Ege’de Çözümsüzlüğün Nedenler

Tezin birinci bölümünde açıklanan Ege’ye ilişkin sorunlar tekrar hatırlanırsa, tarafların ilgili sorunlara bakış açıları arasındaki farkın ne kadar keskin olduğu anımsanacaktır. İki ülkenin ulus devleti olması ve iki ulusun tarih boyunca sürekli karşı karşıya gelmeleri neticesinde, taraflar birbirlerine düşmanca bakmakta ve birbirlerini tehdit unsuru olarak görmektedirler. Bu önyargı beraberinde iki ülkenin şüpheci bir yaklaşım içerisinde olmalarına ve karşılıklı atılan adımların arkasında başka sebepler aramalarını neden olmuştur. İki ülkede, birbirlerine karşı bakış açılarında sürekli olarak ülke kimliklerini üst planda tutmak adına, kurtuluş mücadelelerine sarılmışlardır. Kurtuluş mücadelelerini sürekli canlı tutarak ve sıkıca

181 _{“Madrid Mutabakatı’nın ilk meyvesi”, Milliyet, 20.07.1996.} 182 _{Birgül Demirtaş Coşkun, a.g.e., s. 199.}

sarılarak, geçmişte yaşanan tarihin bu şekilde hafızalarda yer alması sağlanmıştır183. Türkiye ve Yunanistan arasındaki sorunların, kalıcı sorunlara dönüşmesinin temelinde, karşılıklı olarak iki ülke tarafından birbirlerine karşı duyulan güvensizlik vardır. Var olan bu güvensizlik, tarihsel süreç içersinde yaşanan ilişkilerin oluşturduğu bir sonuçtur. Bülent Ecevit verdiği bir demeçte, “Türk ve Yunanları bölen psikolojik bariyer, anlaşmazlığın çözümü çabalarındaki en temel engeldir” diyerek iki ülke arasındaki ilişkilerinin farklı bir yönüne dikkat çekmiştir184.

Çeşitli zamanlarda Türk ve Yunan siyasetçileri tarafından yapılan açıklamalar, sorunların çözümsüzlüğü üzerindeki etkilerini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Örneğin, Yunanistan Dışişleri Bakanı Pangalos’un “Bizim Türkiye ile işimiz olmaz. Katiller, tecavüzcüler ve hırsızlarla oturup tartışamazsınız” şeklindeki açıklamaları Türkiye’de sert tepkilere neden olmuştur.185 Ayrıca Pangalos 1998 yılının Ocak ayında yaptığı bir başka açıklama ile günümüzde Türklerin, Kürtlere ‘Hitler Muamelesi’ yaptığını iddia ederek, Türkiye’yi Yunan halkının gözünde küçük düşerek gündem yaratmaya çalışmıştır.186 Türk ve Yunan siyasetçileri karşı ülkeye yapılacak olan olumsuz beyanatların uzun yıllardır oluşturulan kimliklerle uyuşacağından dolayı, vatandaşları bakımından olumlu karşılanacağını düşünerek hareket etmişlerdir. Bu düşüncenin haricinde hareket edenlerde muhalefet ve medya bakımından zaman zaman eleştirilmiştir.

Yunanistan Ege’de devam eden birçok meseleyi sorun olarak görmemektedir. Ege’de Türkiye’nin bahsettiği sorunlar paketinden sadece kıta sahanlığını sorun olarak görmekte diğer anlaşmazlıklar hakkında tartışmaya bile girmek istememektedir. Ege’de var olan sorunların çözümüne yönelik Yunanistan’ın izlemiş olduğu yol bu tez kapsamında incelenen Kardak Krizinde izlenen yolla uyuşmaktadır. Aynen diğer sorunlar gibi Kardak Kayalıkları ile alakalı olarak da; Yunanistan, kayalıkların kendi sınırları içerisinde olduğunu iddia etmekte ve

183 _{Şükrü Sina Gürel, Tarihsel Boyutları İçinde Türk-Yunan İlişkileri(1821-1993), Ümit yay.,} Ankara, 1993, s11.

184 _{İdris Bal, a.g.e., s.243.}

185_{Barry Rubin, Günümüzde Türkiye’nin Dış Politikası, (Çev. Kemal Kirişçi), Boğaziçi Üniversitesi} yay., İstanbul, 2002, s. 124.

Türkiye’nin bu kayalıklar ile alakalı olarak Lozan’dan beri ilk kez tartışma konusu yaptığını söylemektedir. Bunu da kendi topraklarına yapılan bir çeşit saldırı gibi görmektedir. Yunanistan bu şekilde nitelendirdiği Kardak Kayalıkları ile alakalı olarak Türkiye ile müzakere yoluna gitmeyi istememekte onun yerine Uluslararası Adalet Divanına gidilmesini istemektedir. Yunanistan var olana sorunlara yönelik kendi getirmiş olduğu iddiaların doğruluğundan emin olduğundan, müzakere yollarını reddetmekte bunun yerine konunun Adalet Divanı vasıtası ile kesin olarak çözümlenebileceğini söylemektedir. Yunanistan’a göre iki devlet arasında olan anlaşmazlıklar hukuksal yoldan Adalet Divanı’nın önünde çözülmesi gereklidir. Bununla birlikte Yunanistan aradığı desteği kısa sürede AB’den bulmuştur ve AB dönem başkanlığı 26 Şubat 1996 tarihinde iki ülke arasında meydana gelen sınır krizinin Adalet Divanı’nda çözülmesi gerektiğini bildiren bir açıklama yapmıştır. Bunun ardından ABD’de bu açıklamaya paralel olarak bir açıklama yapmış ve Türkiye’nin Adalet Divanına başvurması gerektiğini belirtmiştir187.

Yunanistan’ın çeşitli şekillerde dile getirdiği uluslar arası çözüm yollarını reddeden Türkiye; Uluslar arası Adalet Divanı’nın vereceği kararın hukuki ve zorunlu bir karar olacağını ve bu yolun tarafların çıkarlarını uyuşturmak konusunda yetersiz kalacağını savunmakta ve Yunanistan’ın Ege sorunlarını “uluslar arasılaştırma” (veya “Avrupalılaştırma”) çabalarına karşı çıkmaktadır188. Türkiye Ege’ye ilişkin sorunların sadece hukuk kuralları kapsamında çözülemeyeceğini, Ege’nin sahip olduğu konum itibari ile müzakere yapılma zorunluluğunu vurgulamaktadır. Daha önceki bölümlerde de ifade edildiği gibi Yunanistan uluslar arası kamuoyunda her zaman kendini dinleyebilecek bir kitle bulmanın avantajına sahiptir. Yaşanan sorunların uluslar arası çözüm yolları ile çözülmesi yönünde ısrar ederken sahip olduğu bu avantajın kendisine yarayacağını düşünerek bu yönde direttiğinin söylemek yanlış bir yorum olmayacaktır.

187 _{Erdem Denk, Egemenliği Tartışmalı Adalar, Mülkiyetler Birliği Vakfı yay., Ankara, 1999, s.} 115.

188_{Alan Makovsky; Sabri Sayarı, Türkiye’nin Yeni Dünyası, Türk Dış Politikasının Değişen} Dinamikleri, Alfa yay., İstanbul, 2002, s. 186.

Yukarıdan da anlaşılabildiği gibi Yunanistan Ege’ye ilişkin bütün sorunlarda olduğu gibi, kendi iddiaların doğruluğundan emin olduğunu ama bu iddiaların aksi düşünülüyorsa, sorunun uluslararası hukuk ve anlaşmalarla çözümlenmesinden yana olduğunu belirtmektedir. Türkiye’nin önerdiği Ege Barış Planı’nda olduğu gibi diğer müzakere yollarını kabul etmemekte ve Türkiye’nin çağrılarına kulak asmayarak Türkiye ile müzakere masasına oturmayı kesinlikle reddetmektedir. Ayrıca Yunanistan Türkiye ile olan problemlerini AB’nin gündemine taşıyarak kendi tarafını kuvvetlendirmek istemektedir. Yunanistan, Türkiye’nin kendisi ile baş edebileceğini ancak AB ile baş edemeyeceğini düşünmektedir. Bunda ki sebep şüphesiz ki, adaylık süreci içersinde olan ülke konumundaki Türkiye’ye karşı, üye ülke olarak daha fazla söz hakkının olacağını öngörmesidir.

Tarafsız bir şekilde bakıldığında her iki devletinde meydana gelen sorunlarda haklı ve haksız olduğu taraflar bulunmaktadır. Çözümsüzlük nedenlerini kısaca özetlemek gerekirse; tarafların geçmişte meydana gelen olaylardan dolayı birbirlerine karşı önyargılı yaklaşmaları, yaşanan sorunların çözümü konusunda tarafların farklı yaklaşım getirmeleri ve karşılıklı olarak siyasetçilerin olumsuz etkileri olarak bu nedenler sıralanabilir. Tez içersinde bu sıralanan nedenlerden çeşitli konu başlıkları altında bahsedilmiştir. Her iki ülkede sadece kendi menfaatlerini düşündüğü sürece sorunların çözülebilmesi ya da çözümler yolunda adımların atılması mümkün gözükmemektedir. Bu çerçevede Türkiye’nin öne sürdüğü müzakere yoluna gitmek ve sorunları görüşerek çözmek sorunların çözümü yolunda önemli bir adım olacaktır. Ancak bu adımın atılması için Yunanistan’ın bu yolu denemeyi kabul etmesi gerekmektedir. Türkiye ve Yunanistan arasında Ege Denizi ve üzerinde yer alan adaları ilgilendiren pek çok sorun, buraya kadar anlatılmış olan konulardan da anlaşılabileceği gibi çözümsüz bir şekilde varlıklarını korumaktadırlar. Önceki bölümde aktarılan pek çok girişim de aslında çözüme katkıda bulunmayan, yalnızca iki ülke arasında diyalog kurmanın bile oldukça güç olduğunu gösteren, var olan karmaşık sorunlara çözüm bulmak adına, sadece bir temenni olmaktan öteye gidememiştir.