or not to douche. Obstetrics & Gynecology, 1999; 94: 4: 630-1.

87. Myer L, Kuhn L, Stein ZA, Wright TC, Denny L. Intravaginal practices, bacterial vaginosis, and women‟s susceptibility to HIV infection: epidemiological evidence and biological mechanisms. Lancet Infect Dis, 2005; 5: 786–8.

88. Nemut T, Karadenizli A, Katırcıoğlu Ġ, Balıkçı E, Bingöl R. Vajinal akıntıya neden olan bakteriyel, fungal ve protozoal etkenler ve tanı yöntemleri. Klimik Dergisi, 2002; 15: 1: 31-2. 89. Nugent RP, Krohn MA, Hillier SL. Reliability of diagnosing bacterial vaginozis is improved by a standardized method of gram stain interpretation. Journal of Clinical Microbiology. 1991; 2: 29: 297-4.

90. Ocaktan ME, Baran E, Akdur R. Park Sağlık Ocağı Bölgesindeki kadınlarda genital hijyen ile ilgili davranıĢların değerlendirilmesi. 6. Ulusal Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi Kitabı: 340-1, 23-25.04.2009, Ankara.

91. Okunlola MA, Stella-Maris ON, Tokzaka AA, Ojengbede OA. Study vaginitis among intrauterine cantraceptive device users in Ibadan, South-western Nigeria. Journal of Reproduction & Contraception, 2009; 20: 4:247-8.

92. Onderdonk AB, Delaney ML, Hinkson PL, DuBois AM. Quantitative and qualitative effects of douche preparations on vaginal microflora. Obstet Gynecol, 1993; 81: 2: 321-1.

93. Oral E. Vulvo-vajinit ve servisitler. Editör: Tabak F. Jinekolojik ve Obstetrik Enfeksiyonlar. 1.Baskı, Ġstanbul: Ġstanbul Medikal Yayıncılık; 2007, 94-9.

94. Orubuloye IO, Caldwell P, Caldwell JC. A note on suspect practices during the AIDS epidemic: vaginal drying and scarification in southwest Nigeria. Supplement to Health Transition Review, 1995; 5: 161-4.

95. Özek B, Cinsel yolla bulaĢan hastalıklar ve genital yol enfeksiyonları. Aile Planlamasında Temel Bilgiler, Ġstanbul, Ġnsan Kaynağını GeliĢtirme Vakfı, 1997, 213- 4.

96. Özek B, Yolsal N. Vulvovajinit ve servisit. Editör: Neyzi O, Yolsal N. Cinsel Yolla BulaĢan

Belgede 18 yaş üstü kadınlarda vajinal duşun kadın sağlığına ve vajen florasına etkisi (sayfa 84-103)