Çok Ölçütlü Karar Verme ile İlgili Literatür Çalışması

ÇÖKV kullanılarak çok sayıda çalışma yapılmıştır.

Bu bölümde ÇÖKV Yöntemleri kullanılarak son yıllarda yapılan bazı “Seçim” problemi ile ilgili çalışmaların başlıkları (Yer, Tedarikçi, Personel, Araç,ekipman vb.) Çizelge 3.2, Çizelge 3.3, Çizelge 3.4 ve Çizelge 3.5’te verilmiştir. Ayrıca ÇÖKV Yöntemleri kullanılarak yapılan bazı “Proje Seçimi” problemi çalışmaları hakkında da kısa bilgi aşağıda verilmiştir.

Çizelge 3.2. ÇÖKV yöntemleri kullanılarak son yıllarda yapılan bazı yer seçimi çalışmaları

Güneri ve ark. Tersane yeri seçimine bir bulanık ANP yaklaşımı [17].

Özcan ve ark. Bir depo yeri seçimi problemi için çok kriterli karar verme yöntemleri ile karşılaştırmalı analiz [18].

Choudhary ve Shankar Değerlendirme ve termik santral yer seçimi ve değerlendirmesi Bulanık AHP-TOPSIS yaklaşımı: Hindistan'da bir örnek [19].

Garcia ve ark. Analitik hiyerarşi sürecine dayalı tarımsal ürün depo için sitelerin seçimi ve çok ölçütlü değerlendirme [20].

Guo ve Zhao Bulanık TOPSIS kullanarak sürdürülebilirlik açısından elektrikli araç şarj istasyonu optimal yer seçimi [21].

Çizelge 3.3. ÇÖKV yöntemleri kullanılarak son yıllarda yapılan bazı ekipman, yazılım, araç, malzeme vb. seçimi çalışmaları

Dağdeviren ve ark. Bulanık ortamında AHP ve TOPSIS yöntemleri kullanarak silah seçimi [22].

Yılmaz ve Dağdeviren Ekipman seçimi probleminde PROMETHEE ve Bulanık PROMETHEE yöntemlerinin karşılaştırmalı analizi [23].

Görener Bütünleşik ANP-VIKOR yaklaşımı ile ERP yazılımı seçimi [24].

Jahan ve ark. Malzeme seçimi için kapsamlı bir VIKOR yöntemi [25].

Çizelge 3.3. (devam) ÇÖKV yöntemleri kullanılarak son yıllarda yapılan bazı ekipman, yazılım, araç, malzeme vb. seçimi çalışmaları

Yılmaz ve Dağdeviren Ekipman seçimi problemi için Bulanık PROMETHEE ve 0-1 hedef programlama yöntemlerinin bütünleşik kullanımı [26].

Devi Robot seçimi için sezgisel bulanık bir ortamda VIKOR yöntemi [27].

Girubha ve Vinodh Bir otomotiv bileşenin malzeme seçimi ve çevresel etki analizi uygulaması için Bulanık VIKOR yöntemi [28].

Baykasoğlu ve ark. Kamyon seçimi için Bulanık DEMATEL ve Bulanık Hiyerarşik TOPSIS yöntemlerinin entegrasyonu [29].

Kabak ve Uyar Lojistik sektöründe ağır ticari araç seçimi problemine çok ölçütlü bir yaklaşım [30].

Çizelge 3.4. ÇÖKV yöntemleri kullanılarak son yıllarda yapılan bazı personel seçimi çalışmaları

Dağdeviren Bulanık analitik hiyerarşi prosesi ile personel seçimi ve bir uygulama [31].

Güngör ve Diğerleri Personel seçimi problemine bir Bulanık AHP yaklaşımı [32].

Kelemenis ve Askounis Personel seçimi için yeni bir TOPSIS-tabanlı çoklu kriterli bir yaklaşım [33].

Aksakal ve Dağdeviren ANP ve DEMATEL yöntemleri ile personel seçimi problemine bütünleşik bir yaklaşım [34].

Lin Personel seçimi için ANP ve bulanık veri zarflama analizi yaklaşımı [35].

Dursun ve Karsak Personel seçimi için Bulanık ÇÖKV yaklaşımı [36].

Kazan ve ark. AHP-PROMETHEE yöntemi milletvekili adaylarının seçimi [37].

Çizelge 3.5. ÇÖKV yöntemleri kullanılarak son yıllarda yapılan bazı tedarik seçimi çalışmaları

Dağdeviren ve Eraslan PROMETHEE sıralama yöntemiyle tedarikçi seçimi [38].

Kilincci ve Onal Bir çamaşır makinesi şirketinin tedarikçi seçimi için bulanık AHP yaklaşımı [39].

Lin Bulanık bir durum altında tedarikçi seçimi için entegre bir model [40].

Arıkan ve Küçükçe Satın alma faaliyeti için bir tedarikçi seçimi-değerlendirme problemi ve çözümü [41].

Arıkan Çok amaçlı tedarikçi seçimi için bulanık çözüm yaklaşımı [42].

Junior ve diğerleri Tedarikçi seçimi için Bulanık AHP ve Bulanık TOPSIS yöntemleri arasında bir karşılaştırma [43].

Karsak ve Dursun Entegre Bulanık ÇÖKV yaklaşımı ile tedarikçi değerlendirme ve seçme [44].

ÇÖKV Yöntemleri kullanılarak yapılan bazı “Proje Seçimi” problemi çalışmaları hakkında kısa bilgi aşağıda verilmiştir.

Remer ve diğerleri, yaptıkları çalışmada şirketlerin proje değerlendirme yöntemlerinden daha çok NPV, İKO ve GÖS yöntemlerini kullanarak karar verdiklerini belirlemiştir [45].

Lee ve Kim, bilgi sistemleri projelerinin seçimi için DELPHİ, ANP ve 1-0 amaç programlama yöntemlerini kullanarak bir bütünleşik yaklaşım önermiştir. Belirlenen uzman grup tarafından delphi kullanılarak hedefler ve projelerin ve kriterlerin bağımlılık ilişkisi belirlenmiştir. Hedefler arasında önceliğin belirlenmesi için ANP kullanılmıştır.

Amaç programlama kullanılarak alternatifler değerlendirilmiştir. 6 tane proje için 4 tane zorunlu ve 2 tane esnek hedef belirlenmiştir [46].

Dey, projelerin değerlendirilmesinde ve seçilmesinde çok ölçütlü karar verme tekniklerinden biri olan AHP yöntemini kullanmıştır. Teknik analiz, Çevresel göstergelerin

durumu, sosyo-ekonomik durum gibi ana kriterler ve bunların alt kriterlerini dikkate almıştır [47].

Dimova ve diğerleri, AHP yöntemi ile bulanık ortamda yatırım projelerini çok kriterli olarak değerlendiren bir yöntem kullanmıştır [48].

Shin ve diğerleri, nükleer enerji AR-GE projelerinin değerlendirilmesinde AHP yöntemini kullanmıştır [49].

Mahmoodzadeh ve diğerleri, NBD, İKO, F/M Analizi, GÖS değerlendirme yöntemlerini kullanarak proje seçiminde Bulanık AHP ve TOPSIS tekniğini kullanmıştır. AHP metoduyla kriterler ağırlıklandırılmış, TOPSIS ile 6 tane projenin skorları belirlenmiştir [50].

Salehi, NBD, İKO, F/M Analizi, GÖS değerlendirme yöntemlerini kullanarak proje seçiminde Bulanık TOPSIS tekniğini uygulamıştır [51].

Mojahed ve Dodangeh, NBD, İKO, F/M Analizi, GÖS, Yüklenicinin derecesi, sözleşme süresi (tamamlanma zamanı), Projenin riski gibi kriterleri dikkate alarak TOPSIS yöntemini İran Telekomünikasyon sektöründe 5 tane proje içerisinde en iyi projenin belirlenmesinde uygulamıştır [52].

Amiri, petrol alanlarının geliştirilmesi için proje seçiminde AHP ve bulanık TOPSIS yöntemlerini uygulamıştır. AHP ile 6 tane kriterin ağırlıklarını belirlemiş ve 5 tane projenin sıralaması Bulanık TOPSIS metoduyla yapmıştır [53].

Bakshi ve Sarkar, proje seçiminde AHP ve Additive Ratio Assessment bütünleşik yöntemini kullanmıştır. NBD, İKO, GÖS ve projenin riski gibi kriterler dikkate almıştır [54].

Niaei ve ark., belirsizlik altında ve gerçek dünyada kullanılan kısıtlar çerçevesinde proje seçimi için kapsamlı bir çalışma yapmıştır. Çalışma iki ana aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada, aday projeleri çok kriterli bir yaklaşımla (PROMETHEE) bağlantılı bir Monte Carlo simülasyon yoluyla projelerin belirsizlikleri sıralamıştır. İkinci aşamada, sıralama

için tamsayılı programlama kullanılmıştır. Maliyet, önerilen metod, Personel yeteneği, Teknik kapasite gibi kriterler kullanılarak 40 tane proje dikkate alınmıştır [55].

Hsueh ve Yan, enerji verimliliği projelerinin seçimi için çok kriterli bir model uygulamıştır. Bu çalışma sürdürülebilir bir toplum yapısı için düşük-karbon ve enerji tasarrufu kalkınma düzeyleri ile düşük karbonlu kalkınma etkinliğini karşılaştırmak için bir nicel değerlendirme modeli önermiştir. Enerji tüketimi, yenileme faydaları ve toplumun tepkisi gibi 3 ana kriter ve 9 alt kriter kullanmıştır. Bunlar dikkate alınarak N tane projenin değerlendirilmesi için Delphi, AHP ve Bulanık Mantık’ın kullanıldığı bir model önermiştir [56].

Cristobal, İspanya'da bir yenilenebilir enerji projesi seçiminde çok kriterli karar verme yöntemlerinden VIKOR yöntemini kullanmıştır. Güç, Yatırım oranı, Uygulama dönemi, Çalışma saati, ekonomik ömrü, işletme ve bakım maliyetleri ile CO2 salımından kaçınma miktarı gibi kriterler dikkate alınarak 13 projenin skorları belirlenerek en iyi projenin seçimi yapılmıştır [57].

Santawy ve Ahmed, NBD, İKO, GÖS, Projenin riski gibi proje değerlendirme kriterlerini kullanarak 8 tane yatırım projesini sıralamak için VIKOR yöntemini kullanmıştır [58].

Özkır ve Demirel, Türkiye’de en iyi ulaştırma yatırım projelerinin seçiminde bulanık değerlendirme yaklaşımını kullanmıştır. Üretilen ürünün riski, Proje yönetim riski, sosyal faydalar, projenin güven vermesi gibi ana kriter ve 18 alt kriter kullanılarak 10 tane ulaştırma yatırım projesinin seçimini bulanık AHP ve daha sonra bütçe kısıtı dikkate alınarak bulanık lineer programlama modelini kullanmıştır [59].

Ayan ve Perçin, AR-GE projelerinin seçiminde grup kararına dayalı bulanık karar verme yaklaşımını kullanmıştır. Uygulamada, dört karar verici tarafından 6 kritere dayalı (Maliyet, Pazar Payı, GÖS, Beklenen Getiri, Uygulanabilirlik, Firma başarısına katkısı) olarak 5 alternatif Ar-Ge projesi değerlendirilerek en iyi proje seçilmiştir. Ayrıca, önerilen modelin kriter ağırlıklarındaki değişikliklere olan duyarlılığını görmek amacıyla duyarlılık analizi yapılmıştır [60].

Kaplan ve Arıkan, hava savunma sektörü tezgah yatırım projelerinin bulanık analitik hiyerarşi prosesi ile değerlendirilmesi çalışmasını yapmıştır. Çok kriterli değerlendirmede, Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (Bulanık AHP) tekniklerinden biri olan Chang’ın Mertebe Analiz Yöntemi kullanılmıştır. Proje alternatifleri, projenin hava lojistik sisteme potansiyel katkısı, projenin ekonomikliği, projenin gerçekleşmesinde karşılaşılan riskler ve tedarik edilecek tezgahların teknolojisi olarak dört ana kriter kapsamında toplam 15 adet alt kriter üzerinden değerlendirme yapılmıştır [61].

Akadiri ve ark., inşaat projeleri için sürdürülebilir malzemelerin seçimi için çok ölçütlü değerlendirme modeli olarak genişletilmiş bulanık AHP’yi uygulamıştır. 6 ana kriter 24 alt kriter dikkate alınarak 3 tane projenin karşılaştırması yapılmıştır [62].

Ayan ve Papuççu, yenilenebilir enerji kaynakları yatırım projelerinin analitik hiyerarşi süreci yöntemi ile değerlendirilmesi çalışmasını yapmıştır. Enerji, Ekonomiklik, Çevresel ve Kurumsal gibi ana kriterler ve 17 alt kriter dikkate alınarak 5 tane projenin sıralaması yapılmıştır [63].

Khamehchi ve ark., TOPSIS metodunu yüksek kapasiteli en iyi doğalgaz depolama projesinin seçiminde kullanmıştır. NBD, Gelir, Gider, Gaz Depolama Kapasitesi, Proje süresi gibi değerlendirme kriterleri kullanılarak 3 tane projenin sıralaması yapılmıştır [64].

Mohaghar ve ark., Strateji sıralamasında bulanık TOPSIS metodunu kullanmıştır. Maliyet, Risk, NBD ve GÖS gibi kriterler dikkate alınarak 5 tane stratejinin sıralaması yapılmıştır [65].

Beltran ve ark., Termik Santral yatırım projelerinin seçimi için AHP ve ANP temelli çok ölçütlü karar verme yaklaşımını uygulamıştır. Bu çalışmada önerilen karar yaklaşımı üç aşamadan oluşmaktadır. İlk iki aşamada, yönetim kurulu, daha önce teknik ekip tarafından belirlenen bir dizi kritere göre bir projeyi kabul veya reddetmeyi karar verir. Üçüncü aşama da AHP ve ANP kullanılarak projelerin risk düzeyleri ve ekonomik açıdan karlığı dikkate alınarak projeler arasında bir öncelik oluşturur. En sonunda ANP modeli tavsiye edilmektedir [66].

Wu ve Geng, Çin’de Güneş-rüzgar hibritli güç tesisi yer seçiminde çok ölçütlü karar verme yöntemlerinden AHP’yi kullanmıştır. Erişebilirlik, Kaynak, Ekonomiklik, Risk ve Çevre gibi ana kriterler ile 23 alt kriter dikkate alınarak 5 tane projenin değerlendirilmesi yapılmıştır [67].

Şengül ve ark., Türkiye’de yenilebilir enerji sistemlerinin sıralanmasında çok amaçlı karar verme yöntemini uygulayarak bu projelerin yatırım önceliğini belirlemiştir. Shannon’un entropi yöntemine göre 9 kriter ağırlıklandırılarak 4 alternatifin sıralaması Bulanık TOPSIS yöntemine göre yapılmıştır. Ayrıca çalışmada bir duyarlılık analizi de yapılmıştır [68].