IV. BULGULAR
4.2. Nitel Boyuta ĠliĢkin Bulgular
4.2.1. Çevreye Yönelik Farkındalık Bulguları
Proje tabanlı öğrenme yönteminin öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığının alt boyutu olan çevreye yönelik farkındalıklarına anlamlı bir etkisi var mıdır? alt problemine cevap bulabilmek için çalıĢma grubuna 14 açık uçlu sorudan oluĢan ÇYFÖA öntest ve sontest olarak uygulanmıĢtır. Proje tabanlı öğrenme yönteminin etkisi araĢtırmaya çalıĢılmıĢtır. Bu araĢtırmayı yapabilmek için ölçme aracına verilen cevapların içerik analizi ile sahip oldukları kodlar belirlenmiĢtir. Kodlarla birlikte bu kodların sıklığı ve yüzdeleri tablolar halinde her bir soru için ayrı ayrı belirtilmiĢtir. Bazı öğretmen adaylarının sorulara ve sorularda bulunan her bir Ģıka birden fazla ifade kullanması nedeniyle bazen sıklık miktarı çalıĢma grubunun sayısını geçmiĢtir.
79
AĢağıda farkındalık öntest ve sontest bulgularına yer verilmiĢtir.
1. Soru: Evinizin çevresinde tahribata uğradığını (bozulduğunu) düşündüğünüz alan veya alanlar var mı? Var ise;
a) Alanın özelliğini (ormanlık alan, göl, tarımsal arazi...vb.) açıklayınız. b) Nasıl tahribata uğradığını belirtiniz.
c) Bu tahribatın alan için nasıl bir tehlike oluşturduğunu tartışınız. d) Bu alanın korunması için nelerin yapılabileceğini açıklayınız.
80
Tablo14. ÇalıĢma Grubu ÇYFÖA 1. Soru Öntest ve Sontest Sonuçları
Öntest Sontest
Kodlar f % Kodlar f %
1.soru Yanıt verilmemiĢ 21 38.18 Yanıt verilmemiĢ - -
A Ģıkkı Dikkat etmedim 17 30.90 Sulak alan(deniz/göl/nehir) 17 30.90
Göl 7 12.72 Ağaçlık alan 12 21.81
Tarımsal alan 6 10.90 Tarımsal alan 27 49.09 Ormanlık alan 4 7.27 Ormanlık alan 10 18.18 BoĢ alan 3 5.45 BoĢ alan 4 7.27 B Ģıkkı Dikkatli
incelemedim
14 25.45 Fabrika atıkları 13 23.63
Tarımsal atık, pet ĢiĢe, pil, evsel atık
10 18.18 Tarımsal atık, pet ĢiĢe, pil, evsel atık
29 52.72 Çöpler atılmıĢ 5 9.09 Çöp /moloz /atık atılmıĢ 19 34.54
Ağaçlar kesilmiĢ 6 10.90 Ağaçlar kesildi 10 18.18
Binalar yapıldı 2 3.63 Binalar yapıldı 12 21.81
Otoparka dönüĢtürüldü 8 14.54 Sulak alan kurutuldu 13 23.63
Yol yapımı 10 18.18
Avlanma 7 12.72
Göle çöp/atık atma 21 38.18
Yangın 15 27.27
C Ģıkkı Yanıt yok 10 18.18 Yanıt yok - -
Hava kirliliği 7 12.72 Hava kirliliği 14 25.45
Toprak kirliliği 5 9.09 Toprak kirliliği 19 34.54
Su kirliliği 9 16.36 Su kirliliği 10 18.18
Tarımsal arazi azalır 3 5.45 Tarımsal arazi azalır 28 50.90 Canlılar için tehlike
oluĢturma
4 7.27 Canlılar için tehlike oluĢturma 19 34.54
Kötü koku 10 18.18 Kötü koku 16 29.09
Verim düĢer 8 14.54 Verim düĢer 14 25.45
Ağaç sayısı azalır 5 9.09 Ağaç sayısı azalır 20 36.36 Canlı (insan/hayvanlar…) sağlığı
bozulur
20 36.36
Hastalıklar oluĢur 11 20
Mikroplar çoğalır 8 14.54
Görüntü kirliliği 15 27.27
Topraktan ürün elde edilmez 18 32.72 D Ģıkkı Çözüm belirtilmemiĢ 19 34.54 Hiçbir alana çöp atılmamalı 19 34.54
Ağaçlandırma yapılmalı
10 18.18 Ağaçlandırma yapılmalı 23 41.81 Çöpler toplatılmalı 6 10.90 Çöpler toplatılmalı 20 36.36
Orman iĢletmeleri çalıĢma yapmalı 20 36.36 Atıklar toplanmalı 25 45.45 Bilinçlendirme yapılmalı 19 34.54 Cezai yaptırım 10 18.18 Denetlemeler yapılmalı 21 38.18 Tabelalar asılmalı (uyarı amaçlı) 14 25.45 Zabıta (bekçi,
belediye)görevlendirilmeli
18 32.72 Ġnsanlar bilinçlendirilmeli 30 54.54
81
Tablo 14 incelendiğinde öntestte öğretmen adaylarının % 38.18‟i soruya iliĢkin herhangi bir cevap vermezken sontestte öğretmen adaylarının hepsi (%100) soruya yanıt vermiĢtir. Ayrıca 1. soruya iliĢkin her bir Ģık ayrı ayrı incelendiğinde öntestte öğretmen adaylarının %30.90‟ı alanın özelliğine dikkat etmediklerini, %25.45‟i alanın nasıl tahribata uğradığını ifade etmedikleri ve %34.54‟ünün de alanın korunması için neler yapılabileceğini belirtmedikleri görülmüĢtür. Sontestte ise böyle bir durum söz konusu değildir. Sontestte öğretmen adayları alan olarak en çok tarımsal alan (%49.09), sulak alan (%30.90) tahribata uğradığını belirtmiĢtir. Bu alanlarında bozulma sebepleri olarak; tarımsal atık, pet ĢiĢe, pil, evsel atık (%52.72) atma, göle çöp/atık atma (%38.18) belirtmiĢlerdir. Bu doğrultuda sontestte öğretmen adaylarının %50.90 tarımsal arazinin azaldığını, %36.36 canlı (insan/hayvanlar…) sağlığının bozulduğunu ve ağaç sayısının azaldığını ifade etmiĢlerdir. Sontestte öğretmen adayları alanın korunması için birçok çözüm önerisi sunabilmiĢtir. Öğretmen adaylarının %54.54‟ü insanların bilinçlendirilmesi gerektiği, %41.81‟i ağaçlandırma çalıĢmaları yapılmalı, %38.18‟i denetlemelerin yapılması Ģeklinde çözüm önerileri vermiĢlerdir.
Öğretmen adaylarının öntest ve sontestte verdikleri yanıtlardan örnek cümleler: 23.Öğretmen adayı öntest: “Yanıt yok”
23. Öğretmen adayı sontest:
“Var, A) Tarımsal arazidir/sulak arazi. B) Çöpler, atıklar atılmıĢ C) Kötü koku oluĢumu var ve görüntü kirliliği D) Çöpler ve atıklar toplatılmalı ve tarım için kullanılabilir.. Ġnsanlar bilinçlendirilmeli… ”
Öğretmen adaylarının sontest yanıtlarına göre çevrelerindeki alanın, bu alanın özelliğinin ve nasıl tahribata uğradığının bu tahribatın da alana zararı hakkında yorum yapabildikleri ve alanın korunması için de çeĢitli çözüm önerileri getirebildikleri görülmüĢtür. Dolayısıyla ilgili alana iliĢkin farkındalıklarının geliĢtiği söylenebilir. Ayrıca süreç boyunca yapılan çalıĢmaların, öğretmen adaylarının kendi ifadelerinden yola çıkarak farkındalıkların geliĢtiğine katkısının olduğu düĢünülmektedir. Süreç boyunca yapılan çalıĢmaların farkındalıklarının geliĢtiğine iliĢkin öğretmen adayının ifadesine aĢağıda yer verilmiĢtir.
17. Öğretmen adayı öntest: “A)Tarımsal alan B)Dikkat etmedim C) Yanıt yok D) Çözüm önerisi getirilmemiĢ”
82
17. Öğretmen adayı sontest:“ Evet var, proje yaptığımız süresince olaylara daha farklı bakmaya baĢladım. ÇalıĢmamız için su numunesi almak için gittiğimiz yerde sulak alan diyebiliriz. Burada çeĢitli çöpler ve atıklar vardı.. Alanda kötü koku, görüntü kirliliği ve canlılar için sağlığın bozuk olduğunu düĢünüyorum. Burada temizleme çalıĢmaları yapılmalı., uyarı için tabela asılabilir, zabıta görevlendirilebilir, denetlemeler yapılmalı bence. ”
2. Soru: Sizce çevrenin korunması ve iyileştirilmesi için çevre eğitiminin önemi nedir?
Tablo15. ÇalıĢma Grubu ÇYFÖA 2. Soru Öntest ve Sontest Sonuçları
Öntest Sontest
Kodlar f % Kodlar F %
Yanıt verilmemiĢ/önemli değil
20 36.36 Farkındalık kazandırır 32 58.18
Bilinçlenme olur 17 30.91 Bilinç artar 30 54.54
Çevreye az zarar veririz 9 16.36 Problemlere çözüm üretebiliriz
27 49.09 Çevrenin önemi kavranır 4 7.27 Çevrenin önemi kavranır 21 38.18
Bilgili oluruz 6 10.91 Doğa korunur 14 25.45
Çevre sorunları azalır 3 5.45 Sorumluluk bilinci geliĢtirir 15 27.27 Doğal kaynaklar korunur 3 5.45 Kaynakları doğru kullanırız 19 34.54
Duyarlılık olur 5 9.09 Duyarlılık kazandırır 25 45.45
Olumlu tutum geliĢtirir 30 54.54 Çevre ile ilgili projeler geliĢir 14 25.45 Çevre daha iyi anlaĢılır 14 25.45 Sonuçları önceden
düĢünebiliriz
10 18.18 Doğal kaynaklar korunur 22 40 Bilinçli tüketici oluruz 16 29.09 YanlıĢ bildiklerimizi düzeltme
imkanı verir
15 27.27 DavranıĢlarımızda düzelme
olur
34 61.81
Tablo 15 de öntestte çalıĢma grubundaki öğretmen adaylarının %36.36‟ü çevre eğitiminin çevrenin korunması ve iyileĢtirilmesi üzerindeki etkisiyle ilgili herhangi bir fikir belirtmezken sontestte, öğretmen adaylarının tamamının bu konuda yorum yaptıkları görülmektedir. Sontestte çevre eğitiminin insanları bilinçlendirmede (%54.54), bireylerin davranıĢlarında düzelmede (%61.81), bireylere farkındalık kazandırmada (%58.18), olumlu tutum geliĢtirmede (%54.54), problemlere çözüm üretmede (%49.09), yine bireylere çevre ile ilgili duyarlılık kazandırmada (%45.45) etkili olduğunu belirtmiĢlerdir.
83
Öğretmen adaylarının yanıtları incelediğinde çevre eğitimi ile çevre okuryazarlığının alt boyutlarının kazandırılabileceği belirtilmiĢtir. Yani çevre eğitimi ile bilgi, tutum, davranıĢ, duyarlılık, problem çözme becerisi öğretmen adayları tarafından ifade edilmiĢtir. Tablo 15‟e bakıldığında sontestte öğretmen adaylarının soruya iliĢkin yanıtlarından elde edilen kodların sıklığında ve sayısındaki artıĢ dikkat çekmektedir. Bu durum öğretmen adaylarında çevre eğitiminin önemli olduğu farkındalığının oluĢtuğunu göstermektedir.
Öğretmen adaylarının öntest ve sontestte verdikleri yanıtlardan örnek cümleler: 1. Öğretmen adayı öntest: “Yanıt yok”
1. Öğretmen adayı sontest:“Çevre eğitiminin önemli bir faktörü var. Çok önemli olduğunu düĢünüyorum. Eğitimsiz, bilinçsiz olan bireylerin tahribatı maximum iken, eğitimli ve bilinçli bireyler doğaya zarar vermezler. Farkındalık kazandırır bireye. Dolayısıyla bireylerin farkındalık seviyeleri farklı olduğundan doğaya ve çevreye bakıĢları da değiĢik olur. Alternatif yollar üretebilirler.”
Öğretmen adaylarının yanıtları incelendiğinde öntestte soruya iliĢkin yanıt verilmezken sontestte ayrıntılı olarak açıklama yaptıkları görülmektedir. Yine öğretmen adayı tarafından öntestte sadece çevre eğitiminin önemi vardır Ģeklinde kısa açıklama yapılarak neden önemli olduğu açıklanmamaktadır. Sontestte ise ayrıntılı olarak açıklama yapılmıĢtır. Buna iliĢkin örnek aĢağıda verilmiĢtir.
24. Öğretmen adayı öntest: “Çevre eğitiminin önemi vardır. Çünkü çevreye önem vermeliyiz…”
24. Öğretmen adayı sontest:“Çok önemlidir. Çevreyi kirleten insan olduğu için, çevreyi koruyacak ve iyileĢtirecek olan da insanın kendisidir. Çevrenin korunmasının amacı insanların daha sağlıklı ve güvenli yaĢamasını sağlamaktır. Çevre konusunda baĢarılı olmak için insan kaynağının bilinçlendirilmesi gerekir. Ġnsan kaynağını bilinçlendirmek insanlara gerekli bilgi ve becerilerin kazandırılması ile baĢarılabilir. Daha iyi bir çevre için bilinçli bireyler yetiĢtirilmelidir. Çevre eğitimi insanın doğduğu andan itibaren baĢlayıp ölene kadar alınması ve uygulanması gereken bir süreçtir. Sosyal, ekonomik, teknolojik alanlardaki çok hızlı geliĢmeler çeĢitli çevre sorunlarının ortaya çıkmasına neden oluyor. Bundan dolayı bireyler eğitilerek bilinçlendirilmelidirler.”
84
35. Öğretmen adayı sontest:“Test insanlar bilinçlendirilirse çevre daha çok korunur. Bilinçli olmayan bir insan çevreye her türlü zararı verebilir. Bilinçli bir insan ise bunun doğuracağı sonuçları düĢünerek ona göre davranır…”
40. Öğretmen adayı öntest: “Önemlidir.”
40. Öğretmen adayı sontest:“Çevre eğitimi kesinlikle verilmesi gerekir. Tarımla uğraĢan çiftçiler yanlıĢ gübreleme, sulama,…. yüzünden tarım arazilerinden verim alamıyor. Eğer çevre eğitimi noktasında bilgileri olsalar toprağa fazla gübre verince çok verim alacağını düĢünmez toprağın, aksine verimliliğinin azalacağını düĢünür. Sadece çiftçi için gerekli değil bu eğitim benim, bizim, herkes için gereklidir.”
Sontestteki yanıtlar incelendiğinde çevre eğitiminin önemi öğretmen adayları tarafından kavrandığı ve çevre eğitiminin çevreyi öğrenme, çevreye yönelik tutum ve davranıĢlarında olumlu geliĢmeye, bireylerin bilinçlenmesine katkı sağladığı farkındalığının oluĢtuğu söylenebilir.
85
3. Soru: Çevrenin bozulma sebeplerinden önemli olduğunu düşündüğünüz altı tanesini yazarak önem derecesine göre sıralayınız. Her bir sebebi neden yazdığınızı açıklayınız.
Tablo 16. ÇalıĢma Grubu ÇYFÖA 3.Soru Öntest ve Sontest Sonuçları
Öntest Sontest
Kodlar f % Kodlar f %
Ġnsan Faktörü / Duyarsızlık 7 12.72 Ġnsan Faktörü
Duyarsızlık/Bilinçsizlik
55 100
Çarpık KentleĢme 1 1.81 Çarpık KentleĢme 18 32.72
Su Kirliliği 5 9.09 Su Kirliliği 25 45.45
Kanalizasyon 1 1.81 Sera Gazları 7 12.72
Hava Kirliliği 8 14.54 Nükleer Santraller 12 21.81
Çöplerin Atılması 5 9.09 Çöpler 15 27.27
Evlerdeki Deterjanlar 2 3.63 Evlerdeki Deterjanlar 28 50.90 Denizlerin Kirletilmesi 8 14.54 Denizlerin Kirletilmesi 16 29.09
Sanayi Atıkları 6 10.90 Sanayi Atıkları 12 21.81
Ağaçların Kesilmesi 11 20 Kimyasal Ġlaçlar 10 18.18
Fabrika Bacaları/Arabalar 14 25.45 Fabrika Bacaları/Arabalar 30 54.54 Gürültü Kirliliği 3 5.45 Plastik, Naylon PoĢet Ürünlerin
Kullanımı
16 29.09
Toprak Kirliliği 6 10.90 Toprak Kirliliği 20 36.36
Kozmetik Ürünler 5 9.09 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanılmaması
35 63.63 Doğal Kaynaklar YanlıĢ
Kullanılıyor
2 3.63 Doğal Kaynakların Bilinçsiz Tüketimi
24 43.63 Pil,Pet ġiĢe Atılıyor 3 5.45 Geri DönüĢüm Kutularının
Kullanılmaması
25 45.45 Çevre Eğitiminin
Verilmemesi
2 3.63 Çevre Eğitiminin Verilmemesi 28 50.90
Yanıt Yok 22 40 Ağır Metal 11 20
Kimyasal Atıklar 8 14.54 Hava Kirliliği 24 43.63
Evsel Atıklar(Yağ, vb.) 2 3.63 Kanalizasyon 15 27.27
Bina Yapımı 2 3.63 Zirai Ġlaçlar 14 25.45
Ağaçların Bilinçsiz Kesilmesi 20 36.36
Hızlı Nüfus ArtıĢı 10 18.18
Kaçak Avlanma 5 9.09
Sulak Alanların ve Göllerin Kurutulması
7 12.72
Kozmetik Ürünler 10 18.18
Doğada Çözünmesi Geç Olan Ürünlerin Çevreye Atılması(Pil, Pet ġiĢe….)
27 49.09
Toplu TaĢıma Araçları Kullanılmıyor 5 9.09 Tarım/Böcek Ġlaçları/Kimyasal Gübre 6 10.90 Ormanların Yakılması 32 58.18 Sanayi ve Evsel (yağ, çöp..)Atıklar 10 18.18 Kimyasal ve Biyolojik Silahlar 5 9.09
Gürültü Kirliliği 16 29.09
Nehir Ve Göllere Çöp Atma 18 32.72 Sanayinin Ġlerlemesi 10 18.18
86
Tablo 16‟da öntestte çalıĢma grubunda bulunan öğretmen adaylarının % 40‟ı soruya yanıt vermemiĢtir. Sontestte ise öğretmen adaylarının tamamı soruya yanıt vermiĢlerdir. Ayrıca öğretmen adayları sontestte altıdan fazla bozulma nedeni yazarak önem sırasına göre sıralamıĢ ve hepsini açıklamıĢlardır. Öğretmen adaylarının tamamı en temel sebep olarak insanların bilinçsiz ve duyarsız olmasını (%100) belirtmiĢlerdir. Bunun yanında öğretmen adayları en çok yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmaması (%63.63), ormanların yakılmasını (%58.18), fabrika bacalarından çıkan duman ve araba egzoz gazını (%54.54), çevre eğitiminin verilmemesini (%50.90) sebep olarak belirtmiĢlerdir. Bununla birlikte evlerde deterjan kullanımı, su kirliliği ile ilgili öğretmen adaylarının görüĢlerinin sontestte artıĢ gösterdiğine de dikkat edilmiĢtir (Öntest:%3.63, Sontest:%50.90; Öntest:% 9.09, Sontest:%45.45).
Öğretmen adaylarının öntest ve sontestte verdikleri yanıtlardan örnek cümleler: 21. Öğretmen adayı öntest: “Ağaçların kesilmesi, çöp atılması”
21. Öğretmen adayı sontest: “Aslında birçok sebep var basit bir çöp atma bile çevre sorunu ama aĢağıda en önemliden baĢlayarak çevrenin bozulmasına neden olduğunu düĢündüğüm sebepleri yazdım:1) insanların bilinçsiz olması 2) fabrika bacalarından çıkan duman 3) yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanmama 4) su kirliliği 5) evlerde deterjan kullanımı 6) çöp atma”
Öğretmen adaylarının yanıtları incelendiğinde öntestte öğretmen adayları altı tane sorun yazamamakta ve yazdıkları nedenleri önem sırasına göre sıralayamamaktadır. Oysa sontestte öğretmen adayı altıdan fazla neden yazarak önem derecesine göre sıralamaktadır. Ayrıca öğretmen adayları yaptıkları projelerden de esinlenerek nedenler yazmıĢlardır. Örneğin; su kirliliği, deterjan kullanımı gibi nedenler ifade edilmiĢtir. Bu doğrultuda yapılan proje çalıĢmalarının öğrenmeye katkısının olduğu ve farkındalığı artırdığı düĢünülmektedir.
Öğretmen adayları sontestte sebeplerini öncelik sırasına göre yazarak yazdıkları sebebin nedenini de açıklamıĢlardır. Bu duruma iliĢkin öğretmen adayının yanıtı örnek olarak aĢağıda verilmiĢtir.
18. Öğretmen adayı sontest:“En önemli sebep bence insanların bilinçsiz olması çünkü yaptığımız her Ģey bilinçsizlik sonucunda olduğunu düĢünüyorum. Ayrıca çevre ile ilgili eğitimlerin yeterince verilmemesi mesela geri dönüĢümün ne olduğunu
87
bilmeyen tanıdıklarım var. Geri dönüĢüm kullanılmayınca çevre sorunları oluĢur..”
Sontestteki yanıtlar incelendiğinde öğretmen adaylarının çevrenin bozulma nedenlerine karĢı farkındalıklarının oluĢtuğu söylenebilir.
4. Soru: Çevreye zarar verici davranışlarda bulunan tanıdıklarınız (aileniz, komşularınız…vb.) var mı? Var ise;
a) Bu davranışlar nelerdir?
b) Bu davranışlar çevreye nasıl zarar vermektedir?
Tablo 17.ÇalıĢma Grubu ÇYFÖA 4.Soru Öntest ve Sontest Sonuçları
Öntest Sontest
4.Soru Kodlar f % Kodlar f %
A
Çöplerin Atılması 17 30.90 Çöplerin Atılması 30 54.54 Atılan Atıklar 14 25.45 Ağaçların Ticari Amaçlı Kesilmesi 7 12.72 Piknik Alanında Yangın 8 14.54 Gıdaların Çevreye Atılması 6 10.90 Suların Gereksiz Kullanımı 10 18.18 Bilinçsiz Avlanma 12 21.81 Araç Sayısı Fazla 12 21.81 Deterjan Kullanımı 18 32.72 Kimyasal Madde Kullanımı 3 5.45 Kozmetik Ürünler 14 25.45 Evsel Atık 7 12.72 Fabrikadan Çıkan /Arabadan Gazlar 13 23.63 Ağaç Kesme 3 5.45 Bilinçsiz Tüketim 10 18.18 Sigara Ġçmek 12 21.81 Doğal Kaynakların Bilinçsiz Kullanımı 29 52.72 Yere Tükürme 10 18.18 Toplu TaĢıma Araçları Kullanılmıyor 10 18.18 Lastik Yakımı 4 7.27 Doğada Çözünmesi Geç Olan Maddelerin
Atılması (Pet ġiĢe, Pil…)
10 18.18 Geri DönüĢüm Kutuları Kullanılmıyor 12 21.81 Tarım Ġlaçları 13 23.63 Yağların Lavabodan Dökülmesi 24 43.63 Sigara Ġçilmesi 12 21.81 Anız Yakılması 14 25.45 Nehirlere Çöp Atma 17 30.90 Hayvan Atığı 18 32.72 Kaçak Ağaç Kesimi 31 56.36 Lastik Yakımı 16 29.09 Gereksiz Su Tüketimi 22 40
B
Yanıt Yok 29 52.72 Doğal Denge Bozulur 17 30.90 Doğa Tahrip Oluyor 7 12.72 Doğa Tahrip Olur 16 29.09 Çevre Kirliliği 10 18.18 Çevre Kirliliği 24 43.63 Toprak Kirliliği 3 5.45 Toprak Kirliliği 24 43.63 Ağaçlar Yok Olur 4 7.27 Su Kirliliği 21 38.18 Topraktaki Canlılar Ölür 3 5.45 Canlıların Ölmesi 16 29.09 Kötü Koku 4 7.27 Kötü Koku 28 50.90 Hava Kirliliği 4 7.27 Hava Kirliliği 25 45.45 Toprak Verimi DüĢer 3 5.45 Toprağın Verimi DüĢer. 18 32.72 Ozon Tabakası Zarar Görüyor 14 25.45 Ġnsan Sağlığı Bozulur 16 29.09 Sulardaki Canlılar Ölür 13 23.63 Canlıların Azalması 19 34.54 Topraktaki Yararlı Bakteriler Zarar Görür 10 18.18 Erozyon 20 36.36 Görüntü Kirliliği 19 34.54 Hastalıklar Olur 13 23.63 Çöplerin Etrafında Sinek OluĢumu 15 27.27 Ağaçlar Azalıyor 20 36.36
88
Tablo 17 incelendiğinde öntestte öğretmen adaylarının hepsi çevreye zarar veren tanıdıklarının olduğundan bahsetmekte fakat öğretmen adaylarının %52.72‟si bu davranıĢların çevreye nasıl zarar verdiğini açıklamamaktadırlar. Sontestte ise çevreye zarar veren davranıĢlar yazılarak bunların nasıl zarar verdiği açıklanmıĢtır. Öğretmen adayları çevreye zarar veren davranıĢ olarak en çok kaçak ağaç kesilmesini (%56.36) çöplerin atılmasını (%54.54), doğal kaynakların bilinçsiz kullanımını (%52.72), yağların lavabodan dökülmesini (%43.63) belirtmiĢlerdir. Bu davranıĢların çevreyi nasıl etkilediğine yönelik ise sontestte en çok; kötü kokunun (%50.60), hava kirliliğinin (%45.45), çevre kirliliğinin (%43.63) olması olarak açıklamıĢlarıdır. Bazı kodların sontestte sıklık ve sayısındaki artıĢın olması da dikkat çekmektedir.
Öğretmen adaylarının öntest ve sontestte verdikleri yanıtlardan örnek cümleler: 16. Öğretmen adayı öntest: “a) Çöplerin doğaya atılması b) Çevre kirliliği” 16. Öğretmen adayı sontest:
“a) Çevreye zarar veren birçok yakınlarım var. Çünkü çevre bilinci hiç geliĢmemiĢ örneğin komĢularımızın oluĢan atıklarını, hayvan atıklarını, çöplerini ortaya atmaları…
b) Çöplerin geliĢigüzel ortaya atılması baĢta kötü koku olmak üzere insan sağlığının bozulması gibi etkenlere sebep olabilir. ”
25. Öğretmen adayı öntest: “Yanıt yok” 25. Öğretmen adayı sontest:
“a) Çevreye zarar veren tanıdığım vardır. Etrafımızda tarımsal arazi yerine evler, apartmanlar yapan komĢularımızdır. Fiyatları düĢük diye kalitesiz kömür kullanılması. Ayrıca evlerde kullandığımız kızartma yağlarının lavabodan dökülmesi. Atık pillerin geri dönüĢüm kutularına atılmaması çöpe veya yere atmaları…
b) Piller toprağa metan gazlarını verip toprağın verimini düĢürüyor. Kızartma yağları suların kirlenmesine canlıları ölmesine neden oluyor. Kalitesi düĢük kömür kullanılması ile havaya fazla CO2 salınır ve hava kirliliği sorunu oluĢur.”
36. Öğretmen adayı öntest: “a) Çöp atma, b) Koku olur”
36. Öğretmen adayı sontest:“Çevreye zarar veren akrabamda komĢumda var……. Çünkü çevre bilinci hiç geliĢmemiĢ bir toplum olduğumuzdan çevremde böyle bilmeyerek, bilinçsizce çevreye zarar veren insanlar var.
89
a) Örneğin komĢularımızın oluĢan atıklarını hayvan atıklarını çöplerini ortaya atmaları. Bilinçsizce tarlada anız yapması ekinini kaldırdıktan sonra tarlayı yakması çevre için büyük bir zarardır. ĠĢte bayanların evde kullandıkları deterjanların içeriğine değil de daha çok maddi kısmına dikkat etmesi oluĢan atık yağları lavaboya dökmesi gibi…. Ġnsanların aslında çoğunun yaptığı yanlıĢlar. b) Çöplerin geliĢigüzel ortaya atılması baĢta kötü kokular olmak üzere insan sağlığının bozulması gibi etkenlere sebep olabilir. Tarlada anız yapılması hava kirliliğine sebep olur. Evlerdeki deterjan kullanımı ve atık yağların lavabolara dökülmesi su kirliliğine sebep olup suyun yüzeyini kaplar ve oksijen alıĢveriĢine engel olur. Buda dengelerin bozulmasında büyük etken olmuĢ olur.”
Öğretmen adaylarının yanıtları incelendiğinde sontestteki kodların sayı ve sıklığındaki artıĢ dikkat çekmektedir. Öntestte davranıĢların farkında olan öğretmen adayının bu davranıĢın nasıl zarar verdiğini açıklayamadığı görülmüĢtür. Bu durum yapılan davranıĢın çevreye verdiği zararın farkında olmadıkları göstermektedir. Sontestte ise öğretmen adaylarının yapılan davranıĢların sıklık ve sayısındaki artıĢ ile birlikte bu davranıĢların zararları da açıklanabilmektedir. Buda bize öğretmen adaylarının ne tür davranıĢların zarar verdiğini ve sonuçlarının neler olduğunun farkına vardıklarını göstermektedir.
90
5. Soru: Çevreyle ilgili hangi kaynaklardan bilgi toplayabilirsiniz (site, tv, dergi, kişi, kurum… vb. kaynakların adlarını veriniz)?
Tablo 18. ÇalıĢma Grubu ÇYFÖA 5.Soru Öntest ve Sontest Sonuçları
Öntest Sontest
Kodlar f % Kodlar f %
5.Soru Yanıt Yok 15 27.27 Yanıt Yok - -
ĠNT E RN E T www.csb.gov.tr 3 5.45 www.csb.gov.tr 17 30.90 Tema 2 3.63 Tema 24 43.63 www.ormansu.gov.tr/ 8 14.54 www.cevreonline.com 10 18.18 enerjiline.com 7 12.72 agaclar.net 9 16.36 greenpeace.org 10 18.18 www.biyolojidunyası.com 5 9.09 Discovery 17 30.90 National Geo 14 25.45 cevreonline.com 15 27.27 YÖK 9 16.36 Çekül Vakfı 16 29.09 Google akademik 10 18.18 TV TV
Yaban Tv 1 1.81 National Geo. 10 18.18
Belgesel 6 10.90 Belgesel 17 30.90
Ntv 2 3.63 Ntv 7 12.72
CNN 2 3.63 CNN 12 21.81
Imc Tv 1 1.81 Imc Tv 15 27.27
Haberler 3 5.45 YeĢil Ekran 4 7.27
Discovery 14 25.45
TRT 5 9.09
Bilim Kurgu Filmleri 9 16.36
Doğa Tv 6 10.90
DE
RG
Ġ
Tübitak 7 12.72 Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi
11 20
Bilim ve Teknoloji 2 3.63 Bilim ve Teknoloji 2 3.63
Bilim Kurgu 3 5.45 National Geo. 10 18.18
Çevre Dergisi 5 9.09
Çevre Ġçin El Ele 2 3.63
Plant Dergisi 4 7.27
Bilim Kurgu 4 7.27
Ekoloji Magazin 5 9.09
YeĢil Atlas 4 7.27
Sırt Çantam 6 10.90
Çevre Ve ġehir Dergisi 7 12.72
Atlas 1 1.81
Çevkor Ekoloji 2 3.63
YeĢiliz 1 1.81
Defne 1 1.81
Bilim Teknik/ Bilim Çocuk 1 1.81 Diğer Dergi ÇeĢitleri 4 7.27
K
ĠġĠ
ArkadaĢlar 1 1.81 Öğretim Üyeleri 2 3.63
Öğretmenler 2 3.63 Öğretmenler 22 40
Aile 2 3.63 Aile 10 18.18
Çevre Ġle Ġlgili Bölümlerdeki Hocalar
4 7.27
91
Bilinçli KiĢiler 5 9.09
Belediyedeki Çevre Bölümündeki KiĢiler
5 9.09
Sivil Toplumda ÇalıĢan KiĢiler
8 14.54
Ġsmi Verilen Yazarlar 7 12.72
K
URUM
Ġl Özel Ġdaresi 3 5.45 Greenpeace 19 34.54
Çevre Ve ġehircilik Bakanlığı 5 9.09 Çevre ve ġehircilik Bakanlığı 18 32.72 Dsi 5 9.09 Çekül/Türçek 14 25.45 Belediyeler 2 3.63 Belediyeler 5 9.09 Orman Bölge Müdürlüğü 3 5.45 Orman Bölge Müdürlüğü 4 7.27 TEMA 9 16.36 TEMA 22 40 Çevko 2 3.63 Çevko 9 16.36 Okullar 1 1.81 TÇV 14 25.45 Turmepa 5 9.09
Doğal Hayatı Koruma Vakfı 7 12.72
Çekov 6 10.90
Türçev 4 7.27
Doğa Ġle BarıĢ 2 3.63
Okullar 3 5.45
Dsi 3 5.45
Üniversitelerin Çevre Bölümleri
5 9.09
Sivil Toplum KuruluĢları 5 9.09 Diğer Bakanlıklar (Sağlık,
Tarım…..) 9 16.36 Çevre Müdürlükleri 7 12.72 G AZ E T E Hürriyet 1 1.81 Hürriyet 4 7.27 Milliyet 2 3.63 Milliyet 5 9.09 K ĠT AP /T E Z /DĠ Ğ E R
Ansiklopedi 1 1.81 Çevre Ġle Ġlgili Kitaplar 6 10.90
Kütüphane 1 1.81 Kütüphane 8 14.54
Anket 1 1.81 Çevre Ġle Ġlgili Tezler 14 25.45
Çevre Ġle Ġlgili Projeler
1 1.81 Seminerlerden 16 29.09
BroĢürlerden 12 21.81
Çevre Ġle Ġlgili Tabela 13 23.63 Çevre Ġle Ġlgili Projeler 17 30.90
Tablo 18 de görüldüğü gibi öğretmen adaylarının sontestte belirttikleri kaynak (site, tv, dergi, kiĢi, kurum..) sayısında önteste göre artıĢ olmuĢtur. Ayrıca öntestte belirtmedikleri kaynaklara da sontestte yer vermiĢlerdir. Öğretmen adayları en çok TEMA (%43.63) ile çevre ve Ģehircilik bakanlığını (%30.90) internet adresi olarak belirtmiĢlerdir. Tv ve dergi olarak en çok Discovery (%25.45), Belgesel (%30.90) kanallarını; TÜBĠTAK (%20) dergisi ifade edilmiĢtir. KiĢi olarak ise en çok öğretmen
92
ve ailelerden bilgi toplayabileceklerini ifade etmiĢlerdir. Bu durumun ailenin (%18.18) ve öğretmenin (%40) bireyin üzerindeki rol model etkisinden kaynaklandığı