YASADIŞI İŞGÜCÜ RAKAMLARI
OECD (büyük ülkelerin küçük ülkelere ekonomi dersi vermek için kullandığı örgüt) bir araştırma yapmış. Araştırmaya geçmeden önce bir not: Bu tür uluslararası örgütlerin amaçlarına şüphe ile yaklaşmakla birlikte, topladıkları veriler konusunda güvenilir buluyorum. Araştırma ve yazma konusundaki başarılarını uygulamada gösteremeseler de...
Yeni tarihli araştırmalarının konusu: İllegal (Yasadışı) işgücü ve yoksullaşma. Nedir yasadışı işgücü? Yasa dışı işgücü’nü sosyal güvenceden mahrum çalışmak, veya halk arasındaki tabiriyle “SSK’sız çalışmak” olarak
tanımlayabiliriz. Yasadışı işçi çalıştırmanın ülkemizde yaygın olduğunun hepimiz farkındayız. “Dünya’daki durum ne?” diye sorarsak, örgütün dünya genelinde yapılan araştırmada şu tespitlerde bulunulmuş:
• Dünyada tam 1.8 milyar insan yasadışı (sosyal güvenceden yoksun) çalışırken, 1.2 milyar insan yasal statüde (sosyal güvenceden faydalanarak) çalışıyor.
• Tarım sektörü hesaplamanın dışında tutulursa, diğer sektörlerde Sahraaltı Afrika’daki her 4 çalışandan 3’ü, Güney ve Güneydoğu Asya’da her 3 kişiden 2’si, Latin Amerika, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da her 2 kişiden 1’i ve geçiş ülkelerinde yaklaşık 4 kişiden biri yasa dışı çalışıyor. Eğer bu hesaplamaya tarım sektörü de eklenirse, her bölge için bu oran daha da yüksek çıkıyor. (örneğin Güney Asya’da %90’ı buluyor.)
• 700 milyondan fazla yasadışı işçi günlük 1.25 doların altında kazanmakta. 1.2 milyar yasadışı işçinin kazancı ise günlük 2 doların altında.
• Kriz dönemlerinde yasadışı işgücünde artış görünüyor. Örneğin 1999-2002 yılları arasındaki Arjantin ekonomik krizinde ülke ekonomisi yaklaşık %20 küçülürken, yasadışı işgücü %48’den to %52’ye yükselmiştir.
ÇALIŞTIRANIN BAHANESİ ÇALIŞANIN GEREKÇESİ
Çevremizde birçok işsiz tanıdığımızın olduğu bir gerçek. çalışanların büyük bir bölümünün de işveren tarafından çeşitli bahanelerle yasadışı işgücü olarak kullanıldığını yakın örneklerle görüyoruz. İşverenin gerekçeleriyse aşağı yukarı hep aynı oluyor:
-“Part-time (yarı zamanlı) çalışana sigorta gerekmez!” (Kanunen tüm yarı zamanlı veya tam zamanlı çalışanlar sigortalanmak zorundadır)
-“Deneme süresi bitsin, düşünürüz!” (Kanunen deneme süresinde iseniz dahi, işe girdiğiniz ilk gün sigortalanmanız gerekiyor.)
-“ekonomik kriz var, sonra” (Yerseniz…)
-“SSK’nı ödemeyeyim, SSK’ya verecegimiz parayi maaşına ekleyelim” (Ahlaksız teklif) -“İstersen SSK’nı kendin öde. Bende para yok” (Tehditkar teklif)
-“Ya koşulları kabul et, ya da kapı orada” (Vicdansız teklif) -“Aaaaa yatırmayı unutmuşuz! Bu ay yatıracağız” (Yorumsuz)
Ülkemizdeki kanunlara bakilirsa, böyle bir yasa dışı teklifi kabul eden çalışanlar da suçlu konumda. Çünkü işe girdiğimiz ilk gün bizlerin de çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirimde bulunmamız da gerekiyor.
Bildirimde bulunmamak da bir suç. Ancak şöyle bir durum da var. Özellikle kriz dönemlerinde işçi çıkarmaları başlar ve işsizliğin artar. Bu da gelişmekte olan ülkelerdeki insanları sigortasız, kayıt dışı işlerde düşük ücretlerle çalışmaya zorlamaktadır.
NELER OLACAK?
OECD’nin tahminlerine göre, dünya nüfusunun ve dünya genelindeki ekonomik büyümenin değişmeyeceği varsayılsa dahi, 2020 yılında dünyadaki her 3 işçiden 2’si yasa dışı çalışıyor olacak. Ekonomik krizler ise bu artışı hızlandıracak.
Diger yandan, çalışmayı hazırlayan araştırmacılar, ekonomik kriz söz konusu olmasa da gelişmekte olan ülkelerde yasadışı işgücüne doğru bir kayış olduğunu ifade ediyor. Hindistan örneğini veren araştırmacılar, son on yıl içerisinde yıllık % 5 ekonomik büyüme yakalayan Hindistan’da her 10 kişiden 9’unun (yaklaşık 370 milyon insanın) yasa dışı çalıştırıldığını söylüyor. Dünya genelinde bu durumdan en çok etkilenen ise kötü koşullarda çok düşük ücretlerle çalıştırılan kadınlar. Kadınların kötü çalışma ve yaşam koşullar hem mevcut hem de gelecek nesilleri etkilemektedir.
Bu tespitlerden sonra OECD’den bir de reçete bekliyorsunuz. Haklısınız, ama tek paragrafla özetlenebilen çözüm önerileri kargalarla birlikte bizi de güldürmekte: İş koşullarını iyileştirelim, kurumsal reform yapalım, kalifiye iş alanları yaratalım, kalifiye işgücü yaratalım, işverene kredi verelim vs vs. “Şunu yapmak lazım, bunu yapmak lazım, eğitim şart!” şeklindeki palavralara tok olan karnımız, duyduğumuz rakamlar yüzünden ağrırken, bir “sistem sorunu”
olarak görülmesi gereken bu sorun üstüne kafa yormak üzere, konuyu burada kapatıyoruz.
Işıl Eteş - Ekoloji Kolektifi- Mayıs 2009
Kaynak: OECD Development Centre “Is Informal Normal? (2009), ILO LABORSTA database and ILO Global Employment Trends, 2009
Ayrıntılı bilgi için: www.oecd.org/dev/poverty/employment veya Johannes Jütting (Johannes.jutting@oecd.org, 01.45.24.87.25) ve Juan de Laiglesia (juan.delaiglesia@oecd.org, 01.45.24.93.82)
