BÖLÜM 5

BÖLÜM 5

BĠTKĠLERDE BESĠN MADDESĠ ALIMI VE ÖZÜMLENMESĠ Süs bitkileri de diğer bitkilerde olduğu gibi geliĢimleri için ihtiyaç duydukları besin maddelerini TOPRAK veya YETĠġME ORTAMI ÇÖZELTĠSĠ’nde çözünmüĢ halde bulunan ya da adsorbe edilmiĢ durumdaki besin maddelerinden sağlarlar.

Besin maddelerinin bitkilerce alınabilmesi için her Ģeyden önce kök etki alanına taĢınması gerekmektedir.

BESĠN MADDELERĠNĠN KÖK ETKĠ ALANINA TAġINIMI Süs bitkilerinin ĠYONLAR halindeki besin maddelerinden yararlanabilmeleri için temel koĢul bunların KÖK ETKĠ ALANINA taĢınmalarıdır.

Katı fazda bulunan bir BESĠN MADDESĠ bitki tarafından ALININCAYA kadar değiĢik evrelerden geçmektedir.

Bu evreler;

Katı fazdan ortam çözeltisine geçiĢ

Ortam çözeltisindeki iyonların kök etki alanına taĢınması

Ġyonların köke giriĢi

Bitkilerin yetiĢtirildikleri ortamdaki kök etki alanına besin maddelerinin taĢınımı baĢlıca 2 yolla olmaktadır.

Kök Etki Alanına TaĢınım

Kitle hareketi ile iyonların kök etki alanına taĢınımı bitkilerin yetiĢtirildiği toprakta veya ortamdaki SUYUN ÇEġĠTLĠ ġEKĠLLERDEKĠ HAREKETĠ ile gerçekleĢir.

EN HIZLI kitle hareketi bu yüzden YAĞIġ ve SULAMA SONRASINDA görülür.

EN YAVAġ kitle hareketi ise EVAPORASYON (buharlaĢma) anında gerçekleĢir.

Su bitkilerce yetiĢme ortamından alındıkça; KÖK ETKĠ ALANINA SU ve dolayısıyla bunun içinde çözünmüĢ haldeki

ĠYONLARIN

hareketi de hızlanmıĢ olur.

ĠYONLAR yani pozitif veya negatif yüklü bileĢikler DĠFÜZYON yoluyla da KÖK ETKĠ ALANINA taĢınabilir.

Ancak KĠTLE HATEKETĠ ile karĢılaĢtırıldığında; DĠFÜZYON ile KÖK ETKĠ ALANINA iyonların taĢınmasının DAHA DÜġÜK DÜZEYLERDE olduğu anlaĢılmıĢtır.

Difüzyon kuralları uyarınca ĠYON TAġINIMI ÇOK KISA UZAKLIKLARDA (günde yaklaĢık 1 cm) ve ÇOĞUNLUKLA BÜYÜME DÖNEMĠNDE görülmektedir.

Buna karĢın KĠTLE HAREKETĠ ile ĠYONLAR DAHA UZUN UZAKLIKLARDA taĢınabilmektedir.

BESĠN MADDELERĠNĠN KÖK ÜSTÜNE ALINMASI

YetiĢme ortamının KATI FAZINDA değiĢebilir halde tutulmuĢ (ADSORBE EDĠLMĠġ) ve ortamda serbest halde bulunan besin maddeleri temelde

2 KURAMA

GÖRE

kök üstüne alınmaktadır.

KARBONĠK ASĠT KURAMI

Karbonik Asit Kuramı:

Bu kurama “ÇÖZELTĠ KURAMI” da denilmektedir.

Bu kuram çerçevesinde;

FAZLA

CO

₂

SALGILAYAN

BĠTKĠLERĠN DAHA FAZLA

BESĠN MADDESĠ ALDIKLARI

belirtilmektedir.

Bu kurama göre; bitki kökleri ve toprak içindeki diğer canlılar tarafından salgılanan CO₂ su ile birleĢerek H₂CO₃ (Karbonik Asit) oluĢturmakta, sonra bu bileĢiğin iyonlarına ayrıĢmasıyla oluĢan HCO₃ (Bikarbonat) toprak çözeltisindeki pozitif yüklü bir besin maddesiyle birleĢerek oluĢturduğu iyon çiftiyle kök üstüne alınmayı sağlamaktadır.

Kontak DeğiĢim Kuramı:

Bu kurama göre; bitkilerce alınacak besin maddelerinin ÇÖZELTĠ FAZINA GEÇMESĠNE GEREK YOKTUR.

Yine bu kuramda; ORTAMDA CO₂ BULUNMASINA GEREK YOKTUR ve CO₂ besin maddelerinin alımına ETKĠ YAPMAMAKTADIR. Bu kuramın ilkesine göre negatif yüzeylerde tutulan iyonlar ile kök yüzeyinde tutulan iyonların enerji alanları birbirini etkileyecek Ģekilde giriĢim yaptığında, iyonlar çözelti fazına geçmeden de karĢılıklı yer değiĢtirebilirler.

Diğer taraftan KONTAK DEĞĠġĠM kökün bulunduğu yetiĢtirme ortamı sıcaklığı,

su kapsamı,

BESĠN MADDELERĠNĠN KÖK ĠÇĠNE ALINMASI

Gerek YETĠġTĠRME ORTAMI ÇÖZELTĠSĠNDEN (sıvı faz), gerekse AKTĠF YÜZEYLERDEN (katı faz) alınarak KÖK YÜZEYLERĠNDE ADSORBE EDĠLEN iyon Ģeklindeki besin maddelerinin KÖKE GĠRĠġLERĠ BĠRBĠRĠNĠ TAMAMLAYAN

2 MEKANĠZMA

ile gerçekleĢmektedir. Pasif Absorpsiyon (alım)

Pasif Absorpsiyon

Ġyonların METABOLĠK ENERJĠYE gerek göstermeksizin; -Difüzyon

-Osmozis

-Ġyon değiĢimi gibi fizikokimyasal olayların etkinliği altında KÖK ĠÇĠNE alınmasına PASIF ABSORPSĠYON denilmektedir.

Ġyonları alımında ilk aĢama olan pasif absorpsiyonda ÇOĞUNLUKLA KATYONLARIN (Ca++_{, K}+ _vb.) alımı söz

konusudur.

Pasif absorpsiyonla AZ DA OLSA ANYONLAR da alınabilmektedir.

Aktif Absorpsiyon

Metabolik olaylara bağlı olarak ve METABOLĠK ENERJĠNĠN HARCANMASI ile gerçekleĢen iyon alımına AKTĠF ABSORPSĠYON denilmektedir.

Bitkilerin bazı durumlarda aktif alım yaptıklarına iliĢkin en önemli kanıt; değiĢik iyonları kapsayan SEYRELTĠK BESĠN ÇÖZELTĠSĠNDE yetiĢtirilen bitkilerin ÖZ SULARINDA iyonların konsantrasyonlarının, ÇÖZELTĠDEKĠ ĠYON KONSANTRASYONUNDAN 10 ile 100 KAT FAZLA bulunmasıdır.

Bu Ģekilde bitkilerin geliĢtikleri ortamdan çeĢitli iyonları ÇOK DAHA FAZLA kendi yapılarında biriktirmeleri OSMOTĠK KURALLARA KARġIT YÖNDE iyon alımı veya birikimi ile gerçekleĢtirilmektedir.

BESĠN MADDELERĠ TOPRAK

ÜSTÜ ORGANLARIYLA

BESĠN MADDELERĠNĠN TOPRAK ÜSTÜ ORGANLARLA ALINMASI

Süs bitkileri toprak üstü organları ve özellikle de

YAPRAKLARIYLA iyonları absorbe ederek beslenmelerini

KISMEN sürdürebilirler.

Toprak üstü organlarla SUDA ÇÖZÜNMÜġ ORGANĠK ve ĠNORGANĠK maddelerin yanı sıra GAZ FORMUNDAKĠ besin maddeleri (CO₂, SO₂, O₂) de absorbe edilir.

Ancak yapraklardaki epidermal hücrelerin

KÜTĠN

TABAKASI

ile kaplı olmasından dolayı bu alınım SINIRLIDIR. Çünkü kütin tabakası SU ve SUDA ÇÖZÜNMÜġ BESĠN MADDELERĠNE karĢı SINIRLI GEÇĠRGENLĠĞE sahiptir.