SPOR ANTROPOLOJİSİ SPOR ANTROPOLOJİSİ
Pro.Dr. Timur Gültekin
Pro.Dr. Timur Gültekin
SPOR ANTROPOLOJİSİ SPOR ANTROPOLOJİSİ
“ “ B B irey”in sağlıklı ve zinde olması irey”in sağlıklı ve zinde olması
amacıyla yapılan etkinlikler olmasına amacıyla yapılan etkinlikler olmasına
rağmen günümüzde bu işlevinin çok rağmen günümüzde bu işlevinin çok
ötesine geçmiştir. Bugün sportif ötesine geçmiştir. Bugün sportif
etkinlikler toplumun hemen tüm etkinlikler toplumun hemen tüm
kesimlerini ilgilendiren
kesimlerini ilgilendiren “toplumsal” “toplumsal”
bir olgu haline gelmiştir.
bir olgu haline gelmiştir.
Spor ve Diğer Disiplinler Spor ve Diğer Disiplinler
Genel olarak bakıldığında, sporun Genel olarak bakıldığında, sporun
interdisipliner bir alan olduğu görülür.
interdisipliner bir alan olduğu görülür.
Bir taraftan sosyoloji, antropolojiye Bir taraftan sosyoloji, antropolojiye
ve psikoloji gibi sosyal bilimler, diğer ve psikoloji gibi sosyal bilimler, diğer
yandan da anatomi, fizyoloji ve yandan da anatomi, fizyoloji ve
biyomekanik gibi fen bilimleri bu alan biyomekanik gibi fen bilimleri bu alan
içerisinde faaliyet göstermektedirler.
içerisinde faaliyet göstermektedirler.
Spor-Sosyal Antropoloji Spor-Sosyal Antropoloji
Sosyal antropoloji sporu toplumsal/kültürel Sosyal antropoloji sporu toplumsal/kültürel
bir öge olarak ele alarak, sporun oluşum bir öge olarak ele alarak, sporun oluşum
mekanizmalarını, sporun kültürel mekanizmalarını, sporun kültürel
anlamlarını ve toplumsal ilişkilerdeki anlamlarını ve toplumsal ilişkilerdeki
rolünü araştırır. Bu anlamda sosyal rolünü araştırır. Bu anlamda sosyal
antropologlar için spor toplumsal yapının antropologlar için spor toplumsal yapının
bir yansıtıcılarından biridir. Çoğu sosyal bir yansıtıcılarından biridir. Çoğu sosyal
antropolog için spor, insanları toplumsal antropolog için spor, insanları toplumsal
yaşama hazırlayan bir “oyun”dur.
yaşama hazırlayan bir “oyun”dur.
Spor –Biyolojik Antropoloji Spor –Biyolojik Antropoloji
B B iyolojik antropologlar vücut yapısıyla iyolojik antropologlar vücut yapısıyla sporda başarı arasında bir ilişki olup sporda başarı arasında bir ilişki olup
olmadığını merak ederler. Buna ek olmadığını merak ederler. Buna ek
olarak, farklı toplumlarda farklı vücut olarak, farklı toplumlarda farklı vücut
yapıları görülmesi nedeniyle bu yapıları görülmesi nedeniyle bu
farklılıkların başarıyı etkileyip farklılıkların başarıyı etkileyip
etkilemediğini incelerler. Bu tip etkilemediğini incelerler. Bu tip
çalışmalar için son yıllarda çalışmalar için son yıllarda
“ “ kinantropometri kinantropometri ” terimi ” terimi kullanılmaktadır.
kullanılmaktadır.
Kinantropometri Kinantropometri
Kinantropometri terimi “
Kinantropometri terimi “ kineziyoloji kineziyoloji ” ve ” ve
“ “ antropometri antropometri ” terimlerinin birleşmesinden ” terimlerinin birleşmesinden oluşur. Kineziyoloji, hareket bilimi demektir.
oluşur. Kineziyoloji, hareket bilimi demektir.
Hareketin niteliklerini biyomekanik kurallar Hareketin niteliklerini biyomekanik kurallar
çerçevesinde inceler. Antropometri ise insan çerçevesinde inceler. Antropometri ise insan
vücudunun metric olarak ölçülmesidir. Bu vücudunun metric olarak ölçülmesidir. Bu
durumda kinantropometri, insanın bedensel durumda kinantropometri, insanın bedensel
yapısı ile hareketleri arasındaki ilişkinin nicel yapısı ile hareketleri arasındaki ilişkinin nicel
yönden incelenmesi olarak tanımlanabilir.
yönden incelenmesi olarak tanımlanabilir.
TİPOLOJİ TİPOLOJİ
Görünür özellikler Görünür özellikler
Fizyolojik yapı Fizyolojik yapı
Psikolojik öğeler
Psikolojik öğeler
Hastalıklar ve Vücut Tipleri Hastalıklar ve Vücut Tipleri
Tüberküloz: ince uzun ve göğüs Tüberküloz: ince uzun ve göğüs
çevresi küçük olanlarda daha sık çevresi küçük olanlarda daha sık
görülür.
görülür.
Kalp Damar Hastalıkları: Şişman Kalp Damar Hastalıkları: Şişman
kişilerde
kişilerde
Tarihçe Tarihçe
İlk yapısal sınıflandırmalar Aristo’ya İlk yapısal sınıflandırmalar Aristo’ya
kadar gider.
kadar gider.
İnsan gruplar arasındaki İnsan gruplar arasındaki
sınıflandırmalar sınıflandırmalar
Grup içi Grup içi
Gruplar arası
Gruplar arası
Bedensel Tiplerle ilgili Bedensel Tiplerle ilgili
Sınıflandırılmaların Kullanıldığı Sınıflandırılmaların Kullanıldığı
alanlar alanlar
Tıp Tıp Spor Spor
Psikoloji Psikoloji
Adlitıp Adlitıp
...
...
...
...
Sınıflandırma çeşitleri Sınıflandırma çeşitleri
Parmak izi (Bireysel) Parmak izi (Bireysel)
Kulak Kulak Boy Boy Ayak Ayak
Burun Burun .... ....
.... ....
SPORT IN ANATOLIAN CIVILIZATION
ANADOLU UYGARLIKLARINDA SPOR
PREHİSTORİK ÇAĞLAR
Anadolu’da Sporun Taşa Yansıyan İzleri
(Ersin Alok)
Anadolu’da İlk Sürek Avı (Oktay Belli)
HİTİTLER
Hitit ve Urartularda Spor (Timur Gültekin, Seda Karagöz
Arıkan, Ömür Dünya Baran)
YUNAN (HELENİSTİK ÇAĞ)
Asia Minor'da Yunan-Roma Olimpiyat Ruhu
(Çiğdem Dürüşken)
DOĞU ROMA (BİZANS)
Bizans'ta Atlı araba yarışları ve hipodromlar (Seza Sinanlar)
ANADOLU SELÇUKLULARI Anadolu Selçukluları’nda Spor ve
Spor Alanları
OSMANLILAR
Osmanlı Dünyasında Spor - Resim Sanatından Spor Sahneleri (Gül İrepoğlu)
Osmanlılarda Okçuluk: Teknoloji, Organizasyon, Performans (Y. Metin Aksoy; Metin Ateş, Murat Özveri)
Osmanlılarda Atlı Okçuluk: Kabak Atış (İbrahim Yıldıran)
Osmanlılarda At Kültürü (Kudret Emiroğlu)
Osmanlılarda Atçılık ve Atlı Oyunlar (Ahmet Yüksel)
Yağlı Güreş (Alper Yazoğlu)
Osmanlının Haberci Koşucuları: Peykler ve Performansları (İbrahim Yıldıran)
Anadolu’da Özgün Bir Kış Sporu: Kayık (Kızak) (İbrahim Yıldıran; Tolga Eski)
