SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU
DİŞÇİLİK HİZMETLERİ BÖLÜMÜ DİŞ PROTEZ TEKNOLOJİSİ PROGRAMI
DPT102-SABİT PROTEZLER I
Dr. Öğr. Üyesi Necati KALELİ
Metal Altyapı Tasarımı
5. HAFTA
Çiğneme sırasında iskelet alt yapı üzerinde sıkışma, gerilme, makaslama ve eğilme kuvvetleri oluşur.
Metal alt yapı üzerindeki seramik materyali yalnızca tek yönde oluşan tork hareketini tolere edebilir.
Gövde ve dayanaklar arasında zayıf bağlantı alanlarında, metal alt yapı belirli bir kalınlıkta olmalıdır.
Metal alt yapı belirli oklüzal kuvvetlere dayanabilecek şekilde tasarlanmalıdır.
Metal Altyapı Statiği
Eğer metal alt yapı dizaynı hatalı ve duvar kalınlıkları yeterli değilse, ısıl işlemler metal alt yapıda distorsiyona neden olabilir ve bunun sonucunda uyumu bozulabilir.
Seramik sinterleme ve bunun arkasından soğuma aşamasında alt yapıya baskı kuvveti iletir.
Bu stresler altında alt yapı deformasyondan uygun dizaynı ile korunur.
Metal Altyapı Statiği
Isıl işlem çok ince metal alt yapılarda deformasyona neden olabilir.
Bu önemli problem fırınlama sırasında ve soğuma aşamasında metal ve seramik materyallerinin ısısal genleşme kat sayısı farklılıkları nedeni ile oluşan artık termal stres sonucunda marjinal uyumun bozulması şeklinde oluşabilir.
Metal Altyapı Statiği
Eğer alt yapı yeterince stabilse, seramikle tamamen kaplı bir kron yapımı mümkündür.
Eğer yeterli alan yoksa stres taşıyan alanlar metal yapılmalıdır.
Metal Altyapı Statiği
Bu bölgeler hem stabil olmalı hem de estetik gereksinimleri karşılamalıdır. Metal seramik restorasyonlarında fonksiyonel gereksinimler estetik gereksinimlerin önünde yer almalıdır.
KONNEKTÖR BÖLGELERİ
Geometri ve kesit alanının boyutu restorasyonun dayanıklılığını etkiler. İki dayanak arasındaki köprüde oluşan defleksiyon (dönme) bağlantı bölgesinin kesit geometrisine bağlıdır.
Köprüde görülebilecek defleksiyon dayanaklara çok yüksek stres iletimine neden olur.
Dayanaklar arasındaki mesafe arttıkça, köprü üzerinde oluşabilecek deformasyon riski de artar.
KONNEKTÖR BÖLGELERİ
Özellikle gelen yükün yönüne göre alt yapı kesit boyutunun yeterince genişletilmesi gerekmektedir. Posterior bölge için bağlantın yeterli yükseklikte olması önemlidir, bunun yanı sıra anterior bölgede bağlantı bölgesinin güçlendirilmesi için lingual yönde horizontal olarak güçlendirme yani genişletilme yapılmalıdır.
KONNEKTÖR BÖLGELERİ
x 2x 8x
Stabilite
Konektör kesit alanının yüksekliği deformasyona karşı koyma derecesini etkiler.
Yüksekliğin iki katına çıkartılması, deformasyon derecesini 8’de biri kadar azaltır.
Stabilite
Konektör kesit alanının yüksekliği deformasyona karşı koyma derecesini etkiler.
Yüksekliğin iki katına çıkartılması, deformasyon derecesini 8’de biri kadar azaltır.
Gerekli alana sahip olmayan köprü restorasyonlarında (interoklüzal mesafenin dar olması vb), bağlantı alanı minimum gereksinimleri karşılayacak şekilde yapılmalıdır.
Eğer biri diğerine göre iki kat uzunluğa sahip iki örneğe aynı miktarda deformasyon yükü uygulanırsa, kısa kurvatüre sahip olan uzuna göre dört kat daha dayanıklıdır.
Maksimum gerilme dayanıklılığı sadece defleksiyon miktarına değil, ilgili kurvatürede bağlıdır.
Alveolar kretle karşıt diş arasında yeterli mesafe varsa metal alt yapının tüm yüzeyi seramikle kaplanabilir.
Eğer alan sınırlı ise eksik olan yükseklik genişlikle kompanse edilmelidir. Bununla birlikte, genişliğin artırılması restorasyonun temizlenebilirliğini engeller. Eğer restorasyonun yüksekliğinin azaltılması gerekiyorsa, gerekli dayanıklılık bazı yüzeylerin metal olarak bitirilmesi ile sağlanabilir.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Görünmeyen bölgelerde metal bilezikler restorasyonun dayancını artırır.
Eğer ilave dayanç gerekli ise, restorasyonun lingual yüzeyi metal olarak bitirilebilir.
Eğer alan oldukça yetersizse, lingual yüze ilave olarak ikinci bir yüzde metal olarak bitirilmelidir. Üst çenede ikinci olarak oklüzal yüz tercih edilirken, al çenede oklüzal ya da bukkal yüz olabilir.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Kanin bölgesinde konektör alanlarına, vertikal ve horizontal streslere ilave olarak gerilme ve dönme stresleri gelmektedir. Bu nedenle kanin dişlerin bağlantı bölgeleri daha fazla güçlendirilmelidir.
Metal-seramik restorasyonlarda restorasyonun total kalınlığı 1.5- 2.0 mm olmalıdır.
Bu miktarın 1.2- 1.5 mm’si seramik materyali, 0.3 – 0.5 mm’si metal olmalıdır. Yüksek kuvvetlerin büyük kısmı metal ile karşılanmalıdır. Yani bu bölgelerde metal kalınlığı artırılabilir.
Metal ile seramik arasındaki bağlantının her bölgede homojen olması metal-seramik restorasyonun dayancını artırırken, aynı zamanda seramik materyalinin kırılmasını da engeller. Bu bağlantının iyi olabilmesi için metal kalınlığı her bölgede 0.3 – 0.5 mm olmalıdır.
Uygulanan kuvvet restorasyonun üst kısmında baskı stresi oluştururken, alt kısmında germe stresi oluşur. Seramiğin basma dayancı, germe dayancından daha yüksektir. Eğer germe stresi germe dayancını aşarsa, kırık oluşturabilecek çatlaklar gelişir.
ISISAL GENLEŞME KATSAYISI (IGK)
Isısal genleşme kat sayısı materyalin belirli bir ısı altında boyutsal değişim ölçüsüdür. IGK olası metal- seramik kombinasyonu elde edebilmek için bir ölçüttür.
Kural olarak seramik materyalinin IGK metalinkinden daha düşük olmalıdır. Böylece seramik basınç stresi altında kalır.
Seramik ile metal alaşımı 25-500°C ya da 20-600°C arasında, iki materyal bağlantısındaki stresi minimum tutmak için benzer IGK’na sahip olmalıdır. Alaşım seramiğe göre 1x 10-6 cm/
°C olmalıdır. Bu fark soğuma sırasında metalde germe stresleri, seramikte baskı kuvvetleri oluşturur.
ISIYA KARŞI DİRENÇ
Isıya karşı direnç ısı altında materyalin şeklinin korunması olarak açıklanabilir. Fırınlama sırasında metal ısı altında sag oluşmadan ısıya karşı direnç oluşturmalıdır.
Bu özellikle uzun köprülerde önemlidir. Bu nedenle katı hali seramiğin fırınlanma ısısından 100°C daha yüksek olan metal seçilmelidir.
Isı: Alaşımın katı hali için gerekli ısı mümkün olduğunca fırınlanma ve erime derecesinden uzak olmalıdır.
Isıl işlemin süresi: Isıl işlemin süresi arttıkça, distorsiyon riski de o derece artar.
Oksit fırınlaması: Bütün fırınlamalarda dayanak dişler destek pinler kullanılarak desteklenmelidir.
Fırın kalibrasyonu: Seramik fırını istenilen ısının uygulanabilmesi için kalibre edilmelidir.
PREPARASYON MİKTARI
Minimum preparasyon miktarı santral bölgede 1.2-1.3 mm ve insizal bölgede 1.5-1.6 mm’dir.
Eğer konvansiyonel simantasyon uygula-nacaksa, prepare edilen dişin son hali yükseklik olarak minimum 3 mm ve konverjans açısı yaklaşık 6° olmalıdır.
Genellikle metal-seramik restorasyonlar için fazla alan tercih edilmektedir.
Eğer gerekli olan minimum alan dahi elde edilemiyorsa, metal-seramik restorasyon yapımı kontraendikedir.
MARJİNAL KENAR
Kron marjinin fizyolojik dizaynı için aşağıdaki gereksinimler uygulanmalıdır:
*Preparasyon marjini ile yumuşak bir uyum içerisinde olmalıdır.
*Çiğneme streslerinin etkilerine daya-nabilecek yapıda olmalıdır.
*Daimi olarak şeklini korumalıdır.
*Prepare edilen dişe yumuşak bir geçiş yapmalıdır.
-Gingival sulkusa uzanmalıdır.
Restorasyonun kron marjini öyle dizayn edilmelidir ki, marjinal bölgede doğal dişin konturuna uygun devam edebilmelidir.
Over ya da underkonturlu marjinden periodontal dokulara zarar verebilmeleri nedeni ile kaçınılmalıdır.
Kusursuz marjin yapımı zorunludur.
FONKSİYONEL METAL ALTYAPI
Metal alt yapının dizaynı seramiğin uygulaması açısından son derece önemlidir.
Metal alt yapının fonksiyonel ve yapısal sağlamlığı metal-seramik restorasyonun başarısını direkt olarak etkiler.
Alt yapı seramik materyaline yeterli alan oluşturacak şekilde hazırlanmalıdır. İstenilen rengin elde edilmesi için seramik kalınlığı 0.8 mm’nin altına düşmemeli ve 2 mm’den kalın olmamalıdır.
Marjinal bölgede bu kalınlık overkontur riski nedeni ile oluşturulamıyorsa, opak kesinlikle 0.25 mm kalınlıkta seramik ile kaplanmalıdır. Tek kronlar için metal alt yapının kalınlığı bitmiş halde en az 0.3 mm, dayanak dişler için 0.5 mm olmalıdır.
Seramik ile metalin birleştiği alanlar kesinlikle kontakt ve kayma alanlarında olmamalıdır (minimum 2 mm)
FONKSİYONEL METAL ALTYAPI
FONKSİYONEL METAL ALTYAPI
Geçiş alanı:
Opak tabakası expoze olmamalıdır,
Metal alt yapı ile seramik arasındaki açı 90 derece olmalıdır, Geçiş alanı konveks şekilde hazırlanmalıdır,
Yumuşak bir geçiş alanı optimum yüzeye ihtiyaç duyar ve polisaj ve temizleme ile desteklenir
FONKSİYONEL METAL ALTYAPI
Metal alt yapı yüzeyinde keskin sivri kenar ve köşelerden kaçınılmalı mümkün olduğunca yuvarlatılmış yüzey kullanılmalıdır
Alt yapı prepare edilmiş diş şeklini yansıtmalıdır. İnsizal ve oklüzal desteği sağlayacak biçimde kontur verilmelidir. Insizal, kusp ve fissur alanlarında gerekli ve orantılı
tabaka kalınlığı elde edilmelidir. Böylece çiğneme kuvvetleri sırasında uygulanan kuvvetlere alt yapıya büyük oranda iletilir, yalnızca seramik karşılamaz.
Köprü gövdeleri doğal dişerin orijinal şekillerini yansıtmalıdır.
Yapımları sırasında hijyenik, fonksiyonel ve estetik gereksinimler göz önünde bulundurulmalıdır.
Uzun süre başarısı için kişisel bakım ve koruyucu bakım yöntemleri temel vazgeçilmezlerdir.
KÖPRÜ GÖVDELERİ
Modifiye Ridge Lap Ovoid
Labial ve bukkal yüzeyler doğal dişe benzerdir. Lingual yüzeyde oluşturulan konveks yüzey alveolar sırtın orta kısmında sonlanır. Yüksek estetik kalitesi verir. Konveks yapı ile kendi kendine temizlenebilme özelliği oluşur.
Hijyenik gövde: Estetik ve fonetik gereksinimlerin önemli olmadığı alanda kullanılabilen gövde şeklidir.
Saddle gövde: Gövde tamamıyla doğal dişin konturlarına sahiptir. Yüksek estetik kalite ve dil için uygun yüzey oluşur ancak kendi kendine temizlenebilirliği yoktur.
Konik gövde
KÖPRÜ GÖVDELERİ
KÖPRÜ PROTEZLERDE PROKSİMAL TEMAS ALANLARI
Sağlam ve hijyenik bir restorasyon için diğer alanlarda olduğu gibi proksimal alanların da temizlenebilir, çiğneme kuvvetlerine dayanıklı ve doğal dişler ile yumuşak bir geçişe izin verecek şekilde hazırlanması gerekmektedir.
Alt yapıda bağlantı alanları oklüzal yüzeye kadar uzatılabilir.
Bu tip bağlantı ile periodonsiyum da korunabilir.
Periodonsiyuma bakan yüzeyde bağlantı bölgesinin şekli V yerine U şeklinde hazırlanmalıdır.
ESTETİK AÇIDAN ALTYAPI TASARIMI
Alt yapı hazırlanması sırasında veneer seramiğin ışık geçirgenliği de her zaman göz önünde bulundurulmalıdır. Restorasyonun estetik gereksinimleri direkt olarak seramikle kaplanan materyalin kalınlığı ile ilişkilidir.
Restorasyonun insizalinde, mesial ve distalinde translusensi isteniliyorsa, statik olarak doğru bir şekilde azaltılmış alt yapı hazırlanmalıdır. Ancak metal-seramik restorasyonlarda statik gereksinimler ve estetik gereksinimler dengede olmalıdır.
Translusent bir restorasyon elde etmek amacı ile temas alanları mümkün olduğunca lingual yüzeylere taşınmalıdır.
Metal-seramik restorasyonlarda ışık opak ve metal alt yapı nedeni ile yansır. Kırılma açısına bağlı olarak proksimal alanlarda gölgeler oluşur. Bu gölgeler metal alt yapının optimum olarak küçültülmesi ile azaltılabilir. Böylece ışık daha düşük ya da alçak derecede yansıyacaktır.
ESTETİK AÇIDAN ALTYAPI TASARIMI
Dr. Öğr. Üyesi Necati KALELİ
