GÖREV (MADDE YÖNÜNDEN YETKİ) Görev, kamu düzenindendir.
CMK m. 3 “Mahkemelerin görevleri ka nunla belirlenir.”
(5235 sayılı ADLİ YARGI İLK DERECE MAHKEMELERİ İLE BÖLGE ADLİYE
MAHKEMELERİNİN KURULUŞ, GÖREV VE YETKİLERİ HAKKINDA KANUN)
Ceza mahkemeleri
MADDE 8. - Ceza mahkemeleri, asliye ceza ve ağır ceza
mahkemeleri ile özel kanunlarla
kurulan diğer ceza mahkemeleridir.
Asliye ceza mahkemesinin görevi MADDE 11. - Kanunların ayrıca görevli kıldığı hâller saklı kalmak üzere, ağır ceza mahkemelerinin görevleri dışında kalan dava ve
işlere asliye ceza mahkemelerince bakılır.
Ağır ceza mahkemesinin görevi
MADDE 12. - Kanunların ayrıca görevli kıldığı hâller saklı kalmak üzere, ağırlaştırılmış
müebbet hapis, müebbet hapis ve on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren suçlarla
YAĞMA, NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK, RESMİ BELGEDE SAHTECİLİK, HİLELİ İFLAS, İRTİKAP ve ilgili dava ve işlere bakmakla ağır ceza
mahkemeleri görevlidir.
CMK m. 4) Davaya bakan
mahkeme, gö revli olup olmadığına kovuşturma evresinin her
aşamasında re’sen karar verebilir.
(6 ncı madde hükmü saklıdır.)
Görevsizlik kararı verilmesi gereken hâl ve sonucu CMK m. 5
(1) İddianamenin kabulünden sonra; işin, davayı gören mahkemenin görevini aştığı veya dışında kaldığı anlaşılırsa, mahkeme bir kararla işi görevli mahkemeye gönderir.
(2) Adlî yargı içerisindeki mahkemeler bakı mından verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna
gidilebilir.
CMK m. 223/f. 10 “Adlî yargı dışındaki bir yargı merciine yö nelik görevsizlik kararı kanun yolu bakımından hüküm sayılır.”
Aşağı görevli mahkeme görevine girmeyen veya görevinin dışında kalan bir davaya bakamaz. Örneğin Asliye ceza mahkemesi yağma suçuna ilişkin bir davaya bakamaz. Bu yöndeki bir iddianameyi (CMK m. 174 ve CMK m. 170/f. 3 nedeniyle) iddianame görevli mahkemeye hitaben dü zenlenmediği için kabul etmemelidir. Ancak eğer bunu fark etmeyerek iddianameyi kabul etmişse görevini aşan bir davaya bakamayacağı için CMK m. 5 uyarınca “dava görevini aştığı için görevsizlik kararı vermek ve davayı Ağır Ceza Mahkemesine göndermek zorundadır.” CMK m. 5/f.2 “Adlî yargı içerisindeki mahkemeler bakı mından verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.” dediği için bu karara karşı “itiraz” kanun yoluna gidilebilir.
Ancak görev konusunda CMK m. 6’da bir istisna öngörülmüştür. CMK m.6’da “Duruşmada suçun hukukî niteliğinin değiştiğinden bahisle görevsizlik kararı verilerek dosya alt dereceli mahkemeye
gönderilemez." denilmiştir.
Görevli olmayan hâkim veya mahkemenin işlemleri
MADDE 7.– (1) Yenilenmesi mümkün olma yanlar dışında, görevli olmayan hâkim veya mah kemece yapılan işlemler hükümsüzdür.
Örneğin Asliye ceza mahkemesi “hırsızlık” olduğu iddia edilen bir davada A ve B’yi tanık olarak dinlemiş, keşif yapmış olsun. Ancak olayın
“yağma” olduğunu fark edip görevsizlik kararı vererek davayı Ağır ceza mahkemesine göndermiş olsun. Yenilenmesi mümkün olma yanlar dışında, görevli olmayan hâkim veya mah kemece yapılan işlemler hükümsüzdür. Ağır ceza mahkemesi, Asliye ceza mahkemesinin yaptığı bütün işlemleri hükümsüz sayıp yenileyecektir. Örneğin tanıkları yeniden dinleyip yeniden keşif yapacaktır. Ancak tanık A ölmüş ise veya içinde keşif yapılan bina çökmüşse yapılan bu işlemler yenilenemeyeceği (tekrarlanamayacağı) için geçerli olmaya devam edecektir.
O HALDE, GÖREV KURALLARININ (MADDE YÖNÜNDEN YETKİNİN)
İSTİSNALARI ŞUNLARDIR:
1- Yukarı yetkili mahkemenin, duruşmada suçun hukuki niteliği değişse bile aşağı yetkili mahkemenin görevine giren dosyaya bakmaya devam
etmesi. (CMK m. 6)
2- Bağlantı nedeniyle birleştirme (CMK m. 9)
MADDE YÖNÜNDEN YETKİ UYUŞMAZLIKLARI CMK m. 4/f. (2) Görev konusunda mahkemeler arasında uyuşmazlık çıktığında, görevli mahkemeyi ortak yüksek görevli mahkeme belirler.
Aynı ağır ceza mahkemesi yargı çevresindeki asliye ceza mahkemeleri arasında çıkan olumlu ya da olumsuz görev uyuşmalığını çevresinde oldukları Ağır ceza mahkemesi çözer. Farklı ağır ceza mahkemeleri yargı çevresindeki mahkemeler arasındaki olumlu ya da olumsuz görev uyuşmazlığını Yargıtay çözer.
YER YÖNÜNDEN YETKİ (COĞRAFİ YETKİ)
Yetkili mahkeme CMK m. 12 (1) Davaya bakmak yetkisi, su çun işlendiği yer
mahkemesine aittir.
(2) Teşebbüste son icra hareketinin yapıldığı, kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği ve zin cirleme suçlarda son suçun işlendiği yer mah ke mesi yetkilidir.
(3) Suç, ülkede yayımlanan bir basılı eserle iş lenmişse yetki, eserin yayım merkezi olan yer mahkemesine aittir.
Ancak, aynı eserin birden çok yerde basılması durumunda suç, eserin yayım merkezi dışındaki baskısında meydana gelmişse, bu suç için eserin basıldığı yer mahkemesi de yet kilidir.
Özel yetki CMK m. 13
(1) Suçun işlendiği yer belli de ğilse, şüpheli veya sanığın yakalandığı yer, yaka lanmamışsa yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.
(2) Şüpheli veya sanığın Türkiye’de yerleşim yeri yoksa Türkiye’de en son adresinin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
(3) Mahkemenin bu suretle de belirlenmesi olanağı yoksa, ilk usul işleminin yapıldığı yer mahkemesi yetkilidir.
YETKİSİZLİK İDDİASI
CMK m. 18
(1) Sanık, yetkisizlik iddiasını, ilk derece mahkemelerinde duruşmada
sorgu sun dan, …. önce bildirir.
(2) Yetkisizlik iddiasına ilişkin karar, ilk de rece mahkemelerinde sanığın sorgusundan önce …. verilir. Bu aşa malardan sonra yetkisizlik iddiasında bulu nulama yacağı gibi mahkemeler de bu hususta re’sen
karar veremez.
(3) Yetkisizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.
