(a) Koruyucu ve Önleyici Hizmetler
“Çocuğa Yönelik Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı Taslağı”
Çocuğa Yönelik Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı Taslağı hazırlanmış, ilgili kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum kuruluşlarının görüşüne sunulmuştur. Alınan katkılar ve geri bildirimler ile yeniden gözden geçirilerek 2013 yılında Eylem Planı güncellenmiştir. Bu güncelleme çerçevesinde, sadece ilgili kurumlardan alınan görüşler değerlendirilmemiş, Eylem Planının aynı zamanda Bakanlığımız tarafından hazırlanan diğer Belgelerle de uyumlu olması sağlanmıştır. Eylem Planı 2014-2018 yıllarını kapsamaktadır.
Eylem Planının faaliyetlerinde, Kasım 2013 yılında gerçekleştirilen 12. Merkezi Koordinasyon toplantısında onaylanan Çocuk Koruma Hizmetlerinde Koordinasyon Strateji Belgesi ve Uygulama Planlarına sıklıkla atıfta bulunulmaktadır.
Eylem Planına çocuk görüşü alınması için Eylül 2013’de Erzurum’da gerçekleştirilen Çocuk Hakları Bölge Toplantısı ile Kasım 2013’de Kızılcahamam’da gerçekleştirilen ve 81 ilden çocuk temsilcilerin katıldığı Çocuk Hakları Komite Toplantısına katılım sağlanmıştır. Bu toplantılarda Eylem Planı ile ilgili çocukların görüşü alınmıştır. Alınan görüşler Eylem Planına yansıtılmıştır.
Eylem Planına gelen geri bildirimler çerçevesinde gerekli düzenlemeler yapılarak taslak metin onay aşamasına getirilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı “Çocuğa Yönelik Şiddetin Önlenmesi Projesi”
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen Çocuğa Yönelik Şiddetin Önlenmesi projesine paydaş kurum olarak katılım sağlanmıştır. Proje devam etmektedir.
Çocuk Koruma Hizmetlerinde Koordinasyon Strateji Belgesi
Çocuk Koruma Hizmetlerinde Koordinasyon Stratejisi hazırlık çalışmaları ilk olarak Avrupa Birliği tarafından finanse edilen "Önce Çocuklar: Çocuk Koruma Mekanizmalarının İl Düzeyinde Modellenmesi" projesi çerçevesinde Adalet Bakanlığı'nın koordinasyonu ve UNICEF'in teknik desteğiyle gerçekleştirilmiştir.
Strateji Belgesi 27 Ocak 2011 tarihli Merkezi Koordinasyon toplantısında son değişiklikleriyle onaylanmıştır. 27 Aralık 2012 tarihli Merkezi Koordinasyon kararı ile revize edilmesi ve akabinde uygulama planlarının hazırlanması kararı alınan belgenin revizyonu “Çocuklar İçin Adalet” projesi kapsamında tamamlanmış ve uygulama planları hazırlanmıştır.
Strateji Belgesi; ilk olarak Türkiye’de önümüzdeki beş yıl içerisinde uygulanarak geliştirilmesi hedeflenen yeni çocuk koruma modeline ilişkin bilgilere yer vermektedir. Sonrasında ise bu modelin gerçekleştirilmesi amacıyla izlenecek 10 temel stratejik amaç ile bu amaçlara ulaşmak için belirlenmiş hedefler yer almakta, çocuk koruma hizmetlerinde koordinasyonu sağlamak üzere hem hizmetler hem disiplinler arasında hem de çalışanlar arasında işbirliği ve eşgüdümü sağlama hedefini gerçekleştirmek üzere yapılması gereken faaliyetleri göstermektedir.
Söz konusu Strateji Belgesine ek olarak hazırlanan Uygulama Planları ile de hedeflerin
gerçekleştirilme aşamaları ve bu aşamalara ilişkin faaliyetler, sorumlu kurumlar ve belirlenen süreçler ile birlikte verilmektedir.
“Çocuk Koruma Kanununa Göre Verilen Koruyucu ve Destekleyici Tedbirlerin Yerine Getirilmesi Amacıyla Kurulan Merkezi, İl ve İlçe Koordinasyonların Çalışma, Usul ve Esasları Yönergesi” 16.07.2013 tarih ve 815 sayılı yazı ile onaylanmıştır.
Bu yönergenin amacı; Çocuk Koruma Kanunu’na göre verilen koruyucu ve destekleyici tedbirlerin yerine getirilmesi amacıyla kurulan koordinasyonların çalışma esasları ile sekretaryalarının görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şekli ile görevli personele ilişkin düzenlemelere ait usul ve esasları belirlemektir.
Çocuk Koruma Hizmetlerinde Koordinasyon Eğitimleri
Türkiye'de hukukun üstünlüğü ilkesine uygun olarak adalet sisteminde çocukların haklarının korunması ve kurumlar arası koordinasyon ve işbirliğinin arttırılması için hazırlanan Çocuklar Için Adalet Projesi kapsamında;
Çocuk Koruma Hizmetlerinde Koordinasyon Eğitim Programı il düzeyinde çocuk koruma hizmetlerinin önemli aktörlerini bir araya getirerek; bu hizmetlerin çerçevesi, hizmetlerde koordinasyonun gerekliliği, koordinasyonda ulusal strateji, yasal çerçeve, takım çalışması ve motivasyon ve il düzeyinde stratejik planlama/izleme konularında bilgilendirme, farkındalık ve bilinç oluşturma ve beceri kazandırma hedeflerine yönelik olarak geliştirilmiştir.
Koordinasyon stratejisinin yaygınlaştırılması amacıyla, il düzeyinde multi sektörel bir eğitim programı geliştirilmesi ve en az 20 ilde 400 il koordinasyon kurulu üyesi ile bu eğitim programının gerçekleştirilmesi aktivitesi kapsamında 10 ilin (İstanbul, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Trabzon, İzmir, Edirne, Diyarbakır, Zonguldak, Van) üst düzey yöneticileri, baro başkanları ve yargı mensuplarının da katılımı sağlanmıştır.
Tedbir Kararları Bilgi Sistemi
Daha önce Adalet Bakanlığı koordinesinde yürütülen koordinasyon görevi Bakanlığımız tarafından yürütülmektedir. Bu çerçevede bugüne kadar hazırlığı sürdürülen çalışmalardan biri de, koruyucu ve destekleyici tedbir kararlarının izlenmesine yönelik Adalet Bakanlığı bilişim sistemi UYAP ile uyumlu bir yazılım programı geliştirilmesi çalışmalarıdır.
Yazılım ile Mahkemelerce verilen tedbir kararlarının UYAP’tan çekilerek havuz oluşturulması, havuza gelen tedbirlerin ilgili Bakanlık ve kurumlara yönlendirilmesi, ilgili Bakanlıktaki uygulayıcılar tarafından tedbirin yerine getirilmesine yönelik işlemlerin yine yazılım üzerinden UYAP’a iletilerek hakimin sayfasına düşmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda bugüne kadar gerçekleştirilen çalışmalar şöyledir:
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Adalet Bakanlığı arasında veri erişim paylaşım ve kullanım esaslarına dair protokol imzalanmıştır.
Adalet Bakanlığı bilişim sistemi UYAP’la uyumlu yazılım programı hazırlık çalışmaları
Bakanlığı (Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü), TÜBİTAK, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara Halk Sağlığı Müdürlüğü, Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Çalışma ve İş-Kur Ankara İl Müdürlüğü, Aile ve Sosyal Politikalar Ankara İl Müdürlüğü, Denetimli Serbestlik ve Yardım Kurulları Şube Müdürlüğü, Ankara Büyükşehir Belediyesi, Çankaya Belediyesi, UNICEF, Polis Akademisi ve Kocaeli Üniversitesi’nden yaklaşık 50 kişilik bir katılımcı grubuyla gerçekleştirilmiştir. Çalıştayda, yazılım programının alt yapısına katkıda bulunmak üzere, sorumlu kurumlar tarafından tedbir kararlarının uygulanma sürecini detaylandırması gerçekleştirilmiştir.
Tedbir kararlarının izlenmesi amacıyla yazılım programı çalışmaları başlamıştır. (TKBS’nin yazılım çalışması Bakanlığımız tarafından sürdürülmekte olup test çalışmaları devam etmektedir.)
Çocuklar İçin Adalet Projesi kapsamında “Çocuk Koruma Hizmetlerinde Koordinasyon Stratejisinin Yaygınlaştırılması” 1.1 faaliyeti ve 1.3.3. Çocuğa özgü güvenlik tedbirleri ile koruyucu destekleyici tedbirlerin kaydı ve izlenmesi amacıyla UYAP ile uyumlu bir yazılım geliştirilmesi aktivitesi yer almaktadır. Söz konusu yazılım programı ile Mahkemelerce verilen tedbir kararlarının UYAP’tan çekilerek havuz oluşturulması, havuza gelen tedbirlerin ilgili Bakanlık ve kurumlara yönlendirilmesi, ilgili Bakanlıktaki uygulayıcılar tarafından tedbirin yerine getirilmesine yönelik işlemlerin yine yazılım üzerinden UYAP’a iletilerek hakimin sistemden takip etmesi amaçlanmaktadır.
Uyuşturucu ile Mücadele Çalışmaları
Ülkemizde özellikle gençlerimizi etkileyen uyuşturucu sorununun çözümü amacıyla, Uyuşturucu İle Mücadele Yüksek Kurulu, Uyuşturucu ile Mücadele Kurulu, Uyuşturucu ile Mücadele Teknik Kurulu oluşturulmuştur. Uyuşturucu ile Mücadele Yüksek Kurulu Sayın Başbakan Yardımcısı Bülent ARINÇ’ın başkanlığında Adalet, Aile ve Sosyal Politikalar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Gençlik ve Spor, Gümrük ve Ticaret, İçişleri, Milli Eğitim, Sağlık Bakanlarının katılımı ile 6 ayda bir toplanmaktadır. Uyuşturucu ile Mücadele Kurulu ise ilgili Bakanlıkların Müsteşar Yardımcılarının katılımı ile her ay toplanmaktadır. Uyuşturucu ile Mücadele Teknik Kurulu, konu ile ilgili Bakanlıkların alanlarında uzman, karar almaya yetkili görevlilerince her hafta toplanmaktadır. Bu çerçevede 2015 yılı Uyuşturucu ile Mücadele Acil Eylem Planı hazırlanmıştır. 2015-2023 Strateji Belgesi, 2015-2017 Uyuşturucu ile Mücadele Eylem Planını oluşturma çalışmaları devam etmektedir.
Uyuşturucu ile mücadelenin daha etkin bir şekilde yürütülmesi için Sn. Başbakan Ahmet DAVUTOĞLU’nun katılımı ile Sağlık Bakanlığı’nın Koordinatörlüğünde 28-29 Kasım 2014 tarihleri arasında 1.Uyuşturucu İle Mücadele Şurası, 2000’in üzerindeki katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Çalıştaylarda 625 katılımcı görev almış ve katkı ve öneriler getirmişlerdir.
Katılımcılar arasında aileler, daha önce kullanıp bırakmış olanlar, rehber öğretmenler, muhtarlar yerel yönetimler, medya mensupları, 27 ayrı dernek ve sivil toplum kuruluşundan uzmanlar ile üniversitelerde alanlarında uzman akademisyenlerin katılım ve katkısı sağlanmıştır. Ayrıca kamu kurum ve kuruluşlarından 500 katılımcı kendi uzmanlık ve görev alanıyla ilgili görüş bildirmişlerdir. 11 Spor Federasyonu temsilcisi de çalıştaya katkı vermiştir.
Kreş Hizmetleri
Bakanlığımızın koruyucu ve önleyici hizmetlere verdiği önem kapsamında 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu’nun 3 üncü maddesinin 3 üncü fıkrası gereğince çalışan anne-babanın 0-6 yaş grubundaki çocuklarının bakımlarını gerçekleştirmek, bu çocuklara temel değer ve alışkanlıkları kazandırmak amacıyla Kreş ve Gündüz Bakımevi hizmetleri yürütülmektedir.
Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile Özel Çocuk Kulüpleri Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkındaki Yönetmelik hükümleri doğrultusunda, özel ve tüzel kişilerce açılması talep edilen, Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ve Özel Çocuk Kulüplerinin açılış, işleyiş ve denetim işlemleri Bakanlığımızca gerçekleştirilmektedir.
Bakanlığımızdan açılış izni alarak faaliyet gösteren toplam 1883 özel kreş ve gündüz bakımevi ve çocuk kulübünde bakılan toplam çocuk sayısı 69.200’dür.
Tablo 42: Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile Özel Çocuk Kulüpleri Sayısı
Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri (0-5 yaş )
Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ve Çocuk
Kulüpleri
Özel Çocuk
Kulüpleri Toplam
0-2 Y 3-5 Y 0-5 Y TOPLAM 3-13 Y 0-13 Y 6-13 Y
9 1260 336 1605 173 46 59 1883
Tablo 43: Özel Kreş ve Gündüz Bakımevlerinde Bakılan Çocuk Sayısı
Özel Kreş ve Gündüz Bakımevi
Özel Çocuk Kulübü
Toplam bakılan
çocuk sayısı Kapasite 0-2 y 3-5 y 0-5 y 6-13 Y
8878 49387 58265 10935 69.200 115.710
Koruyucu ve önleyici bir hizmet modeli olarak geliştirilen “Ücretsiz Bakım Hizmeti” ile ekonomik güçlük içinde bulunan ailelerin çocukları için % 3 kontenjan ayrılarak özel kreş ve gündüz bakımevleri ile özel çocuk kulüplerinden ücretsiz yararlanmaları sağlanmaktadır. Bu bakım türünden;
Ekonomik gücü yeterli olmayan ailelerin çocukları,
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı Kadın Konukevlerinde bulunan kadınların çocukları, Cezaevlerinde bulunan kadın mahkumların çocukları.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı kuruluşlarda korunma altında bulunan çocuklar, Şehit ve malûl gazi çocukları,
Ekonomik gücü yeterli olmayan engelli ebeveyni olan çocuklar yararlanmaktadır.
Aynı zamanda “Ücretsiz Bakım Hizmeti” ile ekonomik yetersizlik içinde olan ailelerin çocuklarının korunma altına alınmadan, aileleri yanında kalmaları ve gündüzlü kreş hizmetlerinden yararlanmaları sağlanmaktadır.
Tablo 44: Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile Özel Çocuk Kulüplerinden Ücretsiz Bakım Hizmetinden Yararlanan Çocuk Sayıları
Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile Özel Çocuk Kulüplerinden Ücretsiz Bakım Hizmetinden Yararlanan Çocuk Sayıları
(0-14 Yaş Grubu) (2014 Yılı)
Ekonomik gücü yeterli olmayan ailelerin çocuk sayısı Ekonomik gücü yeterli olmayıp anne ve babası ölü olup bir yakını tarafından bakılan çocuk sayısı Ekonomik gücü yeterli olmayan tek ebeveyni ile yaşayan çocuk sayısı Kadın konukevlerinde bulunan kadınların çocuk sayısı Cezaevlerinde annesi ile kalan çocuk sayısı Çocuk yuvaları,çocuk evleri, sevgi evlerinde korunma ve bakım altında olan çocuk sayısı Şehit ve malül gazi çocuk sayısı Ekonomik gücü yeterli olmayan engelli ebeveyni olan çocuk sayısı Toplam
368 55 868 101 61 400 55 47 1955
Ücretsiz bakım hizmetinin yaygınlaştırılması amacıyla, aileleri bilgilendirme çalışmaları ve ekonomik yoksunluk içinde olan ailelerin çocuklarının özel kreş ve gündüz bakımevlerinden ücretsiz yararlanabilmelerine yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.
Sevgi Zinciri Uygulaması
Çocuk Yuvaları ve Çocuk Evlerinde korunma altında bulunan 0–6 yaş grubu çocuklarımızın, Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile diğer resmi kuruluşlar bünyesindeki anasınıfı-anaokulu hizmetlerinden yararlanmaları sağlanmaktadır. “Sevgi Zinciri Uygulaması”nın, yuva ortamında kalan çocuklarımızın, sosyal, duygusal, fiziksel, zihinsel, dil gelişimlerine, aile yanından gelen çocuklarla sosyal ilişki kurma ve sürdürme becerilerine oldukça yardımcı olduğu görülmektedir.
Tablo 45: Sevgi Zinciri Uygulaması Kapsamında Bakımevlerinden Faydalanan Çocuk Sayıları
Korunmaya
Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ve Diğer Okulöncesi Eğitim Kurumları
Uçurtmayı Vurmasınlar Uygulaması ve Protokoller
Adalet Bakanlığı ile 01.12.1997 tarihinde imzalanan ve 23.07.2002 tarihinde güncellenen Protokol ile Adalet Bakanlığı’na bağlı, Ceza İnfaz ve Islah Kurumlarında bulunan hükümlü ve tutukluların, 0–12 yaş grubu çocuklarının, cezaevi yaşamının olumsuz koşullarından bir ölçüde uzaklaştırılarak kreş ve gündüz bakımevleri ve çocuk kulüplerinde bakılmaları, gerektiğinde korunma altına alınarak çocuk yuvalarına yerleştirilmeleri, sosyal ve ekonomik destek hizmetlerinden yararlanmaları sağlanmaktadır.
Tablo 46: Uçurtmayı Vurmasınlar Projesi Kapsamında Kreşlerden Yararlanan Çocuk Sayısı Okul Öncesi Eğitim Kurumları