ÇATIŞMA TÜRLERİ

2.1.2.1. Kaynaklarına Göre Çatışma Türleri

Çatışmalar, çatışmaya neden olan, çatışma öncesi koşullara göre sınıflandırılabilir. Çatışmalar duygu, düşünce, değer, amaç farklılıkları gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Çatışmaların doğru anlaşılabilmesi ve değerlendirilebilmesi için Rahim(1992) tarafından kaynaklarına göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır.

1. Duygusal Çatışma: Psikolojik çatışma olarak da bilinir. Taraflar bir problemi çözmeye çalışırlarken, problemle ilgili olarak duygularının, hislerinin uyuşmadığını fark ederler. Bu farklılık duygulara dayalı bir çatışma ortaya çıkarır.

2. Çıkar Çatışması: Sınırlı miktarda bir kaynağın paylaşımında tarafların tercihleri, istekleri uyuşmaz. Burada çatışma kimin ne kadar pay alacağı ile paylaşımın nasıl yapılacağına dair uyuşmazlıktan da kaynaklanabilir.

3. Değer Çatışması: Tarafların belirli konularda değerlerinin uyuşmazlığından kaynaklanır. Değer çatışması ideolojik çatışma olarak da bilinir.

4. Bilişsel Çatışma: Tarafların düşünme süreçlerinde, algılarında ve yargılarındaki farklılıklar bilişsel çatışmaya neden olur.

5. Amaç Çatışması: Tarafların tercih ettiği amaçların hedeflerin uyuşmazlığı amaç çatışmasına neden olur.

6. Esas Çatışma: Temel konularda ortaya çıkan çatışmalar esas çatışma olarak nitelendirilir. Bu tür çatışmada bir bilgiyi farklı algılama yorumlamadan öte, bilgi üzerinde görüş farklılıklığı söz konusudur. Esas çatışma içeriğe ve öze ilişkin bir çatışmadır.

7. Gerçekçi ya da Gerçekçi Olmayan Çatışma: Gerçek çatışmalar ussal bir nedene dayanır. Çatışmanın amaçlar, değerler, görevler, yöntemler gibi içeriğe ilişkin gerçekçi bir nedeni vardır. Gerçekçi çatışmanın bir amacı vardır. Gerçekçi olmayan çatışma ise, gerilimi azaltmak, duyarsızlık, düşmanlığı ifade etmek gibi

ihtiyaçlardan ya da bir hatadan kaynaklanabilir. Bu tür çatışmaların bir amacı olmayıp, çatışmanın kendisi bir amaçtır.

8. Kurumsallaşmış ya da Kurumsallaşmamış Çatışma: Kurumsallaşmış çatışmalarda taraflar önceden belirlenmiş ve açıkça ifade edilmiş kurallara göre hareket ederler. Bu nedenle tarafların davranışları kestirilebilir niteliktedir ve ilişkileri süreklilik gösterir. Belirli kuralları olmayan, tarafların davranışlarının önceden kestirilemeyeceği ve ilişkilerinin sürekliliğinin olmadığı çatışmalar kurumsallaşmamış çatışmalardır.

9. Cezalandırıcı Çatışma: Bu çatışmada amaç karşı tarafa mümkün olduğunca fazla zarar vermek, diğerini cezalandırmaktır.

10. Yanlış Atfedilen Çatışma: Çatışma nedeni yanlış kişiye atfedilir. Nedeni yanlış kişiye atfetme bilgi eksikliği ya da bir yanlışlık sonucu olabilir.

11. Yanlış Yöneltilen Çatışma: Yanlış yöneltilen çatışmada taraflar husumetlerini, öfkelerini ve eylemlerini çatışmanın içinde olmayan başka taraflara yöneltirler. Bu yöneltme genelde bilinçlidir, bir yanlışlığın ya da bilgisizliğin sonucu değildir. Burada bilinçli olarak çarpıtma ve meşru görülmeyecek bir durum yaratarak kendi iddiasını haklı gösterme çabası vardır.

2.1.2.2. Çatışma Düzeyine Göre Çatışma Türleri

Örgütsel Çatışma, örgüt içi ve örgütler arası çatışma olarak sınıflandırılabilir. Örgüt içi çatışmalar da birey içi, bireyler arası, grup içi ve gruplar arası çatışma olarak sınıflandırılabilir.

Birey İçi Çatışma

Bireyin kendi içindeki çatışma, kendisinden ne beklendiğini bilemediği, ya da aynı anda farklı ve çelişkili şeyler beklendiği veya yapabileceğinden daha fazlasının beklendiği (aşırı rol yükleme) durumlarında ortaya çıkar. (Can, 2005). Bireysel çatışma, birbirine denk seçenekler ya da öneriler karşısında, insanın seçme ikircikliğine düşmesini anlatır. Bireysel çatışma, daha çok kişinin sorunudur (Başaran, 1992). Kişinin kendi içinde çatışma yaşaması;

karar vermede, hareket tarzını seçmede, ya da herhangi bir fiili yerine getirmede zorlanmasını ifade etmektedir. Engellenme, amaç çatışması, rol çatışması ve belirsizliği, kişinin kendi kendine çatışmasına neden olmaktadır (Ataman, 2001).

Bireyler Arası Çatışma

Bireyler arası çatışmalar iki bireyin birbirleriyle çeşitli fikir, duygu ve görüş ayrılıklarına düşmesidir. Fikir ayrılıkları, birleşik çıktıların önemli olduğu noktalarda kişiler arası çatışmalara yol açmaktadır (Evcimen, 2006). İnsanların kendi fikirleri, uyguları ve zevkleri bakımından başkalarıyla çatışma yaşaması söz konusu olabilmektedir. Bu durumda bireyler karar verme konusunda sıkıntılar yaşamaktadırlar (Eren, 2006). Örgütlerde en çok rastlanılan bireyler arası çatışma türleri; ast üst çatışmaları ile kurmay komuta yöneticileri arasındaki kişisel anlaşmazlıklardan doğan çatışmalardır (Aslan, 2003). Kişiler arasında çatışmaları etkileyen bir faktörde kişilerin örgüt içinde oynadıkları roldür. Farklı rollere sahip bireyler arasında çatışmaların çıkması doğaldır (Koçel, 2001).

Grup İçi Çatışma

Bir grup ya da birim içinde grup üyeleri arasında grubun amaçları, görevleri, prosedürler vb. üzerinde uyuşmazlıklardan kaynaklanan çatışmalardır. Çatışma bireyler arasında olabileceği gibi, grup üyeleri ile grup lideri ya da grup içinde alt gruplar arasında da olabilir (Karip, 2013).

Gruplar Arası Çatışma

Bir örgütte birimler arasında ya da birim içinde gruplar arasında yaşanan çatışmalardır (Karip, 2013). Gruplar arasındaki çatışmaların örgütün amaç, verimlilik ve etkinliği üzerinde önemli tesirleri vardır (Yeniçeri, 2009). Gruplar arası çatışmalar daha çok aynı bölüm yöneticisine bağlı olan grupların birbiriyle mücadeleye girmelerinden doğmaktadır. Örgütlerde biçimsel olarak bölümler arasında düşünce, planlama ve uygulama bakımından veya bazen de duygusal açıdan anlaşmazlıklar ortaya çıkmaktadır. Örgütlerde oluşan biçimsel olmayan gruplar arasında ortaya çıkan güç mücadeleleri de benzer çatışma türlerini meydana getirmektedir (Eren, 2006). Grup çatışmaların pek çok nedeni vardır. Grupların olaylara karşı bakış açılarının farklı olması, grupta sadakat düzeyinin yetersiz olması ve kaynak kullanımı konusunda yaşanan anlaşmazlıklar grupları çatışma ortamına sürüklemektedir. Grupların, temin edebileceğinden daha fazlasını elde etmeleri gerektiğini düşündükleri noktada,

ihtiyaçların sağlanacağı kaynakların sınırlılığından dolayı, diğer gruplarla aralarındaki anlaşmazlıklar ya da uyuşmazlıklar çatışmaya dönüşmektedir (Newstrom ve Davis,1993).