Kavramlar
Hazırlayan:
Dr. Öğretim Üyesi Gökçe Karaman Benli
Okul Öncesi Eğitim Anabilim Dalı
Erken çocukluk dönemi, 0-8
yaş dönemini kapsar.
Gelişim
Organizmanın döllenmeden
başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden, belli
koşulları olan, en son aşamasına
ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme
kaydeden değişimidir. Gelişim bir
süreçtir.
Öğrenm e
Olgunlaş ma
Büyüm e
Gel
Büyüme
Bir çocuğun vücut ağırlığı ve boyunun ölçülebilen artışıdır.
Büyümenin en hızlı seyrettiği
dönemler intra-uterin yaşamın son ayları ve doğumdan sonra da
ergenlik çağında görülür.
İnsan gelişimi süresince,
bedenin farklı bölgeleri farklı
dönemlerde ve farklı hızlarda
büyüme gösterirler.
Bir çocuğun büyüyüp büyümediğini normal boy ölçüsünü ve ağırlığını alarak o yaştaki çocuklardan elde edilen standartlara göre kontrol edebiliriz.
Gelişmenin değerlendirilmesi ise daha karışık olup, yine normal
çocuklarda belirli yaşlarda görülen
gelişme ile karşılaştırılarak yapılır.
Büyüme ve Gelişmeyi Neler
Etkiler?
Vücut organlarının kendilerinden beklenen işlevleri yerine
getirebilecek düzeye gelmesi için, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir. Doğal bir sürecin neden olduğu değişimleri
belirtir.
Olgunlaşma
Kişinin doğuştan getirmiş olduğu
potansiyelin zaman içinde ortaya çıkmasını ifade eder. Kişinin herhangi bir çaba
göstermesine gerek yoktur. Kendiliğinden meydana gelen bir süreçtir. Örneğin,
çocuğun yürüyebilmesi için öncelikle başını
dik tutması, desteksiz oturması, ayakta
durabilmesi gerekir.
Bireyin çevresiyle belli düzeydeki etkileşimleri sonucunda yaşantı
yoluyla meydana gelen kalıcı izli davranış değişmesidir. Doğal bir
süreçten çok yaşantı ve deneyimler sonucu ortaya çıkan davranış
değişimlerini belirtir.
Olgunlaşma sürecinin başlattığı
gelişmeyi öğrenme tamamlar.
Olgunlaşma ve öğrenme sonucu kişinin belli davranışları yapabilecek düzeye gelmesidir.
Örneğin, makas, bisiklet kullanabilmek.
Hazır olma, insanın belli bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Gelişim görevleri, insanın belli bir gelişim
döneminde gerçekleştirmesi gereken
davranışlardır. Örneğin, yürüme.
Gelişim Görevleri
Bireyin yaşamındaki belli bir dönemde ortaya çıkan, başarıyla elde edildiğinde daha sonraki görevlerde başarıya ve
mutluluğa yol açan, başarılamadığı durumlarda ise kişide mutsuzluğa,
toplumun hoş görmemesine, daha sonraki görevlerde zorluklara yol açan
görevlerdir.
Fiziksel Olgunlaşma
Toplumsal Beklentiler
Kişisel Değerlerden
etkilenir.
0-3 yaş Bebeklik ve 3-6 yaş Okul Öncesi
Dönem• Yürümeyi öğrenme
• Konuşmayı öğrenme…
6-12 yaş Orta çocukluk
• Değerler sistemini geliştirme
• Cinsiyet rollerini öğrenmeye başlama…
12-18 yaş Ergenlik
• Toplumsal açıdan sorumluluk kazanma
• Bedenini kabul etme
Gelişim;
Kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür.
Süreklidir ve belli aşamalarla gerçekleşir.
Nöbetleşe devam eder.
Belli bir sıra izler. Baştan ayağa, içten dışa doğrudur.
Genelden özele doğrudur.
Gelişim;
Kritik dönemleri vardır.
Gelişim bir bütündür.Aşamaları birbirine bağlıdır, kesin sınırlarla ayrılamaz.
Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.
Hızı her yaşta aynı değildir.
Aşamaları basitten karmaşığa doğrudur.
Çevre Kalıtı
m
Kalıtım
Kişinin anne ve babadan genler yoluyla aldığı özelliklerdir.
İnsanın kalıtsal yapısını, anne ve babadan 23’er tane olarak gelen 46 kromozom ve bu kromozomları
oluşturan genler belirler.
katkısıyla oluşan toplam genetik yapı.
FENOTİP: İnsanın gözlenebilen özelliklerini belirtmek için
kullanılan terimdir.
Çevre
Doğum Öncesi Faktörler
Annenin beslenmesi
Çocuğun yeterli oksijen alıp almaması
Anne-baba kan uyuşmazlıkları
Annenin aldığı ilaçlar
Annenin geçirdiği kazalar, düşmeler
Annenin psikolojik gerginlikleri
Doğum anında bebeğin başının dışarıdan sert tazyiklerle
karşılaşması
Zorunlu durumlarda dikkatsizce
kullanılan araç-gereçler (forseps,
vakum vb.)
Doğum Sonrası Faktörler
İlk yaşantılar
Çevre uyarıcıları
Beslenme
Hastalıklar ve kazalar
İklim ve mevsimler
Anne-çocuk ilişkisi
Anne-babanın çocuğun davranışlarına karşı tutumları
Çocukların doğuş sırası
Akran grupları
Sosyal ve ekonomik düzey
Kitle iletişim araçlarının etkileri
Kaynaklar
1-Anat Baniel. (2017). Sınırlarını Aşan Çocuklar. İstanbul: Doğan Kitap.
2-Aysel Köksal Akyol. (2018) (Editör). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim II 36-72 Ay. Ankara: Anı Yayıncılık.
3-Joe.L Kincheloe. (2018). Eleştirel Pedagoji. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
4-Oktay Taymaz Sarı. (2014). Zihin Kuramı ve Pratik Uygulamalar. Ankara: Eğiten Kitap.
5-Gelengül Haktanır 2010 (Ed.). “Zihnin Araçları”. Ankara: Anı Yayıncılık. Bodrova, E. Ve Leong, D.J. 2007.
Tools of The Mind. The Vygotskian Approach to Early Childhood Education. Second Edition. New Jersey, Merrill Prentice Hall.
6-Pınar San Bayhan ve İsmihan Artan: “Çocuk Gelişimi ve Eğitimi” Morpa Yayınları.
7-Seyhun Topbaş: “Dil ve Kavram Gelişimi” Kök Yayıncılık.
8-Brigitte Labbé ve Michel Puech: “Çıtır Çıtır Felsefe” (14 kitaplık set), Günışığı Kitaplığı.
9-Münire Erden ve Yasemin Akman: “Gelişim ve Öğrenme” Arkadaş Yayınevi.
10-David Elkind: “Çocuk ve Toplum, Gelişim ve Eğitim Üzerine Denemeler” Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
11-Filiz Çetin, Uzm. Aslıhan Alpa Bilbay ve Doç. Dr. Deniz Albayrak Kaymak: “Araştırmadan Uygulamaya Çocuklarda Sosyal Beceriler Grup Eğitimi” Epsilon Yayınları.
12-Meral Çileli: “Ahlak Psikolojisi ve Eğitimi” V Yayınları.
13-Patricia H. Miller (2008). “Gelişim Psikolojisi Kuramları” (Yayına Hazırlayan: Prof. Dr. Bekir Onur), İmge Kitabevi.
14-Richard E.Nisbett (2003). Düşüncenin Coğrafyası. Doğulular ve Batılılar Nasıl ve Neden Birbirinden Farklı Düşünürler? Varlık Yayınları.
