Mİ l^lipil-

Ğ

A Y L İ K M İ M A R L I K . Ş E H İ R C İ L İ K V İ S U S L E M İ S A N A T L A R I D E R G İ S İ

M İ

l ^ l i p i l -

mmm

İ İ I S s h İ I

r

1 inci Yapı Kongı-esi Münasebetiyle. Zeki Sayâı- — Maliye Meslek Mektebi (Ankara). Abidin Mortaş — «Konya» İmar Plânı. Asım Kömürcüoğlu — Eskişehir Gar Proje Müsaba- kası — Erzurum Evleri. Harbi Hotan — Atatürk Maskı. K e - nan Yontuç — Mimarî ve şekil üzerine bir konuşma. Saitlim Oktay — Köylümüze Nasıl Sıhhî Evler Temin Edebiliriz.

Naci Meltem — Abertleen Graniti — Yağlı Boya İçin Y ü z e y - lerin Hazırlanması, Ali Berkol — Ereğli Kömürleri İşletme- sinin Proje Müsabakası Hakkında Cevabı — T. Y. Mimarlar Birliği İst. Şb. 1946 Yürütme Raporu — Haberler — Bibli- ogı-afi — Piyasa Fiyatları —

V .

-J

X V I I inci Y ı I 1 9 4 7 İ s t n b u I F l a t ı 1 7 5 K u r u ş

L ' A R C H I T E C T E :

REVUE M E N S U E L L E D'A RC H I TECTU RE D ' U R B A N I S M E et d e D E C O R A T I O N

l'ıtbliee par: Abidiıı Mortaş'et Zeki Sayâr, Arıhilectes

S O M M A I R E No. 1 - 2 — 1917

— A propos du 1 er congres do construction

Arch. Zeki Sayâı-

— Ecole des Finances Publicıues â Arakara

Arelı. Abidin Moı-ta.ş

— Plan d'amenagemsnt de la ville de Konya 14 Aıch. A. Kömürciioğlu

— Coneours clu projet de la Gare d'Eskirohir 18 1 er prix

L. Taylan et F. Baydar 2 me prix

Sabri Oran 3 me prix

M. Gökdoğan et Eyüp Kömürciioğlu

— Lcs maisons d'Erzurum 27 Arclı. Harbi Rotan

— Lp .masque d'Atatürk 31 Sculjıteur, K. Yontııç

— Etüde sur la foı-m? et l'arehitaeture 32 Arclı. Samim Oktay

— Comment faut - il assurer aux g e m de villages lce

habitatioııs modernes 35 Arelı. Naci Meltemi

— La granite d'Aberdeen 38

•— Reponse â la critique du concours de l'habitation: oı.ıv-

— Preparation des. surfac.es â l'application de la peinture

â—l'htıile :'." . vV 41 Traduit par ing. A!i Berkol

riere â «Ereğli» 44

— Le rapport de la seetion d'İstanbul cİ2 l'asıaciation des arclıitect es Turcs

— Bibliographie: L'Arabe Cami

— Nouvelles

•— Liste des prix des matsriaux de construction

T H E A R C H İ T E C T :

MONTHLY PUBLICATION ON ARCHITECTURE, C I T Y P L A N N I N G A N D D E C O R A T I O N

Published by Abidin Mortaş and Zeki Sayâr, Arch.

C O N T E N T S No. 1 . 2 — 1947

— Abouıt the preparations of the first building congress 3 Z. SAYÂR

— Sehool of the ministry of finances 5 Abidin Mortaş

— City plan of Konya J4 Asım Kömürciioğlu Arclı.

— Eskişehir Station 33 1 st prize

Leyla Taylan, F. Baydar

2 nd prize

Sabri Oıan

M. Gökdoğan, E, Kömiirciioğlıı

27 Haı-bl Hotan, Arclı.

— Atatüı-k's Mask 31 Kenan Yontu uç

— A talk RİMUt form and architsctura 32 Samim Oktay, Arclı.

— Hygeıv'c houses for our villages 35 Naci Meltem, Arch.

-— Aberdeen granite 33

•— Preparation of suıfaces before paiııting 41 Ali Berkol, İtıjî-

— Reply to the crit'.sm about the competition of fc'.c woi'kers' houses at Ereğli ...'.

Report of the Assoeintion of Turl.ish Architects

— Bibliography: The Mosque «L'Arabe Cami»

— News,,Price ete -.

3 rd pıize

—- Hoınc-a of Erzurum

f * % EN İYİ KAHVE, KAKAO ve SALEP

KURUKAHVECİ MEHMET EFENDİ MAHDUMLARI

İSTANBUL

:

J

6 0 ^{V E M}

S i G O R T A

Bütün emlâk sahiplerinin ve iş adamlarının güven kaynağıdır.

İş Merkezi:

Galata, Sümerbank binası.

Telg: Tüı-kgüven Müdüriyet: 40630 Telf: Santral, 44966 - 44969

Ö D Ü N Ç P A R A VÂKIF PARALAR

İDARESİ

Her türlü kolaylıkla, ehven ve müsait şart.

kırla kârgir binalara, Bitmemi; inşaat ve kıymetli arsalara ödünç para

V A K I F P A R A L A R İDARESİ

Sıkıntılı zamanınızda en kısa yoldan yardımınıza koşan müessesedir.

ADRES: Yenipostane karşısında, Valide Han birinci kat — İKTANBUL

TELEFON: 23654

İSTANBUL

EMNİYET SANDIĞI

Kuruluşu: 1888

MERKEZİ: Cağaloğlu

ŞUBELERİ: Ankara, Beşiktaş, Kadıköy, Eminönü

Halı - Kilini Müeevher Tahvil Emlâk

Karşılığında ödünç ^erir.

Paı-a yatıranlara: En elverişli ve eşsiz kolaylıklar.

İstanbuldaki emlâkin Ankaradan ve Ankaradaki- lerin buradan ipoteği yapılır.

T r ~ .

ANKARA

S İ G O R T A Ş İ R K E T İ

Sermaye ve ihtiyatı : 1.240.500 T. L.

Mallarınızı her türlü afetlere karşı en yeni kombinezonlar ve en ehven şartlarla koruyacak millî bir müessesedir.

Y A N G I N : İ N F İ L A K , Y I L D I R I M , Z E L Z E L E ve sair âfetleri N A K L İ Y E : E M T l A , T E K N E , âdî ve harp vesair siğortları,

H A Y A T : - H E R T Ü R L Ü K O M B İ N E Z O N L A R

K A Z A : O T O M O B İ L , İŞ K A Z A L A R I , M A L I M E S ' U L İ Y E T vesaire.

istanbul, Yeni Poslalıane karşısı Erzurum Han.

Servisler : 2 0 5 - 1 1

Telefon : |

Müdüriyet : 2 3 8 8 3

J

Y e n i k o n t r - P l â k L t d . Ş i r k e t i ^

F a b s r i k a s »

Çarpılma, çatlama, kabarma ve saire gibi hiçbir arıza göstermez.

Kontr plâklar bu gibi arızalara karşı garanti ile satılır.

K E L E B E K m a r k d

K U R U S İ S T E M

A

LÎS$D *

K I Z I L , K A Y I N , K A R A A Ğ A Ç ' d a n m a m u l

Kontr-plâklar stok olarak her zaman mevcuddur.

Umumî satış yeri: İstanbul, Sirkeci, Mülıürdarzade Han No. 2 8 ' Y E M KONTR PLAK Ltd. Şirketi. Tel. 2 2 4 0 1

( \

T Ü R K İ Y E

İ M A R B A N K A S I

T. A. Ş.

( Sermayesi tamamen ödenmiş

i .000.000, JJL

İ H T İ Y A T L A R : 2 7 1 . 6 7 6 , 0 8 T . L .

Telgraf adresi: İstasıbul - İMÂR Telefon : 24527 - 24528

Memlekette yapılan şimendüfer, yol, yapı inşaatı için şirketler kurmakta ve bu işleri yapan müessese ve müteahhitleri finanse etmekte

ve diğer her türlü banka muamelâtını yapmaktadır.

Küçük mevduat faizleri : % 3,5

Ticarî mevduat faizleri : % '3 faiz verir.

İstanbul Yenipostanc arkası Aşirefendi Cad. 35 - 37 İMAK HAN

DUVAR TAHTASI

SIHHÎ TESİSAT

KALÖRİFER TESİSATI İNŞAAT

DEMİR CAM

MALZEMELERİ TİCARETHANESİ

f

/

Merkezi: A N K A R A Ulus Meydanı Telgraf adresi: K O Ç

Posta kutusu': 72 ' Telefon : 3450

KOÇ

Ticaret Türk Anonim Şirketi

Şubesi:

Fermeneciler No. 90 G A L A T A T e l e f o n : 44769

44762 K o n t r p l a k d a n dayanıklı

suya, rurubete m u k a v i m

Ç i f l i k l e d e Satış y e r i : ' , E K Ş Î Y A N M Ü E S S E S E S I 22 K a l a f a t yeri 2 ? , G A L A T A

T e l e f o n : 4 2 2 4 3 T e l g r a f : T O M R Ü K - G a l a t a Kalınlık, 4. 5, n/ııı.

E n i : 122 cm.

B o y u : 244, 275, 305, 366

B e t o n i ş l e r i n d e düzgün satıhlar saclar L o k a n t a s a l o n l a r ı n d a k o l a y l ı k l a

işlenir, b o y a . cila tutar.

Ebatları :

e

S e n e l e r d e n b e r i M e m l e k e t i m i z i n m a h r u m kaldığı

ÇELOTEKS ÇELOTEKS ÇELOTEKS ÇELOTEKS ÇELOTEKS

Tecrid Levhalarımız Gelmiştir.

Ileı- nevi binaları kışın soğuk, yazın sıcak havalara ve rütubctc karşı nıuhafawı eder.

Kışın kömürün % 10 nisbetinde sarfiyatını azaltır.

İkametgâhlarda SES ve GÜRÜLTÜNÜN kattan kata, dahilden h.ırice, haricdcn dahile nakline mâni olur.

SİNEMA, TİYATRO, KONFERANS salonları, GARAJ, BUZHANE ve büyiik küçük inşaatlarda kullanılır.

Diğer benzerlerine 'K A L İ T E itibarile üstündür.

T ü r k i y e M ü m e s s i l i :

SERETTAR İthalât-İhracat T. A. Ş.

S i r k e c i , K a v s e r i h i n 5 - 6 - r . T e l e f o n : 2 1 7 1 9 S A T İ Ş D E P O S U

S E R E T T A R T. A . Ş . M u m h a n e c a d d e s i N o . 100, T e l e f o n : 4 2 6 9 9

•Î5S7

L U I K A K E Ç E C İ O ^ L U

Yapı malzemesi ve madeniyet ticarethanesi

Yapılarınız için malzeme almadan bir kere mağazamıza uğramanız

A D R E S E DİKKAT: MAHMUDİYE C A D D E S İ No. 15 KÜREKÇİLER „ No. "14

T E L E F O N : 49407 T E L G R A F : LUKEÇ

AYDINLIK ELEKTRİK EVİ

HALİL İBRAHİM ERK

Elektrik Tesisat Müteahhidi

HER NEVİ ELEKTRİK, ELEKTRİK PROJE ve MALZEMESİ HESABATI TANZİMİ

Beyazıt Üniversite Cad. No. 15.

İstanbul.

Telgr: Aydınlık - istanbul. Telef: 21125

B i T U M 1 M A M U L ATÎ

iol'JR'dfLDÜJĞU;

^ j Y £ R " L £ Ö E^;

SkİBBEOİ l a y E P ' R ]

HEMATEKT

Saf bitumden mamul, c;atı, taraça, cephe ve temellerde katiyyen su ve rutubet geçirmez en cmniys'Ji

tecrit maddesidir.

Almaııyadaki fabrikasının formüllerile imal etmekte olduğumuz H e m a t e k t tecrit maddesi, 15 senedenberi memleketimizde, Nafıa işlerile diğer bir çok resmî ve hususî müessesatın mühim tecrit iş-

lerinde ve vagon damlarında memnuniyetle kullanılmaktadır.

HEMATEKT

HEMATEKT

Memleketimiz için bir varlıktır.

MUFASSAL MALÛMAT İÇİN BROŞÜRÜMÜZÜ İSTEYİNİZ.

RECEP ÇETİNKÂYA

Hematekt Kimyevî Fabrika Galata, Azapkapı Tersane

caddesi No. 261

Telgraf : Hemtaş - Galata Telefon : 40215

Posta kutusu : 1554

— * ^

H A Z N E D A R

Tuğla, At es tuğlası, Kiremit Fabrikaları ve Kireç Ocakları Ltd. Sir.

S E R M A Y E S İ i 1 0 0 . 0 0 0 T . L.

E n y ü k s e k s u h u n e t derecelerine m ü t e h a m m i l ateş t u ğ l a l a r ı

^ M e m l e k e t i m i z d e f e n n î u s u l l e r ile çalışan y e g â n e ve birinci

f a b r i k a d ı r .

© D E L İ K L İ V E D E L İ K S İ Z V E PRESE İ N Ş A A T T U Ğ L A L A R I M A R S İ L Y A TİPİ ve M A H Y E L İ K

K İ R E M İ T

S Ü Z M E L İ K ve S İ V A K İ R E C İ

FABRİKA SATİŞ YERİ

, „ . , l l h a ı n i N . T a m i r Ticaretevi Haznedar Çiftliği eıvannda Osmanefendi Han- No. 9

Tel: 16 - '71 Eminönü Telgraf: Haznedar İstanbul • ' - Tel: 21612

; ;

J

H. RUTTİMANN

D i p l . İnş. M ü h e n d i s i

İ N Ş A A T M A L Z E M E T İ C A R E H A N E S I

İstanbul -(]Galata - Voyvoda cadd. 2 8 , Bahtiyar Han 51 Telgraf adresi : « SIKA » İstanbul - Telefon : 49289. Posta kutusu 1119

HER NEVİ İNŞAAT TECRİT VE MUHAFAZA. MALZEMESİ

Her nevi Mühendislik ve Nafia inşaatı izolasyonu, bodrum, . taraça,'çatı, cephe ve dı\ ar rutubetleri' tfcridi. - Kimyevî tahallüllere karşı muhafaza. • Emaye vernik boyaları .- Bitümlü Emülsiyonlar.- Hususî yapıştırma maddelerile çatı kartonları .- Alüminyum boyaları .-.Ahşap

muhafaza vesaiti .- Hususî taban döşemeler, ilâh.-

SİKA. - SİKAPLAST - PLASTİMENT - İGOL - IGAS - SAURI ERPASTA • FLINTKOTE - DUROMIT - SIEGLE ÇİMENTO BOYALARI . FRIKO VERNİK BOCALARI -

HON3ALIN - HIYALIT - AV1TTA • ODAN -

İş hakkında teknik ve ihtisas danışmaları için para alınmaz.

Salih Sabri Karagöz

M' E'R M E R T A Ş

tüccarı

Türki^enin her yerinde, İstanbul ve Ankarada bir çok resmî ve hususî binaların mermer işlerim bilgi ile yapan en ciddî ve en eski yegâne M E R M E R

T A Ş imalâthanesi.

MERKEZİ : Unkapanı, Beylik değirmeni yanında No. 65. Tel: 22604.

Telgraf : MERTAŞ — İSTANBUL

Ş U B E S İ : Ankara - İstanbul caddesi Akköprü- başı No. 58. Tel: 3030.

AVI

K E R E S T E M A Ğ A Z A S I

B E T O N L U K

(§> D O O R A M A L I K

0 D Ö Ş E M E L İ K

© B E Y A Z v e Ç I R A L I

H E R E B A T T A K E R E S T E İ Ş L E R İ

ADRES : UNKAPANI FENER CADDESİ No. 34 İSTANBUL. TELEFON : 20198

r

ANADOLU

S İ G O R T A Ş İ R K E T İ

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ZİRAAT VE TÜRKİYE İŞ BANKALARININ KURUMUDUR

S e r m a y e ve ihtiyatları : 5 . 8 3 2 . 0 0 0 Liradır Tesis tarihi olan

1925

senesinden beri yaptığı sigortalar:

* *

Yangın - kiracı, şagil, mal sahibi re komşu mes'uliyeti - kira za- rarları - yıldırım - zelzele - infilâk - havagazi iştiali - makina ka- zası ve motör iştiali - kara nakliyatı harp sigortaları.

Btitün deniz tehlikelerine karşı deniz nakliyatı - gemi ve motör tekneleri - mayın - torpil - alelûmum deniz hare sigortaları.

Tayyare sigortaları - tayyare seferlerinde pilot ve yolcuların si- gortaları.

İnsanın maruz kalabileceği her türlü kaza - iş kazaları - otomo- bil - kazaları - malî mes'ulîyet - makine kırılması sigortaları.

Temettülü veya temettüsiiz olarak ölüm tehlikesiyle beraber:

>

Tasarruf için: «M u h t e 1 i t» ve «T a m m u h t e l i t » - aile istik- balini temin için: î r a t l ı a i l e » - kızlar için: « C i h a z » - çocuk- lar için: «T a h s i 1 v e t e r b i y e» - ihtiyarlık için: «t r a t » - hastalık veya kaza neticesinde malûl kalmaya karşı: « M a l û l » sigortaları. ^ L , '

*

İ ş S A H A S I N D A : Atölyeler, fabrikalar, maden ocakları gibi iş yerlerinde ve tica- rethane, bankalarda ve meslekî teşekküllerle birliklerde çalışan- ların hayat, ölüm re kazalarını temin eden grup sigortaları.

îiUnbul, Yenip0tt*k*ne jutrfuı, Büyük Ktnmcıym* Han. Telefon:

Hayat Kısım:

g I " ^{1 1 1}

D E N İ Z D E :

H A V A D A :

K A Z A D A :

SANATLARI DERGİSİ

V ay ınlay anlar:

Y. M. ABİDİN MORTAŞ ve ZEKİ SAYÂR

SERİ: IV CİLT: 16

1947

Cumhuriyet Matbaası İ S T A N B U L

ARKITEKT - MIMAR'm KOLLEKS İYONLARI

1 İNCİ SERİ 1931 1932 1933 1934 1935 2 NCİ SERİ

1936 1937 1938 1939 1940 3 ÜNCÜ SERİ

1941-42 1943 1944 1945 1946

r \

A D R E S : A N A D O L U H A N N O : 33 E M İ N Ö N Ü İ S T A N B U L T E L : 2 1 3 0 7

^ S A Y I : 1 8 1 - 1 8 2 • S E R İ : IV. © Y I L : 1947

M e s l e k P o l i t i k a s ı ;

T O P L A N A C A K Y A P I K O N G R E S İ M Ü N A S E B E T İ L E

Yazan: Y. Mimar Zeki S A YÂR

İki yıldanbeıi I. ci Türk Y a p ı Kongresi için Bayın- dırlık Bakanlığı hazırlık yapmaktadır. Kongrenin prog- ramlarını önceden bir hazırlık komisyonu tertiplemiş ve bu programa göre, kollara seçilen uzmanlar çalışmalar yapmışlardır.

K o n g r e hazırlık komisyonu teknik, mimarlık ve şe- hircilik olmak üzere üç grup tasarlamış, her grupda 7 şer kol teşkil etmiş, her kola vasatı 5 - 7 meslekî dâvayı

« k o n u » olarak vermiştir. Ortalama beşer kişiden ibaret olan komisyonlar, I. ci Türk Y a p ı Kongresinin 105 ko- nusunu inceliyecekler ve bir karara bağlamak üzere kongre umumî heyetine sunacaklardı. Bu konular içinde birbirini tamamlayıcı ve yakın olanlar bulunduğu gibi, her biri başlıbaşına mühim bir problem teşkil edenler oe vardı.

Bir yıldan fazla çalışan, bu uzman komisyonlardan birçoğu faaliyetlerini rapor haline sokabilmişler, bir kıs- mı da hiç bir çalışma yapmamışlardır.

Bu yüzden ilk defa tasarlanan kabarık program çok şükür yarı yarıya küçülmüş bulunuyor.

Y a p ı kongresinin şimdiye kadar toplanamamasına sebep olarak komisyon çalışmalarının yavaş yürümesi, ra- porların geç yayınlanması, nihayet Bayındırlık Bakanı- nın değişmiş olması gösterilmekte ise de; bu geç kal ışı biz hayırlı addetmekte ve bundan memnunluk duymak- tayız.

Çünkü, bizim sahada, şimdiye kadar dünyanın luç bir yerinde programı bu derece yüklü, bu kadar çeşitli dâvaları içine alan, bir kongre toplanmamıştır. Esasen buna maddeten imkân da yoktur. Bugünkü noksan çalış- maları bile binlerce sahifeye varan bıı kongrenin birkaç günde bunlar hakkında ne dereceye kadar isabetli karar- lar alabileceği, bizde endişe doğurmakta idi.

Yapı Kongresi hazırlık komisyonunda, programı ya-

pan arkadaşlarımızın, bâkir bir mevzu ile karşılaştıkları, hangi konuyu ele aldılarsa işlenmemiş bir halele bulduk- ları için, hepsini programa sokmuş oldukları muhakkak- tır. Büyük bir hüsnüniyetle yapıldığına inandığımız prog- ram üzerinde, tâli komisyonlar çalışmağa başladıkları za- man işin ehemmiyet ve büyüklüğü meydana çıkmıştır.

Bazı, tâli komisyon çalışmalarında konunun meslek ve hayat icaplarının doğurduğu ihtiyaçlar neticesinde iş- lenmiş ve olgun bir halde olduğu görülmüş ve esasen meslek teşekkülleri ve fertler bu meselelerde hazırlıklı ol- duklarından bunların iyi bir esasa bağlanması kolay ol- muştur. Diğer taraftan bazı meselelerde, meselâ mimaıî kolda, yapı polisi, yapı

komisyon bugün memleketimizde bu ihtiyaçtan tebellür etmiş fikre tesadüf etmediği gibi, yabancı memleketlerde bu sahada yapılanları incelemeye teşebbüs etmiş, meselâ, yalnız Almanyada, bu sahadaki mevzuatın uzun yılların doğurduğu ihtiyaçlardan doğup muhtelif tarihlerde, çı- karılmış bazı kanunlar ve senelerce sonra yapılan eklerden ibaret olduklarını, her şehrin ayrı ayrı nizamla- ra, usullere sahip olduğu görülmüştür.

Bu da, bize şunu isbat etmektedir ki, usuller ve ni- zamlar ihtiyaçlardan doğar, bir memleket için lüzumlu ve faideli olan bir konu başka memleket için zararlı da ola- bilir.

Bilhassa, yapı kontrolü, yapı polisi işinde her mem- leketin teknik ve sanat elemanlarının formasyonu mü- himdir.

Bu sahada, memleket ihtiyacına yabancı bir memle- ketin tatbik etmekte olduğu bir talimatname veya kamın yararlı olmaktan ziyade zararlı olabilir. Bu sebeplerle bu tâli komisyon çalışamamıştır.

Kongre hazırlık çalışmalarında yiııe bazı komisyon- ların, yalnız yabancı memleketlerin bu konu üzerindeki,

çalışmaların lisanımıza çevirmekle yetindikleri ve ayrıca özel bir çalışma yapmadıkları görülmektedir. Memleket ihtiyacını, özel ölçüye ve görüşe göre inceleyen bir raporu olmayan komisyonun teklif edecek bir tezi olmıyacaktır.

Yine, bazı tâli komisyonlara, çok umumî konular ve- rilmiştir.

Bu konular bizce hepsi birer kongre sebebi ve mev- zuu olabilecek genişliktedir. Bu kadar geniş bir konunun diğerleri arasında lâyık olduğu ehemmiyeti kaybedeceği muhakkaktır. Bilhassa iyi incelenmeyen, tartışılmayan ve konuşulamayan, bir mesele ise ehemmiyetini, kaybeder ve yanlış kararlara yol açar.

Yapı kongresinin programı bu kadar yüklü iken, kongreye hâkim olacak ruh nedir? Asıl mühim olan da, budur.

Mühendislerimiz, mimarlarımız ve onlarla ilgili idı- ıe mekanizmamız, memleket bayındırlık ve yapı işlerimi- zin kalkınması için, içinde uğraştığımız ve çırpındığımız usulleri, mevzuatı, nizamları yeter bulmuyorlar. Teknik ve idarî işlerde kanunlarımızı bu işleri gerektiği gibi ba- şarmağa kâfi görmedikleri için böyle bir kongrenin top- lanmasını hissetmişler ve teşebbüs bu suretle doğmuştur.

Bazı mimar ve mühendis arkadaşlarımız, zaman za- man bir teknik ve mimarlık işlerinin umumî bir mu- rakabeden geçirilmesi istenmiştir. Fakat bu istekte, istih- daf edilen hedef Bayındırlık Bakanlığının yetkili kimse- lerine®, hazırlık komisyonlarında çalışmalara bir fikir verilmemiştir.

Kongreye sunulacak çalışma raporlarının ve teklif- lerin, şöyle bir incelenmesi zihinlerde bazı istifhamlar endişeler yaratmaktadır.

İhtisas kolları uzmanların, teklif ettikleri, talimat- name ve kanun projelerinde inhisarcı bir zihniyetle ha- reket etmemeleri gereklidir.

Teknik, mimarlık veya şehircilik kollarında bazı yeni mevzuat konulması düşünülürken bütün işlerin mandat.

salâhiyetlere tahsisi istenilmemelidir.

Her sahada, bilhassa sanatta tahditçi zihniyet, iler- lemelere mâni olduğu gibi diğer kollarda dâva ayındır.

Haibuki biz şimdiden Yapı Kongresi çaılşma rapor- larında maalesef bu ruha tesadüf ediyoruz. İhtisas kolun- daki arkadaşlar, fırsat düşmüş gibi teknik işlerde ancak mahdut kimselere çalışmak imkânını kanunla sağlamak yolunu tutmaktadırlar.

Tesisat mühendisleri, küçük maliyeti en basit işe- rin bile proje ve tatbiklerini muayyen bir zümreye tahsis ettirmek istemektedirler.

Statik ve betonarme için düşünülenler de, aşağı yukarı böyledir. Memlekette yapılacak statik ve betonarme lıe- sabatınm ehliyetleri resmen kabul edilecek mahdut büro- lara tahsisi teklif edilmektedir.

Bu büroların tanzim veya mürakabe edeceği projeler, ayrıca resmî bürolar tarafından tekrar incelenmiyecektir.

Bazı memleketlerde, benzerleri olan bu gibi bürolar var- dır. Bunların adetlerinin mahdut olması ve konlrola tâbi tutulmamaları nev'ima inhisarcılık olmıyacak mıdır?

Yapı Kongresinde, üzerinde dikkatle durulacak daha bu gibi, pek çok problemler vardır. Bu dâvalar incelenir- ken, dediğimiz gibi, inhisarcı bir zihniyetten uzak olma- mız gereklidir. Aksi halde, meslek zümreleri arasında mâ- nâsız ve lüzumsuz ihtisas tartışmalarına yol açacak mü- nakaşalar doğurması ihtimalini gözöniinde tutmalıdır.

Kongrede mühendislik ve mimarlık ihtisasları ve sa- lâhiyetleri üzerinde görüşmeleri ve, karar alınmasını mev- simsiz bulmaktayız. Birbirine çok yakın bu iki zümrenin menfaatleri, mütekabil hakların tayininden ziyade kollek- tif çalışma imkânlarını sağlayacak esasa yönetilmesinin doğru olacağına inanıyoruz.

1. SAYAR

Dış kapıdan görünüş Foto; İsmail Sender

M A L İ Y E O K U L U — A N K A R A

P R O J E v e T A T B İ K

Y. Mimar: A B İ D İ N M O R T A Ş

1943 yılı başında Maliye Bakanlığınca Millî Eğitim Bakanlığının Lise muadili ve 3 yıl süreli olarak kabul ettiği (Maliye Okulu) için yeni bir bina yapılması kararlaştı.

Nisan 1943 de avan projesi hazırlanan binanın temeli Haziranda atılarak 1944 yılı Ekiminde in- şaat ikmal edildi ve tedrisata başlandı.

Gerek okul kısmında, gerek kurs kısmında memleketimizin en tanınmış maliye, hukuk ve ik- tisat uzmanları tarafından yetiştirilen yeni mali- yeci elemanlar yurdun her köşesinde aydm ve di- rayetli bir memur zümresinin gelişmesinde önemli bir rol almaktadırlar.

P r o g r a m : Binanın konusunu beş ders- haneli ve 300 öğrenci için yatılı bir meslek okulu teşkil etmekle beraber, Maliye Bakanlığının bazı servislerinin sıkışık durumu göz önünde tutularak bu binaya esas kompozisyonu bozmamak şartiyle bir resmi arabalar garajı ile kırtasiye müdürlüğü

büroları sıkıştırmak istenmiştir. İnşaat esnasında bazı tadillerle garaj kısmı tevsi edilmiş, atelye, ta- mirhane gibi bir çok müştemilâtın binanın alt ka- tında barınmasına imkânlar aranmıştır.

V a z i y e t p l â n ı : Maliye Okulu An- karada Çankırı caddesi üzerinde arkeoloji sahası köşesinde kısmen sed ve kısmen münhat olan bir arsaya oturtulmuştur. Sed kısmiyle yan sokak se- viyesi arasında 6 metre yükseklik farkı bulundu- ğundan binanın ön yüzü 2 kat, yan yüzü de 4 katı ihtiva etmektedir. Caddeye yüzü dar olan arsa ge- riye gittikçe genişlemektedir. Bu yüzden ve ayni zamanda cadde gürültüsünden uzaklaşma maksa- diyle okul geriye yapılarak önü çiçek bahçesi bı- rakılmıştır.

Dershaneler, yemekhane ve yatakhanelerin bir kısmı , güneye bakan yan yüzdedir. Esas giriş, idare kısmı ve icabında yatakhane olarak kulla- nılabilecek toplantı salonu doğuya bakan ön yüz-

i T • M E S L £ K Ol^ULU ANKARA-, Pi-J .. YAN SOCÛNÜSLER. M. 1.100.

İ Z Z .

do aa aa ira| 'ra [Dİ ^rra| tml aa aa aa

• ı • y, i l i , M J l . i l 7 1 • •

• I I ıs- ... ,) ^ >

asRaag. aTCr-i'-.-Tn' !l

K 1 I I 1 1 1 I 1 1 1 1 1 I 1

I M 1 1 R 1

1 I I 1 İ 1 » 9 H

a 91 Hü S -

1 1 1 1 i M İ

a M

m^t m m r

i

•r j>

tep: ^ t. cu I;

• B H M M V.MAP ABlCin

Cepheler

dedir. Mutfak ve müştemilât, duşlar, halâlar, ka- palı teneffüs yeri binanın kuzey yüzündedir.

P l â n t e r t i b i : Alt kat hemen tama- men garaj ve tamir atelyesine tahsis edilmiştir.

Burada 15 arabalık garaj kısmı, 3 arabalık tamir atelyesi, 10 arabalık yıkama, yağlama kısımları,

takım ve âlet tamir atelyeleri ve muhtelif depolar vardır.

Asma katta ayrıca yazı ve hesap makinele- riyle ince âletler tamirhanesi vardır. Bu katta okula ait yalnız çamaşırlık ve müştemilâtı bulun- maktadır.

M A L İ Y E M E S L « Ût^ULU ANKABA

JV-.B KASIMI M. 1. 100

C _ D K-E51MI. M. 1.100

Umumî vaziyet plânı

Yan görünüş

Garajın üstündeki kat 'büyük yemek salonu, ofis, bulaşık yeri, mutfak, kiler, anbarlar ve müs- tahdem yatak odalarına tahsis edilmiştir.

Bunun üstündeki kat, esas giriş, şeref holü, idare kısmı, öğretmenler odası, dershaneler, kü- tüphane, revir, kapalı teneffüshane ve memur ya- tak odalarını ihtiva etmektedir.

Üst kat yatakhaneler ve duşlarla icabında yatakhane olarak kullanılabilecek toplantı salonu- na tahsis edilmiştir. Toplantı salonuna bir sahne kısmı yapılmıştır, ayrıca film gösterme imkânı sağlanmıştır.

İ n ş a t a r z ı : Binanın temelleri arsa- nın en yüksek, yerine nazaran (11) metre derinde

:: S«ft BffiffffiSjŞ^ lilgBpBBBPI'. '^••BH^sSföS ^«.MİM*» A»îgî»i,:

Kat plânlan

M A L İ Y E M E S L E K OKULU

A N K A R A

DER5HANE.LEft KAT!" PLÂNI . M. 1-.100

„ y.M>MAK AU'D'tı

bulunan sağlam kuru kil tabakasına oturmakta- dır. İskelet beton arme, dolgu tuğladır. Çatı ve sa- çaklar 14 No. çinko ile kaplanmış, üstü ısülyen- ie boyanmıştır. Döşemeler tamamen mozaiktir.

Yalnız şeref holü zemini ve kısmen duvarları renk- li ve beyaz mermerle kaplanmıştır. Pencere doğ- ramaları çifttir.

M i m a r î : Binanın iç ve dış mimarisinde

hiç bir tesir altında kalmmıyarak, yalnız mimarî mantık, sağ duyu ve fonksiyon isabeti aranmış;

muayyen ve zorlama motiflerden yardım bekle- meden munis ve samimî bir ifade istihdaf edilmiş- tir.

M a l i y e t : İnşaat, emanet usuliyle proje mimarı tarafından tatbik edilmiştir. Pek çok for- malite güçlüklerine ve harbin en çetin devrindeki

O ' k u m a s a l o n u

S a h n e

Y e m e k h a n e

zor şartlara rağmen inşaat 16 ayda ikmal edilebil- miştir.

Binanın maliyeti, ihata ve istinat duvarlariy- le bahçe tesviyesi, beton yollar ve sahalar, ve sıh- hî tesisat, elektrik, kalorifer, mutfak ve çamaşır-

lık tesisatı ile kanalizasyon dahil 1.200.000 lirayı bulmuştur. Bahçe, etraf duvarlar v.s. hariç tutul- mak şartiyle '7000 m² katlar sahasını ihtiva eden bu binanın inşaat ve tesisat masrafı olarak beher metre kareye 165 lira isabet etmektedir.

Sol yandan arka görünüş

Sağ yandan arka görünüş

K O N Y A İ M A R P L A N L A R I N I N S O N İ Z A H R A P O R U H Ü L A S A S I

Bundan evvel 1/5000 ve 1/2000 ölçülü imar avan projesi hakkında hazırlanan 8/6/946 günlü rapora ilâveten:

Fennî şartnamenin (5) inci maddesine göre:

a) Yukarıda zikredilen ilk raporda şehre ait muhtelif mıntakalarm intihap ve ayarlanmasında- ki sebepler hakkında, kâfi derecede izahat veril- miştir.

b) Seyrüsefer şebekesinin hal tarzı her mik- yasta olduğu gibi bilhassa 1/2000 ölçülü kat'î plân- da gösterilmiştir. Bu suretle şehrin merkezi ile is- tasyon caddesi, ve ticaret merkeziyle Endüstri sa- hası ve Alâettin tepesi etrafı şehir harici Kuşak yolu ve bilhasya hükümet ve cumhuriyet alaniyle (Eski Mevlanâ şimdiki müze arasında geniş bir yol açılmak ve şehrin etrafındaki servis ve tran- sit yollariyle şehir harici ve civarları bağlanmak suretiyle seyrüsefer şebekesi tanzim edilmiştir.

c) Konya şehri, hali hazır çok geniş ve dağı- nık bir halde olduğundan yeni imar plânına göre tahdit edilen müstakbel şehir sahasında mevcut meskûn saha düzelmek suretiyle ve büyük bir dik- katle muhafaza olunmuş ve bunların aralarındaki

büyük boşlukiaı yeniden tanzim edilerek şehir dağınıklığı bertaraf edilmiş ve halkın eski yerleri inkişaf ettirilmiştir. Buna göre; şehrin karakteri muhafaza olunmuş ve kültür hususiyetleri büyük dikkatle halledilmiş ve lüzumlu inşaat şekilleri ay- rı ayrı gösterilmiştir.

d) C kısmında izah edilmiştir.

e) B kısmında izah edilmiştir.

f) Şehir baştan aşağı bir örnek üstündedir.

Yalnız şehir merkezindeki Alâettin tepesi müsta- kilen bir höyüktür. Bu cihet C kısmında daha zi- yade tafsil edilmiştir.

g) Yeni inkişaf sahalarında diğfer yapılacak inşaat plânında her sokağa göre ayrı ayrı gös- terilmiştir. Kat adetleri ayrık ve bitişik şekiller de tahdit olunmuştur..

h) G de izah olunmuştur. Çarşı sahası diğer sahalar gibi tahdid olunmuş ve plânlar üstünde de işaretlenmiştir. Bina şekilleri 3 levha halinde ev tipi projelerinde de ayrıca gösterilmiştir.

i) İkamet kısımlarındaki parsellerin genişlik- leri plân ve adalarda inşaatlara göre asgarî 10 met- reden aşağı olmamak üzere muhtelif ölçülerde ola- rak her mikyastaki plânlarda gösterilmiştir.

i) Numune mahallesi 1/5000-1/2000 ve 1/1000 ölçülü plânlarda gösterildiği gibi sureti mahsusada ev tipleriyle bunların yapılacakları yer ve şekille- ri Nümune mahallesi plânında tasrih ve tefrik o- lunmuştur.

k) j kısmında izah olunmuştur.

1) Mahalleleri ayıran yeşillikler parklama plânlarında işaret olunmuştur.

Bu yeşilliklerle park halindeki büyük kısım- ların hemen ekserisi umumî ve devamlı olan ye- şilliklerle bağlanmıştır. Şu kadar ki bir kimse nak- liye vasıtalariyle hemen karşılanmamak suretiyle

kolaylıkla birbirine geçecek şekilde umumî bir bağlantı vücude getirilmiştir.

m) Çocuk bahçeleri, spor sahaları, büyük ve küçük kültür müesseseleri, resmî ve belediye mü- esseseleri kendi ve şehir halkının ihtiyaçları göz önünde tutularak şehrin muhtelif semtlerinde ayrı ayrı tesbit edilmiştir ve bu cihet bilhassa alâka- lı makamların salâhiyettar kimseleriyle birlikte etüd olunmuştur.

p) Eskiden geçit resmi ve umumî merasim yeri olarak şehrin merkezinde Alâettin ile Hükü- met köşesindeki boşlukta yapılmakta idi. Bu vazi-

yet iç ve Bayındırlık işleri şehircilik uzmanlariyle

»birlikte tetkik olunarak neticede .mevcut hükü- met meydanındaki büyük ve çok elverişli geniş sa- hada tesbit olunmuş ve buna göre Cumhuriyet âbidesinin burada yapılarak büyük bir uluıs alanı kabul edilmiş ve plânlar buna göre tanzim oluna- rak tasdik olunmuştur. Buna göre, eski meydan- daki boşluğa şehir için bir tiyatro ve sinema yeri ve mukabiline de ehemmiyetlice her hangi bir şe- hir müessesesi yapılmak suretiyle Alâettin tepesi antresi ile hükümet bulvarının bu kısmı pek itina ile tanzim edilmiştir. Geçit resmi hükümet yanında ulus alam civarındaki geniş tutulan cad- dede yapılacaktır.

r) Fidanlık şehir dahilinden bilhassa şehir ha- ricine çıkarılmıştır.

s) Otomobil, araba, ve otobüs parklariyle sair bekleme yerleri ve bir adet benzin park mahalli

hükümet civarında tafsilen gösterilmiştir.

ş) Konya imar pl'ânı bilhassa ve büyük bir dikkatle ve ekseriyetle mevcut yollardan istifade suretiyle ve ihtiyaca göre 'tanzim edildiğin- den kanaatimizce halkm mülkü kıymetlendi- rilmiş ve belediyenin imar bakımından vazifesi ko- laylaşmış ve tatbik imkânları daima göz önünde tutulmuştur.

Yalnız ehemmiyetle tavsiye edilecek bir cihet- ki o da Konya belediyesi için kuvvetli imar tatbi- katına kâfi gelecek uzmanların temin edilmesi elzemdir. Belediye bu suretle temin edeceği uz- manlarla şehir içinde dağılmış bulunan yetmişe vakm tarihî ve mimarî eserlerin tamiri ve .seyyah- ların kolay iskân ettirilmeleri halinde mükemmel bir turist şehri ve Anadolu ortasında iyi bir Fuar tesis mahallidir.

Asım ıKömürcüoğlu

103 Konya

E S K İ Ş E H İ R G A R I P R O J E M Ü S A B A K A S I

Birinci mükâfat: Y. Mimar Leylâ Taylan, Ferzan Baydar, G. S. A.

Devlet Demiryolları ve Limanları U. Müdür- lüğünün çok yerinde bir kararı ile bir müddet ön- ce açılan Eskişehir garı proje müsabakasında de- rece kazanan projeleri aşağıda jüri roporu ile ya- yıllamaktayız.

Bu müsabakanın özelliklerinden biri de jüri üyelerinin memleketimizin eğitim ve mimarlık sahasında tanınmış şahsiyetlerinden teşekkül et- miş olmasıdır.

Müsabakaya katılan 26 proje içinden derece ve mansi- yon alacak projeleri ayırmak için, evvlâ incelenerek progra- ma iyi cevap veremiyen ve mimarî yeterliği az görülen projelerin elenip çıkarılması suretiyle seçimin yapılması jüri kurulunca kararlaştırılmıştır. Buna göre evvelâ mün- feriden sonra toplu bir halde münakaşa ederek projeler incelenmiş sıra ile elenmeğe başlanmıştır.

Birinci elemeğe (4) 15175 rumuzlu, (6) 34110 rumuzlu, (14)\ 27127 rümuzlu, (16) 75326 rümuzlu, (17)36731 rumuzlu, (21) 79486 rümuzlu, projeler gerek mimarî kompozisyon ve değerleri itibarile gerek programa cevap vermeleri ba- kımından yeter derecede görülmediğinden elenerek oy bir- liğile çıkarılmıştır.

(İkinci elemede (3) 24542 rümuzlıu, '(13) 33333 rümuzlu, (22) 02468 rümuzlu, (25) 44039 rümuzlu projeler mimarî ba- kımdan bazı kıymetleri ihtiyat etmekle beraber plân ve ih- tiyaca cevap verme bakımından mühim noksanları bulun- duğundan ve bazıları da saha itibarile çok mübalağalı o l - duğundan yine oy birliğile elenmiştir.

Üçüncü elemede (10) 19331 rümuzlu, (15) 11352 rü-

. . - ; • • w & • « •

- : rif — "TTITuTT^T' ~

e i • . - ^ i M L a ^ : ® :

Umumî vazıiyet Plânı

muzlu, ,(19) 12127 rümuzlu, (24) 16785 rümuzlu, projeler- den bazılarında mimarî buluşlar, bazılarında plân kompo- sizyonu çekici olmakla beraber ihtiva ettikleri mühim nok- sanlardan dolayı, yahut fazla ağır tutularak şehrin karak- terine ve mevzuun ehemmiyetine uygun görülmediklerinden üçte iki çoğunlukla elenmiştir.

Dördüncü elemede çıkarılan projeler hakkındaki jürinin görüşü her birisi için ayrı ayrı olmak üzere aşağıda yazıl- mıştır.

2) 21129 rümuzlu, proje yolcu holü bagaj 'kısmı ve b e k - lemelerinin tertibi itibarile kullanışlı görülmüştür. Bunula beraber alt kat ve üst kat duvarlarının birbirini tutmaması loj!manlarm uzun koridor üzerine alınacak ya kuzeye ya güneye bakar durumda oluşları, umumî helaların bodrumda yerleştirilmesi itibarile mahzurlu görülmüştür.

i

lerinin bir tarafta toplanmış olmasından bazılarının sirkü- lâsyona fazla uzak düşüşleri mahzurlu görülmüştür.

5) 26921 rümuzlu projede gerek holün gerek binanın umumî tulünün fazla uzun tutulmuş olmaları, bekleme yer-

Perona 'çıkışta iki taraflı iniş merdivenleri umumî sir- ıfcülâsyonu lüzumsuz yere çok rahatsız etmektedir. Gişeler önünde toplanacak kalabalık yan taraflara geçişi kapa- yacaktır.

Bununla beraber iç ve dış mimari gerek kalite gerekse mahallî karakter bakımından tatminkârdır. Netice itibariyle bu proje altı oyla çoğunlukla elenmiştir.

7) 50203 Rümuzlu, plânı mutazam ve aksiyal olan bu projede, beklemeler, bagaj, büfe birer koridor ve müteaddit kapılarla yolcu holünden ayrılmış olmaları, zemin kat ve 1. inci kattaki hareket servislerinin birbiriyle irtibatsız oluşu polisin yeri projenin kalitesini düşürmektedir.

Meydan ve peron yüzleri birbirinin aynıdır. Peron mer- kezlerinin bina ile iltisaki hal edilmemiştir. Mimarî fazla ağırdır. Bu proje oy birliğile elenmiştir.

20) 92313 Rümuzlu, projede yolcu holünün yeri, şekli ve tertibi uygun olmakla beraber bagaj yerleri irtibatı kâfi görülmemiştir. Beklemeler ile büfe birbirine fazla uzak düşmüştür. Bagaj yeri iyi hal edilmemiştir. Poliş ve, 3. üncü beklemenin de peron cihetinde olması gerekirdi.

Bu projede mimarî bakımdan çok cüretli yeni tecrübeler vardır. Bunlar hassaten yolcu holünde çok iyi neticeler vermiştir. ,

Peron cephesi mütenasip ve ahenklidir. Umumiyetle bu mimarî denemeler takdire değer görülmekle beraber bun- ların plân tertibi aleyhine oluşları projenin kalitesini d ü - şürmüştür ve neticede altı oyla çoğunlukla elenmiştir.

26) 29746 Rümuzlu, projede plânda yolcu holünün b e k - lemeler ile irtibatı şekli bagaj yerinin sıkışık oluşu mah- zurlu görülmektedir. Buna mukabil yapı sistemindeki derli topluluık, mimarî görünüşteki sükûnet takdire değer görül- müştür. Yolcu holü mimarisi bilhassa değerlidir. Neticede bu proje beş oyla çoğunlukla elenmiştir.

Geri kalan yedi projeden satın alınacak iki proje ile mansiyon alan iki proje ve derece alan üç proje hakkındaki jürinin görüşleri, yine sırası ile aşağıya yazılmıştır.

!İ) 41911 Rümuzlu, projede plân son derece vazıh, k u l - lanışlı ve programa uygundur. Yolcu salonu iki tarafından bakılan geniş koridorlarla uzatılmış, bagaj ve büfe bu k o - ridorlar üzerine alınmıştır.

Gişeler önündeki kalabalık bu geçidi kapayabilir, lojman- ların ayrı olarak guruplanmış olması .takdire lâyıktır. Haricî mimarisi plândaki buluşlara nazaran zayıftır.'

Neticede projenin oybirliğile satın alınmasına karar verilmiştir.

23) 98819 Rümuzlu, projede yolcu holünün pek fazla adette kapı ile meydana açılması ve gişelerin sirkülâsyonu bölecek surette peron cephesi ortasında olması, binadaki kanatların ortalama geçitlerle bölünmüş olması uygun g ö - rülmektedir.

Plânın oımumî tertibi vazıh, mütevazı ve ihtiyaca uygun- dur. Yalnız mimarî biraz kuru ve ifadesizdir. Neticede pro- jenin oybirliği ile idarece satın alınmasına karar verilmiştir.

9) 11453 Rümuzlu, projenin 48 metre uzunluktaki yolcu salonunu ihtiva eden orta kısım ile tamamen ayrılmış iki yan pavyondan ibarettir. Bu fikir müsabaka projelerinden yalnız burada mevcuttur.

Bununla beraber bu kompozisyon esasında istifade e - dilerek çok çekici bir plân kurmak imkânından tam mana- sile istifade edilememiştir. Üstelik bir çok pratik kısımlar bu fikre feda edilmiştir.

Bagaj kısmı ve büfe kısmile irtibatlar gayri kâfidir.

Haricî mimarî ince ve zevkli ve bilhassa yolcu salonu çok tatminkârdır.

Netice bu proje altı oyla, çoğunlukla mansiyona lâyık görülmüştür.

8) 44444 Rümuzlu, projenin mimarî kompozisyonundaki yüksek sanat kıymetine nazaran bazı aksaklıklar göze çarp- maktadır. Uzun orta koridorlar, muhtelif alâkalı servisler arasındaki uzaklıklar bilhassa mahzurlu görülmektedir. Bi- nanın fazla monümantal tutulmuş olması her na kadar güzel buluşlara imkân vermişsede bu görünüş mevzu ile alâkasız- lığı göze çarpmaktadır.

Netice bu proje altı oyla, çoğunlukla mansiyona lâyık görülmüştür.

12) 50019 Rümuzlu, projenin bilhassa plânmdaki kul- lanışlılık, derli topluluk ve programa cevap vermesi tak- dir edilmiş, buna mukabil mütevazı tutulmuş olan haricî mi- marisinde aynı kaliteler bulunmamıştır.

Netice bu proje yedi oyla, çoğunlukla üçüncülüğe se- çilmiştir.

11) 73737 Rümuzlu, projenin plânı iç sirkülâsyon ser- vislerin yerleştirilmesi, yolcu salonunun mevkü bakımından proğram esaslarını gayet iyi şekilde cevaplandırmaktadır.

Bina kompozisyonu simetrik tutulmuş sol köşedeki kule ile sağ taraftaki çıkıntı arasmda yolcu salonunun mevkii tam manasile teayyün etmemiştir.

Bu iki kısım arasındaki uzun direklik mevzu için faz- la ağır ve monümantal bulunmuştur. Haricî mimarî karak- teri nisbetli olmakla beraber mahalline yabancıdır. Neticede bu proje yedi oyla, çoğunlukla ikinciliğe seçilmiştir.

18) 05888 Rümuzlu, bu proje sarih ve açık elemanlarile tesiri kuvvetli bir mesai teşkil etmektedir. Takriben 70 met- re uzunlukta bir orta blok ile iç bahçe avluları etrafında çev- rilmiş alçak yan katlardan teşekkül eden kompozisyon çok güzeldir. Bu ayrı elemanlara ayrılış bu kısımların birbirin- den farklı mimarî karakter taşımlariyle takviye edilmiştir.

Çok zarif ve; ahenkli olan taş direklik ile mütevazi ve sıvalı yüksek (blok) kısım arasındaki tezat çok caziptir.

Yalnız yolcu salonunun dikine ve çubuk şeklindeki pencereleri orta bloku zayıflatmakta ve parçalanmaktadır. B u - nun tashihe ihtiyacı vardır.

Klâsik bir simetrisi dahilinde tertiplenmiş olan plânda muhtelif servisler zorlanmadan yerleştirilmiştir.

Bununla beraber büfe mutfağının yerleştirilmesinde ci- het itibarile, peron cihetindeki lojmanların servislerinin yer-

i k i n c i m u k a 'f a t Y. Mimar: SABRİ ORAN

leştirilmesinde tesisat bakımından ve kalorifer dairesini olmaları bilhassa haraket servislerinin perona nezareti ba- aydınlatmak için bazı ufak değişikliklerin yapılması gerektir. kımmdan mahzurlu görülmektedir.

Y o k u holünün iki tarafındaki kısımların geri çekilmiş Ancak bu kısımların ileri almması ile evvelce zikredilen

Er*

Zemin kat plânı

M E î î î î f ! K r

mm

lJ™

• - T 4 4

m r ı

m

Eti'ırff^f • * •*•• - * •

_ - i . JrJt-îte-a ., X t ? T i .t 1 i

• ^».; A* > ı ı > < > ı

i- -1—İ j _ i i u s

' - ' f â J

2L

JV i İTOtfS

k e s

•jşjğjr ~

Yolcu holünün iş görünüşü 2 nci mükâfat

servislerin yerleştirilmesindeki ufak değişiklikler plânın esasında mühim bir değişikliği icap ettirmez, mümkündür.

Beklemelerde gişelerin kuzey tarafındaki geçitlerin kaldırıl-

masile genişletilebilır.

Lojman kanatlarının esas binadan ayrılarak ayrı avlu- lar tarafından yer alması çok isabetli bir buluştur.

Kat plânı

3 Ü N C Ü M Ü K Â F A T Prof. Y. Mimar Mukbil Gökdoğan ve

Eyüb Kömürcüoğlu projesi

Bu suretle bu kısımlara kendilerine has bir plân ve mi- Netice itibarile proje esas hatlarile çekici bir projedir, rnarî karakter vermök imkânı kazanılmıştır. Hususî bekle- ve yedi oyla, çoğunlukla birinciliğe seçilmiştir,

meler de' çok isabetli bir şekilde tertiplenmiştir.

Vaziyet plânı

Mansiyon:

Doçent Y. Mimar Leman Tomsu (G.S.A.) projesi

Jüri kurulumuzun mesaisi neticesini ve projeler hakkın- daki görüşlerini bildiren bu mucip sebepler raporu kaleme alınmıştır.

Başkan Profesör Mimar

P. Bonatz

Raportör Y. Mimar İ.T.Ü.

Şekip Akalın

Y. Mühendis İrfan Kuraneı-

Y. Mühendis Galip Yeııel

Y. Mimar G.S.A.

Hüseyin Kara

Y. Mimar G.S.A.

Profesörü Sedat Eldem

Y. Mimar Or.

Profesör Emin Onat

Y. Müh. Birliği Y. Mühendis Nurettin Evin

Y. Mimarlar Birliği mümessili Y Mimar GJS.A.

Recai Akçay

Yolcu holü ıç görünüşü

Enine ve uzunluğuna kesitler Doçent Y. Mimar L. Tomsu projesi

M i m a r l ı k e t ü d l e r i :

Şekil 1

E R Z U R U M E V L E R İ Yazan: Y. Mimar Harbi Hotan

İkliminin hususiyeti dolay isiyle kendine has özellikler gösteren doğu illerimizin sivil mimari- sinden genel olarak bir evvelki yazıda bahsetmiş- tim.

Bu defa da Erzurum ve havalisindeki evleri incelemeğe çalışacağım.

Umumiyet itibariyle, Erzurum evleri moloz taştan yapılmıştır. İklimin hususiyeti, hararetin çok düşük olması gerek inşa ve gerekse plân ba- kımından diğer bölgelerimizdeki evlerden çok fark- lı bir karakter arzeder.

İlk bakışta bu karakter iki kısma ayrılır:

1 — Birbirine çok benziyen ve nisbeten eski bir tarihe malik olanlar,

2—Mahallî bünye gözden uzak tutulmaksızın inşa edilmiş ve daha yeni olanlar,

Bunlarda^ başka mimarî kıymeti haiz olma- yan evler vardır ki, konumuz dışında bulundukla- rından onlardan bahsetmiyeceğim.

Her iki tip evde, zemin katın kullanılış ve in- şa şekli, az farklarla birbirine benzemektedir. İki katlı evlerde zemin katı tamamen taş duvardır.

Bazıları derzlenmiş taşlarla, fakat ekserisi yontma taşlarla yapılmıştır. Evin içine, iki kanatlı, ağır, başlı çivilerle şekillendirilmiş, tokmaklı bir kapı- dan, loş bir taşlığa girilir. Taşlıklar, ya çok küçük pencereler veya kapı üzerine açılan camlı bir kı- sımla aydınlatılmıştır. Evin zemin katında bulunan bu taşlık etrafına, mutfak, odunluk, bazan da bir ahırcık ilâve edilmiştir. Bazı evlerde bu taşlık ya bir kapı vasıtasiyle veya doğrudan doğruya ocaklı bir kısma bağlanmıştır ki burası hem mutfak, hem de bir nevi oturma odası olarak kullanılır. Bu oda- nın bir tarafında ekserisi bir zevk mahsulü olan büyük bir ocak varıdır. (Resim 2.) Evin tek katlı ve etrafı kapalı bir yerine tesadüf ettirilen bu oda- nın ışık meselesi tepeden bir camlı fener yapılmak- la halledilmiştir. Bu odanın karakteristik kısmı

Resim 2

ait olan bu oda, dar ve dehlilzkâri bir merdivenle üst kata bağlanmıştıjr. (Plân 5.)

Birinci kat tamamen oturma ve yatak odala- rına tahsis edilmiştir. Odalar, yüksek tavanları, küçük ve alçak pencereleri, yerli kerevet ve göm- me dolaplariyle insana rahatlık ve huzur verir.

Taş duvarların kalmlığiyle meydana gelen pence- re derinliği, ışığı daha bol vermek ve pencereyi iç- ten daha büyük göstermek maksadiyle içe doğru genişletilmiştir. Sık sık rastlanan köşe pencerele- ri, ışık ve görüş sahasını genişlettiği gibi, mimarî bakımdan da binaya ayrıca bir hususiyet verir.

tavan ile bacasıdır. Daha evvelki yazımda verdi- ğim misallerde olduğu gibi, pek geniş yapılan ba- calar ince tuğla veya ahşaptır. Bunların dış görü- nüşünde kendilerine has bir güzelliği vardır. Tuğ- laların sıvanmaması etraftaki yeşillikle adeta bir renk armonisi vücude getirir. Bacanın yukarı kıs- mında, aşağıdan bir iple idare edilen bir kapak bu- lunur. (Resim 6.)

Tavan, kubbe şeklinde ağaçların köşelere bin- dirilerek örülmesi ve tepesinde aydınlık bacası bı- rakılmasiyle meydana getirilmiştir. Köylerde bu delik camsız ve açıktır. Ortada yakılan ateşin du- manı buradan dışarı çıkar. Şehir evlerinde hareme

R e s i m 4

S'fi/MCl KAT

(Resim 3) Camların çift oluşu, iklim bünyesine karşı yerinde alınmış bir tedbirdir.

Tavanlara hiç bir ehemmiyet verilmemiş, ge- lişi güzel kaplanmıştır.

Başka unsurların da ilâvesiyle meydana ge- len yarı yeni tip evler pencere bakımından daha zengindir. Bunlarda taştan ziyade tuğla rağbet görmüştür. Tuğlalar şekilli örüldükleri takdirde sıvanmamış, sıvalı duvar köşeleri ise ahşap per- vazla süslenmiştir.

Eski tip ev cephelerinde rastlanan duvarlara saplı ağaçlar, ikincilerde kullanılmamıştır. Bu sap- lı ağaçlar binaya bir hususiyet verdiği gibi iklim dolayısiyle sık sık tamir istiyen sıva onarmaların- da da pek faydalıdır. Buna rağmen ikinci tip ev- lerin nisbet bakımından daha göz alıcı ve incelik ifade eden güzel görünüşleri vardır. Bilhassa bun- lara saçak ilâvesiyle mimarî bakımından bir ol- gunluk ve bir ihtişam verilmiştir. (Resiım 1.) Ah-

şap konsol kirişlere profil verilmiş, cephede ah- şap kısımlarla beraber sıva da ayrıca boyanmıştır.

Bu tipler plân itibariyle de hususiyet almıştir.

Plân serbest düşünce mahsulüdür. Harem .ve se- lâmlık kısımları kaldırılmıştır. Eskilerde nadiren rastlanan taraşa bunlarda daha çok yer verilmiştir.

(Şekil 3).

Bir katlı oda evlerin zemini sokak seviyesin- den takriben 1.5 metre kadar yükseğ'e alınmıştır.

Bu çeşit evlere çok tesadüf edilmektedir. Bunlar sokakla daha yakından alâkalı büıhıtnduğundan yazın taşlıkta oturulması ve kâfi derecede ışık- landırılması için sokak kapısı önüne ahşap bir ka- fes ilâve edilmiştir ki bu da evlere ayrı bir husu- siyet vermektedir.

Erzurum evlerinin diğer karakteristik bir vasfı da birinci kat odalarının cephesinin kirişler vasıtasiyle dışarıya taşmasıdır. Bu kirişler ahşap kaplamalıdır. (Resim 4).

C- I^L ı M K AT "BIB-INCÎ V/VAT Şekil 5

Damların toprakla örtülmesi iklim bakımın- dan elverişli olduğundan bu malzeme şimdiye ka- dar kullanılagelmiştir. Kiremit, dam, evin içini iyi bir şekilde tecrit edemediğinden yeni yapılacak binalarda bu mahzurun göz önünde tutulması lâ- zımdır.

Kısaca denilebilir ki: iklim hususiyetleri ve mahallî geleneklerden uzaklaşmaksızın, elde mev-

cut inşa malzemesi ve imkânlardan istifade edile- rek Erzuruma has yeni bir ev tipi yaratmakla bü- yük bir fayda sağlanmış olur.

Diğer bir yazımda, bugünkü ihtiyaçları karşı- layabilecek bu yeni ev tiplerinden bahsedeceğim.

Y.Mimar Harbi Hotan

Şekil 6

A T A T Ü R K M A S K I

Heykeltraş, Muallim Kevıan YONTUNÇ

Yukarıda yayınladığımız mask, heykeltraş Kenan Yontunç tarafından Atatürk'ün huzurlarında yapılmıştır.

Kendilerine en çok benziyen bu eseri Kenan son zamanda

«terrakota» dan yeniden hazırlamış bulunmaktadır. Sa- natkârı bu muvaffak eserinden dolayı tebrik ederiz.

«

Ş E K İ L V E M İ M A R İ Ü Z E R İ N E B İ R K O N U Ş M A

Yazan: Y. Mimar asistan Samim Oktay

Şekil meselesi eskiden beri mimarlar indinde münakaşa konusudur. Fakat son zamanlarda bu işe daha ciddî ve akılla girişilmiş 'bulunuyor.

Evvelki yüzyılda mimaride mânâlı olanın ruh, bu- nu ifade eden şeyin de, şekil olduğunu biliyorlardı.

Fakat belki form bugünkü sanat alanındaki felsefî durumu almamıştı. Ama büyük mimarların talebe- lerine bu konuda söyliyeceği nasihatleri vardı.

Yüz yılların mimarileri arasında belirli fark- lar vardır. Bu farkları açığa çıkarmak, göstermek için eserleri ortaya koyanların, yapmak hususun- daki heveslerini, müracaat ettikleri tekniği bul- mak kâfi midir?

Acaba bu teknik ayni zamanda bir dış görü- nüşe üstünlük veren yeni bir anlayış değil midir?

Bunu için (Le veue) ıgibi 'sanat kitlesini form ve muhtevaya ayırmanın kolaylıkları olacaktır. Bu muhteva (Contenuto), mevzudan oldukça aykırı- dır. Mevzu muhtevanın şümulü içindedir. Muhte- va ise çok geniştir. Meselâ: Yunan mabedinde muhteva (antropo canriue) gururu yükselten Yunan felsefesine tekabül eder. Halbuki her hangi bir Zevs mabedinin ibadetine has bir süjesi vardır.

Son dünya harbinden önce Ruslar eskiyi bilgiç bir elle taklit ederek ölü şekiller yaratan eski üstad- ıannı formalist diye bir derecede mevzulardan u- zaklaştırdılar. Hattâ inkilâbı temsil etmiyor diye en vahşî modern mimariye temayül ettiler, Fakat bu da başka bir formu üstün yapmaktan gayri bir şey olmadı. Hem de eskisinden daha İndvidualiste olmak üzere..

İlk bakışta onlar modern sanatı daha içtimaî bir konsepsiyon olarak görmüşlerdi. Bilhassa onu en çok metheden Walter Cropius ve Le Cobusier'nin sözleriyle şehadet etmeğe çalışıyorlardı. Onlar bur- juva sanatı diye kovup yepyeni olanı yaratırken bu şeklinde bir kapris okşayacağını ve zenginler tarafından iltifat göreceğini düşünmemiş olacak-

lar ki, yine muhtevada evrensel şekilde millî for- mülüne avdet ettiler.

Mimariyi hep diğer sanatlardan ayırırlar ve derler ki:

Yaratma bakımından diğer sanatların süje- si doğrudan doğruya tabiattır. Ve insan bu sanatı inşa eden malzemelerle kolayca tecrübelere giri- şebilir. Mimarî için bu tarzda düşünmeğe imkân yoktur. Çünkü mevzuu insanın korunması ve ya- şamasına ait olmasına rağmen tabiatte realist bir mimarî parçası yoktur. Fakat tabiatin mimarisi vardır. Tabiat mimariye ait parçalar yaratmak- tan bir an geri kalmaz. Dağlar, sonsuz yükseklik- ler ve sonsuz düzlükler. Ama bunlar umumî ve külü olmadığından ve taklit edilerek, içine hüner ve oyun katılarak salt bir mimarî yapılamaz. Şu halde mimarı yapmak için insan zekâsı lüzumlu faktörleri göz önünde tutarak mücerret olarak ya- ratıyor. Bir taraftan da tabi a i, i içine alıyor. Onu süs halmde kadrosuna ithal ettiğinden kendisini sadece zenginleştirmesi bakımından kıymeti haiz olan bu ufak silmeler, dantiküller ve başlıkların apayrı bir mimarî olduğunu söylemeğe cesaret ede- meyiz. Mimaride muhtevadan ayrı gibi gözüken

form insan zekâsının mücerret yarattığı bir alle- goridir. Her mimar için birbirinden ayrı tefsirlere uğrayan şekil kül olarak sanatlar içerisinde tek- nik bakımından birkaç ısade şekil içinde hülâsa edilebilir.

Bu sade şekil cihanşümul sanata hükmeden bir teknik ve bir eldir.

Bu da Yunan organik mimarisi ile bundan gayri, Strüktürü olmayan mimaridir. Biz burada sadece konstrüksiynoun statiği bakımından umu- mî bir tasnif yaptık. Yoksa bu izahat bütün üs- lûpları anlatmağa kâfi gelmez.

Güzelin ' yaratılmasında, idrak ve mu- hayyilenin serbest oyunu mevzuubahis olduğun- dan; katî ve mutlak kıymetlere uymağa acaba ne