Ölüm Sonrası Hayat İnancı

Bazı dinlerin inanç esaslarında ölümden sonra yeni bir yaşamın olduğu görülmektedir. Ölümden sonraki yaşamın nasıl olacağı sorusunun cevabı bu dünyada yapılan davranışların bir sonucu mahiyetindedir. Yani ahirette ödül ya da cezalandırılma genel görüştür. Modern Ortodoks Yahudiliğin diğer modern Yahudi mezheplerinden bir başka farkı ölüm sonrası yaşamı kabul etmesidir.

Yahudi geleneği ölüm sonrası hayat ile ilgili sorulara kolay cevap verememektedir. Tevrat’ta ölüm sonrası yaşamdan bahsedilmemesine karşın sadece birkaç pasajda öteki dünya anlamına gelecek “Olam ha-ba” kavramı kullanılmıştır.270 _{Ölüm sonrası yaşam Tevrat’ta taslak olarak çizilmiş, çok derine}

inilmemiştir. Ruhların karanlık bir dünyada gölgeledikleri yer olarak tanımlanan ölüm sonrası yaşam için ayrıca “Şoel” kavramı da geçmektedir. Tevrat’ta bahsedilen yaşamın fiziksel mi manevi mi olduğu belirsizdir.271 _{Tanah sonrası dönemde bu konu}

çok tartışılmış ama neticede ayrıntılı, sistemli bir ahiret anlayışı bina edilmemiştir.272

Yahudilikte ölüm sonrası hayat anlayışı M.Ö. VI. yüzyılda diasporada karşılaştıkları Pers kültürünün etkisi altında şekillenmiştir. Ayrıca M.Ö. IV. yüzyılda Büyük İskender'in Doğu seferi ile Yunan kültürü ile yaşanan etki bu inancın biçimlenmesinde rol oynamıştır. Bu yaşanan etkileşim ile geleneksel ölüm sonrası yaşam inancında birlikte anılan beden-ruh ilişkisi bu süreçten sonra bağımsızlaşmış ve ruhun asıl mükafat ve cezayı çekeceğine inanılmıştır. Ancak sonraki süreçte ruh ve beden arasında uzlaşma sağlanmaya çalışılmıştır.273 _{İlk dönem Yahudi}

mezheplerinden Sadukiler yazılı Tevrat'a bağlı olduklarını ancak Tevrat'ta ölüm

269 _{Gürkan, “Talmud”, s. 551.}

270 _{Rabbi Mark A. Popovsky, Jewish Ritual, Reality and Response at the End of Life, Duke}

İnstitute on Care at the End of Life, North Carolina 2007, s. 27.

271 _{Mark T. Finney, Resurrection, Hell and the Afterlife, Routledge, New York 2016, s. 26; Ayrıca}

Bkz. Tevrat, Yeşaya, 38/18

272 _{Gürkan, Yahudilik, s. 195.}

78

sonrası bir yaşamdan kesin olarak bahsedilmediği için ölüm sonrası yaşamı reddetmişlerdir. Ancak Sadukiler’in karşısındaki olan Ferisiler bunun aksini belirterek ölüm sonrası yaşamın varlığını kabul etmişlerdir.274

Tevrat’ta; “Senin ölülerin dirilecekler, benimkilerin cesetleri kalkacaktır.

Ama senin ölülerin yaşayacak, bedenleri dirilecek. Ey sizler, toprak altında yatanlar, uyanın ezgiler söyleyin. Çünkü senin çiyin sabah çiyine benzer, toprak ölülerini yaşama kavuşturacak”275 _{ve “Yeryüzü toprağında uyuyanlardan birçoğu uyanacak:}

Kimisi sonsuz yaşama, kimisi utanca ve sonsuz iğrençliğe gönderilecek. Bilgeler gökkube gibi, birçoklarını doğruluğa döndürenler yıldızlar gibi sonsuza dek parlayacaklar”276 anlamındaki sözler ölüm sonrası yaşamın varlığına işaret

etmektedir.

Modern Ortodoks Yahudilikte ölüm sonrası yaşam için “ölülerin dirilişi” kavramı kullanılır. Tanrı’nın tümüyle ahlaki ve güçlü olduğundan mezarlarından kalkacak olan kişilerden iyi olanların ebedi yaşam ile ödüllendirileceğine, kötülerin ise yok edilerek adaletin tecelli edeceğine inanılır.277 _{Talmud ve Rabbinik}

kaynaklarda ahiret ile ilgili verilen bilgilerde ölen kişinin ruhunun on iki ay boyunca ceset çürüyene kadar bedene gidip geldiği ve bu zaman sürecinde ruhun arındığı ifade edilir. Daha sonra iyi olanların cennete kötülerin cehenneme gideceği belirtilir. İlerlenen süreçte Şoel kavramı cehennemi, Aden ise cenneti belirtmek için kullanılmıştır.278 _{Aden bahçesinin İsrail, Arabistan ya da Babil’de, olabileceği}

belirtilirken, Aden bölgesinin ise gökyüzünde ya da dünyanın en doğusunda olduğu iddia edilmiştir.279

Geleneksel Yahudi anlayışında, Hz. Davut soyundan gelecek bir kurtarıcının tüm İsrailoğullarını İsrail topraklarında toplayıp bir hanedanlık kuracağı ve bu saltanatın bireysel olarak ölüm sonrası hayatta da devam edeceği inancı vardır. Rabbani Yahudilik, öteki dünya ve yeniden dirilmeyi iman ve kurtuluş prensibi

274 _{Muhsin Akbaş, “Yahudi ve Hıristiyan Düşüncesinde Ölüm Sonrası Hayat ve Diriliş İnancının Dini}

ve Teolojik Temelleri”, DEÜİFD, S. 15, 2002, s. 42.

275 _{Tevrat, Yeşaya, 26/19.} 276 _{Tevrat, Daniel, 12/2-3.}

277 _{Neusner, Judaism: the Basics, s. 92-93.}

278 _{Ömer Faruk Harman, “İnanç Esasları”, İA, TDV Yayınları, Ankara 2013, C. 43, s. 205.} 279 _{Gürkan, Yahudilik, s. 207-208.}

79

olarak görmüştür. Bu görüşe göre; Tevrat ve Rabbani düşünceyi reddedenler ve birkaç Yahudi grubu dışında tüm Yahudiler için öteki dünyada yer vardır. Rabbani literatürde öteki dünyada iyilerin cennete, kötülerin cehenneme gideceği ifade edilirken, iyi ve kötülerin kim olduğu açıklanmamıştır. İsrailoğullarının her biri için hem cennette hem de cehennemde ayrı ayrı yer olduğu söylenmektedir. Ayrıca diğer milletlere mensup olanların öteki dünyada cennet veya cehenneme gideceği konusunda hem olumlu hem de olumsuz beyanların yanı sıra, onların dirilmeyeceğini belirten görüşler de vardır.280 _{Rabbani literatürde kurtuluş, dünya ve ahiret kurtuluşu}

olmak üzere iki yönlüdür. Dünyevi kurtuluş Davut soyundan gelecek Mesih’in İsrailoğullarının düşmanlarını yenmesi ve İsrailoğullarını kutsal topraklarda toplayıp Kutsal Mabet’i inşa etmesiyle gerçekleşecek kurtuluştur. Ahiret kurtuluşu ise bu dünyada Tanrı’nın emirlerine uyarak cenneti kazanmak olduğu belirtilmiştir.281

Modern Ortodoks görüşe göre cennet ve cehennemin nerede ve nasıl oldukları hakkında farklı görüşler vardır. Genel görüşe göre cehennem, dünya yaratılmadan önce yerin altında ya da semanın üzerinde ya da karanlık dağların arkasında yaratılmıştır. Cehennemin ceza ve arınma yeri olduğu ifade edilmektedir. Yaygın görüşe göre Yahudilerin ve diğer milletlerin kötü olanları sadece on iki ay cehennemde kalacakları, ardından cennete girecekleri belirtilmektedir. Ancak temel Yahudi öğretilerine ve Yahudi ahdine bağlılığı reddedenlerin ebedi azaba uğrayacakları ifade edilmektedir.282 _{Kurtuluşa ermek için Yahudi olmak şart}

görülmemektedir. Ayrıca Yahudi dinine dâhil olmak için Yahudi bir ebeveynden doğmak şart değildir. Sonradan seçime bağlı olarak Yahudi dinine girmek mümkündür. Yahudiler köken olarak Hıristiyanları kendilerine yakın görürken, inanç noktasında Müslümanları kendilerine daha yakın hissetmektedir.283

Birçok modern Yahudi teolojisi, ölüm sonrası hayata vurgu yapmayıp bunu taraftarlarına hatırlatmamaktadır. İçerisinde bulunulan ana odaklanılması, nasıl daha iyi bir dünya oluşturulur fikri üzerinde düşünce harcanması istenmektedir. Ancak ölüm yaklaştığı zaman en seküler Yahudi bile “Ölüm, yaşamın sonu mu?” sorusunu

280 _{Gürkan, Yahudilik, s. 202-206.}

281 _{Fuat Aydın, “Dinlerde Kurtuluş Anlayışı (Teorik Bir Giriş Denemesi)”, PESA Uluslararası} Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 1, S. 1, 2015, s. 82.

282 _{Gürkan, Yahudilik, s. 206-207.}

80

kendisine sormaktadır.284 Liberal Yahudiler Tanrı’nın merhametine ters düşeceği gerekçesiyle cehennemi reddetmenin yanı sıra cennetin ve cehennemin varlığını fiziki anlamda da reddetmektedir. Modern Ortodoks Yahudiler ise ruhun ölümsüzlüğünü kabul etmektedir.285

Ölüm sonrası yaşam ile ilgili belirli, kesin ifadeler olmadığı için Yahudiler arasında ölüm sonrası inanç zayıf kalmıştır. 1965 yılında yapılan bir anket araştırmasında Yahudilerin sadece % 17’sinin ölüm sonrası yaşama inandığını ortaya koymuştur.286