Çayıralan ( Çayırşeyhi )

1.4.6. Çayıralan ( Çayırşeyhi )

Çayıralan il merkezine 135 kilometre uzaklıktadır. İlçe; doğudan Sivas ilinin Gemerek ilçesi, güneyde Kayseri ilinin Sarıoğlan ve Felahiye ilçeleri, batıdan Yozgat ilinin Çandır ilçesi, kuzeyden aynı ilin Akdağmadeni ve Sarıkaya ilçeleri ile çevrilidir.⁵⁸

İlçenin tarihine ilişkin kesin bilgiler olamamakla birlikte ilçenin bugün bulunduğu topraklar üzerinde Bozok Sancağı döneminde Akdağ Nahiyesi bulunmaktadır. Bu nahiyenin bir bucağı durumunda karşımıza çıkan ve adı Çayırşeyhi bucağı olan bucak merkezi 1948 yılında ilçe olmuştur.⁵⁹

1.4.7. Çekerek (Hacıköy)

“Çekerek ilçesi, il merkezine 90 kilometre uzaklıktadır. İlçe; doğudan Yozgat ilinin Kadışehri ve Saraykent ilçeleri, batıdan Yozgat ilinin Aydıncık ve Sorgun ilçeleri, kuzeyden Tokat ilinin Zile ilçesi, güneyden Yozgat ilinin Sorgun ilçesi ile çevrilidir.”⁶⁰

56

Ümit İlaslan, Yozgat-Çandır Ağzı (İnceleme, Metinler, Sözlük), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2006, s. 5-6.

57

Ümit İlaslan, Yozgat-Çandır Ağzı (İnceleme, Metinler, Sözlük), s. 5-6.

58

Yozgat Valiliği, Yozgat 1991 İl Yıllığı, s.98.

59

Yozgat Valiliği, Yozgat 1991 İl Yıllığı, s.98.

60

23

Çekerek ilçesi yakınlarında bulunan ve Anadolu’daki ilk yerleşim yerlerinden olduğu bilinen Alişar, Alacahöyük ve Hattuşaş’tan dolayı ilçenin bulunmuş olduğu topraklar Hititler ve Friglerin hakimiyeti altında kalmıştır. Bölgedeki Galat hakimiyetini ise yörede bulunan mezar kalıntıları ve bu kalıntılardan çıkarılan araç-gereçler ortaya koymaktadır. Çekerek bölgesi uzunca bir süre Roma hakimiyetinde kalmakla birlikte Türklerin Anadolu’ya yerleşmeleri ile Çekerek’in de bulunduğu topraklar Türklerin eline geçmiştir. İlçe civarında yer alan “Özükavak, Kurtağılı, Hamzalı, İshaklı, Acecihöyük, Kayalar, Bazlambaç, Çandır, Arpaç gibi köyler…” Türkmenlerin yerleşmiş olduğu ilk yerlerdir.⁶¹

Bugün ilçe merkezinin bulunduğu topraklar üzerinde var olan ve bilinen en eski köy “Yörük Hacılı Köy”dür. Bu cihetle Çekerek’in eski adı hususunda bu adı kullanmak mümkündür. Yörük Hacılı köyünün ilk kurucuları ise Halep Türkmenleridir. İlçe zamanla “Hacıköyü” olarak adlandırılmıştır. Hacıköy adı ile bir Cumhuriyetin ilk dönemlerinde Tokat’ın Zile ilçesine ve daha sonra Yozgat’ın Kadışehri ilçesine bağlı bucak merkezi konumunda olan Hacıköy 1928 yılında aynı konumu ile Yozgat’ın Sorgun ilçesine bağlanmıştır. Hacıköy’ün adı 1944 yılında Çekerek olarak değiştirilmiş ve Yozgat’a bağlı bir ilçe olmuştur.⁶²

Çekerek isminin ne anlama geldiği ve kökeni konusunda Bilge Umar şunları söylemektedir: “ Çekerek adının sonunda, İran dillerinin ve Ermenicenin -cik anlamındaki küçültme takısını görüyoruz (karş. Pertek, Hisarcık). Ancak adın Çeker bölümünün Ermenicede bir anlamını saptayamadım. Çayın ilkçağdaki adı, Helen ağzında, Skylax idi (Strabon, 12 III 15). Çekerek adının bundan veya bunun Anadolu aslından gelmesi olasıdır; tam tersine Çekerek’in ya da onun eski biçiminin Helen ağzına Skylax (Helen dilinde: “Köpek eniği”) diye uydurulmuş bulunması da olasıdır.”⁶³

Bizim kanaatimize göre ise kelimenin kökeni “çek-” fiilidir ve bu fiil “–erek” zarf fiil ekini almıştır.

Yerleşim yeri adını Yeşilırmak’ın bir kolu olan Çekerek çayından almıştır.

61

Bekir Koç, Kültür ve Tarihiyle Çekerek, Devran Matbaacılık Yay., Ankara 2003, s.13 ile 20. Arası Özetlenmiştir.).

62

Koç, a.g.e., s.13 ile 20. Arası Özetlenmiştir.

63

24 1.4.8. Kadışehri (Devecidağı)

Yozgat’ın yeni ilçelerindendir. Yozgat’ın kuzey doğusunda yer alan Kadışehri Tokat ve Sivas illeri ile ve Yozgat’ın Çekerek, Saraykent ve Akdağmadeni ilçeleri ile komşudur.⁶⁴

İlçenin tarihi hakkında net bilgiler mevcut değildir. İlçenin eski adı Devecidağ olup 1921 yılında Tokat’a bağlıdır. 1922 yılında Çekerek (Hacıköy)’te asayişin bozulması sebebi ile Devecidağ’ındaki ilçe teşkilatı Çekerek’e taşınmış ve Devecidağ bucak merkezi olmuştur. Çekerek’teki karışıklığın bitmesi ile 1926 yılında ilçe teşkilatı tekrar Devecidağı’na taşınmıştır. Sonraki yıllarda ise ilçeden teşkilat kaldırılarak Yozgat’ın Sorgun ilçesine daha sonra ise Çekerek’e bağlı bucak merkezi yapılmıştır.⁶⁵

Devecidağı’nın adı ve bucak merkezi olma durumu ise “…30 Mayıs 1926 tarih ve 877 sayılı Teşkilatı Mülkiye Kanunu ile …” değiştirilmiştir. Bu tarih ve yasa ile hem

ilçe olmuş hem de adı değiştirilerek Kadışehri yapılmıştır.⁶⁶

Kadışehri “…1990 yılında 30644 sayılı kanun ile kurulmuş ilçedir.”⁶⁷

İlçede bulunan höyüklerden hareketle ilçenin tarihi derinliğinden söz etmek mümkün olmakla birlikte henüz bu höyüklerde yeterli çalışmaların olmaması ilçenin yerleşke olarak tarihini karanlık bırakmaktadır. İlçedeki bu höyükler 1995 yılında Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nca koruma altına alınmıştır.⁶⁸

64

Yozgat Valiliği, Yozgat 1991 İl Yıllığı, s.105

65 http://www.kadisehri.bel.tr/index.php?md=showpage&pID=12&navi=subMenu2&link=subMenuIte m5 (04.10.2013- Saat: 23:30). 66 http://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1%C5%9Fehri (04.09.2013-Saat: 23:50). 67

Yozgat Valiliği, Yozgat 1991 İl Yıllığı, s.105.

68

http://www.kadisehri.bel.tr/index.php?md=showpage&pID=12&navi=subMenu2&link=subMenuIte m5 (04.10.2013- Saat: 23:40).

25 1.4.9. Saraykent ( Eski adı: Karamağara )

Saraykent Yozgat yeni ilçelerindendir. İlçe; “…Yozgat il merkezine 71 kilometredir. ...doğuda Akdağmadeni ilçesi, batıda Sorgun ilçesi, güneyde Akdağmadeni ilçesi, kuzeyde Kadışehri ilçesi, ile komşudur.”⁶⁹

Saraykent’in eski adı “Karamağara”dır. İlçe; “1972 yılına kadar bucak iken bu tarihte çıkan bir kanun ile kasaba olmuştur. Karamağra’nın ismi 17.02.1975 tarih ve 79461 Sayılı Kanun’la Saraykent olarak değiştirilmiş 20 Mayıs 1990 tarih ve 3644 Sayılı Kanun’la ilçe olarak Yozgat iline bağlanmıştır.” İlçede bulunan ve Romalılardan kaldığı bilinen han ve hamam kalıntılarından hareketle ilçenin çok eski bir yerleşke olduğu söylenebilir. Lakin ilçenin tarihi hakkında yeterli bilgi yoktur.⁷⁰