r ^
" — B o ğ a z i ç i n d e b i r y a l ı . Y. M i m a r P r o f : S . H. E l d e m . — A d a n a B e l e d i y e S a r a y ı p r o j e m ü s a b a k a s ı . Y. M i m a r K.
S ö l e m e z o ğ l u , K. A . A r u , O r h a n S e f a , N e z a h a t S ü g ü d e r . — İ z m i r H a l k e v i t e v s i p r o j e s i . Y. M i m a r R. A ş k a n v e M ü h . C a h i t Ç e ç e n . — i n g i l t e r e n i n lOtomobil !Y o l l a r ı . S i r W . Rootes.
— P o s e i d o n v e D e m e t r K a b a r t m a l a r ı . R. D u y u r a n . — R e s m î Y a p ı l a r ı m ı z ı n h a l i . Z. S . — İ n g i l t e r e d e M e s k e n M e s e l e l e r i . E l i z a b e t h D e n b y . — A m e r i k a d a b ü y ü k ö l ç ü d e y a p ı . M i m a r A. K a h n . — M i m a r î n i n üç d ö n ü m n o k t a s ı . Y. M i m a r N M e l t e m . — B. A m e r i k a m i m a r l a r ı k u r m a e v l e r y a p ı y o r l a r
— B i z a n t i u m v e G o t i k s a n a t ı n ı n d o ğ u ş u . P r o f . R u n c i m a n
— B i r l e ş i k A m e r i k a d a e v p l â n l a r ı n d a a r a ş d ı r m a l a r . C a r i F B o e s t e r . — M i m a r ile M ü h e n d i s i n işbirliği i m k â n l a r ı . Ya z a n . i. R o v v s e . Ç e v i r e n : B e h l ü l . B i b l i o g r a f i . — P i y a s a c e t v e l i . —
J
XIV ü n e Y I I 1 9 4 4 F i a t ı 1 5 O K u r u ş
L ' A R C H I T E C T E
A R C H İ T E C T ' MONTHLY PUB ICATION ON ARC-ITECTURE, C ı T V P L A N N ı N G I NO D E C O R A T ı O N
S O M M A I R E
— Une villa aux bords du Bosphore ! 147 A r c h . P r o f . S e d a t H. E l d e m
— Concours du projet du palais de la
Municipalite d'Adana 154 1 e r p r i x A r c h . K. S ö y l e m e z o ğ l u
2 e m e p r i x A r c h . K e m a l A . A r u , O r h a n S a f a 3 e m e p r i x A r c h . N e z a h a t S ü g ü d e r . Le salon des sports â la Maison du peuple
de la ville d'îzmir 161 A r c h . Rıza A ş k a n e t ing. C a h i t Ç e ç e n
— Les grandes routes nationales d'automctoileş
en iAngleterre 163 S i r W i l l i a m R o o t e s K.B.E.
— Les hauts-reliefs «Demetre. et «Poseidon» 166 R ü s t e m D u y u r a n
- D i r e c t e u r du m u s e e d ' a r c h e o l o g i e d ' I z m i r -
— La question dlıabitation â la grande — Bretagne... 169 E l i z a b e t h D e n b y
— La construction de grande importance aux
Etats-Unis d"Amerique 171 A r c h . A l b e r t K a h n
— Les trois point essentiels de l'architecture 173 A r c h . Naci M e l t e m
— L'art Byzantin et la naissance Gothique 179 P r o f . J . R u n c i m a n
— Les progres dans la construction d'habitation
aux Etats-Unis d-Arrîerique 182
— La cooperation entre les architectes et les
ingenieurs 187 E c r i t p a r A r h c . J . R o w s e
T r a d u i t p a r S. B e h l ü l T o y g a r B i b l i o g r a p h i e :
a) Le credit dans l'industrie hcıteliere et de tourisme ... 191 S ü r e y y a E r g ü n b) Encyclopedîe v<i'Art? d ere fascicule)
P r o f . Celâl Esad A r s e v e n
Nouvelles et polemiques ; 192 La liste des prix de materiaux de construction ... 194
C O N T E N T S
C o m p l e t e d w o r k s :
— A villa by the coast of Bosphorus. 147 r
P r o f . a r c h . S. H a k k ı E l d e m
D e s i g n s :
— Town Hail in Adana. 154
by A r c h s . K. S ö y l e m e z o ğ l u( A h m e t A r u . O r h a n S a f a , N e z a h a t S ü g ü d e r .
Sports rccm in Peoples House — İzmir.
A r c h . Riza A | k a nj e n g . C a h i t Ç e ç e n
A r t i c l e s :
— High-ways of England
161
163 S i r W . R d o t e s K.B.E.
— High-reliefs of Deme treus and poseidcıı 166 R ü s t e m D u y u r a n
>
— Housing problems'in great Britain 169
^ E l i z a b e t h D e n b y
— Three essential Points of Architecture 173 A r d . N. M e l t e m
— Byzantine and Gothic art. 179 P r o f . J . R u n c i m a n
— New rcsearch on house plans in U.S.A 132 C a r i F. B o e s t e r
— Engincer and Architect Possibilities of collaboration 187 A r c h . J . R o w s e
T r a n s l a t e d b y : S . B e h l ü l T o y g a r B. A. L o n d o n
L i t e r a t ü r e :
Credits for Hotel-Keeping and turism 191 S ü r e y y a E r g ü n
Encyclopedia of Art 192 P r o f . Celâl Esat A r s e v e n
Price cf materials 194
r
E N D Ü S T R İ T . A . Ş .
Sermayesi: T. L. 640.000
BÜRO : Yeni postahane arkası, İmar Han kat 4 istanbul
TELEFON: 22973 Posta Kutusu No. 550
Telgraf a d r e s i : A M B A L A J-İSTANBUL
F A B R İ K A L A R
AMBALAJ : EyUp Bahriye caddesi No. 46 TELEFON: 24686 A K - A N : Kimya Maddeleri fab. K İ M Y A : Üsküdar Balaban No. 20 GAZOJEN ATELYESi: Cihangir Bakraç sokak No. 19
J
r
GÜVEN • •
T. A. SİGORTA SOSYETESİ
Her türlü Hayat »igortaları — Yangın — Yıldırım — Zelzele — İnfilâk — Havagazı — Nakliyat — Sirkat — Otomobil — Cam
SÜMER BANK BİNASI, GALATA TEL : 44969 - 44966
r \
S B C O R T A A N O H İ M Ş I P K E T I
HER TÜRLÜ SİGORTA MUAMELATI
İMtubul Bahçefcıpı Birinci Vttaf Han. Tel: 34267/9 Ankara : Anafartalar 155. Tel: 3459
İzmir: Atatürk caddesi 106. Tel: 3520 Telgraf : Doğantaş İstanbul
J
BRONZ - NİKEL
FABRİKASI YAPILAR İÇİN:
Her modelde kilit Kol ve ağızlıkları Çekmeler, vesaire.
San, nikel ve'kromaj Uıerine mostra takımları Vestiyer, askı re saire, işleri Taahhüdü.
EHVEN — SACLAM — GÜZEL ŞEVKET ÇADIRCI
Fincancılar Rıza Paşa Yokuşa No. 17
REFiKARKADAŞ
TEMEL MAĞAZASI
H e r n e v i i n ş a a t m a l z e m e s i
KİREMİT, TUĞLA, FAYANS
265 — 267 TELEFON : 23875
istanbul, Unkapanı Ayazma caddesi
N E D İ M k a r a k u r t
I \B İ L U M U M D E M İ R M A L Z E M E S İ
TMmnarme demirleri, Köşebend, iAmı her nevi saç ve profil demirleri inşaata müteallik bilumum d/rmir işleri.
A D R E S : Galata Tersane Caddesi No. 178 Telefon : 40407
Telgraf : KARKUT — Galata
-fÜUz^-.
u c u z
I
S A Ğ L A M
G Ü Z E L
İPEKLİ, , YÜNLÜ, PAMUKLU ÇEŞİTLERİNİ ANCAK MAĞAZALARIMIZDA BULABİLİRSİNİZ.
SÜMERBANK YERLİ MALLAR PAZARLARI MÜESSESESİ
.J
r ^
H A Z N E D A R
K i r e m i t F a b r i k a l a r ı v e K i r e ç O c a k l a r ı L t d . J l r .
SERMAYESİ : 100.OOO T. L.
^ En yüksek suhunet derecelerine mütehammil ateş tuğlaları
£ Memleketimizde fennî usuller ile çalışan yegâne ve birinci
fabrikadır.
^ DELİKLİ VE DELİKSİZ VE PRESE İNŞAAT TUĞLALARI MARSıLYA TıPı va MAHYELİK
KiREMıT
# SÜZMELiK ve SIVA KiRECi
FABRİKA SATIŞ YERİ
İLhami N. Pamir Ticaretevl Haznedar Çiftliği civarında Osmanelendi Han No. 9
Tel: 16 - 71 Eminönü Telgraf: Haznedar istanbul Tel: 21612
V )
(SÜTERKAL) ile: Tayyare, Gemiler S u y a k a r ş l görülmemiş bir metanet, aksamına, Arabalara, Karoseri. Vagonlara. yüksek bir yapıştırma hassası en tasarruf.
Mobilyalara, Kaplamalara, Bahçe Mobilya- lu ve kullanılması ve hazırlanması en kolay larlna. Tahta, Demir, Cam, Porselen, Taş; bir madde. Sıcağa muhtaç değildir. Açıkta Beton, Mantar, Deri, Muşamba, Kâğıt ve kullanılabilir. Tahtaları yapıştırmadan bilcümle doğrama işlerini yapıştırır. evvel ısıtmak lâzım değildir.
Emsalinden Daha Mükemmel ve Daha Ucuzdur.
Bursa Süttozu Fabrikası Kollektif Şirketi Kimyevi Sanayi Şubesi «SÜTERKAL» Soğuk Tutkal
Telgraf : SÜT — BURSA. _ . Telefon : No. 237
v 7 - •
SOĞUK TUTKAL
SABRİ KILIÇOGLU
Müesseseleri
S a b r i K t l ı ç o ğ l u v e Ortağı
YAPI MALZEMESİ ESKİŞEHİR TÜRK Ltd. ŞlRKETl
I . » . t
- T - İ T H A L Â T — T I C A R E T VE T A A H H Ü T İ Ş L E R I SİCİLLİ TİCARET No. 28699
MERKEZ DEPOSU TELEGRAF : KİREMİT — İSTANBUL
BEŞİKTAŞ. ÇÖP İSKELESİ No. 3 x TELEFON :: 42119
SATIŞ YERİ: TÜNEL CADDESİ No. 22 GALATA
K I L H A S
H I R D A V A T P A Z A R I
E M İ N H A S K Ö K
MAKİNE ve AKSAMI, ALÂT, EDEVAT ve HER NEVİ H I R D A V A T EŞYASI
Adres: Galata: Mahmudiye caddesi No. 63 Telgraf: KILHAS — Telefon: 42445
S a b r i Kılıçoğlu
A S L A N » KİREMİT FABRİKASI - ESKİŞEHİR
TELGRAF: KİREMİT — ESKİŞEHİR
Posta kutusu : No. 7 M
• ı
TELEFONLAR: Kiremit Fabrikası : 184 Kösele Fabrikası : 202 Ekmek Fabrikası : 80
H A R A Ç Ç I
K ardeşler
i
M O B İ L Y E v e M E F R U Ş A T M A Ğ A Z A L A R I
M E R K E Z ı İstanbul, Riza paşa yokuşu No. i l Telefon: 22060
SATIŞ MAĞAZASI : Beyoğlu Tokatlıyor, karşısında Telefon : 40678
r
H E M Â - İ Z O T A Ş
15 senedenberi imal etmekte olduğumuz «HEMATEKT» bitümlü tecrit maddeai yurdumuzun her tarafında, bilhassa devlet müesseselerinde kazandığı itimat ve teveccühe istinaden, fabrikamız tecrit işlerinde olduğu gibi, imalât ve ihtisas faaliyetini genişleterek «HEMATAŞ» namile hafif levhalan
imale başlamıjtır. Bu kerre;
i _ . _ namile tanınmış tecrit levhaları imal eden
I Z O T A Ş
1 Z O T A Ş Y A P I M E V İ ile birleşerekD E M A - İ Z O T A Ş
is mil» çalışmağa başlamıştır.
J
Her iki fabrika birleşen tekniği ve yıllardanberi, meleke peyda etmiş usta ve işçi kadrosu ile yegâne ihtisas sahibi bir kuvvet olmuştur.
cHEMA - IZOTAŞ» hafif inşaat levhalan, Büyük kolaylıklar faydalar t«vin «der, YER DEPRE- MİNDEN ^HlÇ MÜTEESSİR OLMAYAN bir inşaat «.temini temin adar. Elastikidir.' YANMAZ,
TAHTA GİBİ KESİLİR, HER TÜRLÜ SIVAYI
i TUTAR.
Kaplama
Bölme
Tavan
Çatı
S E S — S I C A K , R U T U B E T G E Ç İ R M E Z
Her türlü jinşaatt» kullanılır-
DİKKAT : Fabrikamız uşftabaşısı Hüseyin Şemanın müessesemizden başka hiçbir imalât ile alâkası yoktar.
Şemanın müessesemizden başka hiçbir imalât ile alâkası yoktur.
H E M A - İ Z O T A 9 Y A P I E V İ RECEP ÇETİNKAYA — KARL YANDİK İSTANBUL — GALATA — TERSANE
CADDESİ No. 261; Telefon: 40215
J
r
ANADOLU
S İ G O R T A Ş İ R K E T İ
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ZİRAAT VE TİİRKiYE İŞ BANKALARININ KURUMUDUR
Sermaye ve ihtiyatları: 5.832.000 Liradır
Tesis tarihi » l a n
1925
senesinden beri yaptığı sigertaları
K A R A D A ; Yangın - kiracı, şagil, mal sahibi ve komşu mes'uliyeti - kira za- rarları - yıldırım - zelzele - infilâk - havagazi iştiali - makina ka- zası ve motör iştiali - kara nakliyatı harp sigortaları.
D E N İ Z D E ; / Bütün deniz tehlikelerine karşı deniz nakliyatı - gemi ve motör tekneleri - mayın - torpil - alelûmum deniz hare sigortaları.
H A V A D A : Tayyare sigortaları - tayyare seferlerinde pilot ve yolcuların si- gortaları.
K A Z A D A : insanın maruz kalabileceği her türlü kaza - iş kazaları - otomo- bil - kazaları - malî mes'uliyet - makine kırılması sigortaları.
H A Y A T T A : Temettülü veya temettüsüz olarak ölüm tehlikesiyle beraber:
Tasarruf için: «M u h t e 1 i t» ve «T * m m u h t e 1 i t» - aile istik-
%
balini temin için: I r a t l ı a i l e » - kızlar için: « C i h a z » - çocuk- lar için: « T a h s i l v e t e r b i y e» - ihtiyarlık için: «t r a t » - hastalık veya kaza neticesinde malûl kalmaya karşı: « M a l û l » Bigortaları.
İ ş S A H A S I N D A ; Atölyeler, fabrikalar, maden ocakları gibi iş yerlerinde ve tica- rethane, bankalarda ve meslekî teşekküllerle birliklerde çalışan- ların hayat, ölüm ve kazalarını temin eden grup sigortaları.
İstanbul, Yenipostahane Jcarşısı, Büyük Kınacıyan Han. Telefon: 2 4 2 0 4 . Hayat Kısmı: 2 0 5 4 1 ,
V J
u n u n
SAYI: 151- 152
Y A P I S A N A T I , Ş E H İ R C İ L K v e S Ü S L E Y İ C İ S A N A T L A R O E R G İ S i S A H İ P L E R İ : Y. M İ M A R A B İ D İ N M O R T A Ş v e Y. M İ M A R Z E K İ S A Y A R İ D A R E Y E R İ : A N A D O L U H A N No. 3 2 - 3 3 İ S T A N B U L . T E L E F O N : 2 1 3 0 7
Yalının denizden görünüşü
B O Ğ A Z İ Ç İ N D E B İ R Y A L I
Y. Mimar Prof. Sedat Hakkı Eldem G. S. Akademisi Yüksek Mimarî Şubesi Şefi
Yeniköy ile İstinye arasında sipahi ocağının eski yazlık kulup arsasında inşa edilen bu yalı, bü- yük ağaçlıklı geniş bir park içinde ve rıhtım üze- rindedir. Boğaziçinin eski yalılarının stilinden mülihem olan bu binayı G. S. Akademisi Yüksek Mimari şulbesi şefi prof. Sedat Hakkı Eldem yap- mıştır. Bina, gerek plânının tertibi, gerekse elevas-
yon. detay ve heyeti umumiyesi iti'barüe, tradisyo- nel bir uslub araştırmasının neticesidir.
Türk mimarları içinde, tradisyonel mi- marî araştırmaları ile daima ön safta gelen arka- daşımızın bu eserini yaratırken, eski pür Türk us- lusundan ziyade bir Türk ampirine meyletmiş ol- duğu görülmektedir.
Sedat Hakkı son senelerde yaptığı eserlerde; ampirinden mülhem olmaktır. ıRu binada, pen- New-York sergisi paviyonu müstesna; daima Türk cerelerin.n çokluğu, nisfoetleri, saçakların ebad ve
Zemin kat plânı
Bahçeden görünüşü
silmeleri plân ve cephelerde kabul ettiği kavis ve çan bir tesir yapmaktadır.
münhan ierin bulunması ile bir az mübalâğaya ka- Sedat Hakkı bu çalışma sistemini şu suretle
Birinci kat plânı
îki görünüş müdafaa etmektedir: Rokoko, 'Barok, Ampir uslun-
ları eski tradiyonu devam ettirmeleri ve bizde tat'bikatmdaki (hususiyetleri it.ibarîle tama- men 'bir Türk stili halini almıştır. 1800 den itiba- ren dünyanın her tarafında, ampir uslulbu hâkim olmağa başlamış ve bu uslubla pek çok binalar yapılmıştır.
Sonradan bu uslufb tatbik edüdiği memleket, lerin malı olmuş ve ayrı hususiyetler göstermiye
•başlamış, her memlekette başka başka isimler al- mıştır. İngilterede Georgian 've Adams, Amerikada Dutch Cölonial, Almanyada Biedermeir, Fransada Directoire ve Empire, Felemenkte Flamand isim- leriyle ait oldukları devirleri anlatan birer uslub olarak tanımıştır. Bu uslublardan, Dutoh Colunial, Adams ve Flamand uslubları Türk ampirine hiç münasebetleri olmadığı halde benzerler, ibu da dün- yada o devrin bu hâkim uslubunun ampir olduğu- nu isibat eder.
Son senelerde, mimarlarımız arasında Türk
evi üzerinde muhtelif çalışmalar yapılmaktadır, bunların neticelerini bu ıbina g bi fırsat buldukça neşrederek üzerinde konuşmalar yapmak fayda- lı olacaktır.
Yeni evlerimizde eski pür Türk bir uslub ara- manın müşkülâtını gözönünde bulundurmak ve bel.
ki bunun çok güç olduğunu anlamak lâzımdır, uslub denemeleri, küçük ve harçı alem evlerimiz- den ziyade bu yalı gibi, ehemmiyetli malikhane- lerde kabildir, oldukça zengin <bir programla yapıl- mak islenilen ikametgâhlarda, mimarlarımızın pro- jelerini bu teze göre yaratmaları şayanı arzudur.
Sedat Hakkı eserinde bu tezi tahakkuk ettirmiş ve muvaffak da olmuştur. Yalının plânı; eski köşk ve yalılarımızdakiler gibi (karnı.yarık) tabir etti- ğimiz şekildedir, bu suretle bir sayfiye evinde a- ranması lâzım gelen genişlik, manzara ve ferahlık temin eden orta sofa bir tarafdan denizi, diğer ta- raftan sokak cephesindeki parkı görmektedir. Plân- da bu şeklin kabulü trad:syonel bir Türk evi tipin-
Ceplıe resmi
Yalının içinden bazı görünüşler
ne sadık kalındığını gösterdiği gibi memleketin, ya- şayış şartlarına da uygunluğunu anlatmaktadır. Ze- min katta personelin bina haricine yerleştirilmiş ol- ması merdiven şekli, üstkattaki yatak ve oturma odalarındaki bol ve geniş yüklüklerin mevcudiye- ti plânın muvaffakiyet amillerini teşkil etmekte- dir. Plânda orta motifi teşkil eden sofanın münba- nilerinin yan kısımlarla cephede meydana .getir- diği zorluğu binanın umumî tesiri tadil etmekte- dir. Dışdan cepheler 'boğaza yakışan neşeli bir te-
sir yaratmaktadır. Binaya intiıhab ed'len renk bo-
•ğaziçinin sularına ve arkasındaki büyük ağaçların teşkil ettikleri koyu fona tamamile uyması it (barile güzeldir.
Bina 1939 da inşa edilmeğe başlanmış ve buh- ran yılları içinde ikmal edilmiştir.
Bu itibarla Sedat Hakkı Eldemin bu eseri meydana getirirken, millî mimarî ki duyuş ve an- layışını takdirle kaydetmek lâzımdır.
Zeki SAYÂR
Deniz cephesinin mürtesemi
35L
Muhtelif iç görünüşler, ve ilk etütler Prof. S. H. ELDEM
1 inci Mükâfat : H. K. Sölemezoğlu ve arkadaşları
A D A N A B E L E D İ Y E S A R A Y I P R O J E M Ü S A B A K A S I
Adana Belediyesinin dâvetiyle Belediye Sa- rayı proje müsabakası jürisi olarak .Maarif Vekâ- leti müşavir mimarı profesör Paul Bonatz, Bele- diyeler îmar heyeti Fen şefi yüksek mimar Mit- hat Yenen, Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek mimarî şubesi profesörlerinden Yüksek Mimar Arif Hikmet Holtay'dan müteşekkil jüri heyeti 6/6/944 tarihine3^ Adanaya gelmiş ve Belediye encümeninin jüri namına açıp hazırlamış olduğu biri Varyantlı 21 projenin asılı olduğu salonu ve
kapalı rumuz zarflarını teslim almıştır.
Mezkûr 21 projeden 10 sıra numaralı 4644 rumuzlu proje ve 21 A. sıra numaralı 7771 ru- muzlu projenin varyantı arsa hududunu tecavüz
ederek şartname dışına çıkmış olduklarından mü- sabaka dışı bırakılmışlar ve geri kalan (20) pro- jenin tetkikine devam edilmiştir.
Bunlardan : 4 sıra numaralı 6345 rumuzlu : 7 » » 4321 » : 14 » 2923 Vaziyet -plânı
1 ci Mükâfat: Kemali Söylemezoğlu ve arkadaşları Kat plânlan ve cephe.
ı " *
L. .w .- -
İ I Û ^ Û E İ
* I ^ M P I P P H E l i i n H
2 nci Mükâfat : Y. Mimar. A. K. Aru ve Orhan Sefa 17
18 19 20
5267 1784 1051 1034 Projeler ilk elemede ve:
» : 5 sıra No. lı 8765 rumuzlu : 6 » » 7317 » : 13 » » 1777
: 15 » » 1044
f : 16 » > 1756 » Projelerde ikinci elemede çıkarılmışlardır, geri kalan yedi proje üzerinde yapılan inceleme- ler neticesinde:
11 Sıra numaralı 4491 rumuzlu proje birinci 9 » » 8264 » » ikirıci 8 » » 1771 » » üçüncü
Mükâfatlara l'âyık görülmüştür. Geri kalan- lar da bir sıra numaralı 4774 rumuzlu proje Bi- rinci Mansiyon ve 21 sıra numaralı 7771 rumuz- lu proje de ikinci mansiyon verilmek üzere Be- lediye riyasetine teklif edilmişlerdir.
(2) sıra numaralı 0223 rumuzlu proje ve 3 sıra numaralı 0437 rumuzlu ve 12 sıra numaralı 8275 rumuzlu projeler de jürinin dikkatini çek- mişlerdir.
Mükâfat ve Mansiyon projelerin rumuz zarf- ları jüri tarafından açılmış ve:
1. 4491 rumuzlu proje sahipleri: Yüksek Mi-
mar Kemali Söylemezoğlu; Yüksek Mimar Ratip Erhan; Yüksek Mimar Orhan Tolun.
2. 8264 rumuzlu proje sahipleri: Yüksek Mi- mar Orhan Sefa; Yüksek Mimar Kemal Ahmet Aru;
3. 1771 rumuzlu proje sahibi: Yüksek Mi- mar Nezahat Sügüder;
4774 rumuzlu proje sahipleri: Yüksek Mi- mar Maruf Onal; Yüksek Mimar Nubar Acemvan
7771 rumuzlu proje sahibi: Yüksek Mimar Sabri Oran'a ait oldukları anlaşılmıştır.
Jürinin Mükâfat ve Mansiyon kazanan ve sıra numaralariyle rumuzları yazılı projeler hak- kındaki mütaleasma gelince:
(2) Sıra numaralı ve 4491 rumuzlu proje sa- rih ve vazıh bir mimarî tertibi arzetmektedir.
Esas cephesinin sütun ve kemerlerle işlenmesi suretiyle resmî ve temsilî bir tesir temin edil- miştir. Methal ve merdiven holu monümental o- lup birinci katta sekiz metre genişliğinde ve bü- tün esas salonlarının önünde ,geniş bir holün ter- tip edilmiş olması bu projeye bir hususiyet ver- mektedir. Binanın arkasında teşkil edilmiş olan avlu serin rüzgârların estiği cenup istikametine doğru uygun bir methalle açılmıştır.
İnönü heykeli şehircilik bakımından müna- sip bir yere yerleştirilmiştir.
9 sıra numaralı ve 8264 rumuzlu projede esas
"f
A
• H M H H -
Cephe
2 nci Mükâfat: A. Kemal Aru ve O. Sefa
ÎSaüSİSSiı&iiftaaİ M S Ü İ M b a p - -
HJP S 5 £ 1 1 1 * 1 1 I I * » e i I V M R I T
binanın iki kolile meydanı kavrama arzusu görül- mektedir ve müsait bir noktadan yükselen kuîe,
ile, eski şehir kısmından ve istasyondan gelenlere Belediye sarayının bulunduğu mevkii gösteren iyi bir âlem verilmiş bulunmaktadır. İnönü heykeli da meydanın en muvafık yerine konulmuştur.
Bu projede esas methal ile merdiven, hollerin ter- tibi uygundur.
Esas merdiven holünden, üstü dar bir çatı açıklığiyle kâfi miktarda ziya temin edilmekle beraber güneş tesirinden de kaçırılmış bulunmak- tadır. Büyük salonların yerlerinin intihabı iyidir.
Elektrik işletme binasının şehircilik bakımından esas binaya eklenişi münasiptir.
8 — Sıra numaralı ve 1774 numaralı projede iki kola ayrılarak İnönü meydanını teşkil etmekte ve esas cephe üç gözlü bir methalle tebarüz etti- rilmiş bulunmaktadır.
Binanın meydan cephelerinin üst katlarında yapılan kolonat, ince bir zevkle binaya mimari bir hususiyet vermekte ve cenup iklim mimarisi- ne intibak etmekle beraber modern de sayılabile- cek vaziyettedir. Esas methalin üstünde iki tarafa doğru açılmış bulunan hol iyidir. Elektrik işletme binasının esas kitleye aynı hizada yapıştırılmış ol- ması binanın mimarî tesanüdünde güçlükler mey-
~> J v v ; ^
!3<
• « I 1
• ! • ı a I • I
• I • i
• i
: r " t
• » . -
• • -
iLtnTTTî
n
I 1 ı—ı iri
I 1 I—I I 1 I H fJ L Jl-T
RUMUZ -. 177-1
3 ncü Mükâfat : Y. Mimar Nezahat Sügüdsr.
r 7 - - j
T T""
i» i- — •i T-
. .
.
r *riA
"< t r-TT—p—r r - JI v . L . i j J
t? n
-ı I
»—s I I
i — î
. 1 d
dana getirebilecek vaziyettedir.
Üst kata açık ve düz bir merdivenle irti- bat şekli ve büyük salonlara olan intikal ente- resandır. İnönü heykelinin seyrüsefere en yakın noktada yani köşede yerleşmiş olması seyrüsefer ve şehircilik bakımından mahzurlu görülmüştür.
(1) Sıra numaralı ve 4774 rumuzlu proje de binayı geriye almak suretiyle İnönü meydanı teşkil edilmiştir. Aksi üzerine tertip edilmiş olan esas giriş geçidi bütün bina imtidadmca iç avlu- lardan geçerek d,evam etmektedir. Biraz fazlaca şematik olan pl'ân tanzim şekli filhakika gayet sarihtir. Diğer projelere kıyasen bu projedeki za- yıf noktalar şunlardır:
A) Büyük merdivenlerin başlangıç noktaları arası binanın azametiyle mütenasip olmıyacak ka- dar dar tutulmuştur.
B) Büyük merdivenlerin çıkış müntehaları oldukça dardır.
C) Mühim salonlar esas merdivenlerden u- zaktadır.
D) Bu salonların kapıları âdi bürolar gibi dar koridorda açılmakta ve ehemmiyetlerivle mütenasip bir hole merbut bulunmaktadırlar.
E) Çatı ve saçağın verebileceği mimarî im- kânlardan bu projede istifade edilmemiştir.
J
Mansion alan projelerden Y. Mimar Maruf Önal ve Nobar Acemyan
Umumî vaziyet plânı ve kat plânı 159
Jürinin birinci gelen projede teklif ettiği tadilâ- tın krokisi. Kroki profesör P. Bonatza aittir.
F) Fazla şematik bir sistemin esas olarak alınmasiyle tanzim edilmiş olan bu plânda muay- yen mesafelere fazla bağlanılmış bulunmasından dolayı birçok kısımlar lüzumlu eb-adları alama- mışlardır.
Bu projede kuvvetli bir karakter mevcut ol- masına rağmen yukarda sayılan kusurların mev- cut bulunması derecesini düşürmesine sebep ol- muştur.
21 numaralı ve 7771 rumuzlu proje: Binanın ayni uzunluktaki kollariyle İnönü meydanını teş- kil etmiş bulunmakta ve bu kollardan hasıl <lan yeknasaklık esas cephe kısmında üç göz halinde açılan methalin en muvafık bir yere alınmasiyle azaltılmış bulunmaktadır. Bu projede mimarî ka- ıakterin tradision'a bağlanmış vaziyeti fazla müba- lâğaya kapılmadan güzel tatbik edilebilmiştir. Bi- nanın ehemmiyet ve azametiyle mütenasip olabi- lecek şekilde giriş holü, hol vaziyetleri tanz'm edilememiş, büyük salonların genişliklerine na- zaran yükseklikleri ve ön cephedeki kolonatlı galeri derinliği pek azdır. İnönü heykeli meydin köşesinde seyrüsefer ve şehircilik bakımından münasip yerini bulamamıştır.
2 Sıra numaralı ve 0223 rumuzlu projede:
Cephe iki kat boyunca yükselen kemerler- den teşekkül etmiş ve bu motif ayni uzunlukta iki kol üzerinde de tatbik edilmiştir. Bu ayni uzun- luktaki kolların meydana getirdiği yeknasaklık
esas methalin münasip yere alınması ve kâfi de- recede tebarüz ettirilmesiyle biraz tahfif edile- bilmiştir. Esas merdiven sahanlığından ve galeri altından büyük salona sıkıntılı giriş şekli iyi de- ğildir. Kor'dorun sağ ve soluna odaların tertibi su- retiyle de bu sıkıntı ziyadeleştirilmiştir. Ön cep- hedeki kolonatla her ne kadar gölge temin edi- lebilmişse de, binaya milıî bir karakter verileme- miştir. Menazır ve vaziyet plânının da gösterdiği şekilde âbidenin, binanın her iki kolundan ayni uzunlukta ve kösesine tesadüf eder şekiLd'i yer- leştirilmiş olması doğru değildir.
3 Sıra numaralı ve 0437 rumuzlu proje:
Binayı merkezi ve her dıl'ı ayni karakterde olan bir murabba şeklinde tertip etmekle bu pro- jede enteresan bir tecrülbe yapılmıştır. Merdiven holünün ve esas merdivenin dört açık tarafı iç avlı arasına tertip edilmesiyle şayanı dikkat bir merdiven sureti halli meydana getirilmiştir. Bü- tün bu hususiyetlere rağmen projede fazla bir şematizim verdir.
Maarif Vekâleti Müşavir ve Mütehassısı
Prof.
Paul Bonatz
Güzel Sanatlar Akade- misinde muallim yüksek
Y. Mimar Prof.
A.rif Hikmet Holtay Belediyeler İmar Heyeti Fen Şefi
Yüksek Mimar Mithat Yer.(n
S A L O N U V E G A Z İ N O S U A V A N - ( İ Z M İ R )
ve Y. Müh• Cahit Çeçen H A L K E V İ J İ M N A S T İ K
P R O J E S İ Y. Mimar Rıza Aşkan
İzmirde Bahri Baba'daki Halkevi binası bu gü- nün ihtiyaçlarına cevap verecek durumda olmadı- ğı için, genişletmek zarureti hasıl olmuştur. Bu günkü halkevi ileride, yalnız konak, güzel yalı için bir semt evi olacağından ilâveler yapılırken bu ci- het nazarı dikkate alınmıştır.
Proje esas itibarile dört kısma ayrılmaktadır:
1 : Spor, 2 : Gazino, 3 : İdare ve sanat. 4 : Ka- yıkhane.
Spor kısmı ıbir salon, depo, erkek ve kadın soyunma yerleri, hela ve duşlardan ibarettir. İ.'st katta maç seyir etmek için 'bir balkon yapılmıştır.
Gazinonun önünde bir teras ve terasdan merdi- venle rıhtıma ve oradan da iskeleye geçilmektedir.
İdare ve sanat kısmında toplantı odaları, re- sim ve müz'k çalışma odaları vardır. Kayıkhane terasın altındadır.
Proje heyeti umumiye itibarile basit, sade ve göreceği işe göre düşünülmüştür.
CH.P İZHİB HALKEVİ KAPALI JİMNASTİK SAIOKU mAİI SAShoSU AVAM ftOİlSİ ÖlÇÛ 1/tOi
* LCVHA.I
ÇCÇKM
R e s i m l e h â d i s e l e r
s iAtu'fj .t *uic*:inouı ava* uı^u t-ıo\j a.
Cephe ve kat plânları
R E S M Î Y A P I L A R I M I Z I N H A L İ
Bu fotoğrafların Türkiyenin sayılı vilâyetlerinden birinde;
Nafia Teşkilâtı tarafından yapıl- mış, bir memleket hastahanesine ait olduklarını söylersek hayret etmeyiniz!...
Vilâyet Nafia Müdürlükleri- nin kadrolarından, hattâ merkez yapı işleri bürosunun bugünkü şeklinden, mükemmel mimarî e- seler beklemiyoruz. Çünkü bu teşkilâtın «Mimarlık» sahasında-
ki durumunu biliyoruz.
Keza, vilâyetler deki binalarda fonksiyon, kompozisyon ince- liklerini, estetik ve güzellik fak- törleri gibi şeyleri de, arayacak kadar ileriye gitmiyoruz.
Fakat Eskişehir memleket hastahanesine benzer binaları gördükçe, vilâyeti er d eki, yapı- larda hiç olmazsa klasik mimarî bilgilere, yapı tekniğine, hattâ
ampirik yapı usullerine uygun yapılmış binalara bile razı olaca
ğımız geliyor!...
Asma bacaları, haznesiz sükût boruları, garip cephe motifi, ni- hayet şekilsiz dışı ile bu (m ma ri eser!) i nafiacılartmızın han- gi teknik ve hangi bilgi ile mey- dana getirdiklerini sormamak el-' den gelmiyor?
Her yıl, ehliyetsizlik ve kiya- fetsizlik yüzünden devlet yapı- larında bu bina gibi meydana ge- len zararları önlemek zamanı gelmiş geçmiştir bile...
Nafia teşkilâtında senelerden beri sürüp giden bu «mimarî a- narşi» nin önüne geçmek, bu teş- kilâta hakikî bir mimarlık veç- hesi vermek icap ettiğini açıkça görüyoruz. ''
Biz bu işe en önce (kadro) dan başlamak lâzım geldiğine i-
nanıyoruz.1Bu da Nafia Vekâleti Merkez Yapı ve Mimarî teşkilâ- tından, vilâyetler Nafia Müdür- lükleri kadrolarına kadar, M i - m a r l a r a , y e r , s a l â h i - y e t , i m k â n vermekle kabil olacaktır. Ancak, bu suretledir ki resmî yapılarımıza mimarî bir kıymet kazandırabileceğiz.
Z.S.
J
1<>2
İngiltere'nin Otomobil Yolları :
Harpten evvel, İngiltere, adet ve satıh bakı- mından, dünyanın en güzel yollarından bir kaçına sahip bulunuyordu. İngiltere'nin dört buçuk harp senesinden sonra bile normal zamanlarda gördükle- ri dikkat ve ihtimamdan mahrum kalan yollarının hemen hemen harbin ilk başladığı gündeki vazi- yetlerini mükemmelen muhafazaları bunu fazia- siyle ispat etmiştir. Maamafih, bu yollar Romalı- lardan kalma, yolların, orta çağ patikalarının, ve 18 inci ve 19 uncu asra ait araba şoselerinin üzeri- ne yapıldıkları için modem nakil vasıtalarının ağır yüküne tahammül edememektedirler. İngilte- re Yol Federasyonu İngiltere Yol sistemini değiş- tirmek maksadiyle sadece modern nakil vasıtala-
rının ihtiyaçlarım karşılayacak mahiyette yeni yol- ların yapılmasını gözeten değil, fakat ayni zaman- da kırların güzelliğini muhafaza edecek olan bir plânı ileri sürmüştür.
Bu resim İngiltere Yol Federasyonunun bü- tün Britanya'da inşa etmeyi tasarladığı tipik bir yolu göstermektedir. İki tane ayrı araba yolu şeh- rin haricine ve dahiline gidip gelen nakil vasıtala- rına mahsustur. Bu iki yol birbirinden ağaç ve fi- danlar dikilmiş olan bir yeşil refüj ile ayrılmakta- dır. Bu yolların dışında bisikletleri motörlü nakliye vasıtalarından ayırmak için bisiklet yollan temin edilmiştir.
İ N f G İ L ı T E R E N İ N O T O M O B İ L Y O L L A R I Yazan: Sir WiWam Rootes. K.B.E.
Bugünkü harpten evvel, İngiltere, miktar ve mesaha bakımından, dünyanın en güzel yolların- dan bazılarına sahip bulunuyordu. Fransa ve Al- manyadakilere nazaran bilhassa ikinci derecedeki yolları mükemmeldi. C. K. Chesterton İngiltere yollarını sağa sola yalpa vuran bir ayyaşın gidi- şine benzetmiştir. Ana caddeler meselesine ge- lince, daha 1939 'da bile İngiltei'edeki yollar İn- gilterenin mütemadiyen artan eşya ve yolcu nak- liyatını temine gayri kâfi gelmemeğe başlamıştı.
Bu makalede, önde gelen bir motör müte- hassısı, ve İngilterenin en büyük otomobil ve tay-
yare imalâtçılarından birisi olan Sir William Rootes, İngilterede büyük yeni bir otomobil yo- lu şebekesinin yapılması içüı İngiliz hükümetini tazyik etmekte olan İngiliz Yol Federasyonunun gördüğü işleri gözden geçirmektedir.
İngilterenin birinci ve ikinci derecedeki yol- ları, dört harp senesinden sonra bile, normal za- manda gördükleri dikkat ve ihtimamdan mahrum olmalarına rağmen, el'an birinci sınıf vaziyetleri- ni muhafaza etmektedirler. Bizatihi bu, İngilte- re yol inşaatçıları için büyük bir medarı iftihar- J 6 3
Bu resim İngiltere Yol Feda.
rasyonunun tam önüne geçmek istediği şeyi göstermektedir. - Harpten evvel memleketin için.
den geçen bir ana caddenin üs.
tündeki hengâme. . Bu resmin gösterdiği gibi nakil vasıtaları hemen hemen sürünür gibi gi- diyor, buna sebep halihazırda nakil vasıtalarının şehir harici- ne çıkmasını temin eden yolların sayısının pek az olmasıdır, ve ana caddedeki ilerlemeye mani olan çaprazlamasına giden yol- ların çokluğudur.
dır, zira miktar ve mesaha bakımından ingiltere dünyanın herhangibir memleketine nazaran en gü- zel yollara sahiptir. Hariçte otomobille dolaştık- tan sonra İngiltere yollarında, ve bilhassa mem- leketin herhangi bir kısmında ikinci derecede- ki yollarda seyahat eden bir kimse, İngiltere yol-
larının birçok nususlarda bütün dünyanın ba- şında geldiğini anlar.
Maamafih, bu yollar Romalılar zamanından kalma yolların, orta zamanlarda haçlıların kullan- dığı patikaların, ve eski araba şoselerinin asır- lar boyunca inkişafından başka birşey değildir.
Bunlar asırlar boyunca sayısız defalar tecdit edil- mişlerse de ilk günlerde takip ettikleri istikamet- lerden inhiraf ettirildikleri pek nadirdir. G. K.
Chestertoıı İngiltere yollarını sağa sola yalpa vu- ran bir ayyaşın gidişine benzetmişti. Bu, İngilte- re Yol Federasyonunun halletmeği tasarladığı ciddi bir meseleyi ortaya atmıştır. Bugün Britan- ya şoseleri, mükemmel olmalarına rağmen, İngil- terenin mütemadiyen artan eşya ve yolcu nak-
liyatını temine gayri kâfidir, İngiliz Yol Federasyonu daha şimdiden İngiltereye, bu
büyüyen ihtiyaçları karşılayacak yeni bir ana caddeler şebekesi bahşetmeği hedef tutan, ve İn- giltereniıı ileri gelen seyrüsefer mütehassısları'»
mühendisleri VG a razi mimarları tarafından ha- zırlanan bir plân vücuda getirmiştir.
İngilterenin refahı için böyle bir plânın el- zem olduğu, bundan en aşağı 44 sene evvel, o za- manki Başvekil - Mr. Arthur Balfour - taraftndan- tahmin edilmişti. Bu zat 11 Mayıs 1900 da Avam
kamarasında şöyle demişti:
«Bazan, tren ve tramvay yollarına ilâve ola- rak, seri otomobil nakliyatı için ve yalnız otomo- bil seyrüseferine münhasır olan büyük yolların inşasını göreceğimizi tahayyül ederim - öyle yol- lar ki, işçileri, hiçbir tren ve tramvay arabası- nın yapamıyacağı şekilde kapıdan kapıya götür- mek gibi cesim bir fayda temin edecektir.»
Motörcülerin cüretkâr önder ve kaçık mucit telâkki edildikleri bir4 zamanda Mr. Balfour'uıı İngilterenin nizamlı bir yol inşaat plânına olan mübrem ihtiyacını önceden görmüş olması bu plân için bugün daha büyük olan ihtiyaca hız vermektedir. Zira arad.an geçen 44 sene zarfın- da otomobil seyrüseferindeki bu genişlemeyi kar- şılamak yolunda pek az tedbir alınmıştır.
Bu plân ilk defa 1938 de ileri sürülmüş, ve Eyalet Mühendisler Cemiyeti (CJounty Surve- yors Society) tarafından tekeffül edilmişti. İngi- liz Yol Federasyonu tarafından tekâmül ettirilen bu plân, beş tanesi direkt Londraya giden yedi adet otomobil yolunun inşasını temin etmektedir.
Böylece, bu plâna göre, hükümet merkezi, hepsi büyük sınaî sahalar ve limanlar olan New- castle, Carlisl, South Wales, Southamptoıı, ve Portsmouth gibi büyük kasabalardan geçecek olan
başlıca ana caddelerle doğrudan doğruya birleş- miş olacaktır. Plân, Manchester'i Hull ile, Glas- gow'ı Darlington ile, ve Bristol'u Sheffield ile bir- leştiren üç yeni otomobil yolunun inşasını ihtiva etmektedir. Her ne kadar bu ancak 1,000 mil (1609 kilometre) lik yeni yol inşası demekse de,
Bu plân Britanya'da inşa edilmesi teklif olu- nan ana yollardan üçünü göstermektedir. Gecikme- lerin önüne geçmek için çapraz giden yollar yapıl- mayıp, nakil vasıtalarının daha serbest seyir et- mesi için yolların üstünden geçen köprü tarzında yollar inşa edilecektir. Resmin ortasında kaza ihti- mallerini büyük mikyasta önliyecek olan yonca şeklindeki yolların tekemmül ettirilmiş şeklini gös- termektedir.
Bu resim İnğilterede Yol Federasyonunun plânında yapılması teklif edilen yollarımı memleke- tin hudutlarını nasıl takip ettiğini göstermektedir, böylelikle kırların çirkinleşmesine mani olunacak, ve motörlü vasıta kullananlar için daha az meyilli yollar temin edilecektir.
bu mühim merkezler arasındaki otomobil sev-, rüseferinin derhal süratlenmesini intaç edecek, ve mamul emtianın fabrikadan limanlara naklini mühim mikyasta kolaylaştıracaktır.
Zâhiren böyie küçük ölçüde gibi görünen bu plân, müstahsilleri, tevziatçıları, ve gerek İn- ğilterede gerek hariçteki müstehlik kütlelerini geniş mikyasta faydalandıracaktır. Daha süratli nakliyatı kolaylaştırmakla ticareti tahrik edecek, nakliye ücretini mühim miktarda tenzil etmek su- retiyle gıda, havavici zaruriye, ve mamül mad- enlerin maliyetini düşürecektir. (Bu yalnız şu bir tek vâkıa ile bile isbat edilmektedir ki, harpten önceki senelerde yalnız Londra havalisinde nak- liyatın gecikmesi yılda 20,000,000 sterlingden faz- la zarara mal olmakta idi.)
Keza bu plân mahalli ve sair yollarda izdiha- mın önüne geçecek, ana caddelerin köylerden ve kasabalardan geçmesinden süratli ve ağır sey- rüseferin biı birine karışmasından mütevellit ka- zaların önlenmesinde büyük bir âmii olacaktır.
Bunlar plânın pratik cihetidir, fakat artis- tik ihtiyaçlar da gözden kaçırılmamıştır. Birçok defalar, gerek İnğilterede gerek hariçte, yeni yollar arazinin tabiî güzelliğini ve manzarasını hiç nazarı itibara almadan açılmıştır. Bizim plânı- mız yolları araziye uydurmaktır. Pratik olduğu yerlerde derelerin ve nehirlerin seyrini takip ede-
cekler, toprağın tabiî inhinalarını tak'p ederek te- pelerin eteklerinden dolaşacaklardır. Plân lariiıî kasabaları ve eski şirin köyleri muhafaza suretile
İngiliz peyzajının güzelliğini muhafaza etmek hu- susunda ısrar etmektedir.
Bu yolların maliyeti cesim fakat yerinde olacak çünkü herkese faydalar temin edecektir. Plânını çizdiğimiz bu başlıca ana caddelerin her tarafta genişliği 100 kadem (30 metre) olacak, ve ortadan çiçekler ve ağaçlarla dikili çimenlik bir şeritle taksim edilen 30 kadem (9 metre) lik iki araba yolundan müteşekkil olacaktır. Bugünkü nakliye gecikmelerinin mühim bir miktarına sebep olan kavuşaklarda yonca yaprağı- şeklindeki iitisak noktaları tatbik edilecektir. Bu çeşit kavuşak nok- taları daha şimcVden Amerikada kuU/mılmakta- dır. Fakat henüz bu memlekete sokulmamıştır.
Bu, İngiliz Yol Federasyonunun gördüğü iş- lerin ancak küçük bir kısmıdır. Hükümete arzet- tikleri, ve çok müsait bir mülâhaza ile karşıla- nan projelerden birisidir. Hükümet bu plânın harpten sonra İngilterenin otomobil yollarının in- kişafında esas tutulacak salim bir prensip oldu- ğunu kabul etmiştir. Federasyonumuzun yegâne sebebi hikmeti otomobil yollarının inşası veya kullanılmasile ilgili olan bütün şahısların men- faatlerine vardım etmek onları gözetlemek ve
(Mabadi 168 inci sahifede)
P O S E İ D O N V E D E M E T E E
Yüksek kabartmaları
İzmir Agorasındaki buluntulardan
Yazan: Rüstem Duyuran İzmir Arkeoloji Müzesi Müdürü
On iki sene evvel cüz'î bir tahsisatla kazıya başlanan İzmir Devlet agorasında, bilhassa Türk Tarih Kurumunun yaptığı yardımlarla, son sene- lerde faaliyet arttırılmış ve Agora meydanının et- rafını çevreleyen binaların mahiyetleri anlaşıldı- ği gibi birçok mühim plâstik eserler ve kitabeler de bulunmuştur (1).
Plâstik eserler, umumiyetle, Agorgnın, şi- malini tahdid eden iki katlı, üç bölmeli ve takri- ben 160 metre uzunluğundaki büyük (bazilika) nın yeraltı katındaki toprağın nakli esnasında meydana
(1) Yapılan kazılar hakkında şimdiye kadar iki rapor neşredilmiştir; F. Miltner S&lâfhatt n Kantar: İzmirde Ro- ma devrine ait forumda yapılan hafriyat hakkında İhzarî rapor (Türk Tar.h Arkeologya ve Etnografya Dergisi, 1934.
S: 219).
R. Naumann — S. Kantar: İzmirde Roma devrine ait İyen Agorasında yapılan hafriyat hakkında ikinci İhzarî rapor (Türk T a r h Kurumu: Belleten, 1943, S: 26).
çıkmışlardır (2). Bunlar, belki de Agora meyda- nında bulunan bir mezbah (Altar-Autel)ı tezyin eden büyük bir kompozisyonun parçalarıdır.
Filhakika Milâttan sonra ikinci asırda izmirde yaşamış ve şehre büyük hizmetlerde bulunmuş olan meşhur hatip Aleius Aristeides (3) İzmir Ago-
(2) Bu yeraltı inşaatı (substruksiyon) meyilli bir ara- zide kurulması icapeden Agoraya düz bir zem n vücuda ge- tirmek ımaksadiyle yapılmıştır. Şark ve garp «ıüntehala- rında bulunan hücreleri örten haçvari kemerler mimarî tar hi bakımından şayanı dikkattir.
(3) Yazılı vesikalara göre birçok memleket gezdikden sonra nihayet İzmirde kameti tercih eden Aristeides Ro- ma imparatoru Mark Orel (Marcus Aurelius, Milâttan sonra: 161-180) in gözdelerinden bir ydi. İzmir şehri M.
sonra 178 tarihinde büyük bir zelzele neticesinde hemen tamamen harap olunca Ar'steides'in ricası üzerine M. Oıvl şehri yeni baştan bina ettirdi. İzmirliler de Ariste dese şükranlarını anlatmak maksad le Agorada tunçtan bir hey- kelini diktiler. Eski müelliflerin bahsettikleri bu heykel
«Poseidcn» na ait Yüksek Kabartma (2,04 m. yüksekliğindedir.)
rasında «Kurtarıcı Zeus*. e ait bir mezbahm mev- cudiyetinden bahsetmektedir. Ancak bu hususta tam ve kat'ı kanaat hasıl olması için hâlen Ago- ranın ortasını kaplıyan geniş toprak kitlesinin kaldırılmasını beklemek lâzımdır.
Denizler ilâhı olan Poseidon'a ait yüksek ka- bartma (2,04) metre irtifamda olup on iki parça halinde bulunmuştur. Bu parçalar birbirlerine iyice uyduklarından eser kolaylıkla restore edi- lebildi. Yalnız sağ kolun orta kısmı ve kaidenin bazı parçaları eksiktir. Eser vücuda getirilirken baş ve çıplak gövde bir bloktan, manto ile örtülü
henüz bulunamamıştır. Fakat M. Orel'in zevcesi olup M.
sonra 175 tarfainde Kapadokyada vefat eden (Küçük Faus- t'na) ismiyle maruf imparatoriçenin yüksek kabartma b r büstü bulunmuş'ur. Giriş ksplslnln üst kısmm' süsleyen bu buluntu çok mülıimdlr. Çür.kü şehrin ve dolayisile Aso- ranln M. Orel tarafından yeni baştan inşa ett rildijini b:ld ren yazılı vesikanın kıymetini ar tırdî-'î gibi bulunan binalar ve plâstik eserlerin de yapılış tarihlerini kat'ı ola- rak tayin etmeğe yaramaktadır.
olan alt kısım diğer bir bloktan işlenmiş ve son- ra her ikisi birbirine raptedilmiştir.
Poseidoıı yarı sola d.önmüş ve bir kayaya oturur vaziyette tasvir edilmiştir. Yukarıya doğ- ru kalkmış olan sağ kolu en korkunç silâhı olan üç dişli zıpkına (trident) dayanmaktadır. Resim- de görülmeyen sağ elinde bu zıpkının sapından bir parça mevcuttur. Sol elinde bir Yunusbalığı tutmaktadır. Bundan daha büyük bir Yunusbalığı da sağ alt yanda görülüyor. Küçük bir tabureye istinat eden ayaklarında zamanının modasına gö- re işlenmiş zarif sandallar (krepis) mevcuttur.
Uzun saçları bukleler halinde omuzlarına d.oğ- ru düşmekte ve kıvırcık gür sakallarına karışmak- tadır. Yüzünde haşmetli ve patetik bir ifade o- kunuyor; nazarları dalgalı denizlerin enginlik- lerine dalmış gibidir.
Hâfirlerin de tebarüz ettirdikleri üzere ese- rin ehemmiyet ve kıymetini arttıran sebeplerden en mühimmi onun (kayada oturan Poseidon) hey- kelinin ilk âbidevî tasviri olmasıdır. Filhakika
korumaktır; ve biz, gerek otomobil sahibi gerek Milâttan evvel dördüncü asrın bu pek meşhur eserini şimdiye kadar Arkeoloji âlemi ancak bazı paralar üzerinde tesadüif edilen tasvirler vasıtasi- le tanımakta idi.
Bereket ve ekinler ilâh esi olan (Demeter) in kabartması 2.17 metre irtifamdadır. Yirmi parça- ya ayrılmış olarak bulunan eser hemen hemen noksansız bir haldedir.
İi'âhe ayakta ve başı sağa çevrili olarak tasvir edilmiştir. Vücudun sıkletini sol ayak taşı- makta olup sağ ayak hafifçe yere istinat etmek- tedir. Baş, arka, ve vücudun alt kısmını örten mantonun altında tâ ayaklara kadar uzanan ku- şaksız bir gömlek mevcuttur. Sağ eli mantonun bir ucunu yukarı doğru kaldırırken, sol eli de aşağıya doğru düşmekte olan diğer ucunu tut- maktadır. Eseri yapan sanatkâr bilhassa yüz ve boyun kısmında fevkalâde muvaffak olmuştur.
İlâhenin yüzündeki ifade, onun, çocuğu için uzun zamanlar iztirap çekmiş bir ana olduğunu büyük bir vuzuhla anlatmaktadır (4). Demeterin bu ızti- rabını anlatan mitolojik hâdise muhtelif mahal ve nakillere göre az çok bir tebeddül arzetmekle be-
raber ana hatları itibariyle şu şekildedir: Demete- rin biricik kızı Persephone (Kore) yeratı ilâhı Hades tarafından kaçırılıyor. Anası sevgili kızı- nı uzun zaman büyük bir iztirap ve endişe içinde arayor. Bu üzüntülü seyahati esnasında yemek ve içmekten kesilen ilâhe, mütemadi gözyaşı dök- mektedir. Nihayet toprak kurumağa, kıtlık ve aç- lık etrafı tehdide başlıyor. Vaziyetin vehametini takdir eden. ilâhların en (büyüğü Zeus (4) şöyle bir karar veriyor: Persephone altı ay kocası Hades'in yanında kalacak, altı ay da anası Demeter'in ya- nında bulunacaktır. Anası kızma kavuşunca se- viniyor, ve bu sevincinden tabiat canlanıyor, ye- şeriyor ve mahsul alınıyor. Kocası Hades'in ya- nma, yeraltına, inme zamanı gelince ananın se- vinci iztiraba kaiboluyor. Bu hal de yağmurla- rın yağmasını, ve kışın gelmesini mucip oluyor.
Rüstem Duyuran
(4) Eski Yunan ve Romalüarda en fazla ehemm'yet verilen on iki ilâıh ve ilâhe vardır ki is mlerî şunlardır:
Zeus (Jup ter), Hera (Junon), Athena (Minerva), Apol- lon Phöbus), Artemis (Diana), Henmes (Merkür), Hefays- tos (Vulkan) Ares (Mars). Afrodit (Venüs), De.neter (Se- res), Poseidon (Neptün), Hades (Plüton).
İngilterenin otomobil yollan:
(165 inci sahifeden devam)
yaya giden yolcu için İngiltere otomobil yolları- nın emniyetiyle olduğu kadar, ticarî ve sınaî nak- liyatı kolaylaştırmalarını temin için onların in- kişafları ile de alâkadarız. İngilterenin tabiî güzel-
liğinin muhafazası da gayelerimiz arasındaki esas- lardan birisini teşkil etmektedir. Bütün bunların, yalnız İngiltere halkını değil, fakat ticareti kolay- laştırmak sayesinde, dünyanın sair kısımlarını da faydalandıracak olan plânımız vasıtasiyle başa- rılabileceğini zannetmekteyiz.
Harp sonrası için hazırlanan Muvakkat Evler • Bazılarımız mimarî esaslara dayanılarak ya- pılan bu hazır evlerin dış görünüşüne itiraz edebi- lirler, fakat bu evlerin ancak on senelik bir müddet için yapıldığını bilmek onları tatmin edebilir. Bun- lar, zamanla ihtiyaç duyulacak 4,000,000 daimî ika- metgâhın uzun vadeli plân mucibince inşasına ka- dar, muvakkat bir mesken olarak kullanılacaktır.
Resimde görüldüğü gibi bu evler geçmedir, ve burada Surrey eyaletindeki bir ormanın ortasın- da kurulmuştur.
Bunların inşaasında ne tuğla, ne mermer ve ne de taş kullanılmaktadır. Duvarlar ve damlar abes- tos çimento levhalardan ve ağaç talaşından yapıl- mıştır.
B R İ T A N Y A D A M E S K E N M E S E L E L E R İ Yazan : Elizabet Denby
Britanyada son yirmi sene içinde dört mil- yon iki yüz elli binden fazla yani 1911 senesinde bütün memlekette mevcut binaların yarısı kadar ev inşa edilerek nüfusun takriben dörtte biri is- kân edilmiştir. Bu binaların iki milyondan fazlası inşaat şirketleri tarafından ve sahibi olmak is-
teyenlere az faizle para verilmek suretiyle temin edilmiştir. Geri kalan iki milyona yakını ise tah- sisatını doğrudan doğruya devletten alan şehir meclisleri tarafından inşa edilerek, ev sahibi ol-
mak istemiyen veya buna kudreti olmıyan, gayri Muvakkat Evlerin Plânı
Evi teşkil eden plânşların birleşme tarzını gösteren şema.
sıhhî şartlar içinde veya sınaî şehirlerinin kalaba hk merkezlerinde yaşıyan ailelere küçük bir kira
mukabilinde veriliyordu.
Bu yeni meskenlerin bir kısmı büyük şehir- lerimizin ortasında Avrupa şehirlerinde olduğu gi- bi apartman blokları tarzında, fakat büyük bir ek- seriyeti ise şehir civarında, an'anemize .uygun o- lan, her biri birer bahçeli tek aile evleri olarak inşa edilmiştir. Hükümet bu. .binaların artışındaki sürat ve bina aralarındaki mesafe gibi hususlara fazla ehemmiyet veriyordu. Eski sanayi şehirleri- ni sıkışık sokaklarından kurtulmağa .azmetmişler- di. Böylece geçen yirmi sene içinde en büyük ti- caret sahalarında bile bir İngiliz dönümüne 12 den ve şehir harici mmtakalarda ise bir dönüme S den fazla ev yapılması pek .nadir idi ki bu da her ai- lenin kendi çiçek ve sebzesini yetiştirecek kadar toprak sahibi olması demekti.
Her ailenin evinin etrafında bol hava ve ay- dınlık olmasından başka evin içinde de herkesin 'şahsına mahsus bir .yerin temini için büyük gay- ret sarfediliyordu. Kanunen her meskfende bir
oturma odası, her ferdinin ayrı ayrı uyuyabil-
Bu resim cazip cumbalı bir penceresi olan bir oturma odasını göstermektedir. Bu tarz her iki ev- de de müşterek olan bir husustur. Bu evlerde bir mutfak, bir banyo, ve yukarıda üç yatak odası bu- lunmaktadır.
mesi için birer yatak odası, muntazam bir mutfak banyo, helâ, çamaşırlık, ve mahrukat deposu bu- lunması mecburiydi. JDört od.alı bir ev .(tabiî bü- yüklükte) en aşağı .86 metre kare, ve üç odalı ev de J 3 metre karedir; lâkin şunu izah etmek lâ- zımdır ki böyle bir evin oda adedi yalnız yatak ve oturma odalarını .ihtiva eder, sair banyo, hol, mutfak gibi lüzumlu addedilen taksimat bu sa- haya dahil edilmez.
Mevzuumuzun bu noktasmda İngilizlerin eskidenberi evlerinde yer genişliğine daima ehemmiyet verdiklerini tasrih etmek icap eder.
İngiliz hükümetinin 1936 da yaptığı bir fecilik memleketteki evlerin ancak V3.8 inin fazla kala- balık olduğunu göstermiştir. Filhakika, işçi aile- lerinin yandan fazlası yer genişliği bakımından o .kadar iyi, iskân .edilmişti ki ^ e r ailede insan adedi kanuna aykırı olmıyacak bir şekilde iki misline çıkabilirdi.
BritanyacJa iskâtn meselesi diğer .Avrupa memleketlerindıe'kinden haddi zatındı çok fark- lıdır. îngilterede iskân meselelerinin temelleri bundan yüz elli sene evvel sanayi inkılâbın ya- pıldığı devirde atılmıştır; bu devirde önemli fennî keşif-'sr yapılmış ve bu keşiflerin sanavide tatbiki hayret verici nüfus artımını ve bunun neticesi olarak cfa fabrika, maden ocakları ve tren yolu merkezleri etrafında vâsi şehir- lerin kurulmasını tevlit etmiştiı. 1821 ile 1936 se- neleri arasında nüfus 14 milyondan 47 milyona çıktı. Bugün İngiltere Avrupa (5a en kesif nüfus- lu memlekettir.
Büyük sanayi şehirleri kurulmağa başladı- ğı zaman elde cemiyet içinde vaşıvan yüz bin- lerce insanın yeni .yeni meselelerini halle var- dım ve yol gösterecek esaslı ve tecrübeye müs- tenit bir plân mevcut değildi. Yeni fabrika ka- nunlarının .hazırlanıp tatbik edilmesi icap edi- yordu. Su ihtiyacı, sağlık teşkilâtı, münakale ve polis, tenvir ve teshin, yiyeceğin taze ve temiz olması esaslarının tatbiki karşılanması icap
eden kaçınılmaz yeni meseleler arasında idi. İn- giliz mimarları ve „sehir plânları yapanlar şim- di o z'amandan kalan bu meselenin halimle meş- guldü. Bunlar, meselâ elektriğin kuvvet .kay- nağı olarak kömürün yerine .kaim oluşundan
•sonra sanayileşmiş memleketlerde bilinmiyen pislik ve iş meselelerini ihtiva eder. İngilterenin sanayi şehirleri çok,geniş ve^dağmıktı. Yeni mes-
kenler ise, ekseriya, bu sanayi şehirlerinin varoş- larında, bazan 5.000 evden müteşekkil, melctep-
( Devamı 172 nci sayhdî )
Construction de gr'ande importance aux Etats Unis d'Ameque
A M E R İ K A B İ R L E Ş İ K D E V L E T L E R İ N D E B Ü Y l j K Ö L Ç Ü D E Y A P I . Chryler Corporation fabrikalarının dodge kısmı
Mimar: Albert Kalın İne Çeviren: Y. Müh. Ali Berkol (Archilectural Foıuıul uaıı
Amerikada harp zamanı fabrikalarının in- şası muazzam bir ölçüdedir, bu inşaatta birçok dikkate değer icat ve organizasyon hünerleri mey- dana gelmiştir ki, bunları kavramak biraz müş- küldür. Zira bir mukayese esası noksandır.
Bununla beraber, 325.000 metre kareden faz- la bir sahayı beton çatı örtülü yapılarla kaplamak ve böylelikle sekiz aylık bir zamanda d.ünyanın en büyük fabrikasını yaratmak için önceden ha- zırlanmış gayet dakik hesaplara lüzum olduğu- nu hem zihin, hem göz kavrıyabilir. Çelik azlı-
ğından dolayı, her ünitede tasarruf etmek elzem olmaktadır, çünkü elde edilen tasarruf bir çok, misli büyüyecektir, hem zamandan ve hem de kalıp
kerestesinden tasarruf etmek için bu metod son derece ehemmiyet kazanmaktadır.
İzah ettiğimiz işin enteresan ciheti başlıca her iki istikamette elde edilen neticelerdir. Projde
elde edilen ekonomi ile metre kare döşeme başına normal 27.6 Kg. yerine 13.7 Kg. armatür çeliği sar fettiği söylenmektedir. Montaj sürati ve kereste tasarrufu, başlıca, tonoz çatılar için seyyar kalıpların kullanılması ve bir beton dökme usulü ve daha çabuk prize yardım etmek için bilâhare betondaki fazla suyu emme tertibatı sayesinde el- de edilmiştir.
Beton dökme tertibatı, her dört çatıda bir ka- rıştırma teçhizatını ihtiva eden bir yükseltme ku- HOlST TOWEPı
PıUNWAY- PLA.TFORM RAlSED-v PLATFORM L0WERED-
Yürüyen kalıbın şeması
leşinin inşa edilmesine dayanmaktadır. Bu kule- leri birbirine bağlıyan yold.an beton kemerlerin zirvelerinden aşağı dik bir tâli yol sistemi inmek- tedir. Karıştırma kulesinden dökülme yerine beton seyyar arabalarda nakledilmiştir.
Müteakip ameliyeye gitmek için kemer ka- lıpları seyyar bir platform üzerine inecek şekil- de tertip edilmiştir.
Betonun dökülmesini müteakip, suyu çekip prizi hızlandırmak için bir vakum usulü kullanıl- mıştır. Takriben 1.20X1.20 m. boyunda emme levhaları taze betonun üzerine yanyana konul- makta ve konulan her yeni levha bir vakum hor- tumu vasıtasile doldurulan kemerin eni boyunca giden bir boruya bağlanmakta idi. Bir vakum
pompası suyu depolara çekmektedir, suyla bera- ber sürüklenen çimento miktarı ehemmiyetsizdir.
3 ilâ 7 dakikada bu pompanın emğid-i su betona bir adamın ağırlığını taşıyabilecek sertliği temin etmektedir.
Suyun süratle emilmesi betonun buz tutma- sı tehlikesini bertaraf etmiş ve yaz mevsimindeki dökme sürati kışında muhafaza edilmiştir.
Fabrika binaları inşaatının ekserisinde ente- resan bir nokta çelikten tasarruf etmek için döşe- melerin 5 om. kalınlığında tahta kaplı armatürsüz
beton olmasıdır. Bu usul işçiler için daha az yoru- cu, düşen takimleri daha az zedeliyen ve makine- ler değiştirdiğinde boru ve kanalların kolayca döşenmesini kabii kılan bir usuldür.
Zar tavanların kesitleri
İ N G ? L T E R E D E M E S K E N M E S E L E L E R İ
( Başraraft 170 inci s a y f a d a )
leri, dükkânları, kiliseleri, sinemaları, tiyatrola- rı ve sair teshilâtı da olan büyük şehirler halin- de inşa ediliyordu.
Bundan sonra gelen vazife büyük sanayi
şehirlerindeki evleri, asri keşifleri bugünkü ya- şama ihtiyacına tatbik ederek, yeniden plânla- mak ve inşa etmektir. Hâlen Britanyanm mi- marları, şehirciler ve sair muhtelif profesyonel ve hususî inşaat şirketleriyle birlikte böyle bir imar işinin hangi esasa dayanarak yapılabilece- ğini tetkik etmektedirler.
M İ M A R İ N İ N ÜÇ D Ö N Ü M N O K T A S I
Yazan: Y. Mimar Naci Meltem
İlk insanlar ağaçları kesmek için kendilerine aletler yapmağa muvaffak olunca o zamana kadar iskan ettikleri mağara veya melce'lerini terk ede- rek kendileri için bir mesken inşasını düşünmüş- lerdir. Bu meskenler medeniyet tar hinin devirle- rine göre muhtelif ist halelere uğramıştır. İlk çağ- larda iskân mıntakalan iklimlerin'n ve tabiî kay- naklarının, sonraları ise senayiin terakkiyatınm bu istihalelere müessir olduğunu görürüz. Bu geri çağ- lardan zamanımıza kadar insanlar kendileri için tedariki mükmün olan malzemeyi kullanmak sure- tile inşa usulleri aramışlardır. Uzun asırlar inşaat- ta kullanılmış olan malzeme çok mahdud kalmış taş ile ağaç ilk zamanlarda kullanılmış ise de demi- rin inşaata girmesi çok zaman sora mümkün olmuş- tur. Bu malzemenin evsafı hakkında bizim b'ldi- ğimiz malûmata sahip olmamakla beraber eski insanlar taşı tazyike mukavemet etmek üzere bir çok asırlar muvaffakiyetle kullanmışlardır.
Taş inşaat, san'at tarihinde, şanlı ibir devir yaşamıştır.
Eski Yunanlılar uzun süren san'at hayatı de- virlerinde inşa usûl ve şekillerine karşı kıskanç bir merbutiyet göstermişlerdir. IBilâhere, Romalılar Yunanlıları taklid etmiş- olmakla beraber, hakimi- yetleri ve kuvvetli sinaî imkânları dolayısile Yu- nan san'atmdan daha mütekâmil bir san'at vücude getirmekten ziyade ihtişam ve azamet ile Yunan san'atına tefevvük edebilmişlerdir. Kemerin inşaa- ta tekrar ithalinden dolayı dafia'yı karşılamak üzere yapılan cesim ayaklar o zamana kadar Yunan san'atındaki çok ince ahenge alışmış olan gözlere muazzam ve muhteşem b;r te'sir yapabilmiş ise de hiçlbir zaman Yunan san'atındaki hatların ve nis- petlerin ahenk ve safiyetine vasıl olamamıştır.
Mısırlıların, Asurilerin, İbranilerin nisbetle- rinin ahengi ve tatbikatmdaki mükemmeliyet iti- 'barile takdirle seyrettiğimiz ve ibir kısmı, asırların ve insanların tahribatından kurtularak zamanımıza kadar gelmiş olan eserlerinde, taşı tüm olarak - yek'pare - kullanmış ve esasen az olan faslı müş- tereklerde ise hiç harç istimal etmemiş oldukları- nı görürüz.
Milâttan dokuz asır evvel Etrüksler Yunan- lılardan öğrendikleri usûlleri İtalyaya ithal etmiş- ler ve büyük yekpare taşların nakli için fazla kül- fetten ve büyük masraflardan azade kalmak için
buldukları küçük taşlardan kemer örmek suretile ilk def'a olarak kireç harcı kullanmışlar idi. F lha- kika iptidaî insanlar kalker taşlarının yakıldığı za- man kendi kullandıkları kil gibi bir hamur haline gelmek üzere su mas eder evsaf kazandığını gör- mekle ıbunu kullanmışlardır. Fakat Etrüskleırden evvel kirecin binaların taşlarını yekdiğerine yapış- tırmak için tatb:kat sahasına girmemiş olduğu an- laşılmaktadır.
Az mütehassis işçiye malik olmalarına muka- bil çok m ktarda esirlere sahip olan ve harç ve ufak taşlardan müteşekkil inşaatı çok kullanmış olan Romalılar yanar dağların bir nevi külü me- sabesinde olan puzzolanın, kireç ve kum ile karış- tırılması ile su içinde sertleşerek kaya mukaveme- tine muadil bir sertlik iktisap ettiğini de biliyorlar ve kiremitlerin toz haline getirilmesi ile elde edi- len ve puzzolan yerin kullanılan maddeye de çi- mento diyorlar idi. Uzak memleketlerden getirilen pahalı ve iyi cins yekpare taşlardan müteşekkil in- şaatın faslı müştereklerinde ise kurşun levhalar istimal ediyorlardı.
Roma imparatorluğunun sukutunu takibeden devirden sonra, dinî kaynaklardan gelen Roma san'- atı ile Roma mezaliminin te'sirini ruhlarından sile- ni emiş olan insanlar, Cluny rahiplerinin yeni bir tarzı mimariyi meydana koyabildikleri zamana kadar inşa san'atının bir durgunluk ve müphemi- yet devri geçirdiğini görmüşlerdir. Ecsamın muka- vemeti bilgisinin ilk d e f a olarak tatibik sahasında göründüğü devri, Alman kültürü ile münasebeti olmadığı halde, Gotik ismi verilmiş olan tarzı mi- marinin tatbik edildiği zaman olarak kabul etmek doğru olur. On sekiz asırlık bir müddet zarfında bir tahavvüle uğramamış olan yarım daire kemer ve gotik tarzı kemerin ofival kemer şekline inkı- labındadır ki binaların tertip ve taksimatında de- ğişikliklerin yapılması mümkün olmuştur.
İnşa san'atinde göreneğin hilafında bir mi- mari şekil karşısında kalan efkâri umumiyenin bunu san'atte bir inkilâp veya zevki selimde bir türedi ad etmeğe mütemayil olduğunu (görürüz. Ne- tekim gotik san'atına, ağır kütlelere gözleri alış- mış olan o devir insanlarının barbar kelimesine mu- adil olan Gotik ismi vermiş olmalarını bu sebepten ileri gelmiş olması çok muhtemeldir.
Halbuki bu tehavvüllerin sebepleri bitarafane
