Öğretim araçları hazırlanan görsel materyallerin kullanılabilmesi için gereklidir. En basit teknolojilerden en karmaşık teknolojilere kadar araçlar eğitimde her zaman uyarıcı zenginliğini ve çok yönlü öğrenmeyi sağlar. Bir başka deyişle bir öğretim materyali ne kadar çok duyu organına hitap ederse, öğrenme de o kadar kolaylaşır. Zaman sabit tutulmak üzere insanlar:
• Okuduklarının % 10’ unu,
• Đşittiklerinin % 20’ sini,
• Gördüklerinin % 30’ unu,
• Hem görüp hem işittiklerinin % 50’ sini
• Söylediklerinin %70’ini
• Yapıp söylediklerinin %90’ını hatırlamaktadırlar (Ergin, 1998).
Bu açıdan bakıldığında, öğretmenlerin en önemli görevlerinden bir tanesi; öğrencilerine öğreteceği konu ile ilgili hedef ve davranışları kazandıracak yaşantılar
sağlamaktır. Bunun için her hedef-davranışa göre önceden hazırlamış olduğu eğitim durumlarını gerekli araç ve yöntemleri kullanarak gerçekleştirmesi gerekir.
1.3.1. Araç ve Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi
Öğrenme ve öğretme sürecinde araç ve gereçler genelde öğretimi desteklemek amacıyla kullanılır. Đyi tasarlanmış öğretim araç ve gereçleri öğretim sürecini ve eğitimi zenginleştirir, öğrencilerin konuları daha iyi anlamasını sağlar. Öğretim araç ve gereçlerinin eğitimdeki önemini şu maddelerle açıklamak mümkündür:
• Hareket, renk ve ses gibi etmenler öğrenmeyi kolaylaştırır.
• Öğrencilerin birden fazla duyu organına hitap ederek çoklu öğrenme ortamı sağlarlar.
• Hem görsel hem işitsel olarak sunulan bilgilerin hatırlanması kolaydır.
• Her bir öğrencinin farklı bir öğrenme stili olduğundan, araç-gereçler çeşitliliği arttırması bakımından daha çok öğrenciye hitap ederler.
• Özellikle görsel araçlar öğrencinin daha çok dikkatini çeker.
• Zihinde canlandırılması zor soyut kavramların somutlaştırılmasında öğrenciye yardımcı olurlar.
• Konuların çeşitli yönlerden açıklanmasını ve canlandırılmasını sağlar.
• Öğretimde ezberciliği önler, yaratıcı ve yapıcı düşünmeye olanak verir.
• Derslerin daha hızlı ve etkin anlatılmasını sağlayarak, zamandan tasarruf sağlarlar.
• Sınıf ortamında yapılması ve ya gözlenmesi zor olan bazı konuların rahatlıkla işlenmesini sağlarlar.
• Anlatılacak konuyu basitleştirerek ve özetleyerek daha kolay anlaşılmasını sağlarlar.
• Her derste kullanılabilirler.
• Tekrar kullanılabilme gibi avantajları vardır.
1.3.2. Öğretim Araçları
Bu bölümde çeşitli öğretim araç ve gereçlerinden bazıları açıklanmıştır:
Yazı tahtası, temel ve çok yönlü bir araçtır. Çoğu öğretmen tahtanın etkinliğini, belirli noktaları göstermek için değnek, anahtar fikirleri vurgulamak için renkli tebeşir, düzenli ve sanatsal sonuçlar elde etmek için cetvel, pergel ve fiş kullanarak arttırmaya çalışır (Welton ve Mallon, 1999). Tahta kullanmanın en önemli avantajı, ders esnasında anlık materyal üretilmesidir. Anlık işlemleri göstermede, ana noktaları vurgulamada, özetlemede, görsel zenginlik sağlamada, özellikle dönüt alma ve düzeltme işlemleri için yazı tahtasının önemi büyüktür. Çünkü yazı tahtaları gerektiği gibi kullanıldığında en etkili materyallerden biri olabilir. Günümüzde ise artık klasik tahtalar yerini elektronik yazı tahtalarına bırakmaktadır.
Bazı derslerde resim, grafik gibi görsel araçlar da kullanılabilir. Resimler insanları, yerleri ve nesneleri temsil eden araçlardır. Öğrencinin yaşına ve anlatılacak konun içeriğine göre resim seçilmelidir. Ancak ders anlatırken tek başına resim kullanmak yeterli olmayabilmektedir. Grafikler ise; sayısal verilerin görsel simgeleridir (Seferoğlu, 2006).
Resim ve grafiklerin, kavramları somutlaştırma, anlamlaştırma, yorumlama, aralarındaki ilişkiyi gösterme ve dikkat çekme ve koruma, kolay taşıma, kolay üretebilme gibi avantajları vardır ( Yanpar, 2005).
Derste görsel destek sağlamak amacıyla zaman zaman gerçek eşyalar ve modeller de kullanılabilir. Modeller gerçek cisimden daha büyük, küçük ya da aynı büyüklükte olabilen başka bir maddeden yapılmış örneklerdir. Lise kimya derslerinde atom modeli, kimyasal bağları gösteren modeller, moleküllerin geometrik şekillerini gösteren modeller vb. vardır.
Modeller; soyut kavramların somutlaştırılarak öğretilmesini, dokunarak yaşantı geçirmelerini sağlar (Seferoğlu, 2006). Ancak bu tür materyaller, her an kolay ulaşılamayan ve tekrarlanamayan materyallerdir.
Bir başka öğretim aracı olan tepegözler, hareketsiz ve saydam materyal kullanan bir yansıtıcıdır. Sınıfa getirilemeyen veya bilinmeyen objeleri çizim, resim, sembol, fotoğraf ve grafikler vb. gibi görsel örnekler olarak perdeye aksettirmek suretiyle tanıtmakta, karşılaştırma ve kıyaslama imkanı vermektedir (Yanpar, 2005). Tepegözün kullanımı teknik açıdan oldukça kolaydır, öğretmenler rahatlıkla kullanabilirler. Ancak tepegözlerin, kendi kendine sunum yapacak şekilde programlanamama, bireysel çalışmaya uygun olmaması, üretim süreci gerektirmesi ve monoton bir sunum yapılabilme olasılığı gibi dezavantajları da vardır.
Data-şov (Data Show) olarak da adlandırılan projektörler, PC’lerle düzenlenen tüm görüntü, film, CD, slayt vb. materyalin ekrana yansıtılmasına yarayan araçtır. Tepegözlerden daha gelişmiş ve daha kullanışlıdır. Son yıllarda en çok kullanılan teknolojilerden biridir.
Bir eğitim aracı olarak kullanılması bakımından televizyonlar yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Tek başına çok fazla eğitim amaçlı kullanılmamakla birlikte, bir VCD veya DVD ile daha etkili olarak kullanılabilmektedir. Hareketin öğrenme açısından önemli olduğu durumlarda, tehlikeli ve mümkün olmayan olayları
gözlemede ve tekrar edilmesi gereken konularda kullanılabilir. Ayrıca gerçek dünya durumları, ulaşılamayan yerleri tanıma, farklı kültürleri ve yaşam biçimlerini inceleme ve sosyal, doğal olayların neden ve sonuçlarının daha kolay öğrenilmesinde etkili araçtır.
Son yıllarda CD ve DVD kayıtları, kolay kullanımı ve çabuk bulunabilirliği nedeniyle en çok tercih edilen teknolojilerden birisidir. Günümüzde her ders ve her konu için hazırlanmış, çok çeşitli eğitim Cdleri bulmak mümkündür. Bu tarz öğretim araçlarını öğrenciler evlerinde de kullanabilmektedir. Eğitimsel amaçla kullanılacak bu tarz materyallerin, hedef davranışları kapsamasına veya çok detaya inmeden kritik noktaları göstermesine dikkat edilmelidir.
Bilgisayarlar ise, diğer öğretim araçlarında farklı olarak öğretme ve öğrenme açısından benzersiz imkanlar sunan çok yönlü bir araçtır. Bilgisayarın eğitimdeki önemi ve en önemli özelliği bir üretim, öğretim, yönetim, sunu ve iletişim aracı olarak kullanılabilmesidir.
Bilgisayara yüklenen bilgilerle birlikte, çocuğun önceden öğrendikleri ve yaşantılarıyla ilişki kurabilmesi mümkün olduğundan, öğrenilenlerin tekrar edilmesini ve pekiştirilmesini sağlar. Ayrıca,
• Bilgisayar öğrencilerin grup ve bireysel öğrenmelerine imkan sağlar.
• Bilgisayarla öğrenci, eğitim ve öğretim faaliyetlerini kendisi yönetir.
• Bilgisayarlar öğrencileri yeni buluşlara yönlendirir.
Bilgisayarlar, hafızasının mükemmel ve sürekli tekrar etme imkanına sahip oluşu, istenilen bilgilere kısa zamanda ulaşma ve cevaplama yapabilmesi açısından iyi bir öğretme ve öğrenme aracıdır. Bunun yanında bilgisayarlar daha sayılabilecek birçok özelliğe sahiptir. Kuşkusuz ki bunlardan en önemlisi internettir. Eğitim- öğretimde internet kullanılarak ulaşılamayacak bilgi yoktur. Ancak kullanımının
doğru ve amaca uygun yapılması gerekir.