Üriner Boşaltım

(1)

Üriner Boşaltım

Öğretim Görevlisi

Meltem ÖZDUYAN KILIÇ

(2)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Metabolik ürünlerin ve fazla suyun atılımını sağlar.

• Columna vertebralisin her iki yanında, T12- L3 vertebralar arasında, retroperitonal yerleşimli, kırmızımtırak-kahverengi bir çift organdır.

• Yaklaşık 11 cm uzunluğunda, 6 cm genişliğinde, 3 cm kalınlığındadır.

• Yetişkin erkekte ortalama 150 gr, kadında 135

gr’dır.

(3)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Renin gibi hormonları sentezler ve bu hormon su / sodyum tutulumu, kan damarlarının vazokonstriksiyonunu ayarlayarak kan basıncını düzenler.

• Kemik iliği için eritrosit yapımını uyaran eritropoetin hormonunu üretir.

• Kan ve kemiklerde kalsiyum ve fosfat miktarını

doğru düzeyde tutmaya yarayan Kalsitrol

hormonunu üretmektedir.

(4)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• A. renalis ve v. renalis, sinirler ve üreter böbreğe hilum renaleden girip çıkmaktadır.

• Yetişkin bir insanda her iki böbreğe gelen kan miktarı, dakikada yaklaşık 1,2-1,3 litredir.

• Her 4 ya da 5 dakikada tüm vücuttaki kan böbreklerden geçer.

• İki böbrek dakikada yaklaşık 125 ml filtrat üretir.

Bunun 124 ml’si emilir, 1 ml’si idrar olur. 24

saatte ortalama 1500 ml idrar üretilir.

(5)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Karaciğer nedeniyle sağ böbrek soldakinden yaklaşık 2 cm daha aşağıdadır.

• Cortex renalis ve medulla renalis denilen 2

bölümden oluşur.

(6)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Medulla renalis’i, pyramis renalis denilen 5-11 tane koni şeklinde yapılar oluşturur.

• Bir pyramis renalis ve onu kuşatan korteks parçasına birlikte lobus renalis denir.

• Pyramis renalis’lerin arasında sinüs renalise

doğru uzanan korteks parçasına columna

renalis denir.

(7)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Nefron: Böbreğin

fonksiyonel ve histolojik üniti olup, idrarın

oluştuğu yapılardır.

• Proksimalden distale

doğru; Corpusculum

renale, proksimal kıvrımlı

tubulus, ansa nephroni

(Henle lubu) ve distal

kıvrımlı tubulus’tur.

(8)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Nefron

• Corpusculum renale (Glomerulus + Glomerüler kapsül)

• Glomeruler Kapsül (Bowman Kapsülü):

Nefronun ilk parçasıdır. Kortekste yer alır.

Proksimal kıvrımlı tubulusların genişlemiş

ucudur. Plazmadan filtrasyonu sağlar. İdrar

glomeruler kapsül boşluğuna geçen glomerüler

filtrattır.

(9)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Nefron

• Glomerulus: Glomerüler kapsülü dolduran

kapiller damar yumağıdır. Glomerulus ve

glomerüler kapsül arasında bulunan ve

proksimal tubulusla devam eden boşluğa idrar

boşluğu denir.

(10)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Nefron

• Proksimal Kıvrımlı Tübül: Nefronun bu bölümünün epitel hücrelerinin yüzeyi yoğun bir şekilde mikrovilluslar ile kaplıdır.

Mikrovilluslar emme işlevini kolaylaştırmak için

hücre yüzeyini arttırırlar. Mikrovillus zarları çok

sayıda sodyum pompası içerir ve filtrattan su,

tuz ve glukozun emilimi bu bölümde meydana

gelir.

(11)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Nefron

• Henle Kulbu: Medulla içinde korteksten aşağı inen ve sonra kortekse dönen tübülün bir parçasıdır. İnen ve çıkan kolları vardır (inen çıkandan kalın). Görevi; böbreğin medullasında yüksek potasyum konsantrasyon gradiendi meydana getirmektir.

– İnen parçası= su için yüksek geçirgenlik, üre ve iyonlar için düşük geçirgenlik

– Çıkan parçası= İyonlar için geçirgen, su için geçirgen değil.

(12)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Nefron

• Distal Kıvrımlı Tübül: Basit kübik hücrelerle kaplıdır.

İyon ve asitlerin aktif sekresyonunda, kalsitonin

hormonuna yanıt olarak kalsiyum iyonlarının

düzenlenmesinde, suyun seçici geri emiliminde

(ADH), filtrat içine Hidrojen salgılayarak, bikarbonatı

absorbe ederek pH düzenlenmesinde rol oynar..

(13)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Nefron

• Distal Kıvrımlı Tübül: İdrarın son konsatrasyonu

antidiüretik hormon (ADH) ile düzenlenir. ADH distal

tübül ve toplayıcı kanalı suya geçirgen hale getirir. Su

toplayıcı kanaldan dışarı hareket eder ve konsatre

idrar oluşur. ADH yokluğunda su kanaldan minimal

geçer ve seyreltik idrar oluşur.

(14)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

• Nefron

• Toplayıcı Kanallar: Filtrat distal kıvrımlı tübülden sonra, toplayıcı kanala süzülür. Toplayıcı kanallar birleşerek papiller kanallar adı verilen büyük bir sisteme süzülür ve renal pelvis içine akar. Toplama kanallarındaki hücreler suya geçimsizdir ancak, ADH sayesinde ve susuz kalındığında filtre edilmiş suyun yaklaşık %25’i geri emilebilir.

(15)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

Böbreğin Kan Akımı

• Böbreğin Arterleri:

– A. Renalis: Abdominal aortadan çıkar.

– Segmental Arter: A. renalisin dalıdır.

– Interlober Arter: Segmental arterin dalıdır.

– Arkuat Arter: Kortikomodullar birleşmedir.

– İnterlobuler Arterler: Arkuat arterlerin bölümleridir.

(16)

Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren)

Böbreğin Kan Akımı

• İnterlobuler arterin dalları afferent arteriol olarak

nefrona girer ve glomerulusu oluşturur. Glomerulus

tekrar bir araya gelerek efferent arteriol olarak bowman

kapsülünü terk eder. Efferent arterioller interlobuler

venleri, interlobuler venler de arcuat venleri ve son

olarak da interlobuler venleri oluşturur. Kan daha sonra

vena renalis yoluyla vena cava inferiora akar.

(17)

İdrar Oluşumu

• İdrar oluşumunda 3 olay vardır:

– Glomerüler Filtrasyon

– Tübüler reabsorbsiyon

– Tübüler sekresyon

(18)

İdrar Oluşumu

• Glomerüler Filtrasyon: Bowman kapsülü içinde uzanan glomerulus’ta meydana gelir. Kan filtrasyon için a.renalis tarafından alınır (a.renalis-arteriol- afferent arteriol).

• Kan glomerulden geçerken kan glomeruldden geçerken osmos ve difüzyonla filtre edilir (glomeruler filtrat) ve Bowman kapsülüne akar.

• Filtre edilen kan efferent arteriol-v.renalis ile

dolaşıma döner.

(19)

İdrar Oluşumu

• Tübüler reabsorbsiyon: vücudun gereksinimi olan maddelerin filtrattan geri emilimidir.

• Na, K, Ca, Cl sıvı elektrolit dengesi ve kanın pH’ını korumak için geri emilir.

• Glomeruler filtratın %99’u geri emilir, %1’i atılır.

• Osmos, Difüzyon, Aktif Transport ile

reabsorbsiyon gerçekleşir.

(20)

İdrar Oluşumu

Geri Emilim Atılım

Yaklaşık % 65 su Hidrojen iyonları

%65 sodyum ve potasyum Üre

%100 glikoz Kreatinin

% 100 amino asit Amonyum iyonları Ortalama % 50 Klor

Bikarbonat, kalsiyum, magnezyum

Üre

Geri emilim Atılı

m

Su Üre

Ortalama % 30 sodyum ve potasyum

Ortalama % 35 klor

Ortalama % 20 Bikarbonat Kalsiyum ve magnezyum

Proksimal Kıvrımlı Tübül Henle Kulbu

(21)

İdrar Oluşumu

Geri emilim Atılım

Ortalama %15 su Potasyum (Kandaki düzeye göre)

Ortalama % 5

sodyum ve klor Hidrojen İyonu (Kan pH’ına Göre )

Kalsiyum

Bir miktar üre

Geri Emilim Atılım Bikarbonat

(kandaki düzeyine göre)

Potasyum (Kandaki düzeyine göre)

Üre Hidrojen İyonu (Kan

pH’ına Göre ) Ortalama %9 su

Ortalama %4 sodyum

Distal Kıvrımlı Tübül Toplayıcı Kanallar

(22)

İdrar Oluşumu

• Tübüler sekresyon: Tübüler sekresyon, renal tübüller ve toplayıcı kanalları döşeyen epitel hücreler tarafından gerçekleşir.

• Tübüler sıvı içerisine; potasyum iyonları,

hidrojen iyonları, amonyum iyonları, kreatinin,

üre ve bazı hormonlar salgılanır.

(23)

İdrar Oluşumu - Hormonal Kontrol

• Anjiotensin ve Aldosteron

• Kan hacmi ve kan basıncı düştükçe,

jukstaglomerüler (glomerulus yanında)

hücreler renin salgılar (depolar).

(24)

İdrar Oluşumu - Hormonal Kontrol

• Anjiotensin ve Aldosteron

• Anjiotensin II, kısa etkili, güçlü bir vazokanstriktördür (KB ?).

• Anjiotensin II, proksimal kıvrımlı tübüllerde sodyum, klor ve su reabsorbsiyonunu kolaylaştırır.

• Ayrıca aldosteron (toplayıcı kanallardan NaCl geri

emilimi+potasyum sekresyonu) sekresyonunu

uyarır.

(25)

İdrar Oluşumu - Hormonal Kontrol

• Antidiüretik Hormon

• Hipotalamus tarafından üretilir.

• Distal kıvrımlı tübül hücrelerinin ve toplayıcı kanalların geçirgenliğini arttırır.

• ADH varlığında suyun büyük bir kısmı reabsorbe olur.

• Sıvı dengesinin düzenlenmesi

(26)

İdrar Oluşumu - Hormonal Kontrol

• Adrenal Natriüretik Peptit

• Kan basıncının yükselmesine tepki olarak kalbin atrium miositleri tarafından üerilen bir proteindir ve güçlü bir vazodilatördür.

• Su ve Na atılımını uyarır, aldosteron ve ADH salgılanmasını baskılar.

• Na, su dengesi, kan hacmi ve basıncının uzun dönemde düzenlenmesini sağlar.

• Doğrudan venleri vazodilate eder.

(27)

İdrarın Bileşimi

• Steril, hafif asidik (Ph 4,5-8) bir sıvıdır.

• %96’sı su ve %4’ü hücre metabolizmasından elde edilen solütlerdir (organik+inorganik).

• İdrarda normalde protein ve eritrosit

bulunmaz.

(28)

İnorganik Solütler

• Sodyum

• Potasyum

• Kalsiyum

• Magnezyum

• Demir

• Klor

• Sülfat

• Fosfat

• Bikarbonat

• Amonyak

Organik Solütler

• Üre

• Kreatinin

• Ürik asit

(29)

Normal İdrarın Özellikleri

• Renk = Sarı-Turuncu

• Koku= Hafif

• Asidite= 4,6-8 arasında

• Yoğunluk: 1000’den

biraz fazla

(30)

Ödev !!!

(31)

Üriner Sistem Anatomisi – Üreter

• Üreterler, idrarın böbreklerden mesanaye akımı için geçit sağlayan düz kaslardan oluşmuş tüp şeklindeki yapılardır.

• Üreterlerin üst ucu böbrekler, alt ucu mesane

ile birleşmektedir. Yani üreterler mesane ve

böbrekler arasındaki boşaltım tübülleridir.

(32)

Üriner Sistem Anatomisi – Üreter

• Kas tabakası düz kaslardan oluşmuştur ve idrar distansiyonu ile uyarılan peristalik dalgalar ile idrarın aşağıya doğru naklini gerçekleştirir.

• 25-30 cm uzunluğunda, 3 mm çapında tüplerdir.

• Pars abdominalis, pars pelvica ve pars

intramularis olmak üzere üç parçası vardır.

(33)

Üriner Sistem Anatomisi – Üreter

• İdrarın mesaneden üreterlere geri kaçışını engelleyen kapak biçiminde daralmış bölgeler bulunur (pelvis renalisle birleşme yeri, apertura pelvis sup. Çaprazladığı yer, mesane duvarından geçtiği yer).

• Bir üreter tıkandığında (örneğin taş ile ) kuvvetli bir

kasılma refleksi ve ona eşlik eden ağrı oluşur. Peristatik

dalgaların oluşumunda zorluk yaratarak idrarın mesaneye

akışını durdurur. Buna karşı sempatik cevap refleksin

uyarımıyla, renal arterlerinin kontraksiyonu meydana

gelir ve böylece böbrekteki idrar oluşumu azalır.

(34)

Üriner Sistem Anatomisi – Mesane

• Mesane idrarın depolandığı bölümdür. İçi boş, kollabe olabilen ve düz kas yapısında olan bu organ simfisiz pubisin arkasında yer alır.

• Kadında, uterus ve vajinanın önünde; erkekte

ise rektumun önünde prostat bezinin üzerine

yerleşmiştir.

(35)

Üriner Sistem Anatomisi – Mesane

• Mesane duvarı üç düz kas tabakasından oluşmuştur.İç ve dış tabakalar longitudinal, orta tabaka ise sirkülerdir. Bu üç tabakanın çaprazlanmasıyla DETRÜSÖR KAS oluşur.

• Detrüsör kas kasıldığı zaman mesane içi

basıncı 40-60 mmHg’ya yükseltir. Buradan da

anlaşıldığı gibi detrüsör kasının kasılması

mesanenin boşalması için esas adımdır.

(36)

Üriner Sistem Anatomisi – Mesane

• Mesanenin tabanında üç tane açıklık vardır.

Bunlardan iki tanesi üreterlerin yaptığı

açıklıktır, diğeri üretra açıklığıdır. Üreter

açıklıkları TRİGONE adlı üçgen tabanın arka

köşelerinde, üretral açıklık ise önde ve aşağıda

yer alır.

(37)

Üriner Sistem Anatomisi – Mesane

• Mesane boynu(arka üretra) 2-3 cm uzunluğunda ve duvarı bol miktarda elastik doku ile örülmüş detrüsör kasından oluşur. Bu bölgedeki kas ‘iç sfinkter’adını alır.

• Sfinkter, idrarın tekrar mesaneye kaçmasına

engel olur ve otonom sinir sistemi kontrolü ile

istemsiz olarak çalışır.

(38)

Üriner Sistem Anatomisi – Mesane

• İç sfinkterin normal tonüsü mesane boynunu idrarsız tutar ve böylece mesanenin ana kısmında basınç kritik değerinin üstüne çıkıncaya kadar mesanenin boşalmasını engeller. Otonom sinir innervasyonu iç sfinkterin düz kas kontrolünü etkiler.

• Sempatik uyarılar sfinkterin kasılmasına neden olur

ve idrar mesanede tutulur. Parasempatik sinir

uyarıları sonucunda detrüsör kası kasılır ve iç sfinkter

gevşer,idrar akımına izin verir.

(39)

Üriner Sistem Anatomisi – Mesane

• Mesane idrar ile dolduğu zaman değişime uğrar. Normal olarak 600 ml kadar idrar alır.

Mesane dolduğu zaman ön üst yüzü yukarıya doğru genişler ve simpisis pubisi yukarı doğru iter.

• Çok fazla dolduğu zaman göbek seviyesine

kadar çıkar. Hamile kadınlarda fetüs mesaneyi

öne doğru iterek doluluk hissine neden olur ve

mesane kapasitesini azaltır.

(40)

Üriner Sistem Anatomisi – Üretra

• Üretra mesaneden meatusa kadar uzanan, idrarın geçişini sağlayan vücut dışına açılan mukoz membran kaplı bir yapıdır.

• Mukoz membran üretral kanala mukus salgılar.

Salgılanan bu mukus bakretiyostatiktir.

• İdrarın üretraya doğru hızlı akışı üretrayı

bakterilerden uzaklaştırır.

(41)

Üriner Sistem Anatomisi – Üretra

• Kadınlarda üretra simfisis pubis arkasında vajinanın önünde yer alır 3-4 cm kadardır.

Kadınlarda üretranın kısalığı üriner sisteme bakteri geçişini arttıran bir faktördür.

• Erkekte üretranın uzunluğu yaklaşık 20 cm kadardır ve üç bölümden oluşmaktadır.

• Erkekte üretrası, idrarın yanı sıra semenin de

vücuttan dışarı atılmasını sağlar.

(42)

Üriner Sistem Anatomisi – Üretra

• Kadınlarda üretral meatus, labia minörlerin arasına, vajina yukarısına, klitorisin ise aşağısına yerleşmiştir.

• Erkekte meatus penisin ucunda yer alır.

(43)

Üriner Sistem Anatomisi – Üretra

• Eksternal sfinkter üretrada yer alır. İskelet kasının bu bandı üretranın bir bölümünü çevreler ve idrar çıkışının istemli kontrolünü sağlar.

• Eksternal sfinkterin kontraksiyonu üretrayı kapatır ve mesaneden sürekli olarak idrar akımını önler.

• Eksternal sfinkter gevşediği zaman, idrar

mesaneden akabilir.

(44)

Dış Genital Sistem Anatomisi

(45)

Dış Genital – Erkek

• Penis

• Scrotum

• Testisler

(46)

Dış Genital Sistem – Erkek

• PENİS

• Corpus penis adı verilen bir gövdeye ve glans penis olarak adlandırılan bir uca sahiptir.

• Sünnet olmamış erkeklerde glans penis, preputium penis adı verilen deri katlantısı ile çevrilidir.

• Penis üç adet slindirik doku kitlesi içermektedir:

corpus cavernosea penis (2 adet), corpus

spongiosum penis.

(47)

Dış Genital Sistem – Erkek

• PENİS

• Üretra corpus spongiosum penis içinden geçer

ve glans penis içinde fossa navicularis üretra

denilen bir genişleme yapar.

(48)

Dış Genital Sistem – Erkek

• PENİS

• Cinsel uyarılma sırasında, parasempatik sinir sisteminin (S

_2-4

) uyarılması sonucu arteriollerde vazodilatasyon gelişir ve kan ile dolan corpus cavernosea penis ve corpus spongiosum penis, penisin erekte olmasına neden olur.

• Ejekülasyon olursa damarlarda vazokontriksiyon

gelişir ve penis gevşer.

(49)

Dış Genital Sistem – Erkek

• SCROTUM

• Anüsün önünde, uyluklar arasında asılı olan gevşek bir deri ile çevrili kesedir.

• İçinde testisler ve epididymis yer almaktadır.

• Tek bir kese olarak görülse de raphe scroti olarak bilinen bir kabartı aracılığıyla ikiye ayrılır.

• Testislerin ısısının kontrolüne yardım eder.

(50)

Dış Genital Sistem – Erkek

• SCROTUM

• Kremaster Refleksi (musculus cremaster):

• Sperm üretimi için en uygun ısı normal vücut ısısının 2-3 derece altıdır.

• Eğer testislerin ısısı çok düşerse skrotum kasılarak tepki verir ve testisler vücuda yaklaşır.

• Testislerin ısısı çok yükselirse, skrotum gevşer.

• Bu durumda testisler aşağı doğru gevşer ve

vücuttan uzaklaşır.

(51)

Dış Genital Sistem – Erkek

• TESTİSLER

• İntrauterin hayatta fetüsün karın boşluğunda gelişir (28.

Haftaya kadar), daha sonra aşağı doğru hareket edip canalis inguinalisten geçerek skrotuma inerler (32. haftada).

• Spermiumların yaşayabilmesi için normal vücut ısısından daha serin bir ortama ihtiyaç olduğu için testisler vücudun dışında skrotumun içerisine yerleşmiş konumdadır.

• Sperm ve erkek seks hormonlarının üretiminden sorumlu primer üreme organlarıdır .

• Küçük oval şekilli, yaklaşık 5 cm uzunluğunda ve 2.5 cm genişliğinde, etrafı fibröz bağ tabakalarıyla çevrili ve 10,5-14 gr ağırlığındadır.

(52)

Dış Genital Sistem – Kadın

• Kadın dış genital organları vulva olarak

adlandırılır: mons pubis, labium majus

pudendi, labium minus pudendi, vestibulum

vaginae, clitoris ve hymeni içermektedir.

(53)

Dış Genital Sistem – Kadın

• Mons pubis: Deri ile kaplı yağ yastıkçıklarından meydana gelir. Symphsis pubica’nın önünde yer alır ve tampon görevi görür.

• Puberteden sonra kıllanma görülür.

(54)

Dış Genital Sistem – Kadın

• Labialar:

• Labium majus pudendiler dış kısımda yer alan, yağ dokusundan zengin ve üzeri pubik kıllar ile kaplı deri katlantılarıdır.

• Mons pudisten başlayıp anüste sonlanır. Erkekteki sctorumun karşılığıdır.

• Clitoris ile vagina tabanı arasına yerleşmiş olan labium minus pudendiler ise labium majus

pudendiler tarafından çevrelenmiştir.

• Genellikle açık pembe olup kıl içermez

(55)

Dış Genital Sistem – Kadın

• Vestibulum Vaginae:

• Labium minus pudendiler arasında kalan alandır. Ostium vaginae, ostium urethrae externum, glandula vestibularis major ve

glandula vestibularis minorlerin kanalları açılır.

Erkekte prostat bezinin karşılığı olan Skene bezlerinin kanalları ostium urethrae

externumun arka tarafına açılır.

(56)

Dış Genital Sistem – Kadın

• Clitoris:

• Corpus cavernosum clitoridis denilen iki küçük organdan, çok sayıda sinir ve kan

damarlarından oluşmuştur.

• Glans clitoridis, erkekteki glans penisin

karşılığıdır. Büyüme ve sertleşme özelliğine

sahip olup kadında seksüel uyarılmada rol

oynar

(57)

Dış Genital Sistem – Kadın

• Hymen: Ostium vaginaeyi kapatan müköz bir membrandır. Anüler, semilüner, delikli ya da imperfore (deliksiz) olabileceği gibi, hiç olmayabilir de.

• İlk cinsel ilişkiden sonra rüptüre olur ve

kalıntılarına carunculae hymenales adı verilir

(58)

Dış Genital Sistem – Kadın

• Bartholin Bezi: Ostium vaginaenin her iki

tarafında, bulbus vestibulilerin arka uçlarına komşu tubuloalveoler yapıda iki tane bezdir.

• Seksüel uyarılma ile muköz salgı yapar

(59)

İdrar Boşaltımı (Ürinasyon, miksiyon)

• Yetişkinlerde, 250-400 ml idrar mesanede gerginlik ya da baskı oluşturduğu zaman genellikle mesane boşaltılır. Çocuklarda mesanenin boşaltılması için daha az miktarda(150-200ml) idrar yeterlidir.

• Mesane içindeki idrar miktarı arttıkça mesane duvarları gerilir, sakral omurilikteki idrar yapma merkezine duyu impulsları gönderilir. İdrar yapma merkezinden çıkan parasematik impulslar, ritmik olarak kasılması için detrüsör kası uyarırlar. Aynı zamanda idrarın üretraya girebilmesi için iç sfinkter gevşer. Bu sırada orta beyine ve serebral kortekse uyarılar ulaşır ve birey idrar yapma isteğinin farkına varır.

Eğer idrar yapmak istemezse,dış sfinkter kasılı kalır ve idrar yapma isteği bastırılmış olur. Birey idrar yapmaya hazırsa dış sfinkter gevşer ve idrarını boşaltır

(60)

İdrar Boşaltımı (Ürinasyon, miksiyon)

• Eğer orta beyin,serebral korteks ya da sakral omuriliğin üst bölgesinde hasar oluşursa (travma,beyin kanaması gibi…) idrar boşaltımının istemli kontrolü kaybolur, fakat idrar refleks olarak oluşmaya ve atılmaya devam eder. Bu duruma

‘’otomatik mesane’’ denir.

• Mesanenin boşalması abdominal kasların kasılmasını

ve pelvik taban kaslarının gevşemesini de gerektirir.

(61)

Üriner Boşaltımı Etkileyen Faktörler

Büyüme ve gelişme

Sıvı alımı

Psikolojik faktörler

Kas tonüsü

İlaçlar

Hastalıklar

Cerrahi işlemler

Sosyokültürel faktörler

Tanısal incelemeler

(62)

Üriner Boşaltımda Değişimler

• İnsanların idrara çıkma şekilleri oldukça bireysel olmasına rağmen, çoğu insan günde yaklaşık 5 ila 6 kez idrar yapar.

(Genellikle sabahları ilk uyandıklarında, yatmadan

önce ve yemek zamanlarında.)

(63)

Üriner Boşaltımda Değişimler

Yaşa Göre Günlük İdrar Yapma Miktarı (ml)

1 . Ve 2. gün 15-60

3 - 10 gün arası 100-300

10 günden 2 aya kadar 250-450

2 aydan 1 yıla kadar 400-500

1 - 3 yıl arası 500-600

3 - 5 yıl arası 600-700

5 - 8 yıl arası 700-1,000

8 - 14 yıl arası 800-1,400

14 yıldan yetişkinliğe 1,500

İleri yaş 1,500 or less

(64)

Üriner Boşaltımda Değişimler

• Poliüri (veya diürez) böbrekler tarafından anormal derecede büyük miktarda idrarın üretilmesini ifade eder, genellikle hastanın normal günlük üretiminden birkaç litre daha fazladır (Polidipsi, diabet vb.).

• Poliüri aşırı sıvı kaybına, yoğun susuzluğa,

dehidrasyona ve kilo kaybına neden olabilir.

(65)

Üriner Boşaltımda Değişimler

• Oligüri ve anüri terimleri azalmış idrar çıkışını tanımlamak için kullanılır.

• Oligüri az idrar çıkışıdır, genellikle bir yetişkin için günde 500 mL veya bir saatte 30 mL'den azdır (az sıvı alımı, böbrek yetmezliği…).

• Anüri, idrar çıkışının olmamasıdır.

(66)

Üriner Boşaltımda Değişimler

• Sık İdrara Çıkma: Günde 4-6 kezden fazla idrara çıkmadır.

• Noktüri: Geceleri iki veya daha fazla idrara çıkmaktır.

• Sıkışma (Urgency): Aniden idrara çıkma

isteğidir. Mesane dolu olabilir/olmayabilir,

ancak kişi boşaltım ihtiyacı hisseder.

(67)

Üriner Boşaltımda Değişimler

• Dizüri: Ağrılı ve zor idrar yapmadır.

• Enürezis: Mesane kontrolünün genellikle kazanılmış olduğu belli bir yaştan sonra(genellikle 5 yaş civarında), altta yatan patofizyolojik kökenli bir sorun olmaksızın istemsiz idrar yapmadır.

– Noktürnal enürezis: Çocuğun gece derin uykuda idrarını kaçırmasıdır.

– Diurnal enürezis: Gündüz, çocuğun oyun sırasında mesanesinin doluluğunu farkedememesi nedeniyle gelişir.Bazen kavga ve öfke nöbeti sırasında olabilir. Kalıtsal, kardeş kıskançlığı ve yanlış tuvalet eğitimi sonucu gelişebilir.

(68)

Üriner Boşaltımda Değişimler

Üriner İnkontinans: Mesaneden istem dışı idrar

kaçırmadır. Üriner enfeksiyonlar, yaşa bağlı fizyolojik değişimler, pelvik kasların atrofisi, spinal kord

yaralanmaları, analjezik ve sedatiflerin alımı,mesane tonüsü kaybı gibi durumlarda görülür.

– Stres inkontinansı: İntraabdominal basıncın artışıyla birlikte beraber ani ve istemsiz olarak az miktarda idrar kaçırmadır.

Öksürme, hapşırma, gülme, ağır kaldırma intraabdominal basıncı arttıran aktivitelere örnektir.

– Urge inkontinans: İdrar yapma ihtiyacının güçlü bir şekilde hissedilmesinden sonra, istemsiz olarak idrar kaçırmadır.

(69)

Üriner Boşaltımda Değişimler

Üriner Retansiyon

• Mesanedeki idrarı boşaltmada yetersizliktir. İdrar normal bir şekilde üretilmeye devam edilir ve mesaneye geçer.

Mesane idrarla dolmaya devam eder ve yaklaşık 3000-

4000 ml idrar mesaneye dolar. Normalde yetişkinde

mesane 250-400 ml idrar ile dolunca işeme refleksi

oluşur. Retansiyonda hastalar genellikle idrar

boşaltımında zorluk yaşadıklarını, simfisiz pubis üzerinde

ağrı hissettiklerini, çok sıvı aldıkları halde her işemede 50

ml’den az idrar atabildiklerini belirtirler.

(70)

Üriner Boşaltımda Değişimler

Üriner Sistem Enfeksiyonlarından Korunma (Kadınlar)

• Günlük ortalama 8 bardak su iç

• Cinsel birliktelikten sonra idrar yap

• Perianal bölgeye sabun, pudra, sprey uygulama

• Sıkan, aşırı dar kıyafetler kullanma

• Pamuk iç çamaşırları tercih et

• Perianal bölgeyi önden arkaya doğru temizle

• Tekrarlayan üriner enfeksiyon varsa, ayakta duş al

(71)

Üriner Boşaltımı Değerlendirme

• Hemşirelik Öyküsü (İdrar sıklığı, üriner

boşaltımda/idrarda değişimler, ostomi varlığı vb….)

• Fiziksel Muayene (inspeksiyon,palpasyon)

• İdrarın Değerlendirilmesi

(72)

Üriner Boşaltımı Değerlendirme

• İdrarın Değerlendirilmesi

– Aldığı/Çıkardığı Takibi

– Tanı Testler: Kan (Üre, Kreatinin, BUN) , İdrar

testleri (Tam İdrar Tahlili, 24 Saatlik İdrar)

(73)

Üriner Sistem Uygulamaları

(74)

Eksternal Kondom Kateter Uygulaması

• Kullanılacak Araç Gereç

– Uygun boyut ve ölçüde kondom kılıf – Deri koruyucu/sabitleyici

– Çarşaf

– İdrar torbası

– Sıcak su ve sabun ya da kurum politikasına göre uygun dezenfektan

– Tek kullanımlık eldiven

– Havlu / gazlı bez

(75)

Mesane Kateterizasyonu

• Mesane kataterizasyonu, mesaneye bir kateterin yerleştirilmesi işlemidir.

• Mesaneye mikroorganizmaların girmesine neden olabileceği için, sadece gerekli olduğunda yapılmalıdır.

• Mesaneye bir enfeksiyon yerleştikten sonra üreterlere ilerleyebilir ve sonunda böbrekleri tutabilir.

• Enfeksiyon tehlikesi kateter yerleştirildikten sonra da devam eder, çünkü mikroorganizmaların üretradan boşluğa kadar aralıklı olarak idrarla yıkanması gibi normal savunma mekanizmaları yok olur. Bu nedenle kateterizasyon için katı steril teknik kullanılır.

(76)

Mesane Kateterizasyonu Endikasyonları

• İdrar akışında tıkanma

• Prostat hipertrofisi

• Üretral darlık

• Üretra ve çevre dokuların onarıldığı cerrahi girişimlerde

• İdrar inkontinansı olan hastalarda

• Sfinkter kontrolü olmayan hastalarda

• Mesane distansiyonunun giderilmesinde

(77)

Mesane Kateterizasyonu Endikasyonları

• Yoğun bakımda durumu ağır ve komadaki hastaların saatlik idrar miktarını ölçmede

• Ameliyattan 8-12 saat sonra idrar yapamayan hastalarda

• Steril idrar örneği almak için

• Üretral travmadan sonra akut idrar retansiyonu olan hastalarda

• Mesane kanseri tedavisinde stotoksik ilaçları vermede

• Mesane yetersizliği olan hastaların uzun süreli bakımı

için

(78)

Mesane Kateterizasyon Çeşitleri

• Aralıklı Mesane Kateterizasyonu

• Kalıcı Mesane Kateterizasyonu – Kısa Süreli

– Uzun Süreli

(79)

Mesane Kateterizasyon Çeşitleri

• Aralıklı Mesane Kateterizasyonu: Aralıklı teknikle, mesaneyi boşaltmak için yeterince uzun süre (5 ila 10 dakika) düz bir tek kullanımlık kateter kullanılır. Mesane boşaldığında, kateter hemen çıkartılmalıdır.

• Üriner Sistem Enfeksiyonu Riski !!!!

(80)

Mesane Kateterizasyon Çeşitleri

• Aralıklı Mesane Kateterizasyonu: Dekompresyon

sağlayan mesane distansiyonunu gidermek, temiz idrar

numunesi elde edilemediğinde steril idrar örneği elde

etmek, idrar yaptıktan sonra kalan idrarı

değerlendirmek, spinal kord yaralanması, nöromüsküler

dejenerasyon veya yetersiz mesane hastalarının uzun

vadede yönetilmesinde kullanılmaktadır.

(81)

Mesane Kateterizasyon Çeşitleri

• Kısa Süreli Kalıcı Mesane Kateterizasyonu:

• İdrar çıkışında tıkanıklık (örn., Prostat büyümesi)

• Mesane, üretra ve çevresindeki yapıların cerrahi onarımı

• Genitoüriner cerrahi sonrası kan pıhtılarından üretral tıkanıklığın önlenmesi

• Kritik hastalarda idrar çıkışının ölçülmesi

• Sürekli veya aralıklı mesane irrigasyonun

(82)

Mesane Kateterizasyon Çeşitleri

• Uzun Süreli Kalıcı Mesane Kateterizasyonu:

• Tekrarlayan İYE atakları ile şiddetli idrar retansiyonu

• İdrarla teması halinde tahriş olbilecek deri, basınç yaraları veya yaralar

• Terminal dönemdeki hastalar

(83)

Mesane Kateterizasyonu

• Kateterler lateks, silikon veya polivinil klorürden (PVC) yapılabilmesine rağmen, genellikle kauçuk veya plastikten yapılır.

• Fransız (Fr) ölçeği kullanılarak lümen çapına

göre boyutlandırılırlar: sayı büyüdükçe, lümen

büyür.

(84)

Mesane Kateterizasyonu

• Foley kateter: İki yolludur, balonu sayesinde

yerleştirildiği yerde durabilir. İki-üç yoldan birisiyle balon şişirilir, diğerinden idrar akışı sağlanır. Kalıcı kateterizasyonda kullanılır. Hasta istemli olarak idrar yapabilir duruma gelinceye kadar kalır.

• Nelaton sonda: İdrar örneği almak, mesaneyi

boşaltmak gibi geçici işlem için uygulanır. Sert bir

kateterdir, kalıcı olmadığından ucunda balonu da

yoktur

(85)

Mesane Kateterizasyonu – Kateter Seçimi

• Kateterizasyon süresinin tahmini uzunluğuna göre malzeme tipini seçin.

• Antimikrobiyal emdirilmiş veya hidrojel /

gümüş kaplı kateterler de enfeksiyon riskini

azaltmak için kullanılabilir.

(86)

Mesane Kateterizasyonu – Kateter Seçimi

• 1 hafta ve daha az= plastik katater

• 2-3 Hafta= Kauçuk / lateks (!!!)

• 2-3 Ay = Silikon

• 4-6 Hafta = Polivinil klorürden (PVC)

(87)

Mesane Kateterizasyonu – Kateter Seçimi

• Cinsiyete göre kateter uzunluğunu seçin

Yetişkin Kadın için 22 cm, Yetişkin erkek için 40 cm…

• Üretral kanala uygun olan kateter kalınlığını seçin

Çocuk : 8-10 fr, Yetişkin : 14-16 fr (Erkek için 18 fr)

• Balonu uygun ölçü ile şişirin.

(88)

Mesane Kateterizasyonu Uygulaması

• Kullanılacak Araç Gereçler

– Steril eldiven – Steril örtü – Steril gazlı bez – Kateter

– Antiseptik solüsyon – Kayganlaştırıcı

– Forseps

– steril su / SF çekilmiş enjektör – Steril Kap

– Su geçirmez örtü – İdrar torbası

– Bacak kayışı ya da bant – Tek kullanımlık eldiven – İlave KKE

– Bez ve ılık su

(89)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın

Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama

Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır

Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar.

Hastanın aktivite durumu ve doktor istemi kontrol edilir.

Fiziksel sınırlılıkları belirleme, uygulanacak işlemde hastanın uyumunu değerlendirmek için gereklidir.

İstemin doğrulanması hatalı uygulamaları önler.

El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Mikroorganizmaların yayılmasını önler.

Hastanın kimliği doğrulanır. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder.

Mümkünse yatak çevresindeki perde ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır.

(Hasta uyanık olmasa bile). Özellikle lateks ve iyot allerjisi olup olmadığı değerlendirilir.

Hasta mahremiyetini sağlar. Hastaya işlemi açıklama güven verici ortamı sağlar ve hastanın uyumunu arttırır. Kateterlerin çoğu lateks içermektedir ve bazı antiseptiklerde iyot bulunmaktadır. Allerji durumunun değerlendirilmesi, istenmeyen olaylatı önler.

İyi bir aydınlatma sağlanır ve atık kutusu kolay erişilebilecek bir yere yerleştirilir.

Üretral meatusu rahatça görebilmek için aydınlatma gereklidir. Atık kutusunu yakına yerleştirmek, atıkların kolayca imha edilmesini sağlar ve kontaminasyon riskini azaltır.

(90)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın

Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Hastaya supine pozisyonu verilir. Hastanın üzeri örtülür.

Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler. Hastayı örtmek hastanın mahremiyetini sağlar..

Hastaya dorsal rekumbent pozisyonu verilir. Altına su peçirmez tek kullanımlık örtü serilir. Hastanın üzeri örtülür.

Doğru pozisyon üretral meatusu rahatça görmeyi sağlar. Utanma ve gerginliği azaltmak için hastanın üzerinin örtülmesi gerekir.

Temiz eldiven giyilir ve genital bölge bez, cilt temizleyici ve sıcak su ile temizlenir. Silme işlemi önden arkaya doğru yapılır. Durulanır ve kurulanır.

Eldivenler çıkarılır ve el hijyeni sağlanır.

Eldiven kan ve vücut sıvılarına maruziyeti önler.

Temizleme işlemi, üretral meatusa yakın mikroorganizmaları azaltır ve işlem öncesi perianal bölgenin rahatlamasını sağlar.

İdrar drenaj seti hazırlanır. Kateterin drenaj sitemine bağlanmasını kolaylaştırır.

Steril teknik kullanılarak bir alana steril kateterizasyon malzemelerinin hazırlığı sağlanır.

Araç gerecin hazırlanması verimli çalışmayı arttırır.

Steril eldiven giyilir. Steril olmayan alana dokunmadan steril örtü açılır ve hastadan kalçalarını kaldırması istenerek hastanın altına yerleştirilir.

Örtü meatusa yakın steril bir alan sağlar.

(91)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın

Kurum politikasına göre delikli steril örtü, labialar açıkta kalacak şekilde yerleştirilir.

Örtü steril alanı arttırır ve kirlenmeye karşı korur.

Hastanın bacaklarının arasına steril tepsi yerleştirilir. Araç gereçlere kolay ulaşımı sağlar.

Tüm malzemeler açılır. Pamuk tamponlara antiseptik solüsyon dökmeden önce tepsiye yerleştirilir.

İki el de steril iken malzemeleri hazırlamak gerekir.

Kateter ucunun 2,5-4 cm’lik kısmı yağlanır. Kateterin girişini ve doku travmasını azaltır.

Aktif olmayan elin baş parmağı ile labialar açılır ve meatus belirlenir. Kateter ilerletilirken ve idrar akışı sağlanırken labiaların açıklığı baskın olmayan elle sağlanmalıdır.

Labiaları açma, üretral meatusu görünür hale getirir.

Aktif olmayan el labialar açıldığında artık steril değildir.

Aktif el ile pamuk tampon alınır ve birinci labia üstten alta doğru temizlenir. Diğer labia da aynı şekilde temizlenir. Her temizlemeden sonra, tampon/gazlı bez atılır.

Üstten alda doğru temizleme, mikroorganizmaların yayılımını engeller.

(92)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın

Steril olan aktif el ile kateterin drenaj ucu steril kaba yerleştirilir.

Bu işlem steril malzemelerin idrar ile kontamine olma riskini azaltır.

Aktif elle kateter 5-7 cm ucundan tutulur ve yavaşça üretradan içeriye ilerletilir. Kateter idrar gelene kadar ilerletilir ve idrar gelince 5-7 cm daha ilerletilir.

Hastadan işlem sırasında derin nefes alması istenir ve işlem sırasında sfinktere doğru herhengi bir direnç hissedilirse kateter döndürülür.

Kadınlarda üretra uzunluğu yaklaşık 3,5-6 cm’dir.

Hasta rahatlarsa, işlem daha kolay yapılabilir. İdrar geldikten sonra bir miktar daha ilerletmek, mesanede olmayı garanti altına alır ve kateterin balonunun üretraya zarar vermesini önler.

Aktif olmayan elle kateter meatusta tutulur ve balonu şişirmek için daha önceden hazırlanmış olan enjektörle, kateterin balonu uygun şekilde şişirilir.

Mesane veya sfinkterin kasılması, kateteri dışarı doğru itebilir. Katetrin balonu mesanenin içinde şişirilmelidir. Üretici firma kateter balonunun ne kadar sıvı ile şişirileceğini belirtmiştir.

Balon şişirildikten sonra direnci hissetmek için hafifçe kateter geri çekilir.

Kateterin yerinde olup olmama durumunu kontrol etmek için yapılır.

Önceden bağlanmadı ise, kateter drenaj torbasına bağlanır.

Kapalı drenaj sistemi mikroorganizmaların mesaneye giriş riskini en aza indirir.

Kişisel koruyucu ekipmanlar çıkarılır, atıklar uygun şekilde uzaklaştırılır.

Malzemelerin uygun şekilde uzaklaştırılması, mikroorganizmaların yayılmasını önler.

(93)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın

Eldivenler çıkartılır. Kateter bacak kayışı ya da bant ile iç uyguğa güvenli bir şekilde taspit edilir.

Doğru tespit, kateterin gerilmesi sonucu üretra ve meatusua herhangi bir travmayı önler.

Hastaya uygun pozisyon verilir. Hastanın üzeri örtülür ve yatak en düşük seviyeye getirilir.

Hastanın ısınmasını ve konforunu sağlar.

Temiz eldiven giyilir. İdrar torbasının mesanenin altında bir seviyede olması sağlanır. Zeminle temas etmemelidir. Kateterin katlanması önlenir.

İdrarın akışını sağlamak için gereklidir.

Eldivenler çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler.

Tarih, saat, mesanenin durumu, mesane kateterizasyonunun yapılma nedeni, takılan kateterin özelliği, balonun ne kadar sıvı ile şişirildiği, gelen idrarın özelliği, hastanın duygu ve düşüncelerine dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir.

Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

(94)

Mesane Kateterizasyonu Uygulaması

(95)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek

Hastanın aktivite durumu ve doktor istemi kontrol edilir.

Fiziksel sınırlılıkları belirleme, uygulanacak işlemde hastanın uyumunu değerlendirmek için gereklidir.

İstemin doğrulanması hatalı uygulamaları önler.

(Hasta uyanık olmasa bile). Özellikle lateks ve iyot allerjisi olup olmadığı değerlendirilir.

Hasta mahremiyetini sağlar. Hastaya işlemi açıklama güven verici ortamı sağlar ve hastanın uyumunu arttırır. Kateterlerin çoğu lateks içermektedir ve bazı antiseptiklerde iyot bulunmaktadır. Allerji durumunun değerlendirilmesi, istenmeyen olaylatı önler.

İyi bir aydınlatma sağlanır ve atık kutusu kolay erişilebilecek bir yere yerleştirilir.

Üretral meatusu rahatça görebilmek için aydınlatma gereklidir. Atık kutusunu yakına yerleştirmek, atıkların kolayca imha edilmesini sağlar ve kontaminasyon riskini azaltır.

(96)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek

Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir.

Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler. Hastayı örtmek hastanın mahremiyetini sağlar..

Hastaya bacaklarını biraz açık bırakacak şekilde sırt üstü yatar pozisyon verilir. Yalnızca uygulama yapılacak penis çevresindeki alan açıkta kalacak şekilde hasta örtülür.

Altına su peçirmez tek kullanımlık örtü serilir. Hastanın üzeri örtülür.

Doğru pozisyon üretral meatusu rahatça görmeyi sağlar.

Utanma ve gerginliği azaltmak için hastanın üzerinin örtülmesi gerekir.

Temiz eldiven giyilir ve genital bölge bez, cilt temizleyici ve sıcak su ile temizlenir. Silme işlemine penis ucundan başlanır ve meatustan dışarı doğru dairesel hareketlerle penis temizlenir. Durulanır ve kurulanır. Eldivenler çıkarılır ve el hijyeni sağlanır.

Temizleme işlemi, üretral meatusa yakın mikroorganizmaları azaltır ve işlem öncesi perianal bölgenin rahatlamasını sağlar.

İdrar drenaj seti hazırlanır. Kateterin drenaj sitemine bağlanmasını kolaylaştırır.

Steril teknik kullanılarak bir alana steril kateterizasyon malzemelerinin hazırlığı sağlanır.

Araç gerecin hazırlanması verimli çalışmayı arttırır.

Steril eldiven giyilir. Steril olmayan alana dokunmadan steril örtü açılır ve hastanın baldırlarının üstüne koyulur.

Penis açıkta kalacak şekilde delikli örtü yerleştirilir.

Örtü meatusa yakın steril bir alan sağlar.

(97)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek

Kateter steril örtünün üzerinde olacak şekilde hastanın bacaklarının yakınına ya da üzerine yerleştirilir.

Steril malzemeler hemşirenin görme alanında olmalıdır.

Tüm malzemeler açılır. Pamuk tamponlara antiseptik solüsyon dökmeden önce tepsiye yerleştirilir.

İki el de steril iken malzemeleri hazırlamak gerekir Baskın olmayan el ile penis kaldırılır. Sünnetsiz

hastanın sünnet derisi geriye doğru itilir. Pens ya da baskın el kullanılarak gazlı bez/antiseptik pamuk tampon alınır ve penisin ucundan dairesel hareketlerle penis temizlenir. Kullandıktan sonra her gazlı bez/pamuk tampon atılır.

Meatustan aşağı doğru temizlemek

mikroorganizmaların meatustan içeri girişini engeller.

Penisi tutan baskın olmayan el steril değildir..

Hafif yukarı doğru penis tutulur. Kayganlaştırıcı bulunan enjektör aktif elle tutulur ve nazikçe üretra ucuna yerleştirilir. 10 ml kadar kayganlaştırıcı içeriye verilir.

Kayganlaştırıcı üretranın bir miktar gerilmesine neden olur.

Steril olan aktif el ile kateterin drenaj ucu steril kaba yerleştirilir.

Bu işlem steril malzemelerin idrar ile kontamine olma riskini azaltır.

(98)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek

Aktif elle kateter 2.5-5 cm aşağıda tutulur ve yavaşça üretradan içeriye ilerletilir. Kateter Y seviyesine kadar ilerletilir. Hastadan işlem sırasında derin nefes alması istenir ve işlem sırasında sfinktere doğru herhengi bir direnç hissedilirse kateter döndürülür.

Erkeklerde üretra uzunluğu yaklaşık 20 cm’dir. Hasta rahatlarsa, işlem daha kolay yapılabilir. Y seviyesine kadar kateterin ilerletilmesi mesaneye yerleşmeyi garantiler..

Aktif olmayan elle kateter meatusta tutulur ve balonu şişirmek için daha önceden hazırlanmış olan enjektörle, kateterin balonu uygun şekilde şişirilir.

Mesane veya sfinkterin kasılması, kateteri dışarı doğru itebilir. Katetrin balonu mesanenin içinde şişirilmelidir. Üretici firma kateter balonunun ne kadar sıvı ile şişirileceğini belirtmiştir.

Balon şişirildikten sonra direnci hissetmek için hafifçe kateter geri çekilir.

Kateterin yerinde olup olmama durumunu kontrol etmek için yapılır.

Önceden bağlanmadı ise, kateter drenaj torbasına bağlanır.

Kapalı drenaj sistemi mikroorganizmaların mesaneye giriş riskini en aza indirir.

Kişisel koruyucu ekipmanlar çıkarılır, atıklar uygun şekilde uzaklaştırılır.

Malzemelerin uygun şekilde uzaklaştırılması, mikroorganizmaların yayılmasını önler.

(99)

Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek

Eldivenler çıkartılır. Kateter bacak kayışı ya da bant ile iç uyguğa güvenli bir şekilde tespit edilir.

Doğru tespit, kateterin gerilmesi sonucu üretra ve meatusua herhangi bir travmayı önler.

Hastaya uygun pozisyon verilir. Hastanın üzeri örtülür ve yatak en düşük seviyeye getirilir.

Hastanın ısınmasını ve konforunu sağlar.

Temiz eldiven giyilir. İdrar torbasının mesanenin altında bir seviyede olması sağlanır. Zeminle temas etmemelidir. Kateterin katlanması önlenir.

İdrarın akışını sağlamak için gereklidir.

Eldivenler çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler.

Tarih, saat, mesanenin durumu, mesane kateterizasyonunun yapılma nedeni, takılan kateterin özelliği, balonun ne kadar sıvı ile şişirildiği, gelen idrarın özelliği, hastanın duygu ve düşüncelerine dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir.

Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

(100)

(101)

• İdrar sondasının belirli aralıklarla değiştirilmesi gerekmez!!!

• Yapışıklık, tıkanıklık gibi bir zorunluluk

dışında sonda DEĞİŞTİRİLMEZ

(102)

Katater İlişkili Enfeksiyonları Önleme

• Bir enfeksiyon kontrol programı olmalıdır.

• Hastalar yalnızca gerekli olduğunda ve aseptik teknik,steril malzemeve eğitimli profesyoneller tarafından yapılan uygulama ile mesane kateterizasyonu yapılmalıdır.

• Sitemin sterilliği korunmalıdır ve torba ve katater birbirinden ayrılmamalıdır.

• Kateter mümkün olduğunca çabuk çıkartılmalıdır.

• Perine ve kateter bakımı düzenli aralıklarla ve uygun teknikle yapılmalıdır..

• Kateterin feçes ile kontaminasyonu önlenmelidir.

(103)

Mesane Kateterizasyonu Bakımı

Araç Gereç

• Nonsteril eldiven

• Yatak koruyucu örtü,

• Çarşaf

• Sabun

• Spanç

• Böbrek küvet

• Su

• İdrar boşaltma kabı

(104)

Mesane Kateterizasyonunun Çıkarılması

Araç Gereç

• Nonsteril eldiven

• Yatak koruyucu örtü,

• Çarşaf

• Uygun hacimde enjektör

• Hasta alt bezi

(105)

Mesane İrrigasyonu

(106)

Mesane İrrigasyonu Uygulama Basamakları

Uygulama Basamakları Gerekçe

Kullanılacak malzemeler:

-Steril irrigasyon solüsyonu -Klempli steril set

-IV uç

- IV pompa (gerekli ise)

- Hastanın mesanesine yerleştirilmiş olan 3 lümenli kateter

-İdrar torbası - Banyo örtüsü

-Tek kullanımlık eldiven - KKE

Doktor istemi kontrol edilir. İstemin doğrulanması hatalı uygulamaları önler.

(Hasta uyanık olmasa bile).

Hasta mahremiyetini sağlar. Hastaya işlemi açıklama güven verici ortamı sağlar ve hastanın uyumunu arttırır.

(107)

Mesane İrrigasyonu Uygulama Basamakları

Uygulama Basamakları Gerekçe

Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır.

Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler.

İdrar drenaj torbası boşaltılır, idrar miktarı kaydedilir. İdrarı boşaltmak, drenajın doğru değerlendirilmesi için gereklidir.

Hastaya rahat bir pozsiyon verilir ve kateterin port girişi açıkta bırakılacak şekilde ortaya çıkartılır. Portun altına su geçirmez örtü yerleştirilir.

Doğru pozisyon rahatça görmeyi sağlar. Su geçirmez örtü hastayı ve yatağını sızıntıdan korur.

İrrigasyon torbası set ile birleştirilerek hazırlanır, üzerine tarih, sat, solüsyonun özelliği, hastanın adını içeren bir etiket tporbanın üzerine yapıştırılır ve hastanın mesane seviyesinden yukarıda olacak şekilde serum askısına yerleştirilir. Setin havası alınır ve koruyucu ucu yerleştirilir.

Doğru etiketleme, bakım vericiler için doğru

bilgilendirmeyi sağlar. Açıldıktan 24 saat sonra steril solüsyon kullanılmamalıdır. Sette havanın olması mesanede distansiyona neden olur.

Temiz eldiven giyilir ve kateterin irrigasyon portu temizlenir. İrrigasyon portuna irrigasyon seti bağlanır.

Temizleme işlemi, üretra içerisine

mikroorganizmaların irrigasyonla geçişini önler.

İrrigasyon setinin klembi açılır ya da pompa seti ayarlanarak akış hızı ayarlanır.

İrrigasyonun sorunsuz sürdürülmesini sağlar.