T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) GIDA TEKNOLOJİSİ YEŞİL ÇAYDA TASNİF

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP

(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

GIDA TEKNOLOJİSİ

YEŞİL ÇAYDA TASNİF

ANKARA 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

AÇIKLAMALAR ...ii

GİRİŞ ... 1

ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ... 3

1. Çayı Midiltondan (Çöp Ayırma Eleği) Geçirme ... 3

1.1. Çöp Ayırma Eleğinin Görevi Ve Çalışma Şekli ... 4

1.2. Çöp Ayırma Eleğinin Kısımları ... 5

1.3. Çayı Pakkadan (Elekten) Geçirmek ... 5

1.3.1. Yeşil Çay Eleğinin Görevi Ve Çalışma Şekli... 6

1.3.2. Kuru Çay Eleğinin Kısımları ... 6

UYGULAMA FAALİYETİ ... 7

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ... 8

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ... 11

2. Çayı Sınıflarına Ayırma ... 11

2.1. Çayı Eleklerde Sınıflandırılması ... 13

2.2. Sınıflandırılmış Çayın Haznelere Sevki... 14

2.3. Nevilerine Ayrılmış Çayı Çuvallamak... 14

2.3.1. Sınıflandırılmış Çayı Uygun Şekilde Çuvallama... 15

2.3.2. Çuvalları İşaretleyerek Depoya Sevk Etme ... 15

UYGULAMA FAALİYETİ ... 17

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ... 19

MODÜL DEĞERLENDİRME ... 23

CEVAP ANAHTARI... 26

KAYNAKÇA... 27

İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR

KOD 541GI0113

ALAN Gıda Teknolojisi

DAL / MESLEK Çay Üretimi ve İşleme / Çay Üreticisi ve Operatörü MODÜLÜN ADI Yeşil Çayda Tasnif

MODÜLÜN TANIMI

Bu modül, yeşil çayın eleklerden geçirilerek nevilerine ayrıldığı işlemi yapma yeterliliğinin kazandırıldığı öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞUL Yoktur

YETERLİK Gerekli donanımı kullanarak kurutulmuş yeşil çay yapraklarını standartlara uygun tasnif edebileceksiniz.

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç

Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında, kurutulmuş yeşil çay yapraklarını tekniğine uygun tasnif edebileceksiniz..

Amaçlar:

1-Tekniğine uygun olarak yeşil çayı eleklerden geçirebileceksiniz.

2-Tekniğine uygun şekilde yeşilçayı sınıflandırarak tasnif yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Üretim Atölyesi:

Tasnif makinesi, taşıyıcı bantlar, helezon yaylar, keçe, lif tutucuları, çeşitli kürekler, süpürge, çuval

Sınıf

Teknoloji sınıfı, kütüphane, internet.

ÖLÇME VE

DEĞERLENDİRME

Modül için de yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.

Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı uygulayarak modül ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

Çay üretimi ve işleme bölgesel üretime dayalı gelişim gösteren bir daldır.

Modül sonunda yeşil çay üretiminde önemli bir işlem olan yeşil çayın eleklerden geçirilerek nevilerine ayırma işlemleri uygulama becerisine sahip olabileceksiniz

Severek gelmiş olduğunuz bölümünüzde başarılı olacağınıza ve bu başarınız sayesinde rekabet gücümüzün artacağını, daha kaliteli ürünler üretebileceğinizi biliyoruz. Ülkemizin bizlerden beklediği de budur. Sizlerin başarı ve mutluluğu, bizlerin ve ülkemizin başarısıdır.

Modülün sizlere gerekli bilgi ve beceriyi sunacağını inanıyor, başarılar diliyoruz

GİRİŞ

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Bu faaliyette verilen teorik ve pratik bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında yeşil çay yapraklarını tekniğine uygun şekilde eleklerden geçirebileceksiniz.

.

 Bölgenizde bulunan çay fabrikalarını ziyaret ederek elekler ve çeşitleri hakkında araştırma yapınız.

 Ayrıca okulunuzun kütüphanesinden ve İnternet üzerinden gerekli çalışmaları yaparak rapor haline getiriniz.

 Hazırlamış olduğunuz raporu sınıf arkadaşlarınıza sununuz.

1. ÇAYI MİDİLTONDAN (ÇÖP AYIRMA ELEĞİ) GEÇİRME

Çayın ayrılıp derecelendirilmesinde kullanılan eleme makinelerinde eleme mekanizması, bir eksantrik veya krank aracılığıyla ileri geri sallanma hareketi yapan yatay konumdaki elek tablalarıyla gerçekleştirilir. Birkaç kranka yataklandırılarak yatay konumda devreden tipler de vardır. Bir kısım eleme makineleri 2.057 mm (8 mesh)'lik elek üstte ve 0.632 mm [24 mesh)'lik elek altta olmak üzere iki katlı olup yatay konumda dakikada 260 titreşimle çalışır. Bir kısım eleme makinelerinde yatay elek tablaları kranka yataklanmış olarak dönme hareketi yapar ve sıra i!e 2.057, 1.676, 1.405, 1.204 ve 0.632 mm (8, 10, 12, 14 ve 24 mesh)'lik elek kademelerine sahiptir. Bir kısım eleme makineleri da ileri geri titre- şimle çalışır ve bu makinelerde sıra ile 2.057, 1.676, 1.405, 1.204, 0.776, 0.500 ve 0.388 mm [8, 10, 12, 14, 20, 30 ve 30 mesh)'lik elek kademeleri bulunur.

Resim 1.1: Çöp ayırma eleği (midilton)

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

AMAÇ

ARAŞTIRMA

1.1. Çöp Ayırma Eleğinin Görevi Ve Çalışma Şekli

Midiltonun görevi fırın altından gelen yarı mamul kuru çayın çöp ve kaba kısımlarını ayırıp ince kısımlarının kuru çay eleğine akmasını sağlamaktır. İlk grup midiltonlar fabrika kapasitesine göre 2,3 ve 4 adet olmaktadır. Bu midiltonların üzerine ayrıca çöp ve lif levhalar koyulmaktadır. Kaliteli çay alabilmek için midilton gözlerinde yaklaşık 5 mm delikli levhalar kullanılmalıdır.

Resim1.2:Çöp ayırma eleğinin kısımları (midilton) Resim 1.3:Çöp ayırma eleğinin volanı Midilton'un bakım-onarım ve işletilmesinde aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir;

 Midilton kısa ve uzun çelik makas ayaklarının bakımları yapılmalıdır,

 Krank yatakları ve biyel kollarının bakımlarının yapılması. Aşınan ya da hasar gören prinç yatakların onarılması ya da onarımı yapılamayanların değiştirilmelidir,

 Krank kol yataklarının yağlamaları sık sık yapılmalı ve bu iş için gerekli gresörlüklerin mevcut olup olmadığı kontrolüne dikkat edilmelidır,

 Delikli alüminyum levhaların ve altlarındaki olukların onarımı yapılmalıdır.

 Alüminyum levhanın düzgünlüğü kontrol edilmeli gerekirse düzeltmeler yapılmalıdır.

Şekil 1.1: Çöp ayırma eleğinin görünüşü (midilton)

1.2. Çöp Ayırma Eleğinin Kısımları

Şekil 1.2: Çöp ayırma eleğinin kısımları (midilton) Kısımları

1-Üst kasa 6-Küçük ayak yayı

2-Üst delikli alüminyum levha 7-Büyük ayak yayı

3-Alt kasa 8-Krank

4-Alt delikli alüminyum levha 9-Motor tahrik sistemi 5-Çay akma oluğu

1.3. Çayı Pakkadan (Elekten) Geçirmek

Midilton eleklerinden elendikten sonra 8–10–12–20–30 nulu pakka eleğinden elenir.

Pakka eleğinin 1 ve 2 numarasından alınan çaylar ve 30 nulu elekten geçen toz çaylar standart kilolarında tartılıp bez torba-polietilen torba ikili paketleme malzemesi ile paketlenerek etiketlenip ambara alınır. Diğer eleklerden alınan çaylar, ayrı ayrı winnowerdan geçirilerek özgül ağırlık esasına göre tasnif edilir.

Şekil 1.5 te kuru çay eleği perspektif olarak gösterilmektedir. Burada numaralı çayların ayrışmasını sağlayan elek gözleri komple hareket eden elek kasasına arkadan öne doğru yerleştirilerek monte edilir. Beş adet elek gözü bulunmaktadır. Bu elek gözlerinin ön tarafında sınıflandırılmış çayların akışını sağlayan oluklar bulunmaktadır.

Resim 1.4: Pakkadan çayın nevilerine ayrılışı Resim1.5: Pakkada elek dizilişi (önden görünüm)

1.3.1. Yeşil Çay Eleğinin Görevi Ve Çalışma Şekli

Tasnif elekleri (pakkalar) beş kademeli ve her kademesinde farklı açıklık ölçülerinde elek teli bulunan bir makinedan ibaret olup bu makinelerden çıkan kuru çaylar altı ayrı neviye ayrılarak torbalanır.

Pakkalarda kullanılan elek telleri ve açıklık oranları aşağıya çıkarılmıştır.

Elek Tel 25.4 mm deki Tel Açıklığı Açıklık toleransı Nom. Tel

Nu Delik Sayısı (mm) ( -+ mm) Çapı (mm)

8 8 2.36 0.025 0.75

10 9 2.00 0.023 0.75

12 10 1.70 0.020 0.75

20 20 0.85 0.0127 0.45

30 28 0.60 0.0101 0.30

Pakkanın bakım-onarım ve işletilmesinde aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.

 Pakka kasasının onarımı yapılıp dengeli balansında çalışması sağlanmalıdır.

 Pakka gözlerinin sırası uygun olacak, her gözün arkasına görünen yerine numarası yazılmalıdır.,

 Krank, biyel kolları ve yatakların bakımları yapılıp ve vuruntusuz çalışması sağlanmalıdır.

1.3.2. Kuru Çay Eleğinin Kısımları

Şekil 1.3: Kuru çay eleği (pakka) Kısımları

1-Gövde (ayak) 2-Kasa

3-Elek gözleri ( 5 adet) 4-Kuru çay haznesi 5-Numaralı çay olukları 6-Numaralı elek telleri 7-Motor ve tambur sehpası 8-Eksantrik tambur 9-Motor 10-Kasa bağlantı kolları

UYGULAMA FAALİYETİ

Fırından çıkan 100 kg yeşil çayı tasnife alınız.

Kullanılacak Araç Gereçler:

 Çay fabrikası veya çay imalatı atölyesi

 100 kg yarı mamul çay

 Çöp ayırma eleği (midilton)

 Kuru çay eleği (pakka)

 Kırıcılar

 Tamburlar

İşlem Basamakları Öneriler

 Helezondan yeşil çayın tamamen ayrıştırılamamış çöp ve liflerden arındırmak için çöp ayırma eleğine sevk ediniz.

 İş önlüğü giyiniz.

 Maske kullanınız.

 Kayış ve kasnaklardan korununuz.

 Çöp ve çayın birbirine karışmasını engelleyiniz.

 Eleğin titreşimini sağlayınız.

 Fazlalık yağlamanın tehlikesine dikkat ediniz.

 Titreşimi kontrol ederek lif tutucuların lifi alıp almadığını kontrol ederek ayarını yapınız.

 Yağın yerlerde kaymaya neden olacağını unutmayınız.

 Hijyen kurallarına dikkat ediniz.

 Yeşil çayı çöp ayırma eleklerinden geçiriniz.

 Elek tellerinin yırtık olmamasına dikkat ediniz.

 Pakka elekleri sırasına dikkat ediniz.

 Eleklerin yuvalarına tam oturmasını sağlayınız.

 Yeşil çayı çöpten arındırınız.  Çöp ve liflerin çayın kalitesini etkilediğini unutmayınız.

UYGULAMA FAALİYETİ

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

A. ÖLÇME SORULARI

Aşağıdaki şıklardan doğru olanını işaretleyiniz.

1. Kıvırmada kırılmayan çayların kurutmadan geçtikten sonra kırılmasını sağlayan işlem hangisidir?

A) Rotervan B) Kırıcı C) Elek D) Tasnif

2. Aşağıdakilerden hangisi kuru çay kırıcılarının kısımlarından değildir?

A) Kırıcı

B) Bant tamburu C) Kasa

D) Role

3. Çayın ayrılıp derecelendirilmesinde kullanılan eleme makinelerinde eleme mekanizmasının çalışma prensibi nasıldır?

A) Dişli tertibatlı B) Eksantrik-krank C) Redüktör D) Hepsi

4. Fırın altından gelen yarı mamul kuru çayın çöp ve kaba kısımlarını ayırıp ince kısımlarının kuru çay eleğine akmasını sağlayan makine hangisidir?

A) Çöp ayırma eleği (midilton) B) Kuru çay eleği (pakka) C) Kırıcı

D) Taşıyıcı bant

5. Kaliteli çay alabilmek için çöp ayırma eleği (midilton )gözlerinde yaklaşık kaç mm delikli levhalar kullanılmalıdır?

A) 9

B) 8

C) 5

D) 2

6. Kuru çay eleğinde (pakka) kaç adet elek gözü bulunmalıdır?

A) 13

B) 2

C) 10

D) 5

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

7. Hangi makinelerden çıkan kuru çaylar altı ayrı neviye ayrılarak torbalanır?

A) Kurutma B) Kıvırma

C) Çöp ayırma eleği (midilton) D) Kuru çay eleği (pakka)

8. Aşağıdakilerden hangisi kuru çay eleğinde (pakka)kullanılan elek tellerinden değildir?

A) 8

B) 30

C) 50

D) 12

9. Kuru çay eleğinde (pakka) numaralı çayların ayrışmasını sağlayan nedir?

A) Elek gözleri B) Eksantrik C) Krank D) Dişli

10. Aşağıdakilerden hangisi kuru çay eleğinin (pakka) kısımlarından değildir?

A) Elek gözleri (5 adet) B) Tamburlar

C) Numaralı çay olukları D) Numaralı elek telleri

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları tekrar ediniz.

Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz uygulamalı teste geçiniz.

B. UYGULAMALI TEST

Kırıcılardan ve eleklerden geçen 100 kg yeşil çay yaprağının kalite kontrol işlemlerini yapınız. Yaptığınız uygulamayı aşağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz

Değerlendirme Ölçütleri

Helezondan yeşil çayın tamamen ayrıştırılamamış çöp ve liflerden arındırmak için çöp ayırma eleğine sevk edebildiniz mi?

Eleğin titreşimini sağlayabildiniz mi?

Yeşil çayı çöp ayırma eleklerinden geçirebildiniz mi?

Yeşil çayı çöpten arındırabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Seçeneklerinizin hepsi EVET ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. Cevabı HAYIR olan işlemleri tekrar deneyiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında yeşil çayı tekniğine uygun olarak sınıflandırıp nevilerine ayırarak çuvallayabileceksiniz.

 Bölgenizde bulunan çay fabrikalarını ziyaret ederek yeşil çayın sınıflandırılıp nevilerine ayrılarak çuvallama işlemi ve yapılışı hakkında bilgi alınız.

 Ayrıca okulunuzun kütüphanesinden ve İnternet üzerinden gerekli çalışmaları yaparak rapor haline getiriniz.

 Hazırlamış olduğunuz raporu sınıfta arkadaşlarınıza sununuz.



2. ÇAYI SINIFLARINA AYIRMA

Ara çay durumunda depolanmış olan tasnifsiz çaylar, önce döner kurutucularda 80–90

°C sıcaklıkta ısıtılır. Isıtılan çaylar, lif tutuculardan geçirilerek 5–7 elek numaralı midilton eleklerinden elendikten sonra 8–10–12–

20–30 nulu pakka eleğinden elenir.

Pakka eleğinin 1 ve 2 numarasından alınan çaylar ve 30 nulu elekten geçen toz çaylar standart kilolarında tartılıp kraft torba (içerisi naylonlu kâğıt torba) ile paketlenerek etiketlenip ambara alınır. Diğer eleklerden alınan çaylar, ayrı ayrı winnowerdan geçirilerek özgül ağırlık esasına göre tasnif edilir.

Midilton eleğinin ağzından akan kaba çaylar, kesicide kesilip lif tutuculardan geçirilerek sisteme dahil edilir.

Resim 2.1: Çeşitli yeşil çay nevilerinin görünüşü

Çin yeşil çayları, yaprağın yaşına ve işlenmiş yaprağın stiline ve şekline göre sınıflandırılırlar. Bunlar Gunpowder, Imperial, Young Hyson, Hyson, Twankay, Hyson Skin veya Dust stillerinde üretilirler. Bu stil veya şekil kategorilerinin her biri farklı alt sınıflar içerir. Örneğin Gunpowder toplu iğne başı büyüklüğünden yaprak büyüklüğüne kadar

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

AMAÇ

ARAŞTIRMA

sınıflandırılır ve daha sonra da Extra, birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci ve sıradan Gunpowder olmak üzere alt gruba ayrılırlar.

JAPON YEŞİL ÇAYLARI

 Gyokuro, Matcha, Sencha, Bancha, Houjicha, Genmaicha’dır.

ÇİN YEŞİL ÇAYLARI

 Gunpowder, Chunmee, Young Hyson, Sowmee, Fungmee’dır.

Resim 2.2: Çeşitli Çin yeşil çay nevilerinin görünüşü

Aracha durumunda depolanarak saklanan çaylar, imalatın kesildiği ara dönemlerde tasnife tabi tutulmak üzere önce döner kurutucularda 30 – 35 dakika süreyle ve 80 – 90^oC sıcaklıkta ısıtılır.

Drying { Isıtma }

(80 – 90 ^oC Sıcaklık; 30 – 35 dak)

 Lif Tutucu



Stock Extractor { Midilton }

{ ( 7 – 6 ) , ( 6 – 5 ) , ( 5 – 4 ) nulu elek gözlerinden geçirilir. }



Cutter { Kesme }

{ ( 7 – 6 ) nulu eleğin üzerinde kalanlar 6 mm ’ye kadar inceltilir. }

 Winnower (Granül çaylar ayrılır.)

 Pakka

 Paketleme

Lif tutucudan geçirilen çaylar , ( 7 – 6 ) , ( 6 – 5 ) ve ( 5 – 4 ) nulu midilton eleklerinden geçirilerek, 7 nulu eleğin üzerinde kalan çaylar cutter ( kesici ) yardımı ile kesilip tekrar elenmiştir. Midilton eleklerinde elenen çaylar, winnowerden geçirilerek özgül ağırlıklarına göre tasnif edilmiştir. Burada granül çaylar winnowerin ilk iki gözünden akmıştır. Diğer çaylar pakka eleğinden elenerek tasnifleri tamamlanıp torbalanmıştır.

Resim 2.3: Çeşitli yeşil çay nevilerinin görünüşü

Türkiye’de genel özellikleri aynı olmasına karşın farklı özel sektörlerde farklı isimlerde sınıflandırılma olmaktadır. Biz burada bilgilendirme açısından Türk çay sanayinin öncü ve en büyük kuruluşu olan ÇAYKUR’ UN kabul etmiş olduğu ve uyguladığı sınıflandırmayı aldık.

2.1. Çayı Eleklerde Sınıflandırılması

Yeşil çayın birçok sınıflandırılmalarının yanı sıra, Çin yeşil çay üretimine uygun bir metot kullanılan Türkiye'de sınıflandırılma şekillerinden bir tanesi aşağıdaki şekilde olmuştur.

SPL Gun Powder Gun Powder I Gun Powder II SPL Chun Mee Chun Mee I

Özel Barut Barut I Barut II Ekstra Kaş Kaş I

Chun Mee II Chun Mee III Chun Mee IV Sow Mee Young Hyson

Kaş II Kaş III Kaş IV Tohum

Genç Çin Y.Çayı

2.2. Sınıflandırılmış Çayın Haznelere Sevki

Üst kademeden alt kademeye düşüp ondan altına inmeyecek kalınlıkta olan çayların eleğin kafasındaki ayrı ayrı oluklardan bölünmüş bandın ayrı ayrı bölümlerine akmasıyla ayrı ayrı haznelere gönderilir.

2.3. Nevilerine Ayrılmış Çayı Çuvallamak

Altı dereceye ayrılan çaylar ayrı ayrı torbalanır. Çayların derece isimleri ile her bir dereceden torbalara koyulan çay miktarları aşağıda gösterilmiştir.Derecelendirilen ve torbalanan çaylar derecelerine ve tarihlerine göre depolanır.

Resim 2.4: Çayın nevilerine göre torbalanması

Tasnifli yeşil çay nevilerinin nevi adları, üretim amaçlan ve standart torba ağırlıkları şu şekildedir:

NEVİ ADI ÜRETİM AMACI AĞIRLIĞI (kg )

STANDART TORBA AGIRLIĞI (kg)

Turkuaz Granül 26

Kardelen 1 Teabag 27

Kardelen 2 Teabag 25

Antik Yeşil 1 Demlik Poşet 15

Antik Yeşil 2 Demlik Poşet 20

Toz Çay İnstant Tablet 32

2004 yılı yeşil çay üretimi ve üretimdeki % payları

2.3.1. Sınıflandırılmış Çayı Uygun Şekilde Çuvallama

Tasnif edilen yeşil çaylar, standart torba ağırlıklarında tartılıp kraft torba paketleme malzemesi ile paketlenip etiketlenerek ambara alınır.

Resim 2.5: Çayın kraft torba ile torbalanması Resim 2.6: Torbalanmış çayın depolanması

2.3.2. Çuvalları İşaretleyerek Depoya Sevk Etme

Altı dereceye ayrılan yeşil çaylar ayrı ayrı torbalanır. Çayların derece isimleri ile her bir dereceden torbalara koyulan çay miktarları turkuaz 26 kg, kardelen 1. 27 kg, kardelen 2.

25 kg, antik yeşil 1. 15 kg, antik yeşil 2. 20 kg, toz çay 32 kg, net olarak standart hale getirildikten sonra paketleme tesislerine gönderilmek üzere kuru çay ambarlarına alınır.

Derecelendirilen ve torbalanan çaylar derecelerine ve tarihlerine göre depolanır.

Torbalar içerisinde depoya koyulan derecelendirilmiş çaylar paketleme fabrikalarına gönderilir ya da gereksinme olduğu zamanlar fabrikada elle paketlenir.

Resim 2.7:Tartmada kullanılan terazi Resim 2.8: Torbanın ağzının dikilmesi NEVİLER Miktar ( kg ) Üretimdeki % Payı

Turkuaz 5.954 4.18

Kardelen I 4.833 3.39

Kardelen II 30.950 21.74

Antik Yeşil I 24.585 17.27

Antik Yeşil II 69.820 49.04

Dust 6.232 4.38

Toplam 142.374 100.00

Resim 2.9: Torbanın ağzının dikilmesi Resim 2.10: Otomatik dikme işlemi

Resim 2.11: Standart çay torbası

Resim 2.12: Nevilerine ayrılmış çayın Resim 2.13:Örnek depolama depolama işlemi

UYGULAMA FAALİYETİ

100 kg yeşil çayı tasnif ederek nevilerine ayırınız.

Kullanılacak Araç Gereçler

 Çay fabrikası veya çay imalatı atölyesi

 Helezonlar

 Tamburlar

 Titreşim ruloları

 Elekler (midilton ve paka)

 Terazi

 Bant Sistemi

İşlem Basamakları Öneriler

 Çöp ve liften ayrıştırılan kuru çayı sınıflandırınız.

 İş önlüğü giyiniz.

 Galoş ve maske takınız.

 Çay eleklerinin titreşimini sağlayınız.

Titreştirme esnasında dökülen çayların olmamasına dikkat edin.

 Torbaların temiz olmasına dikkat ediniz.

 Tıkanan elek gözeneklerini açılmasını

sağlayınız.  Elek gözeneklerini temiz tutunuz.

UYGULAMA FAALİYETİ

 Sınıflandırılan kuru çayın ayrıştırabilmesini sağlayınız.

 Nevilerine ayrılan çayı ayrı ayrı istifleyiniz.

 Her neviyi standart kilosunda tartınız

 Eğer karıştırılırsa paketlemede kalite düşüklüğü olur.

 Torbaların yırtık olmamasına dikkat ediniz.

 Etiklemeyi yaparken dikkatli olun.

 Ayrıştırılan çayın derecelendirilmesini sağlayınız.

 Ayrıştırılan çayı derecelendiriniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetine dönerek işlemi tekrar ediniz. Modül ile kazandığınız bilgi ve becerileri aşağıdaki soruları cevapla yararak belirleyiniz.

A.OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru şıkkı seçerek değerlendiriniz.

1. Derecelendirilen ve torbalanan çaylar hangi kıstaslara göre depolanır?

A) Derecelerine ve tarihlerine B) İmalat sırasına göre C) Rasgele

D) Kilolarına göre

2. Depoya konulan derecelendirilmiş çaylar nereye gönderilir?

A) Pazarlamaya B) Bayilere C) Tüketiciye

D) Paketleme fabrikalarına

3. Yeşil çayların önceden belirlenen standart elek tellerinden geçirilerek özgül ağırlık esasına göre ayrılma işlemi hangisidir?

A) Fiyat B) Tasnif C) Hepsi D) Elek

4. Ürün izlenebilinirliğini sağlamak üzere iki torba arasına konan etikette hangi bilgiler bulunmaz?

A) Üretim tarihi B) Saati

C) Fiyatı D) Nevisini

5. 30 numara tasnif eleğinin altında kalan çay nasıl isimlendirilir?

A) Turkuaz B) Kardelen 1 C) Antik yeşil 2 D) Toz çay

6. Çin yeşil çayları hangi esasa göre sınıflandırılır?

A) Yaprağın yaşı ve işlenmiş yaprağın stiline B) Üretim şekline

C) Fabrikaya

D) Çaylık alanı bölgeye

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

7. Üretilen çaylar kraft torbalarda ambalajlanıp torbalanmasının amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çayı dış etkenlerden(koku, nem vb) korumak B) Daha güzel görünüm sağlamak

C) Ambalajla fiyatını artırmak D) Taşınmasını kolaylaştırmak

8. Tasnifsiz yeşil çaylar hangi tip kurutucularda ısıtılır?

A) Mikrodalga fırınlarda B) Havalandırmalı kurutucular C) Döner kurutucular

D) Ev tipi fırın

9. Yeşil çaylar çoğunlukla hangi kriteri esas alınarak sınıflandırılıp satılır?

A) Elek gözleri

B) Yaprak veya partikül büyüklüğü C) Fiyat

D) Tat

10. Demlik poşeti olarak üretilen yeşil çaylar hangi isimleri alır?

A) Turkuaz B) Antik yeşil 1–2 C) Toz çay D) Kardelen 1–2

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları tekrar ediniz.

Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz uygulamalı teste geçiniz.

B. UYGULAMALI TEST

Alınan 100 kg yeşil çayı eleklerden geçirip sınıflandırarak nevilerine tasnif ederek nevilerine ayırınız. Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmaları kendiniz ya da arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

Çöp ve liften ayrıştırılan kuru çayı sınıflandırabildiniz mi?

Çay eleklerinin titreşimini sağlayabildiniz mi?

Tıkanan elek gözeneklerini açabildiniz mi?

Sınıflandırılan kuru çayı ayrıştırabildiniz mi?

Ayrıştırılan çayı derecelendirebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Seçeneklerinizin hepsi EVET ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. Cevabı HAYIR olan işlemleri tekrar deneyiniz.

B. UYGULAMALI TEST

Yeşil çayı kırıcılardan ve eleklerden geçirme işlemlerini, yeşil çayı nevilerine ayırıp çuvallama işlemini ve kalite kontrol işlemlerini uygulayınız. Yaptığınız işlemleri değerlendirme tablosu ile kontrol ediniz.

Değerlendirme Ölçeği Evet Hayır

A.Çalışma ortamını faaliyete hazır duruma getirdiniz mi?

B.Kullanılacak araç-gereci uygun olarak seçtiniz mi?

C.Kullanacak malzemelerin uygunluğunu kontrol ettiniz mi?

2-İş Güvenliği

A. İş önlüğü giydiniz mi?

B.Çalışırken uygun el aletlerini kullandınız mı?

C.Kullanılan araç, gereçleri işlem sonunda kaldırdınız mı?

3- Çayı eleklerden geçirmek

Helezondan yeşil çayın tamamen ayrıştırılamamış çöp ve liflerden arındırmak için çöp ayırma eleğine sevk

edebildiniz mi?

Eleğin titreşimini sağlayabildiniz mi?

Yeşil çayı çöp ayırma eleklerinden geçirebildiniz mi?

Yeşil çayı çöpten arındırabildiniz mi?

4- Yeşil çayı nevilerine ayırmak Çayı eleklerde nevilerine ayırdınız mı?

Kantarda çay nevilerini standart kilogramlarına göre tarttınız mı?

Torbaları bağlayıp etiketlediniz mi?

Ambarlara yerleştirme durumuna getirdiniz mi?

Toz emme sistemleri sürekli temizlendi mi?

Nevilerine ayrılıp çuvalladığınız çayı depoladınız mı?

DEĞERLENDİRME

Yapılan değerlendirme sonunda “hayır” cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “evet” ise modül değerlendirmeye geçiniz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

Yeşil Çayda Tasnif modül’ü faaliyetleri ve araştırma sonunda; kazandığınız bilgi ve becerileri ölçme soruları ile değerlendiriniz. Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz.

A.ÖLÇME SORULARI

1. Kıvırmada kırılmayan çayların kurutmadan geçtikten sonra kırılmasını sağlayan işlem hangisidir?

A) Rotervan B) Kırıcı C) Elek D) Tasnif

2. Aşağıdakilerden hangisi kuru çay kırıcılarının kısımlarından değildir?

A) Kırıcı

B) Bant tamburu C) Kasa

D) Role

3. Çayın ayrılıp derecelendirilmesinde kullanılan eleme makinelerinde eleme mekanizmasının çalışma prensibi nasıldır?

A) Dişli tertibatlı B) Eksantrik-Krank C) Redüktör D) Hepsi

4. Fırın altından gelen yarı mamul kuru çayın çöp ve kaba kısımlarını ayırıp ince kısımlarının kuru çay eleğine akmasını sağlayan makine hangisidir?

A) Çöp ayırma eleği (midilton) B) Kuru çay eleği (pakka) C) Kırıcı

D) Taşıyıcı bant

5. Kaliteli çay alabilmek için çöp ayırma eleği (midilton )gözlerinde yaklaşık kaç mm delikli levhalar kullanılmalıdır?

A) 9

B) 8

C) 5

D) 2

6. Kuru çay eleğinde (pakka) kaç adet elek gözü bulunmalıdır?

A) 13

B) 2

C) 10

D) 5

MODÜL DEĞERLENDİRME

7. Hangi makinelerden çıkan kuru çaylar altı ayrı neviye ayrılarak torbalanır?

A) Kurutma B) Kıvırma

C) Çöp ayırma eleği (midilton) D) Kuru çay eleği (pakka)

8. Aşağıdakilerden hangisi kuru çay eleğinde (pakka)kullanılan elek tellerinden değildir?

A) 8

B) 30

C) 50

D) 12

9. Kuru çay eleğinde (pakka) numaralı çayların ayrışmasını sağlayan nedir?

A) Elek gözleri B) Eksantrik C) Krank D) Dişli

10. Aşağıdakilerden hangisi kuru çay eleğinin (pakka) kısımlarından değildir?

A) Elek gözleri ( 5 adet) B) Tamburlar

C) Numaralı çay olukları D) Numaralı elek telleri

11. Derecelendirilen ve torbalanan çaylar hangi kıstaslara göre depolanır?

A) Derecelerine ve tarihlerine B) İmalat sırasına göre C) Rasgele

D) Kilolarına göre

12. Depoya konulan derecelendirilmiş çaylar nereye gönderilir?

A) Pazarlamaya B) Bayilere C) Tüketiciye

D) Paketleme fabrikalarına

13. Yeşil çayların önceden belirlenen standart elek tellerinden geçirilerek özgül ağırlık esasına göre ayrılma işlemi hangisidir?

A) Fiyat B) Tasnif C) Hepsi D) Elek

14. Ürün izlenebilinirliğini sağlamak üzere iki torba arasına konan etikette hangi bilgiler bulunmaz?

A) Üretim tarihi B) Saati

C) Fiyatı D) Nevisini

15. 30 numara tasnif eleğinin altında kalan çay nasıl isimlendirilir?

A) Turkuaz B) Kardelen 1 C) Antik yeşil 2 D) Toz çay

16. Çin yeşil çayları hangi esasa göre sınıflandırılır?

A) Yaprağın yaşı ve işlenmiş yaprağın stiline B) Üretim şekline

C) Fabrikaya

D) Çaylık alanı bölgeye

17. Üretilen çaylar kraft torbalarda ambalajlanıp torbalanmasının amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çayı dış etkenlerden(koku, nem vb) korumak B) Daha güzel görünüm sağlamak

C) Ambalajla fiyatını artırmak D) Taşınmasını kolaylaştırmak

18. Tasnifsiz yeşil çaylar hangi tip kurutucularda ısıtılır?

A) Mikrodalga fırınlarda B) Havalandırmalı kurutucular C) Döner kurutucular

D) Ev tipi fırın

19. Yeşil çaylar çoğunlukla hangi kriteri esas alınarak sınıflandırılıp satılır?

A) Elek gözleri

B) Yaprak veya partikül büyüklüğü C) Fiyat

D) Tat

20. Demlik poşeti olarak üretilen yeşil çaylar hangi isimleri alır?

A) Turkuaz B) Antik yeşil 1–2 C) Toz çay D) Kardelen 1–2

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yaptığınız değerlendirme sonunda, eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.

Bütün soruları doğru cevapladıysanız; tebrikler! Modülü tamamladınız. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.

CEVAP ANAHTARI

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D

3 B

4 A

5 C

6 D

7 D

8 C

9 A

10 B

ÖĞRENME FAALİYETİ 2CEVAP ANAHTARI

1 A

2 D

3 B

4 C

5 D

6 A

7 A

8 C

9 B

10 B

MODÜL DEĞERLENDİRME ÖLÇME SORULARI CEVAP ANAHTARI

1 B 11 A

2 D 12 D

3 B 13 B

4 A 14 C

5 C 15 D

6 D 16 A

7 D 17 A

8 C 18 C

9 A 19 B

10 B 20 B

CEVAP ANAHTARLARI

KAYNAKÇA

 Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Çay İmalat Talimatı. Rize, 1999.

 KACAR, Burhan, Çayın Biyokimyası ve İşleme Teknolojisi. 1987.

 Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Kuru Çay İmalat Makineleri&Bakım Onarımları. Rize, 1997.

 KACAR, Burhan, Yapraktan Bardağa, 1992.

 TUNCER, İ. Kurtuluş, 1. Rize Sempozyumu Notları, 2006.

 ILGAZ, Şaziye, Atatürk Çay ve Bahçe Kültür Araştırma Enstitüsü Verileri.

Rize, 2006.

 CEYLAN, Yunus. Ders Notları. Rize, 2004.

 www.çaykur.gov.tr

 www.biriz.biz

 www.rizecay.com

 www.cayborsasi.com

 www.doguscay.com.tr

 www.neleryokki.com

 www.türkcayı.com.tr

KAYNAKÇA