EĞİTİMİN PSİKOLOJİK
TEMELLERİ
2
Psikoloji, insan davranışlarını inceleyen bir bilim dalıdır.
Psikolojinin amacı; insan davranışlarının ne olduğunu, davranışları nelerin etkilediğini bilimsel yollarla ortaya çıkartmaktır.
EĞİTİM PSİKOLOJİSİ
4
İnsanların gelişim özelliklerini ve öğrenme
ilkelerini inceleyerek, eğitim ortamlarını etkili bir biçimde düzenlemeyi ve öğrenmeyi verimli bir biçimde gerçekleştirmeyi amaç edinen
uygulamalı bir bilim dalıdır.
BİREY VE GELİŞİM
6
Gelişim hayatın başlangıcından ölüme dek süregelen nitelik ve nicelikle ilgili
değişikliklerdir.
Gelişim yaşam boyu, çok boyutlu, çok yönlüdür.
Gelişim birlikte çalışan biyolojik,
sosyokültürel ve kişisel faktörler yoluyla oluşur.
Gelişim ile İlgili Temel Kavramlar
Büyüme: Bireyde meydana gelen hacim ve ağırlık artışıdır.
Gelişim: Öğrenme, yaşantı ve
olgunlaşma sonucunda bireyde görülen düzenli ve sürekli değişikliklerdir.
8
Yaşantı:Bireyin çevresi ile etkileşimi sonucu bireyde kalan izdir.
Öğrenme:Bireyin olgunlaşma düzeyine göre yaşantıları aracılığıyla ya da çevresiyle etkileşimi sonucunda yeni davranışlar kazanması ya da eski davranışlarını değiştirmesi sürecidir.
Olgunlaşma: Genetik yapı ve çevre etkileşimi sonucu bireylerde görülen biyolojik değişikliklerdir.
Organizma fizyolojik olarak bir davranışı yapmaya hazır hale
geldiğinde olgunlaşma gerçekleşecektir.
10
Gelişimi Etkileyen Faktörler
Bireyin gelişiminde kalıtım mı daha belirleyici çevre mi?
12
Gelişim, kalıtım ile çevre etkileşiminin ürünüdür.
Gelişim, süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir.
Gelişim nöbetleşe devam eder.
Baştan ayağa, içten dışa doğrudur.
Gelişimle ilgili temel ilkeler:
14
Gelişimde kritik dönemler vardır Gelişim bir bütündür.
Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.
Ana hatlarıyla gelişim dönemleri:
1. Doğum öncesi dönem (döllenme-doğum)
2. Bebeklik dönemi (0-2 yaş)
3. İlk çocukluk dönemi (2– 6 yaş)
4. İkinci (orta ve ileri) çocukluk dönemi (6-11 yaş)
5. Ergenlik dönemi (11- 18 yaş)
6. Genç yetişkinlik (18-30 yaş)
7. Orta yetişkinlik (30–60 yaş)
8. İleri yetişkinlik (60 yaş -…. )
16
Bilişsel Gelişim
Bireyin çevresindeki dünyayı anlama ve öğrenmesini sağlayan, zihinsel faaliyetteki gelişimine bilişsel gelişim denir.
Jean Piaget (1896- 1980)
https://www.youtube.com/wat ch?v=G2RDGojM8uE&t=33s
18
Piaget
Bilişsel gelişimi açıklarken, şema kavramını kullanmıştır.
Şema, en temel zihinsel yapıdır.
Bireyin edindiği her yeni bilginin, zihinde yerleştiği çerçeveye şema denir.
Piaget’e göre zeka,
Bireyin çevreye uyum sağlama gücüdür.
Uyum sağlama iki farklı süreci içermektedir:
Özümseme ve uyumsama
20
Özümseme; bireyin yeni karşılaştığı durum, nesne, olay ya da bilgiyi, kendisinde önceden var olan şemalarla açıklamasıdır.
Uyumsama; bireyin yeni karşılaştığı durum, olay, nesne ya da bilgiyi, kendisinde önceden var olan şemalarla açıklayamadığında, yeni bir şema oluşturması ya da var olan şemanın içeriğini değiştirmesi gerekir. Bu sürece
Dengeleme
Karşılaşılan yeni durum, var olan şemalarla
açıklanamadığında bu, bireyi rahatsız eder. Denge bozulur. Oysa organizma sürekli dengede kalmak ister.
Özümseme ya da uyumsama süreci sonucunda denge kurulur.
Öğrenme büyük ölçüde dengenin bozulmasına ve yeniden dengelenmesine bağlıdır.
Yeni durum denge bozulur öğrenme dengeleme
22
Vygotsky’nin Bilişsel Gelişim Kuramı
Vygostky (1896-1934)
24
Kişilik Gelişimi
Bireyi diğer kişilerden ayıran, bireye özgü tutarlı olarak gösterilen davranış şekilleri kişiliği oluşturur.
Kişilik Gelişimi Kuramları
Erikson ve Psiko-Sosyal Gelişim
Kohlberg ve Ahlaki-Gelişim
Freud ve Psikoseksüel Gelişim Dönemleri
Psikososyal kuram/ Ericson (1902-1994)
Güvene karşı güvensizlik: Doğum -1,5 yaş
Özerkliğe karşı utanç ve kuşku: 1,5 - 3 yaş
Girişimciliğe karşı şüphe ve utanç: 3 - 6 yaş
Başarıya karşı aşağılık duygusu: 6-11 yaş
Kimlik edinmeye karşı rol karmaşası: 11-21 yaş
Samimi ilişkiler kurmaya karşı yalnız kalma: Genç yetişkinlik
Üretkenliğe karşı duraklama: Orta yetişkinlik
Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk
26
Ahlak Gelişimi
Kohlberg (1927-1987)
- Gelenek öncesi düzey: Doğru ve yanlış sonuçlara bakılarak bulunur.
- Geleneksel düzey: Önce arkadaş daha sonra kuralların ne dediği önemlidir.
- Gelenek ötesi düzey: Uzlaşmazlığı gideren kurallara uygun davranma ve kişisel ilkelerle tutarlı olanların doğru kabul edildiği
aşamadır.
Psikoseksüel kuram
S. Freud (1856-1939) –
- Oral dönem: yaşamın ilk 18 ayını içerir.
- Anal dönem: 1,5-3 yaşlarını kapsar.
- Fallik dönem: 3-6 yaşları kapsar.
- Gizil dönem: 6-12 yaşları kapsar.
- Genital dönem: 12- 18 yaşları kapsar.
28
ÖĞRENME ÖĞRETME VE
ÇEŞİTLİ PSİKOLOJİ KURAM VE
EKOLLERİ
30
ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN TEMEL ETKENLER
ÖĞRENENLE İLGİLİ ETKENLER
ÖĞRENME YÖNTEMLERİYLE İLGİLİ ETKENLER
ÖĞRENİLECEK OLANLA İLGİLİ ETKENLER
Türe Özgü Hazır Oluş
Olgunlaşma
Genel Uyarılmışlık Düzeyi ve Kaygı Eski Yaşantılar
Dikkat Güdü
ÖĞRENENLE İLGİLİ ETKENLER
32
ÖĞRENME YÖNTEMLERİYLE İLGİLİ ETKENLER
Katılma Geribildirim
Öğrenme Zamanını
ayarlama Öğrenilecek Olanın Yapısı
ÖĞRENİLECEK OLANLA İLGİLİ ETKENLER
Algısal Ayırt Edilebilirlik
Anlamsal Çağrışım
Kavramsal Gruplandırma
34
DAVRANIŞÇILIK
(BEHAVİORİSM)
Davranışçılara uyaran-tepki (U-T) psikologları da denir.
Davranışçılar psikolojinin pozitif bir bilim olarak gelişmesi için dikkatin, gözlenebilir, ölçülebilir ve bilimsel
yöntemlerle incelenebilir davranışlara yöneltilmesi gerektiğini öne
sürmüşlerdir.
36
Davranış herhangi bir organizmanın belli bir durumda yaptığı tepki ve hareketlere
verilen isimdir.
Davranış, daha çok gözlenebilen hareketler için kullanılan bir terimdir.
Zaten davranışçılığın (behaviorismin) ana amacı da, insan davranışlarının ne olacağını önceden haber vermek ve böylece onları kontrol altına almaktır.
DAVRANIŞ ÖZELLİKLERİ
Davranış; organizma tarafından yapılan basit, gözlenebilir ve ölçülebilir bir olaydır.
Davranış öğrenilir.
Davranışların gelecekte nasıl olacağı tahmin edilebilir.
Davranış onu başlatan uyarıcıların ya da sonuçlarının kontrolü altında ortaya çıkar.
38
Davranış açık ya da gizli olabilir.
Davranış öğrenilir fakat harekete
dönüştürülemeyebilir.
Davranışın sıklığı azaltılabilir ya da tamamen ortadan kaldırılabilir.
Davranışçılığın temel ilkeleri John B.
Watson(1878-1958) tarafından oluşturulmuştur.
Watson’a göre tüm davranışlar duyumsal devinimsel bir tablo içinde incelenebilir.
Burada uyarıcı-tepki birlikleri vardır.
Bunların her biri şu ya da bu duyu organına uygulanan bir uyaranla başlar, kas ya da
40
Watson’a göre küçük çocuklar pek çok korku davranışını şartlanma yoluyla
kazanmaktadırlar.
Watson’a göre insanlar arasındaki ayrılıklar kalıtımın değil çevrenin ürünüdür.
Davranışçı Kuramlar
Klasik Koşullanma (Pavlov)
Edimsel Koşullanma (Skinner)
Sosyal Öğrenme Kuramı (Bandura)
42
Kazanılmış hayvan davranışları ile ilgili sistematik deneysel araştırmaların
başlaması yüzyılımızın ilk yıllarında ortaya çıkan önemli olaylardan birisidir.
Bu araştırmaların gerçek öncüleri IVAN PAVLOV ve
EDWARD L. THORNDİKE dır.
KLASİK KOŞULLANMA
44
Et +Zil Sesi Salya Salgısı→
*Burada şartsız uyarıcı şartlı uyarıcıyı kuvvetlendirmektedir.
Zil Sesi Salya Salgısı→
(Şartlı Uyarıcı) (Şartlı Tepki)→
*Sonuçta şartlı uyarıcı şartlı tepkiyi meydana getirmektedir.
Et Salya Salgısı→
(Şartsız Uyarıcı) (Şartsız Tepki)→
*Bu aşamada refleks doğuştan vardır, sabittir, öğrenilmesine gerek yoktur.
KLASİK ŞARTLANMA İLE İLGİLİ BAZI KAVRAM VE SÜREÇLER
46
Genelleme
Geçiş (Transfer)
Ayırtdetme (Discrimination)
Deneysel Çözülme, Sönme (Experimental Extinction)
Kendiliğinden Geri Gelme (Spontaneus Recovery)
EDİMSEL KOŞULLANMA
Skinner
48
Davranışın ardından olumlu uyarıcı verilerek
yapılan koşullanmaya edimsel koşullanma denir.
Davranışı izleyen ve organizma üserinde hoşa gidici etki yaratarak o davranışın tekrar ortaya çıkma olasılığını artıran uyarıcıya pekiştireç denir.
Bir davranışın arkasından gelen ve organizma için hoşa gitmeyen bir durum yaratan uyarıcılara da ceza denir.
Edimsel şartlanmada yalnız tepkilerin değil edimlerin de
şartlanabileceği ileri sürülmüştür.
Tepki; belirli çevresel uyarıcılara
karşılık yapılan harekettir. Edim ise, gözlenebilir çevresel uyaranlardan bağımsız, içten gelerek
kendiliğinden yapılan harekettir.
50
Edimsel şartlanmada şartlanma hayvanın
edimleri ile elde ettiği sonuçlar arasında
oluşmaktadır.
Klasik şartlanmada ise şartlanma uyarıcılar arasında oluşmaktadır.
ŞARTLANMA KURAMININ ÖĞRETİM SÜRECİNE
GETİRDİKLERİ
52
Tutumların geliştirilmesinde yararlanılabilir.
Öğrencilere çeşitli tutumlar uygun uyarıcılar aracılığıyla kazandırılabilir.
Öğretimde belli uyarıcılarla belli tepkiler
yaratılabilir ama bunlar pekiştirilmediği takdirde unutulabilir
Çocuğun normal olarak yapması gerekenler ceza aracı olarak kullanılmamalıdır.
Öğretmenler öğrencilerin özelliklerini ve ihtiyaçlarını tanımalı ve onlara
karşı duyarlı olmalı.
Çocukların akademik özgüvenlerini geliştirmek, öğrenilmiş çaresizlikten kurtarıp başarabileceklerini
göstermek önemlidir.
54
SOSYAL ÖĞRENME KURAMI (Bandura)
DİKKAT
HATIRLAMA
YENİDEN ÜRETME PEKİŞTİREÇ
ÖĞRETMENİN GÖREVLERİ
VE EĞİTİM PSİKOLOJİSİ
56
Öğretmenin görevi öğrencilerine, milli eğitimin amaçlarına uygun planlanmış
yaşantılar
hazırlayarak,
onların yaşantıları yoluyla
davranışlarında değişmeler
oluşturmaktır.
Öğretmen görevlerini gerçekleştirirken:
58
Öğrencilerini bütün yönleriyle tanır;
Öğrencilerini ulaştıracağı eğitim hedeflerini saptar;
Öğrencilerine öğrenim yaşantılarını düzenler;
Öğrenciler için öğrenmeye elverişli bir ortam hazırlar;
Öğrenim yaşantılarını gerçekleştirir;
Öğrencilerinin öğrenmelerini ölçer ve değerlendirir.
