Mühendislik Mimarlık Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü
BİYOLOJİDE GÜNCEL KONULAR
BİYOLOJİK SAAT
Tanım – Biyolojik Saat Nedir ?
• İnsan vücudundaki
hormonların ne zaman
salgılanacağı gibi metabolik
işlemleri düzenleyen sistemdir.
• Bu sistem sayesinde
vücudumuz doğal ritmine göre otomatik işliyor veya çalışıyor diyebiliriz.
Detaylandıralım…
Biyolojik Saati Ayarlama ve Günü Etkin Kullanma Yöntemleri
• Vücudumuz da tıpkı her gecenin bir gündüze uyanması gibi biraz önce bahsettiğim “doğal ritmine” göre işliyor.
Beynimizin hipotalamus bölgesinde bulunan birtakım sinir hücresi bedenimize sinirsel ve hormon bazlı sinyaller göndererek yaşantımızı ve devamında yaşam ritmimizi
düzenler. Yani, biyolojik saat otomatik olarak; uyku, nabız, vücut sıcaklığı ve uyku gibi pek çok hayati fonksiyonumuzu düzenliyor.
• “Biyolojik Saatle Yaşamak” isimli eserin sahibi Dr. Jan Dirk Fauteck, “Biyolojik saatimize karşı gelecek şekilde yaşarsak mutsuz olur ve daha kısa sürede hastalanırız” diyor.
• Buna ilaveten, biyolojik saatine uyumlu yaşayanların iş verimini artırabileceğini, daha mutlu bir yaşam
sürebileceğini ve güzelliklerini uzun yıllar koruyabileceğini söylüyor.
• Günün hangi saat aralıklarında neler yapmalı, neler yapmamalıyız onlara değinelim.
07:00 – 09:00 Arası
• Beden: Bedenimiz sabahın erken saatlerinde ağrıya karşı pek bir duyarlı olabiliyor. Sabahın erken saatlerinde yaşanan diş ağrısı, öğleden sonra yaşanan bir ağrıya göre yaklaşık dört kat daha güçlü hissediliyor. Migren ağrılarının en sık sabah saatlerinde ortaya çıkması da bu sebeptendir.
Romatizma gibi iltihabi bir rahatsızlığınız varsa, sabahları eklemlerinizi gereksiz hareketlerle zorlamamanızı uzmanlar tavsiye ediyor. Kalp rahatsızlığı olanlar da bu saatlerde ekstra dikkatli olmalılar çünkü bu saatlerde nabız daha hızlı attığı için kalp krizi ve felç geçirme riski de artıyor.
• Zihin: Güne zihnen tam anlamı ile başlamak için sabahları uzun bir süreye ihtiyaç duyuyorsanız, alarmınızı bir 15-20 dakika erkene alın. Yataktan çıkmakta güçlük çekiyorsanız, perdelerinizi açık bırakarak uyumanız yerinde bir hareket olur. Odanızdaki gün ışığı, melatonin üretimini durdur ve daha kolay uyanmamızı sağlar.
• Görünüm: Karbonhidrat kaynaklarımız sabahın erken saatlerine kadar boşalmış oluyor. Kaynaklarınızı bu aralar doldurmazsanız, kısa sürede açlık hissi baş gösterecektir. “Uykuda zayıflamak” adlı kitabın yazarı Dr. Detlef Pape, sabah kahvaltısında marmelatlı ekmek ve meyveli müsli gibi karbonhidrattan oluşan besinler tüketmenizi öneriyor. Geceleri cilt kuruduğu için uyandıktan sonra yüzünüze antioksidan içerikli bir krem sürmenizde ayrıca önerilmektedir.
09:00 – 12:00 Arası
• Beden: Bağışıklık sistemi sabah saatlerinde kolayca zarar görebiliyor. Bu yüzden, ince giysilerle sokağa çıkmamak ve çevredeki hasta kişilerle yakın temasta bulunmamak gerek.
Ağrıya karşı duyarlılığınız bu saatlerde de hâlâ devam ediyor. Bu yüzden, akupunktur randevunuzu öğleden sonraya ertelemek sizin yararınıza olacaktır. Ancak, aşılarınızı şimdi yaptırmanızda fayda var çünkü vücudunuz aşıyı en iyi ve en az yan etkiyle bu saatlerde kabul ediyor.
Artı olarak, güç gerektiren sporları daha geç saatte yapmanız daha faydalı olacaktır.
• Zihin: Beyindeki maddelerin en aktif olduğu saat aralığı bu saatler. Yapılan araştırmalara göre; insan algısı sabah 10.00’dan itibaren en üst seviyeye ulaşıyor, zihnimiz daha yaratıcı ve daha dinamik oluyor. Bu sebeple, özellikle de analitik yeteneğinizi ortaya koyabileceğiniz görevlerinizi bu saatlerde yapmanız oldukça mantıklı olacaktır!
• Görünüm: Pankreasın rahatlaması için yemek yedikten bir 3 saat sonrasına kadar yemek yememeniz gerektiği söyleniyor.
Yüksek oranda şeker içeren içeceklerden kaçınmalı ve bunun yerine meyvenin kendisini tüketmeyi tercih etmelisiniz. Cilt ve beyin sağlığı için bolca su tüketmeniz gerektiğini unutmamalısınız!
12:00 – 14:00 Arası
• Beden: Gün ortasında mide en yüksek verimle çalışmaya hazırlanır. Dolayısıyla, mide ve bağırsak sorunlarının oluşmasını önlemek adına öğle yemeği için en ideal saat aralığı öğlen 12.00’dir. Hemen ardından sindirim işlemi için kan mideye yönlenir ve beyin, kalp ve dolaşım sistemi ile çalışmaya başlar. Bunun sonucunda vücut formdan düşer ve eylem gücü azalmaya başlar. Bu nedenle bacaklarınızı yukarıya doğru uzatın ve bilgisayar karşısında uzun süre kaldığınız için yanan gözlerinizi kapatarak bir süre dinlendirin.
• Zihin: Günün geri kalan kısmında daha iyi çalışabilmeniz için 30 dakikalık bir şekerleme yapmak verimliliğinizi artıracaktır. Yapılan araştırmalar; şekerlemenin ardından kişilerin daha hızlı reaksiyon gösterdiklerini, daha iyi odaklandıklarını ve daha neşeli hissettiklerini ortaya koyuyor.
• Görünüm: Gündüzleri aktif bir şekilde çalışıyorsanız, karbonhidrat ile proteinin en iyi şekilde işleyebilmesini sağlayabilir ve böylece kilo almaktan kurtulabilirsiniz.
14:00 – 18:00 Arası
• Beden: Ağrıya karşı duyarlılığın en düşük olduğu saatlere gelmiş bulunuyoruz. Uykularınızı kaçıran bir doktor randevunuz varsa bu saat aralığında rahatça çözüme kavuşturabilirsiniz.
• Zihin: Gün ortasında yediğiniz yemeğin sindirimi saat 15.00 gibi sona erdiği için oksijen yeniden beyine yöneliyor. Enerji geri geliyor, zihin tam olarak formuna ulaşıyor. Bu yüzden, her 45 dakikada bir 5 dakika veya en geç her 90 dakikada bir 15 dakika ara verin performansınızı en üst seviyeye çıkarabilirsiniz. Çünkü, bu saatlerde daha yaratıcı oluyor ve problemleri de çok daha kolay çözebiliyoruz.
• Görünüm: Bu saatlerde yapılan sporun iki misli yarar sağladığı söyleniyor. Vücudunuzun yağ yakması için yüzme ve hafif tempo koşu gibi performans gerektiren spor türlerini tercih edin.
18:00 – 21:00 Arası
• Beden: Akşam dinlenme vaktinde karaciğeriniz, vücudunuzu toksinlerden maksimum düzeyde arındırıyor. Alkol de bu saatlerde yine çok hızlı bir şekilde vücuttan atılabiliyor. Bu saat aralığında yapacağınız banyo da toksinlerden arınmanız için organizmanızı ayrıca destekliyor. Saat 19.00 itibari ile dört saat boyunca alerjenlere karşı oldukça duyarlı bir süreç var.
Dolayısıyla saçlarınızı polenlerden arındırmak için daha erken saatlerde yıkayın ve alerjiye yol açabilecek şeylerden de uzak durun. Saman nezlesi, astım ve romatizmaya karşı geliştirilen ilaçların etkisi bu saatlerde epey artıyor. Aynı şey ağrı kesiciler için de geçerli. Mesela, akşam saatlerinde aynı şiddetteki bir ağrıyı dindirmek için sabaha nazaran daha az ağrı kesici almanız
• Zihin: Dr. Jan-Dirk Fauteck, bu saatlerde yaşanan süreci şöyle özetliyor: “Vücudumuz bu saatlerde yaşamsal önem taşıyan organların aktivitelerini azaltıyor, bunun sonucunda beynimiz daha az meşgul oluyor ve kafamız da boşalıyor.
Böylelikle sanatsal ve yaratıcı dürtülerimiz ortaya çıkıyor, uzun süreli hafızamız da daha verimli bir noktaya geliyor.”
• Görünüm: Bu saatlerde duyularımız oldukça hassaslaşıyor ve biz de bu sayede akşam yemeğinin tadını çıkarabiliyoruz.
Ancak Dr. Pape, zayıflamak isteyenlerin sofralarında proteinli besinlere ağırlık vermesi gerektiğini söylüyor. Akşam yemeğinde yağsız et ve sebze ikilisini tüketmekte hiçbir sakınca yok!
21:00 – 24:00 Arası
• Beden: Bütün gün hiçbir ağrı hissetmediğiniz bir yeriniz saat 21:00 gibi ağrımaya başlayabilir. Çünkü, ağrıya en duyarlı olunan saatlere girmiş bulunuyorsunuz. Saat 23.00’den itibaren de bağışıklık sisteminiz kendini yenilemek için başlangıç yapıyor. Dolayısıyla, onu sıkıntıya sokan stres, nikotin ve alkol gibi şeylerden kaçınmaya dikkat edin.
• Zihin: Tam dinlenme saati. Bu saatlerde sadece bedeninizi değil, aynı zamanda beyninizi de dinlendirmelisiniz. Sevdiğiniz bir kitabı okumak, güzel bir film izlemek veya sevdiğiniz bir müzik türünü dinlemek günün gerginliğini üzerinizden atmanızda en önemli yardımcılarınızdan birisi olacak. Bu saat aralığında melatonin üretimi yaklaşık yarım saat içinde 0 değerinden 100’e ulaşacağı için yorgunluk hissi baş gösterir.
Melatonin hormonu gündüz ışıklarının iyiden iyiye çekildiği 21:00’den itibaren salgılanmaya başlıyor ve günün ilk ışıklarına dek en yüksek seviyede seyrediyor.
• Görünüm: Bağırsak gibi sindirim organları, saat 21.00’den itibaren görevlerini sona erdiriyor. Yatağa girmeden bir iki saat önce yemek yemeyi bırakın ve spor yapmayın. Çünkü vücudunuz şimdi kendini yenileyebilmesi için yoğun enerjiye ihtiyaç duyacak. Ciltte bulunan epidermis hücreleri saat 23.00 ile 04.00 arasında, gündüz saatlerine nazaran tam 8 kat daha hızlı bölünerek kendini yeniliyor. Bu süreci cildinize uygun bir gece kremiyle desteklemeniz oldukça mantıklı bir hareket olacaktır.
24:00 – 07:00 Arası
• Beden: Biz uyurken vücudumuzun kendini yenileme mekanizması en yüksek performansla çalışıyor. Bağışıklık sistemi de buna paralel olarak saat 01.00 gibi savunma hücrelerini üretiyor. Maalesef geceleri aynı zamanda sinirlerimiz de oldukça hassaslaşıyor. Bu nedenle sırt ağrısından yakınıyorsanız, ağrı kesicinizi uyumadan önce almanızda fayda var. Saat 03.00’e doğru kan basıncımız anlamlı bir şekilde düşmeye başlıyor. Bu saatlerde kan şekeri de düştüğü için kolayca uyanabilirsiniz. Tekrar derin bir uykuya dalmak için size bir parça çikolata yemenizi öneriyoruz. Çünkü çikolata içerdiği mutluluk hormonu serotonin sayesinde vücudunuzun rahatlamasını ve gevşemesini sağlıyor. Organizmamız saat 05.00’den itibaren tekrar uyanıyor, hormonlar ve diğer metabolizma maddeleri de hızla kana karışıyor. Aynı zaman da alkol de! Dolayısıyla siz siz olun, alkol
• Zihin: Saat 24.00’den itibaren düşünme yeteneğimiz oldukça zayıfladığı için sorunlarınızı bu saatte çözmekten kaçının.
Uzmanlar, saat 03.00 sıralarında ise gece kuşlarının bile konsantrasyon sorunu yaşamaya başladıklarına dikkat çekiyor.
Ancak sabah saat 05.00 sıralarında vücudumuz kendini yine toparlama sürecine giriyor. Artan kan basıncı sayesinde beynimize tekrar daha fazla oksijen ulaşıyor. Böylelikle azalan enerjimiz de geri geliyor.
• Görünüm: Uyuyan kişi suç işlemez. Bu aynı zamanda bedenimize de zarar veremeyeceğimiz anlamına geliyor. Şimdi, protein ağırlıklı akşam yemeğinizin faydalarından tüm gece boyunca yararlanma zamanı. Yağ yakımı bu saatlerde de devam ediyor. Vücudunuz, hücrelerin kendini yenileyebilmeleri ve kas yapımı için gerekli olan enerjiyi sağlamak adına yağ hücrelerinden karbonhidrat alıyor. Siz de uykunuzda zayıflamış oluyorsunuz.
ÖZET - 24 Saat Biyolojik Ritim
• Organizmamız saat 06:00 gibi uyanır ve kortizon salgılamaya başlar.
Metabolizmamız hareketlenerek günlük işler için enerji ve proteini depolamaya geçer. Saat 10.00 gibi vücut en yüksek ısısına ulaşıyor ve verimliliğimiz en üst düzeye çıkıyor. Ayrıca, belleğimiz yaratıcı ve dinamik oluyor.
• Günün tam ortasında dikkat azalıyor ve devamında uyku çöküyor.
• Saat 15.00’de ise enerjimiz geri geliyor, belleğimiz tam formuna kavuşuyor.
• Akşam yemeği için en ideal saat 18.00 civarı, daha geç yememeye dikkat etmeli.
• Sindirim organlarının günlük işlevleri saat 21.00’de sona eriyor. Bu nedenle yediğimiz her şey midede sabaha kadar hazmedilmeden kalıyor.
• Saat 01.00 sıralarında vücudumuz kendini uykuya programlıyor. Dikkatimiz azaldığı için bu saatte çalıştığımızda hata yapma riskimiz de artıyor.
