ÖZET:Bu çal›flmada biyoloji ö¤retmenlerinin, e¤itim araç-gereçlerini kullan›m› ile ilgili kendilerine yönelik yeterlilik alg›lar› arafl- t›r›lm›flt›r. Araflt›rman›n örneklemini 2002-2003 e¤itim ö¤retim y›l›nda Ankara’da görev yapan 72 biyoloji ö¤retmeni oluflturmakta- d›r. Araflt›rma verilerini toplamak için anket kullan›lm›flt›r.
Verilerin analizi sonucu; biyoloji ö¤retmenleri, derse, konuya, ö¤rencilerin seviyesine, ortama ve hedeflere uygun araç-gereç seçme, amaçlara uygun “ö¤retim materyalleri” gelifltirebilme, ö¤rencilere araç-gereçle ilgili bilmesi gerekenleri duyurabilme, araç- gereçlerin özelliklerine uygun s›n›f ortam›n› düzenleme, kullan›m öncesi kontrol ve bak›m›n› yapma ve uygun bir biçimde kullanma, araç-gereçlerin kapsad›¤› içeri¤i de¤erlendirme bak›m›ndan kendilerini oldukça yeterli görmektedirler. Araç-gereçlerinin basit ar›za- lar›n› giderme, okul içi ve d›fl›nda ulaflabilme, ilgili yenilikleri izleyebilme, biyoloji dersini lâboratuvarda iflleyebilecek duruma geti- rebilme bak›m›ndan kendilerini k›smen yeterli görürlerken, ‹l E¤itim Araçlar› Merkezindeki ders araç-gereçlerinden haberdar olma bak›m›ndan kendilerini az yeterli görmektedirler. Biyoloji ö¤retmenleri teknik bilgi beceri gerektiren araçlar› kullanmakta kendileri- ni az yeterli, fazla teknik bilgi beceri gerektirmeyen araçlar› kullanmakta ise oldukça yeterli görmektedirler.
Anahtar Sözcükler: biyoloji ö¤retimi, araç-gereç kullan›m›, ö¤retmen yeterlili¤i.
ABSTRACT:This study examines the competency perception of biology teachers in the use of educational equipment. The samp- ling group consists of 72 biology teachers who work in Ankara in 2002-2003 scholastic year. A questionnaire has been used in the collection of research data.
The results of the data have indicated that biology teachers find themselves rather competent in choosing equipment that are suitable for the class, the level of students, the environment, and the required goals; developing ‘teaching materials’ that are suitable for the aim of the course; teaching students the required information regarding the use of equipment; organizing the class according to the features of the equipment, maintaining and controlling the equipment before and after the class; and assessing the content of the equipment to be used. They have found themselves partially competent in fixing the simple defects; providing access in and out of the school; following the current developments; managing the biology class in the laboratory, whereas they have found themsel- ves rarely competent in finding out about the teaching equipment in City Education Material Center. They have found themselves ra- rely competent in using technical equipment and fairly competent in using less complicated and technical equipment.
Keywords: biology teaching, use of equipment, teacher competency.
1. G‹R‹fi
Günümüzün en etkili silah›n›n bilgi ve bilgiyi kullanma oldu¤u kabul edilmektedir. Bilginin en etki- li nas›l ö¤retilece¤i ve kullan›laca¤› önemli sorulardan biridir. Bilgiye ulaflma yollar›n› bilen bireylerin ye- tifltirilmesi ancak derslerde etkin araç-gereç kullan›m› ile gerçekleflebilecektir.
H›zla geliflen dünyada, bireylerin bilgiyi tek bir kaynaktan al›p ezberlemeleri istenmemekte, aksine bilgiye ulaflma yollar›n› bilen, karfl›laflt›¤› sorunlar karfl›s›nda bilgiyi kullanarak çözüm yöntemlerini olufltu-
B‹YOLOJ‹ Ö⁄RETMENLER‹N‹N ARAÇ-GEREÇ KULLANIM YETERL‹L‹KLER‹NE ‹L‹fiK‹N GÖRÜfiLER‹
VIEWS ON THE COMPETENCE OF BIOLOGY TEACHERS IN USING MATERIAL AND TOOL
P›nar KÖSEO⁄LU*, Haluk SORAN**
–––––––––––––––––––––––––––––––––
* Arfl. Gör., Hacettepe Üniversitesi, E¤itim Fakültesi, Orta Ö¤retim Fen ve Matematik Alanlar E¤itimi Bölümü, Biyoloji E¤itimi ABD-An- kara. pakbulut@hacettepe.edu.tr
** Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi, E¤itim Fakültesi, Orta Ö¤retim Fen ve Matematik Alanlar E¤itimi Bölümü, Biyoloji E¤itimi ABD-An- kara. soran@hacettepe.edu.tr
rabilen bireylerin yetifltirilmesi amaçlanmaktad›r. Bireylerin bu özellikleri kazanmalar›nda, ö¤retmenlerin etkin ve etkileflimli ö¤renme ortamlar›n› tasarlamalar› ayr› bir önem tafl›maktad›r (fiahin ve Y›ld›r›m, 1999).
Ö¤retme sürecinin etkili olabilmesi için s›n›fta çoklu ortam›n oluflturulmas›; ö¤retmen–ö¤renci etki- leflimi ve iletiflim aç›s›ndan önemlidir (fiimflek, 2002). Araç-gereçler, ö¤renme ifllemine kat›lan duyu orga- n› say›s›n› art›rarak daha fazla ve kal›c› ö¤renmenin gerçekleflmesine yard›mc› olurlar (Yal›n, 2002). Dola- y›s›yla derslerde araç-gereç kullan›m›, e¤itimin kalitesini yükseltir. Verimlili¤i artt›r›r. Ö¤rencilere daha zen- gin yaflant›lar kazand›r›r (Do¤du ve Arslan, 1993).
Berck (1999)’e göre araç-gereç olmadan biyoloji dersi gerçeklefltirilemez. Ayr›ca hiç kimse bugün araç- gereçlerin sundu¤u imkanlardan da vazgeçemez. Biyoloji dersinde araç- gereç kullanmadaki zorluk bir konu için en faydal› araç-gereci seçmektir. Özellikle etkili bir araç-gereç yoktur ve bir araç-gereç belirli bir ö¤renmeyi des- teklemez, bu araç-gerecin özelliklerinden her biri belirli ö¤renci gruplar›nda özel bir ö¤renme sa¤lamaktad›r.
En basit bir yaz› tahtas›ndan en geliflmifl bilgisayarlara kadar çok say›da araç ö¤retime yard›mc› olarak sunulmaktad›r. Oysa baz› ö¤retmenlerin elindeki basit bir arac› bile kullanmaktan çekindi¤i gözlenmektedir. Bu çekingenli¤in temel nedenlerinden biri ö¤retmenin o arac› kullanmay› bilmemesidir. Elinin alt›ndaki bir arac›n nas›l kullan›laca¤›n›, o arac›n faydalar›n› ve s›n›rl›l›klar›n› bilen bir ö¤retmen o araçtan faydalanma yollar›n› ara- yacakt›r. Bu nedenle öncelikle ö¤retmenlere araçlar›n tan›m› yap›lmal›d›r (Küçükahmet, 2002).
Ça¤›n gelifltirdi¤i en son e¤itim teknolojisi ürünlerinin derste uygulanmas›yla ilgili yeterli bilgiye sa- hip ö¤retmen, çal›flmalar›n› daha verimli hale getirebilecektir (fiimflek, 2002). Dolay›s›yla ö¤retmenlerin araç-gereç kullan›m bilgi ve becerilerinin tespit edilmesi, eksiklerin giderilmesi ve ihtiyaçlar›n sa¤lanmas›;
ö¤retimin istenilen amaçlara ulaflmas›nda önemli bir katk› sa¤layacakt›r.
Bu çal›flmada biyoloji ö¤retmenlerinin e¤itim araç-gereçlerini kullanma ile ilgili kendilerini ne kadar yeterli alg›lad›klar› ve konu ile ilgili hizmet içi e¤itim kursuna kat›lan ö¤retmenlerle kat›lmayan ö¤retmen- lerin görüflleri aras›nda fark olup olmad›¤› araflt›r›lm›flt›r.
2. YÖNTEM
2.1. Araflt›rman›n Modeli Araflt›rma betimsel yap›dad›r.
2.2. Örneklem
Araflt›rman›n örneklem grubunu 2002-2003 E¤itim ö¤retim y›l›nda Ankara ‹li merkez ilçelerinde gö- rev yapan 72 biyoloji ö¤retmeni oluflturmaktad›r.
2.3. Veri Toplama Araçlar›
Araflt›rma verilerini toplamak için konu ile ilgili çeflitli kaynaklar incelenerek araflt›rma amaçlar›na uygun anket gelifltirilmifltir. Anket üç bölümden oluflmaktad›r. Birinci bölümde ö¤retmenlerin kiflisel bilgi- leri ile ilgili, ikinci bölümde biyoloji ö¤retmenlerinin e¤itim araç-gereçlerinin etkili kullan›m› ile ilgili, üçüncü bölümde ise biyoloji derslerinde kullan›lan 21 araç-gereci kullan›rken ö¤retmenlerin kendilerini ne kadar yeterli hissettikleri ile ilgili sorular yer alm›flt›r.
2.4.Verilerin Analizi
Ankette yer alan sorular, “5’li Likert Tipi Ölçek” formunda haz›rlanm›fl ve aral›klar eflit seçilmifltir (4/5=0.80). Sorulara verilen cevaplar›n yüzde ve frekans da¤›l›mlar› ile ortalama ve standart sapmalar› he- saplanm›flt›r. Konu ile ilgili hizmet içi e¤itim kursuna kat›lan biyoloji ö¤retmenleriyle kat›lmayan ö¤retmen- lerin araç-gereçlerin kullan›m› ile ilgili yeterlilik durumlar›na iliflkin görüflleri aras›nda anlaml› bir fark olup olmad›¤›n› ortaya koymak için “t” testi kullan›lm›flt›r.
3. BULGULAR
Araflt›rmadan elde edilen bulgular araflt›rman›n problemlerine göre afla¤›da verilmifltir.
1. Biyoloji Ö¤retmenleri E¤itim Araç-Gereçlerinin Etkili Kullan›m› ‹le ‹lgili Olarak Kendilerini Ne Kadar Yeterli Görmektedirler?
Ö¤retmenlerin araç-gereçlerin etkili kullan›m› ile ilgili olarak yeterlilik durumlar›na iliflkin görüflleri Tablo 1’de görülmektedir.
Tablo 1’de görüldü¤ü gibi derse ve konuya uygun, ö¤rencilerin seviyesine uygun, s›n›f ortam›na uy- gun ve hedeflere uygun araç-gereç seçme, amaçlara uygun basit “ö¤retim materyalleri” gelifltirebilme, ö¤- rencilere araç-gereçle ilgili bilmesi gerekenleri duyurabilme, kullan›lacak e¤itim araç-gereçlerinin özellik- lerine uygun s›n›f ortam›n› düzenleme, araç-gereçlerinin kullan›m öncesi kontrol ve bak›m›n› yapma ve uy- gun bir biçimde kullanma, araç-gereçlerin kapsad›¤› içeri¤i de¤erlendirme konular›nda kendilerini oldukça yeterli görmektedirler.
Tablo 1. Ö¤retmenlerin Araç-Gereçlerin Etkili Kullan›m› ‹le ‹lgili Yeterlilik Durumlar›
GÖRÜfiLER H‹Ç AZ KISMEN OLDUKÇA ÇOK BOfi ORT. ST.S.
KONULAR f % f % f % f % f % f % á Ss
1. Derse ve konuya uygun 1 1,4 2 2,8 17 23,6 35 48,6 17 23,6 - - 3,90 0,84
araç-gereç seçme
2. Ö¤rencilerin seviyesine uygun - - 4 5,6 12 16,7 38 52,8 18 25,0 - - 3,97 0,80
araç-gereç seçme
3. Ortama (s›n›fa) uygun - - 6 8,3 13 18,1 38 52,8 15 20,8 - - 3,86 0,84
araç-gereç seçme
4. Hedeflere uygun 1 1,4 4 5,6 14 19,4 38 52,8 15 20,8 - - 3,86 0,86
araç-gereç seçme
5. Amaçlara uygun basit - - 7 9,7 26 36,0 26 36,1 12 16,7 1 1,40 3,60 0,88
ö¤retim materyalleri gelifltirebilme
6. Ö¤rencilere araç-gereçle ilgili - - 4 5,6 21 29,2 32 44,4 15 20,8 - - 3,80 0,83
bilmesi gerekenleri duyurabilme
7. Kullan›lacak e¤itim araç- 1 1,4 5 6,9 29 40,3 31 43,1 6 8,3 - - 3,50 0,80
gereçlerinin özelliklerine uygun s›n›f ortam›n› düzenleme
8. E¤itim araç-gereçlerinin kullan›m 2 2,8 7 9,7 29 40,3 23 31,9 11 15,3 - - 3,47 0,96
öncesi kontrol ve bak›m›n› yapma
9. E¤itim araç-gereçlerini - - 2 2,8 12 16,7 43 59,7 14 19,4 1 1,40 3,97 0,69
uygun bir biçimde kullanma
10. Araç-gereçlerin kapsad›¤› - - 4 5,6 27 37,5 33 45,8 8 11,1 - - 3,62 0,75
içeri¤i de¤erlendirme
11. E¤itim araç-gereçlerinin 5 6,9 15 20,8 33 45,8 12 16,7 6 8,3 1 1,40 2,98 1,00
basit ar›zas›n› giderme
12. Kullan›lacak e¤itim araç- 3 4,2 22 30,6 31 43,1 12 16,7 4 5,6 - - 2,88 0,92
gereçlerine okul içi ve d›fl›nda ulaflabilme
13. E¤itim araç-gereçleri ile 6 8,3 17 23,6 33 45,8 12 16,7 4 5,6 - - 2,87 0,97
ilgili yenlikleri izleyebilme
14. Biyoloji dersini laboratuvarda 7 9,7 8 11,1 28 38,9 20 27,8 9 12,5 - - 3,22 1,11
iflleme durumuna getirebilme
15. ‹l E¤itim Araçlar› Merkezindeki 12 16,7 26 36,1 20 27,8 9 12,5 5 6,9 - - 2,56 1,12
ders araç-gereçlerinden haberdar olma
Ö¤retmenler kendilerini e¤itim araç-gereçlerinin basit ar›zalar›n› giderme, kullan›lacak e¤itim araç- gereçlerine okul içi ve d›fl›nda ulaflabilme, e¤itim araç-gereçleriyle ilgili yenilikleri izleyebilme, biyoloji dersini lâboratuvarda iflleyebilecek duruma getirme konular›nda k›smen yeterli görürken, ‹l E¤itim Araçla- r› Merkezindeki ders araç-gereçlerinden haberdar olma konusunda az yeterli görmektedirler.
2. Biyoloji Ö¤retmenleri Araç-Gereçlerin Kullan›m›nda Kendilerini Ne Kadar Yeterli Görmektedirler?
Ö¤retmenlerin araç-gereç kullan›m›nda kendilerini ne kadar yeterli gördükleri Tablo 2’de verilmifltir.
Tablo 2’de görüldü¤ü gibi ö¤retmenler yaz› tahtas›n›n kullan›m› ile ilgili kendilerini çok yeterli gör- mektedirler. fiemalar›n, afifllerin, modellerin, numunelerin, levhalar›n, terazinin ve mikroskobun kullan›m›
ile ilgili kendilerini oldukça yeterli görmektedirler. Diyagramlar›n, pH metrenin, su banyosunun tepegözün kullan›m› ile ilgili kendilerini k›smen yeterli görmektedirler. Otoklav›n, dam›tma cihaz›, etüvün, kuluçka makinesinin, opak projektörlerinin, slayt projektörlerinin, bilgisayar›n, dataflovun kullan›m› ile ilgili kendi- lerini az yeterli görmektedirler.
Tablo 2: Ö¤retmenlerin Araç –Gereç Kullan›m›ndaki Yeterlilik Durumlar›
GÖRÜfiLER H‹Ç AZ KISMEN OLDUKÇA ÇOK BOfi ORT-Ss
KONULAR f % f % f % f % f % f % á Ss
1. Yaz› tahtas› - - - - 1,0 1,4 22,0 30,6 49,0 68,1 - - 4,66 0,50
2. fiemalar - - 4,0 5,6 13,0 18,1 28,0 38,9 27,0 37,5 - - 4,08 0,88
3. Afifller 1,0 1,4 10,0 13,9 23,0 31,9 23,0 31,9 14,0 19,4 1,0 1,4 3,54 1,01
4. Diagramlar 15,0 20,8 12,0 16,7 16,0 22,2 16,0 22,2 8,0 11,1 5,0 6,9 2,85 1,33
5. Modeller 1,0 1,4 4,0 5,6 13,0 18,1 31,0 43,1 23,0 31,9 - - 3,98 0,92
6. Numuneler 7,0 9,7 5,0 6,9 15,0 20,8 29,0 40,3 15,0 20,8 1,0 1,4 3,56 1,19
7. Levhalar 6,0 8,3 8,0 11,1 14,0 19,4 25,0 34,7 17,0 23,6 2,0 2,8 3,55 1,22
8. pH metre 13,0 18,1 11,0 15,3 16,0 22,2 20,0 27,8 12,0 16,7 - - 3,09 1,35
9. Su banyosu 22,0 30,6 10,0 13,9 14,0 19,4 15,0 20,8 10,0 13,9 1,0 1,4 2,73 1,45
10. Otoklav27,0 37,5 9,0 12,5 13,0 18,1 11,0 15,3 9,0 12,5 3,0 4,2 2,50 1,47
11. Terazi 7,0 9,7 11,0 15,3 14,0 19,4 14,0 19,4 24,0 33,3 2,0 2,8 3,52 1,36
12. Dam›tma cihaz› 24,0 33,3 9,0 12,5 19,0 26,4 8,0 11,1 10,0 13,9 2,0 2,8 2,58 1,42
13. Etüv29,0 40,3 9,0 12,5 13,0 18,1 12,0 16,7 6,0 8,3 3,0 4,2 2,37 1,40
14. Kuluçka makinesi 26,0 36,1 12,0 16,7 9,0 12,5 13,0 18,1 10,0 13,9 2,0 2,8 2,55 1,50
15. Mikroskop 3,0 4,2 6,0 8,3 6,0 8,3 18,0 25,0 39,0 54,2 - - 4,16 1,15
16. Tepegöz 12,0 16,7 11,0 15,3 9,0 12,5 20,0 27,8 19,0 26,4 1,0 1,4 3,32 1,45
17. Opak projektörü 35,0 48,6 14,0 19,4 7,0 9,7 5,0 6,9 7,0 9,7 4,0 5,6 2,04 1,36
18. Slayt projektörü 31,0 43,1 15,0 20,8 7,0 9,7 8,0 11,1 9,0 12,5 2,0 2,8 2,27 1,45
20. Bilgisayar 25,0 34,7 14,0 19,4 13,0 18,1 10,0 13,9 10,0 13,9 - - 2,52 1,44
21. Dataflov44,0 61,1 11,0 15,3 3,0 4,2 5,0 6,9 6,0 8,3 3,0 4,2 1,81 1,32
3. Biyoloji Ö¤retmenleri Araç-Gereçlerin Etkili Kullan›m› ‹le ‹lgili Yeterlilikleri, Kat›ld›klar›
Hizmet ‹çi E¤itim Kurslar›na Göre Farkl›l›k Göstermekte midir?
Konu ile ilgili hizmet içi e¤itim kursuna kat›lan biyoloji ö¤retmenleriyle kat›lmayan ö¤retmenlerin araç-gereçlerin etkili kullan›m› ile ilgili yeterlilik durumlar›na iliflkin görüflleri aras›nda anlaml› bir fark olup olmad›¤› t testi ile incelenmifl, sonuçlar Tablo 3’de verilmifltir.
“t” testi sonucunda konu ile hizmet içi e¤itim kursuna kat›lan biyoloji ö¤retmenleriyle kat›lmayan ö¤- retmenlerin araç-gereçlerin etkili kullan›m› ile ilgili yeterlilik durumlar›na iliflkin görüflleri aras›nda anlam- l› bir fark görülmemifltir.
4. Biyoloji Ö¤retmenleri Araç-Gereçlerin Kullan›m›ndaki Yeterlilikleri, Kat›ld›klar› Hizmet
‹çi E¤itim Kurslar›na Göre Farkl›l›k Göstermekte midir?
Hizmet içi e¤itim kursuna kat›lan biyoloji ö¤retmenleriyle kat›lmayan ö¤retmenlerin araç-gereçlerin kullan›m›ndaki yeterlilikleri ile ilgili görüflleri aras›nda anlaml› bir fark olup olmad›¤› t testi ile incelenmifl sonuçlar Tablo 4’de verilmifltir.
Tablo 3. H‹E Kurslar›na Göre Ö¤retmenlerin Araç-Gereçlerin Etkili Kullan›m› ‹le ‹lgili Yeterlilikleri Konular H‹E alan H‹E almayan Ö¤retmenler Ö¤retmenler Ö¤retmenler
x Ss á Ss t p
1. Derse ve konuya uygun araç-gereç seçme 3,89 0,96 3,92 0,57 -0,12 0,90 2. Ö¤rencilerin seviyesine uygun araç-gereç seçme 3,97 0,84 3,96 0,73 0,09 0,92
3. Ortama (s›n›fa) uygun araç-gereç seçme 3,85 0,93 3,88 0,66 -0,13 0,89
4. Hedeflere uygun araç-gereç seçme 3,87 0,96 3,84 0,62 0,15 0,88
5. Amaçlara uygun basit ö¤retim materyalleri
gelifltirebilme 3,59 0,85 3,62 0,96 -0,13 0,89
6. Ö¤rencilere araç-gereçle ilgili bilmesi
gerekenleri duyurabilme 3,85 0,85 3,72 0,79 0,63 0,52
7. Kullan›lacak e¤itim araç-gereçlerinin özelliklerine
uygun s›n›f ortam›n› düzenleme 3,42 0,85 3,64 0,70 -1,07 0,28
8. E¤itim araç-gereçlerinin kullan›m öncesi kontrol ve
bak›m›n› yapma 3,53 1,08 3,36 0,70 0,71 0,47
9. E¤itim araç-gereçlerini uygun bir biçimde kullanma 3,97 0,76 3,95 0,55 0,11 0,90 10. Araç-gereçlerin kapsad›¤› içeri¤i de¤erlendirme 3,57 0,80 3,72 0,67 -0,77 0,44 11. E¤itim araç-gereçlerinin basit ar›zalar›n› giderme 3,10 1,07 2,70 0,83 1,40 0,16 12. Kullan›lacak e¤itim araç-gereçlerine okul içi ve
d›fl›nda ulaflabilme 2,91 0,85 2,84 1,06 0,32 0,74
13. E¤itim araç-gereçleriyle ilgili yenilikleri izleyebilme 3,00 0,93 2,64 1,03 1,50 0,13 14. Biyoloji dersini laboratuvarda iflleme durumuna getirme 3,27 1,09 3,12 1,16 0,56 0,57 15. ‹l E¤itim Araçlar› Merkezindeki ders araç-gereçlerinden
haberdar olma 2,59 1,11 2,52 1,15 0,27 0,78
* p<0.05
“t” testi sonucunda hizmet içi e¤itim kursuna kat›lan biyoloji ö¤retmenleriyle kat›lmayan ö¤retmenle- rin araç-gereçlerin kullan›m›ndaki yeterliliklerine iliflkin görüflleri aras›nda anlaml› bir fark görülmemifltir.
4. TARTIfiMA ve ÖNER‹LER
Bu çal›flmada biyoloji ö¤retmenlerinin e¤itim araç-gereçlerini kullanma ile ilgili kendilerini ne kadar yeterli alg›lad›klar› araflt›r›lm›flt›r. Biyoloji ö¤retmenlerinin teknik bilgi ve beceri gerektiren araç-gereçlerin kullan›m›nda kendilerini yetersiz hissettikleri belirlenmifltir. Bu araflt›rman›n sonucuna paralel olarak Özde- mir (2000), Teker (2002), Kocasaraç (2003), yapt›klar› araflt›rmalarda da ö¤retmenlerin teknik bilgi beceri gerektiren araçlar› kullanmad›klar›n› ya da çok az kulland›klar›n› ve hizmet içi e¤itime ihtiyaç duyduklar›- n› (Özer, 1996; Uzunahmet 1996) belirlemifllerdir. Carlson (2002)’a göre teknoloji ve bilgisayar kullan›m›
konusunda en önemli faktör ö¤retmen e¤itimidir. Teknoloji her zaman kendisini ders program›na ve ö¤re- tim tekniklerine uyumlaflt›racak ö¤retmenlere ihtiyaç duymaktad›r. Ö¤retmenler teknolojinin en iyi flekilde kullan›lmas›nda anahtar görevindedirler. Dolay›s›yla teknoloji ile ilgili ö¤retmen e¤itim programlar›n›n sü- rekli gözden geçirilmesi gerekmektedir. Mendrinos (1997), ö¤retmen e¤itiminde teknolojinin programa da- hil edilmesinin önemli oldu¤unu vurgulamaktad›r. Bu nedenlerle biyoloji ö¤retmeni yetifltiren programlar- da, lâboratuvar ve ders araç-gereçlerinin etkili kullan›m›na yönelik bilgiler yer almal›d›r. Biyoloji ö¤retmen- li¤i ö¤rencilerinin araç-gereçlerin teknik yap›lar›, çal›flma sistemleri ve özellikleri hakk›nda da bilgi ve be- ceri sahibi olmalar› sa¤lanmal›d›r.
Araflt›rman›n di¤er bir sonucunda ise e¤itim araç-gereçlerinin basit ar›zalar›n›n giderilmesi ile ilgili ö¤retmenler kendilerini k›smen yeterli hissetmektedirler. Dolay›s›yla okullarda ö¤retmenlere istedikleri Tablo 4. H‹E Kurslar›na Göre Ö¤retmenlerin Araç-Gereç Kullan›m›ndaki Yeterlilikleri
Konular á Ss x Ss t p
1. Yaz› tahtas› 4,72 0,49 4,56 0,50 1,31 0,19
2. fiemalar 4,04 0,95 4,16 0,74 -0,53 0,59
3. Afifller 3,47 1,04 3,68 0,94 -0,80 0,42
4. Diagramlar 2,73 1,30 3,09 1,41 -1,02 0,30
5. Modeller 3,93 0,96 4,08 0,86 -0,62 0,53
6. Numuneler 3,45 1,16 3,76 1,23 -1,02 0,30
7. Levhalar 3,44 1,35 3,76 0,92 -1,03 0,30
8. pH metre 3,21 1,30 2,88 1,45 0,99 0,32
9. Su banyosu 2,78 1,42 2,64 1,52 0,39 0,69
10. Otoklav2,47 1,44 2,56 0,32 -0,23 0,81
11. Terazi 3,29 1,41 4,00 1,16 -2,06 0,43
12. Dam›tma cihaz› 2,50 1,41 2,75 1,48 -0,69 0,49
13. Etüv2,32 1,36 2,47 1,50 -0,42 0,67
14. Kuluçka makinesi 2,53 1,55 2,60 1,40 -0,20 0,84
15. Mikroskop 4,08 1,21 4,32 1,02 -0,82 0,41
16. Tepegöz 3,17 1,57 3,62 1,13 -1,25 0,21
17. Opak projektörü 2,00 1,39 2,13 1,32 -0,37 0,71
18. Slayt projektörü 2,21 1,50 2,37 1,37 -0,42 0,67
20. Bilgisayar 2,42 1,42 2,72 1,48 -0,82 0,41
21. Dataflov1,73 1,23 1,95 1,48 -0,67 0,50
* p<0.05
araç-gereçleri sa¤layacak, kullan›lmas›nda ve basit ar›zalar›n›n giderilmesinde yard›mc› olacak e¤itim teknolo- jileri merkezi kurulmal›d›r. Biyoloji ö¤retmenlerinin ihtiyaç duyduklar› araç-gereçlerin özellikleri, kullan›m› ba- k›m ve onar›m› ilgili her türlü bas›l› materyal e¤itim araçlar› merkezleri taraf›ndan ço¤alt›larak da¤›t›lmal›d›r.
Biyoloji ö¤retmenleri, biyoloji dersini lâboratuvarda iflleyebilecek duruma getirme konusunda kendi- lerini k›smen yeterli görmektedirler. Yaparak yaflayarak ve derin izli ö¤renmenin gerçekleflmesi için biyolo- ji ö¤retmenli¤i programlar›nda lâboratuvar çal›flmalar›na önem verilmelidir. Hizmet ‹çi E¤itim kurslar› ile biyoloji ö¤retmenlerinin, var olan kaynaklar› kullanarak lâboratuvarda ya da derslerde kullanabilecekleri materyalleri üretebilmeleri sa¤lanmal›d›r. Ayr›ca her okulda mutlaka donan›ml› bir biyoloji lâboratuvar› ol- mal›, biyoloji dersleri daima biyoloji lâboratuvar› ortam›nda yap›lmal›d›r.
Biyoloji ö¤retmenlerinin kullan›lacak e¤itim araç-gereçlerine okul içi ve d›fl›nda ulaflabilmeleri ve e¤itim araç-gereçleriyle ilgili yenilikleri izleyebilmeleri konular›nda kendilerini kesmen yeterli gördükleri,
‹l E¤itim Araçlar› Merkezi’ndeki ders araç-gereçlerinden haberdar olma konusunda kendilerini az yeterli gördükleri ortaya ç›km›flt›r. E¤itim araçlar› merkezleri ve okullar irtibat halinde olmal›, ö¤retmenler araç- gereçler konusunda e¤itim araçlar› merkezleri taraf›ndan bilgilendirilmeli, ihtiyaç duyulan araç-gereçler sa¤lanmal›, tamir ve bak›m› yap›lmal›, yeni araç-gereçler tan›t›lmal›d›r.
Hizmet içi e¤itim kursuna kat›lan biyoloji ö¤retmenleriyle kat›lmayan ö¤retmenlerin araç-gereçlerin kul- lan›m› ile ilgili yeterlilik durumlar›na iliflkin görüflleri aras›nda anlaml› bir fark görülmemifltir. Yap›lan çal›fl- malarda hizmet içi e¤itim kurslar›n›n ö¤retmenlerin bilgi ve becerilerini gelifltirmede etkili olmad›¤› ve uy- gulanan programdan ö¤retmenlerin memnun kalmad›¤› tespit edilmifltir (Kanl› ve Ya¤basan, 2002). Bu neden- le hizmet içi e¤itim kurslar› daha nitelikli hale getirilmeye çal›fl›lmal›d›r. Bu amaçla da üniversitelerle iflbirli¤ine gidilmelidir. Hizmet içi e¤itim kurslar›nda ayr›ca teorik bilgilerle birlikte yeterince uygulama da yapt›r›lmal›d›r.
Ö¤retmenlerin yenilikleri izlemeleri sa¤lanmal› ve il e¤itim araçlar› merkezi ile ilgili bilgi verilmelidir.
KAYNAKLAR
Berck, K.H. (1999). Biologiedidaktik Grundlagen und Methoden. Wiebelsheim: Quelle& Meyer Verlag& Co.
Carlson, S. (2002). The Missing Link in Educational Technology, TechKnowLogia, Knowledge Enterprise, Inc, 7-11.
Do¤du, S., Arslan, Z. (1993). E¤itim Teknolojisi Uygulamalar› ve E¤itim Araç Gereçleri. Ankara: Tek›fl›k A.fi. Veb Ofset Tesisleri.
Kanl›, U., Ya¤basan, R. (2002). Fizik Ö¤retmenleri ‹çin Düzenlenen Hizmet ‹çi E¤itim Yaz Kurslar›. Ça¤dafl E¤itim, 283, 32-38 . Kocasaraç, H. (2003). Bilgisayar›n Ö¤retim Alan›nda Kullan›m›na ‹liflkin Ö¤retmen Yeterlilikleri. The Turkish Online Jour-
nal of Educational Technology, TOJET, 2, 3, 10.
Küçükahmet, L. (2002). Ö¤retimde Planlama ve De¤erlendirme. Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.
Mendrinos, R. B. (1997). Using Educational Technology with At-Risk Students: A Guide for Library Media Specialists and Teachers. Greenwood Professional Guides in School Librarianship, Eric No: ED411796.
Özdemir, S.M. (2000). Müfredat Laboratuvar Okullar›nda Görev Yapan Ö¤retmenlerin E¤itim Araç-Gereçlerini Etkili Kul- lanma Durumlar›na ve Hizmet ‹çi E¤itim ‹htiyaçlar›na Yönelik Bir Araflt›rma. Gazi Üniversitesi, E¤itim bilimleri Ens- titüsü, Ankara.
Özer, A. (1996). Orta Dereceli Askeri Okullarda Görev Yapan Fen Bilimleri Dersleri Ö¤retmenlerinin E¤itim Araçlar›ndan Yararlanma Durumlar› ve E¤itim Araçlar›yla ‹lgili Hizmet ‹çi E¤itim ‹htiyaçlar›. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilim- ler Enstitüsü, Ankara .
fiahin, T., Y›ld›r›m, S. (1999). Ö¤retim Teknolojileri ve Materyal Gelifltirme. Ankara: An› Yay›n.
fiimflek, N. (2002). Derste E¤itim Teknolojisi Kullan›m›. Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.
Teker, A. (2002). Ankara ‹li Merkez ‹lkö¤retim Okullar›nda Görev Yapan 4 ve 5. S›n›f Ö¤retmenlerinin Fen Bilgisi Dersinde E¤itim Araç-Gereçlerini Kullanma Durumlar›n›n De¤erlendirilmesi .Gazi Üniversitesi, E¤itim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Uzunahmet, B. (1996). KKTC Akademik Liselerinde Ö¤retmenlerin E¤itim Araçlar›ndan Yararlanma Durumu ve E¤itim Araçlar› Konulu Hizmet ‹çi E¤itime ‹liflkin Görüflleri. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Yal›n, H.‹. (2002). Ö¤retim teknolojileri ve materyal gelifltirme. Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.
