Bulant› ve kusman›n önlenmesinde midazolam ve propofol

(1)

Bulant› ve kusman›n önlenmesinde midazolam ve propofol

Sündüz GÜLER (*), E. Nursen KOLTKA (**), Sinem GÜLME (), Naime TURAN (), Betül fiEN (*), Melek ÇEL‹K (***)

SSK Göztepe E¤itim Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Klini¤i Asist. Dr.*; Uz. Dr.**; Kl. fiefi Doç. Dr.***

KL‹N‹K ARAfiTIRMA Anesteziyoloji

ÖZET

Desfluran anestezisi uygulanan aç›k kolesistektomi operasyonlar›ndan sonra bulant› ve kusman›n önlenmesinde midazolam ve propofolün etkilerinin karfl›laflt›r›lmas› amaçland›.

Elektif kolesistektomi operasyonu planlanm›fl, ASA I-II, 20-70 yafl aras› 120 hasta çal›flmaya al›nd›. Monitörizasyonu taki- ben anestezi indüksiyonu fentanil 1mcg/kg, tiyopental 5 mg/kg ve vekuronyum bromid 0.1 mg/kg ile, anestezi idamesi % 2-8 konsantrasyonda desfluran ve % 50 N₂O/O₂ ile sa¤land›.

Operasyonun bitiminde hastalar rastgele 3 gruba ayr›ld›. ‹lk cilt sütürüne baflland›¤›nda, Grup P'deki hastalara propofol 0.5 mg/kg, Grup M'deki hastalara midazolam 0.05 mg/kg ve Grup K'daki hastalara % 0.9 NaCl 5 ml iv. olarak uyguland›.

Postoperatif 1., 10., 20., 30., 40., 50., 60. dakikalarda ve 1., 2., 4., 8., 12., 24. saatlerde bulant› skoru, sedasyon skoru, KAH, OAB ve SpO₂de¤erleri kaydedildi.

Grup içi bafllang›ç de¤erlerine göre ve gruplar aras›nda OAB, KAH ve SpO₂ de¤erleri aç›s›ndan fark yoktu. Grup K'n›n bafllang›ç, 10., 20., ve 30. dk. bulant› skoru ortalamas›

Grup P ve Grup M'den istatistiksel olarak anlaml› derecede yüksekti (p<0.05). 40. dk.'dan itibaren gruplar aras›nda bulant› skorlamalar›nda istatistiksel olarak anlaml› farkl›l›k bulunmad›. Grup P ve Grup M'nin bulant› skoru ortalamalar›

aras›nda farkl›l›k bulunmad›. Grup M'nin bafllang›ç, 10., 20.

ve 30. dk. sedasyon skoru ortalamas› Grup P ve Grup K'ya göre; Grup P'nin bafllang›ç, 10. ve 20. dk. sedasyon skoru ortalamas› Grup K'ya göre istatistiksel olarak anlaml› derecede yüksekti (p<0.01, p<0.05).

Midazolam ve propofol, desfluran anestezisi uygulanan aç›k kolesistektomi operasyonlar›ndan sonra s›k görülen bulant›- kusmay› önlemifltir, ancak bu ilaçlar›n sedasyon etkisi göz ar- d› edilmemelidir.

Anahtar kelimeler:Bulant›, kusma, midazolam, propofol, desfluran

SUMMARY

Midazolam and propofol in preventing nausea and vomiting

It was aimed to compare the effects of midazolam and propofol in preventing nausea and vomiting in the patients undergoing open cholecystectomy with desflurane anesthesia.

120 patients aged 20-70 years with ASA physical status I-II scheduled for elective cholecystectomy were included. After standard monitorisation anesthesia induction was done with fentanyl 1 mcg/kg, thiopental 5 mg/kg and vecuronium 0.1 mg/kg. Anesthesia was maintained with 2-8 % desflurane in 50 % N₂O-50 % O₂. At the end of the operation the patients were divided randomly into three groups. When the skin clo- sure was started patients in group P were given propofol 0.5 mg/kg, patients in group M were given midazolam 0.05 mg/kg and group K were given 5 ml isotonic saline intravenously.

Vomiting and sedation scores, heart rate (HR), mean arterial pressure (MAP) and SpO₂values were recorded at postoperative 1^st, 10^th, 20^th, 30^th, 40^th, 50^th, 60^thminutes and 1^st, 2^nd, 4^th, 8^th, 12^th, 24^thhours.

There was no differences between the groups with regard of HR, MAP and SpO₂values through out the study period. The mean vomiting scores of the patients in group K were statistically higher than the patients in group P and group M at the beginning, 10^th, 20^thand 30^thminutes (p<0.05). After 40^thminutes there was no difference in the vomiting scores between the groups. There was no statistically significant difference between the vomiting scores of group P and group M at any time. Sedation scores of the patients in group M were statistically higher than the patients in group P and group K at the beginning, 10^th, 20^thand 30^thminutes, sedation scores of the patients in group P were statistically higher than the patients in group K at the beginning, 10^thand 20^thminutes, (p<0.01, p<0.05).

Midazolam and propofol were both effective in preventing nausea and vomiting in the patients undergoing open cholecystectomy with desflurane anesthesia. However their sedative effects must be taken into account.

Key words:Nausea, vomiting, midazolam, propofol, desflurane

Göztepe T›p Dergisi 21(2):49-52, 2007 ISSN 1300-526X

49

(2)

Hastalarda anestezik yöntemlere ve ilaçlara ba¤l› olarak postoperatif dönemde geliflen bulant›-kusma riski, önemli bir problem olmaya devam etmektedir. Bulant›

rahats›z edici bir his olup, kusma ile birlikte veya tek bafl›na olabilir

^(1,2)

. Ameliyat sonras› anestezik ve anal- jezik ilaçlar›n rezidüel etkilerine ba¤l› olarak hava yolu refleksleri tam olarak dönmedi¤i için postoperatif kus- ma pulmoner aspirasyon riskini art›r›r. Baz› anestezik ajanlar›n di¤erlerine göre daha çok postoperatif kusma- ya sebep oldu¤u gösterilmifltir. Postoperatif bulant›-kus- ma olas›l›¤› bak›m›ndan yüksek risk tafl›yan ameliyatlar için preoperatif dönemde birtak›m ajanlarla antiemetik profilaksisi uygulanmas› önerilmekte, ancak bu ilaçlar problemi ortadan kald›rmakta yetersiz kalmakta ve se- dasyon, disfori, hemodinamik de¤ifliklikler ve ekstrapi- ramidal yan etkileri nedeniyle kullan›mlar› s›n›rl› tutul- maktad›r

⁽¹⁾

.

Yap›lan çal›flmalarda genel anestezi indüksiyonu veya idamesinde propofol ya da perioperatif midazolam kul- lan›ld›¤›nda postoperatif erken dönemde bulant›-kusma- n›n di¤er anesteziklere göre daha az görüldü¤ü bildiril- mifltir

^(3,4,5)

. Çal›flmam›zda, desfluran anestezisi uygu- lanan aç›k kolesistektomi operasyonlar›ndan sonra bu- lant› ve kusman›n önlenmesinde midazolam ve propofo- lün etkilerinin karfl›laflt›r›lmas› amaçland›.

MATERYAL ve METOD

Çal›flma, elektif kolesistektomi operasyonu planlanm›fl, ASA I-II, 20-70 yafl aras›ndaki 120 hasta üzerinde gerçeklefltirildi.

Mental yeterlili¤i olmayan, kronik karaci¤er veya böbrek has- tal›¤› bulunan, solunum rezervi k›s›tl› olan, anesteziklere afl›r›

duyarl›l›k ve ailesinde habis hipertermi hikayesi bulunan, al- kol ve madde ba¤›ml›l›¤› olan, obez olan (ideal kilodan % 30 fazlas› olanlar), anesteziden önceki 24 saat içinde antiemetik ilaç alan, tafl›t tutma hikayesi olan, hamile veya laktasyondaki kad›n hastalar çal›flma d›fl› b›rak›ld›.

Ameliyattan bir gün önce yap›lan preoperatif de¤erlendirmede hastalar›n tümüne, postoperatif dönemde bulant› ve kusma olabilece¤i ve bunu önlemek için kullan›lacak olan ilaçlar anlat›ld›. Bulant› ve kusman›n de¤erlendirilmesi için uygulana- cak olan bulant› ve sedasyon (Observer's Assesment of Alert- ness) skorlama sistemlerinin nas›l sorgulanaca¤› afla¤›daki flekilde aç›kland›: Bulant› skoru; '1=Hiç bulant› yok, 2=Hafif, 15 dk. içinde bir kez, 3=Orta, 15 dk. içinde iki veya üç kez, 4=Ciddi, 15 dk. içinde dört veya daha fazla, 5=Çok kötü, teda- viye ra¤men kal›c› ciddi kusma' olarak tariflendi ve bunlar aras›ndaki bulant› ve kusmaya bir numara vermesi istenece¤i anlat›ld›. Sedasyon skoru (Observer's Assesment of Alertness) ise; '0=Hasta uyan›k, 1=Hasta sedatize ama oryante, verbal komutlara yan›t normal, 2=Hasta sadece tekrarlayan ve yük- sek sesli komutlara yan›t verebiliyor, 3=Hasta sözlü komutlara yan›t veremiyor fakat sarsma ve taktil uyar›lara yan›t verebili-

yor, 4=Hasta sadece a¤r›l› uyar›lara yan›t verebiliyor, 5=Hasta a¤r›l› uyar›lara yan›t veremiyor' olarak de¤erlendirilece¤i anlat›ld›.

Hastalar ameliyat masas›na al›nd›ktan sonra el s›rt›ndan 18 G kanül ile intravenöz damaryolu aç›larak ‹solyte-S 10 ml/kg/saat infüzyonuna baflland›. Hastalar›n sistolik arter bas›nc›

(SAB), diastolik arter bas›nc› (DAB), ortalama arter bas›nc›

(OAB), kalp at›m h›z› (KAH) ve periferik oksijen saturasyonu (Sp0₂) (PETAfi KMA 800 Türkiye) cihaz› kullan›larak moni- törize edildi. Premedikasyon amac›yla fentanil 1 mcg/kg iv.

olarak uyguland›. Tüm olgulara 4 lt/dk 0₂ile preoksijenizas- yon sa¤land›. Anestezi indüksiyonu tiyopental 5 mg/kg iv. ile sa¤land›. Kas gevflemesi için vekuronyum bromid 0.1 mg/kg iv. uyguland› ve 90 sn beklendikten sonra uygun endotrakeal tüp ile entübasyon yap›ld›. Anestezi idamesi için % 2-8 konsantrasyonda desfluran ve % 50 N₂O/O₂kullan›ld›. Anestezi derinli¤i OAB ve kalp h›z›nda bafllang›ç de¤erlerine göre en fazla % 20 sapma olacak flekilde ayarland›. Hemodinamik pa- rametreler, operasyon süresince 10 dk. aral›klarla ölçülüp kaydedildi. Hastalara intraoperatif gastrik dekompresyon uyguland›.

Operasyonun bitiminde hastalar rastgele 3 gruba ayr›ld›. ‹lk cilt sütürüne baflland›¤›nda, Grup P'deki hastalara propofol (Propofol® % 1 200 mg/20 cc ampul) 0.5 mg/kg, Grup M'deki hastalara midazolam (Dormicum® 5 mg/5 cc ampul) 0.05 mg/kg, kontrol grubu kabul edilen Grup K'daki hastalara % 0.9 NaCl 5 ml iv. olarak uyguland›.

Anestezinin sonland›r›lmas› son cilt sütürünün konmas› ile efl- zamanl› olarak gerçeklefltirildi ve inhalasyon anestezikleri ka- pat›larak hastalar % 100 O₂ile solutuldu. Sinir kas blo¤u atro- pin 10 mcg/kg iv ve neostigmin 30 mcg/kg iv ile antagonize edildi. Asiste solunuma devam edilen olgulara 15 saniye ara- l›klarla adlar› söylenerek seslenildi, spontan solunum yeterli oldu¤unda ekstübe edilerek maske ile % 100 O₂solutuldu. Ol- gulara postoperatif analjezi için diklofenak sodyum 1 mg/kg i.m. olarak yap›ld›. Oda havas›nda yeterli spontan solunumu olan hastalar derlenme odas›na al›nd›. Derlenme odas›nda bulant› skoru ve sedasyon skoru de¤erlendirilerek sonuçlar kaydedildi. Derlenme odas›nda kal›fl süresi boyunca, 1., 10., 20., 30., 40., 50. ve 60. dakikalarda bulant› skoru, sedasyon skoru, kalp at›m h›z› (KAH), sistolik arter bas›nc› (SAB), diastolik arter bas›nc› (DAB) ve ortalama arter bas›nc› (OAB) de¤erleri kaydedildi. Sedasyon skoru <3 olan, solunum ve dolafl›m pa- rametreleri stabil olan hastalar servislerine nakledildi. Hastala- r›n servislerinde postoperatif kalp at›m h›z› (KAH), sistolik arter bas›nc› (SAB), diastolik arter bas›nc› (DAB), ortalama arter bas›nc› (OAB), bulant› skoru, sedasyon skoru, 1., 2., 4., 8., 12. ve 24. saatlerde de¤erlendirilerek kaydedildi.

‹statistiksel analizler için SPSS for Windows 10.0 program›

kullan›ld›. Tan›mlay›c› istatistiksel metodlar›n (ortalama, stan- dart sapma) yan›s›ra niceliksel verilerin karfl›laflt›r›lmas›nda;

normal da¤›l›m gösteren parametrelerin gruplar aras› karfl›lafl- t›rmalar›nda Oneway Anova testi ve farkl›l›¤a neden ç›kan grubun tespitinde Tukey HDS testi, normal da¤›l›m gösterme- yen parametrelerin gruplar aras› karfl›laflt›rmalar›nda Kruskal Wallis testi ve farkl›l›¤a neden ç›kan grubun tespitinde Mann Whitney U test kullan›ld›. Normal da¤›l›m gösteren parametrelerin grup içi karfl›laflt›rmalar›nda paired sample t testi, normal da¤›l›m göstermeyen parametrelerin grup içi karfl›laflt›r- Göztepe T›p Dergisi 21(2):49-52, 2007

50

(3)

malar›nda Wilcoxon iflaret testi kullan›ld›. Niteliksel verilerin karfl›laflt›r›lmas›nda ise ki-kare testi kullan›ld›. Sonuçlar % 95'lik güven aral›¤›nda, anlaml›l›k p<0.05 düzeyinde de¤er- lendirildi.

BULGULAR

Gruplar aras›nda yafl, cinsiyet, vücut a¤›rl›¤›, ASA s›- n›flamas› ve operasyon süresi aç›s›ndan istatistiksel ola- rak anlaml› bir fark bulunmad› (p>0.05) (Tablo 1). Grup içi ve gruplar aras›nda OAB, KAH ve SpO

₂

de¤erleri aç›s›ndan da fark yoktu.

Kontrol grubunun bafllang›ç, 10., 20., ve 30. dk bulant›

skoru ortalamas› propofol ve midazolam grubundan is- tatistiksel olarak anlaml› derecede yüksekti (p<0.05).

Propofol ve midazolam gruplar›n›n bulant› skoru ortala- malar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› farkl›l›k bu- lunmad› (p>0.05). 40. dk'dan itibaren gruplar aras›nda bulant› skorlamalar›nda istatistiksel olarak anlaml› fark- l›l›k bulunmad› (p>0.05) (fiekil 1). Midazolam grubu- nun bafllang›ç, 10., 20. ve 30. dk sedasyon skoru ortala- mas› propofol ve kontrol gruplar›na göre istatistiksel olarak ileri düzeyde anlaml› derecede yüksekti (p<0.01). Propofol grubunun bafllang›ç, 10. ve 20. dk sedasyon skoru ortalamas› kontrol grubuna göre istatis- tiksel olarak anlaml› derecede yüksekti (p<0.05). Kon- trol grubu ile propofol grubunun 30. dk sedasyon skoru ortalamalar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›l›k bulunmad› (p>0.05).

40. dk., 50. dk., 60. dk sedasyon skoru ortalamalar›na göre gruplar aras›nda istatistiksel olarak anlaml› farkl›- l›k bulunmad› (p>0.05). 2. saatten itibaren tüm gruplar- daki sedasyon skorlar›n›n 0 oldu¤u görüldü (p>0.05) (fiekil 2).

TARTIfiMA

Çok say›da faktörün etkiledi¤i ve karmafl›k mekanizma-

lar›n sonucunda oluflan postoperatif bulant›-kusman›n önlenmesi ve tedavisi için halen pek çok araflt›rma ya- p›lmaktad›r. Emetik yan›ttan sorumlu tüm reseptör böl- gelerine etkili bir ilaç henüz bulunamam›flt›r. ‹nhalas- yon ajanlar›, endojen katekolaminlerin artmas›na neden olarak bulant›-kusma s›kl›¤›n› art›r›r

⁽⁴⁾

.

Desfluran anestezisi sonras› bulant›n›n % 10-54 oran›n- da, kusman›n ise % 7-33 oran›nda oldu¤u bildirilmifltir

(6)

. Cohen ve ark.

⁽⁷⁾

anestezi idamesinde desfluran kul- land›klar› pediyatrik olgularda, derlenme evresinde bu- lant› s›kl›¤›n› % 75 gibi yüksek oranda bulmufllard›r.

Gupta ve ark.

⁽⁸⁾

1966-2002 y›llar› aras›nda yay›nlanan 58 makalenin sistematik derlemesinde en erken uyan- man›n desfluran ile sa¤land›¤›n›, ancak bu hastalarda postoperatif bulant›-kusma s›kl›¤›n›n yüksek oldu¤unu bildirmifllerdir.

Polster ve ark.

⁽⁹⁾

35 gönüllü olguda yapt›klar› çal›flma- da, midazolam ve propofolün sedasyon ve amnestik et- kilerini karfl›laflt›rm›fllar ve sedasyon skorunun gruplar aras›nda benzer oldu¤unu bildirmifllerdir. Bizim çal›fl- mam›zda ise, midazolam grubunun bafllang›ç, 10. dk, 20. dk ve 30. dk sedasyon skoru ortalamas› propofol ve kontrol gruplar›na göre istatistiksel olarak anlaml› dere-

Tablo 1. Demografik özellikler, ASA s›n›flamas› ve operasyon sü- resi.

Yafl (y›l) Cinsiyet (K/E) A¤›rl›k (kg) ASA (I/II)

Operasyon süresi (dk.)

Propofol 50.67±11.81 76.08±13.1034/6

21/19 74.50±16.78

Kontrol 51.37±13.32

29/11 72.55±10.65

16/24 70.50±14.66 Midazolam

51.30±13.16 32/8 74.38±12.07

21/19 73.50±12.72

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3

Ba?lang?ç 10.dk. 20.dk. 30.dk. 40.dk. 50.dk. 60.dk. 2.saat 4.saat 8.saat 12.saat 24.saat

Propofol Midazolam Kontrol

fiekil 1. Bulant› skoru grafi¤i.

0 0,51 1,5 2 2,5 3

Ba?lang?ç 10.dk. 20.dk. 30.dk. 40.dk. 50.dk. 60.dk. 2.saat 4.saat 8.saat 12.saat 24.saat

Propofol Midazolam Kontrol

fiekil 2. Sedasyon skoru grafi¤i.

S. Güler ve ark., Bulant› ve kusman›n önlenmesinde midazolam ve propofol

51

(4)

cede yüksek bulundu. Propofol grubunun bafllang›ç ve 10. dk sedasyon skoru ortalamas›, kontrol grubuna göre midazolam grubu kadar olmasa da istatistiksel olarak anlaml› derecede yüksekti. 20. dk'dan itibaren kontrol ve propofol gruplar›n›n sedasyon skoru ortalamalar›

aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark bulunmaz iken, 40. dk'dan itibaren gruplar aras›nda sedasyon skoru ben- zer bulundu.

Sanjay ve ark.

⁽¹⁰⁾

kardiyak cerrahi sonras› postoperatif bulant›-kusmay› önlemede 0.02 mg/kg/saat midazolam infüzyonunu, 6 saat aral›klarla 0.1 mg/kg dozda uygula- nan ondansetron ile karfl›laflt›rd›klar› çal›flmalar›nda se- dasyon skorunu her iki çal›flma grubunda benzer bul- mufllard›r. Çal›flmam›zda sedasyon skoru, midazolam grubunda postoperatif 40. dk'ya kadar kontrol ve propo- fol gruplar›na göre istatistiksel olarak anlaml› derecede yüksek seyretti. Sedasyon skorundaki bu yüksek de¤er- lerin bolus uygulamas›na ba¤l› oldu¤u düflünüldü.

Splinter ve ark.

⁽⁴⁾

tonsillektomi ya da adenoidektomi uygulanan çocuklarda anestezi indüksiyonundan hemen sonra verilen 75 mcg/kg midazolam›n postoperatif kus- may› kontrol grubuna göre azaltt›¤›n› (% 42'ye karfl› % 57) bildirmifllerdir. Reimer ve ark.

⁽¹¹⁾

flafl›l›k operasyo- nu uygulanan çocuklarda anestezi indüksiyonu ve ida- mesinde propofol kullan›m›n›n erken postoperatif bu- lant›y› azaltt›¤›n› bildirmifllerdir.

Ünlügenç ve ark.

⁽³⁾

elektif abdominal ve jinekolojik cerrahi uygulanarak derlenme odas›na al›nd›ktan sonra- ki 2 saat içinde bulant›-kusma flikayeti olan hastalarda yapt›klar› çal›flmalar›nda 15 mg propofol, l mg ve 2 mg midazolam ve 4 mg ondansetron kulland›klar› 4 grup oluflturmufllard›r. Propofol ve 2 mg midazolam uygula- nan gruplarda sedasyonun daha fazla oldu¤unu (5. dk.

ve 15. dk.), ancak derin sedasyona yol açmad›¤›n› bil- dirmifllerdir. Bizim çal›flmam›zda kulland›¤›m›z dozlar (midazolam 0,05 mg/kg, propofol 0.5 mg/kg), bu çal›fl-

madaki dozlardan daha yüksektir. Bu nedenle, çal›flma- m›zda sedasyonun özellikle midazolam grubunda daha derin ve daha uzun sürdü¤ü gözlemlendi. Ünlügenç ve ark.

⁽⁵⁾

yapt›klar› çal›flmada postoperatif bulant›-kusma- n›n tedavisinde subhipnotik dozlarda propofol ve mida- zolam›n ondansetron kadar etkili oldu¤unu bildirmifller- dir. Bizim çal›flmam›zda da propofol ve midazolam, postoperatif bulant›-kusmay› önlemede etkili oldu.

Sonuç olarak, midazolam ve propofol desfluran aneste- zisi uygulanan aç›k kolesistektomi operasyonlar›ndan sonra s›k görülen bulant›-kusmay› önlemifltir, ancak bu ilaçlar›n sedasyon etkisi göz ard› edilmemelidir.

KAYNAKLAR

1. Watcha MF, White PF: Postoperative nausea and vomiting. Its Etiology, treatment and prevention. Anesthesiology 77(1):162-84, 1992.

2. Scuderi PE: Pharmacology of antiemetics. Int Anesthesiol Clin 41(4):41-66, 2003.

3. Ünlügenç H, Güler T, Günefl Y, et al: Comparative study of the antiemetics efficacy of ondansetron, propofol and midazolom in the early postoperative period. Eue J Anaesthesiol 21(1):60-65, 2004.

4. Splinter WM, MacNeill HB, Menard EA, et al: Midazolam reduces vomiting after tonsillectomy in children. Can J Anaeth 42(3):201- 3, 1995.

5. Gan TJ, El-Molem H, Ray J, et al: Patient-controlled antiemesis:

A randomized, double-blind comparison of two doses of propofol ver- sus placebo. Anesthesiology 90(6):1564-70, 1999.

6. Patel SS, Goa KL: Desflurane: A review of ›ts fharmecodynamic and fharmacokinetic properties and ›ts efficacy in general anaesthesia.

Drugs 50(4):742-67, 1995.

7. Cohen IT, Finkel JC, Hannallah RS, et al: The effect of fentanyl on the emergence characteristics after desflurane or sevoflurane anaesthesia in children. Anesth Analg 94(5):1178-81, 2002.

8. Gupta A, Stierer T, Zuckerman R, et al: Comparison of recovery profile after ambulatory anesthesia with propofol, isoflurane, sevoflurane and desflurane: A systematic review. Anesth Analg 98(3):632- 41, 2004.

9. Rose JB, Watcha MF: Postoperative nausea and vomiting in pediatric patient. Br J Anaesth 83(1):104-17, 1999.

10. Sanjay OP, Tauro DI: Midazolam: An effective antiemetic after cardiac surgery - a clinical trial. Anesth Analg 99(2):339-43, 2004.

11. Reimer EJ, Montgomery CJ, Bevan JC, et al: Propofol anaesthesia reduces early postoperative emesis after pediatric strabismus surgery. Can J Anaesth 40(10):927-33, 1993.

Göztepe T›p Dergisi 21(2):49-52, 2007

Bulant› ve kusman›n önlenmesinde midazolam ve propofol