EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
MAYIS 2010/II
HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR
Faruk SEKMEN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Mayıs 2010
2010 yılı Mayıs ayının ikinci ve üçüncü haftalarında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunların piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir.*
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
••
• TCMB Para Politikası Kurulu, 18 Mayıs 2010 tarihli toplantısında; Banka bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Repo-Ters Repo Pazarı’nda uygulanmakta olan kısa vadeli faiz oranlarının sabit tutulmasına, ayrıca teknik faiz ayarlamasına giderek bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının %7 olarak belirlenmesine karar vermiştir.
Kurul, toplantı kararında; “Son dönemde açıklanan veriler iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecinin devam ettiğini göstermektedir. İç talep istikrarlı bir artış eğilimi sergilerken, yakın dönem gelişmeleri dış talebe ilişkin belirsizliklerin uzunca bir müddet önemini koruyacağına işaret etmektedir. Bu çerçevede, imalat sanayinde kapasite kullanımının kriz öncesi seviyelere ulaşmasının zaman alacağı tahmin edilmektedir. İstihdam koşullarındaki iyileşme devam etmekle beraber işsizlik oranları halen yüksek seviyelerde bulunmaktadır.” şeklinde bir açıklamada bulundu.
•
••
• Morgan Stanley, düşük faiz oranları, artan tüketici kredileri, iyileşen iş güveni ve üretim göstergeleri ile ihracattaki canlanma sebebiyle 2010 için Türkiye’nin büyüme tahminini %4.0'den %5.0'e yükselttiklerini ve 2011 için büyüme beklentisini de %4.0'e çektiklerini açıkladı. Ekonomideki iyileşmenin geniş tabanlı olmasını ve işsizlikte ciddi bir iyileşme getirmesini beklemediklerini de belirten kuruluş, faiz artırım beklentilerini 2010’un 4. çeyreğine çektiklerini, fakat yıl içinde 150 baz puan artırım beklentisini koruduklarını açıkladı.
•
••
• JP Morgan, artan enerji fiyatları ve yurt içi talepteki iyileşme sebebiyle, Mart'ta cari açığın yükseldiğini, %5.1 büyüme tahminlerine ve 88 USD petrol fiyatı beklentilerine dayanarak tüm yıl için, Türkiye’nin cari açığının 31.1 milyar USD olmasını beklediklerini açıkladı. Dış finansman koşullarındaki iyileşme, özel sektörün dış finansman ihtiyacındaki azalma ve portföy girişlerindeki iyileşme düşünüldüğünde, bu rakamın çok makul ve rahatça finanse edilebilecek bir rakam olduğu da belirtildi.
•••
• JP Morgan, mali performanstaki iyileşmenin döngüsel vergi toplama ve harcama disiplini ile sürdüğünü belirtti. Mali performanstaki iyileşmenin, yurt içi borç döndürme oranının gelecek aylarda %90'a düşebileceğini gösterdiğini, bu senaryonun karşısında iki risk bulunduğunu da açıkladı.
1) Ekonomik aktivitenin hız kaybetmesi ve vergi toplamanın zayıflaması, 2) Hükümetin seçimlere yaklaşırken harcamaları artırması.
Morgan, bu yıl bütçe açığının, GYSİH'nin %3.7'si olmasını beklediklerini de açıklamasına ekledi (resmi hedef %4.7).
* Rapor 8 Nisan–21 Mayıs 2010 dönemindeki gelişmeleri içermektedir.
•••
• Nomura, Türkiye'nin 2001 yılından bu yana uygulamakta olduğu kemer sıkma politikaları ve bunun etkileri konusunda bir rapor yayınladı ve kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye'yi derecelendirmekte geride kaldıklarını savundu. Raporda, Moody's'in, Türkiye'nin kredi notunu 2000-2005 yılları arasında bir kez artırdığını ve bir sonraki artırımı ise 2010 yılında gerçekleştirdiğini belirten Nomura, bu süreçte Türkiye'nin borcunun GSYH'ya oranın %40 ile AB ortalamalarının ve bir çok yatırım yapılabilir seviyedeki ülkenin oranlarının altına indirdiğini belirtti. Nomura, Türkiye'nin kredi notunun bu yıl içinde en azından bir kredi derecelendirme kuruluşu tarafından yatırım yapılabilir seviyeye çıkarılacağını beklediklerini vurguladı.
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•••
• FED Başkanı Ben Bernanke, Yunanistan'ın içinde bulunduğu borç krizinin Avrupa'nın bir açmazı olduğunu, ancak başıboş bırakılması halinde ABD bankalarını da vurabileceğini söyledi.
•
••
• ABD'de Mart ayında toptan satış stokları %0.4 artarak 394.8 milyar USD seviyesinde gerçekleşti. Ekonomistler, stoklarda %0.5'lik artış bekliyorlardı.
•
••
• ABD'de ihracat %3.2 ve ithalat %3.1 oranında arttı. Ticari açık 1 milyar USD artışla 40.4 milyar USD oldu.
•••
• ABD'de Nisan ayında 83 milyar USD bütçe açığı verildi. ABD Hazine Bakanlığı, Nisan ayında gelirlerin 245.3 milyar USD ile geçen yılın Nisan ayında kaydedilen rakamın %8 altında kaldığını açıkladı. Giderler ise 328 milyar USD ile geçen yılın aynı ayına göre, %14 artış gösterdi. Geçen yılın Nisan ayında ABD'de bütçe açığı, 20.9 milyar USD olmuştu.
•
••
• ABD'de Nisan'da perakende satışlar %0.4 arttı. Beklenti, satışların %0.2 azalmasıydı. Perakende satışlar geçen yıla göre %8.8 artmış oldu.
•••
• ABD'de Mayıs'ta Michigan tüketici güveni endeksi 72.2'den 73.3'e yükseldi.
Beklenti endeksin 73.5'e yükselmesiydi.
•
••
• ABD'de Nisan'da sanayi üretimi %1 arttı. Böylece sanayi üretimi geçen yıla göre
%5.2 artmış oldu. Kapasite kullanım oranı ise %73.1'den %73.7'ye yükseldi.
•
••
• ABD'de Nisan'da ÜFE mevsimsel ayarlanmış olarak %0.1 düştü. Enerji ve yiyecek fiyatları hariç tutulduğunda, çekirdek ÜFE %0.2 arttı. Beklenti ÜFE'nin
%0.2 azalması, çekirdek ÜFE'nin %0.1 artmasıydı.
•••
• ABD'de Nisan'da konut başlangıçları %5.8 artarak mevsimsel olarak ayarlanmış 672 bin seviyesine geldi. Mart rakamı 635 bine revize edildi. İnşaat izinleri %11.5 geriledi ve 606 bin seviyesinde gerçekleşti.
•
••
• ABD'de, Mortgage Bankaları Birliği (MBA) tarafından açıklanan verilere göre, yılın ilk çeyreğinde, hacizdeki mortgage oranı geçen yılın son çeyreğindeki
%4.58 oranından, %4.63'e çıktı. Hacizde olan ve ödemeleri geciken mortgage kombine oranı ise %14 seviyesinde gerçekleşti.
•
••
• ABD'de öncü ekonomik göstergeler endeksi, Nisan ayında %0.1 düşüş gösterdi.
Beklenti, endeksin %0.2 oranında hafif artış göstermesi yönündeydi.
•••
• IMF Başkanı Domunique Strauss-Kahn, Avrupa'nın, içinde bulunduğu krizi, kurumlarını yeniden yapılandırmak ve EUR’u mükemmelleştirmek için kullanması gerektiğini söyledi. "Bir ortak para birimi var ancak, bu para birimini bir kriz durumunda ayakta kalabilir yapacak bir ekonomik ortam yok"
diyen Strauss-Kahn, Avrupa'nın, kuruluşlarını yeniden yapılandırmasını ve yenilemesini beklediğini belirtti.
•
••
• IMF Başkanı Strauss-Kahn, AB'nin bütçe önlemlerinin büyümeye zarar verebileceğini açıkladı. Almanya ve Fransa'nın bütçe açıklarını daraltmaya çok hızlı odaklanmamaları gerektiğini söyleyen Strauss-Kahn, euro bölgesinin devam eden krizi aşabilmek için güçlü bir ekonomi yönetimine ve büyüme politikasına ihtiyacının olduğunu belirtti. Strauss-Kahn, bütçe açığının GSYH'ye oranının 2012-13'e kadar %3 hedefine getirilmesinin taşa kazılmış bir kural olmadığını ifade ederek, "Büyük ülkeler çok hızlı bir biçimde yavaşlamamalı, aksi takdirde büyüme zarar görür. Açıkları aşağı çekmek zorundayız, ancak bunu çok fazla zorlamamalıyız" şeklinde konuştu.
•
••
• Avrupa Birliği üyesi ülkeler ve IMF, hükümet borçları ve bütçe açıkları krizinin EUR üzerinde oluşturduğu güvensizliği ortadan kaldırmak ve Avrupa ortak para birimini korumak için, 750 milyar EUR’luk bir yardım paketi üzerinde anlaştı. Buna göre, Euro Bölgesi hükümetleri 440 milyar EUR’luk kredi ve garanti sağlarken, 60 milyar EUR’luk kredi de AB bütçesinden verilecek. Bu pakete IMF de 250 milyar USD’lik kredi ile destek olacak. Avrupa Merkez Bankası da (ECB) "bazı"
piyasalardaki "ciddi gerilimler" halinde hükümet ve özel sektör borçlarını satın alacak.
•••
• Euro Bölgesi, 2010'un ilk 3 ayında 2009'un son çeyreğine göre %0.2 oranında büyüdü. Bir yıl öncesine göre ise artış %0.5 oldu. Ekonomistler bir önceki çeyreğe göre %0.1 artış bekliyorlardı.
•
••
• Yunanistan ekonomisi, bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre
%2.3 oranında daraldı. Ülke ekonomisi bu yılın ilk çeyreğinde, geçen yılın son çeyreğine göre ise %0.8 oranında küçüldü.
•
••
• Yunanistan'da işsizlik oranı Şubat ayında %12.1 olarak gerçekleşti. İşsizlik oranı, Ocak ayında %11.3 seviyelerinde bulunuyordu. Ülkede işsizlik oranı geçen yıl Şubatta ise %9.1 düzeyindeydi. Ülkede toplam işsiz sayısı 605 bin 277 kişiye ulaştı.
•••
• Portekiz ekonomisi bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın son çeyreğine göre %1 oranında büyüdü. Bu yılın ilk çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre %1.7 oranında büyüme kaydeden ülke ekonomisi, 2009 yılı ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %3.7 küçülmüştü. Portekiz ekonomisi, geçen yılın tamamında ise %2.7 oranında daralmıştı. Hükümetin bu yılın tamamı için %0.7 oranında büyüme tahmininin aksine Avrupa Komisyonu, ülke için %0.5'lik büyüme öngörüyor.
•••
• Almanya ZEW yatırımcı güven endeksi Nisan'daki 53 seviyesinden Mayıs'ta 45.8'e indi. Endeksin 47'ye inmesi bekleniyordu.
•
••
• Almanya Başbakanı Angela Merkel, Avrupa'daki mali krizin kontrol altına alınmasıyla ortak para birimi EUR’un korunması için, spekülatörlere karşı harekete geçilmesi ve kamu borçlarının azaltılması çağrısı yaptı. EUR'un tehlike altında olduğunu ve kurtarılmaması halinde bunun hesaplanamayacak sonuçları olacağını söyleyen Merkel, "EUR projesi çökerse, Avrupa projesi de çöker" dedi.
Dış Ticaret Hadleri (%)
99.9 97.4 97.6 97.4 100.2 99.4
100.2
101.0 99.6
92.7 93.3 95.7
94.5 95.5
96.3
88.0 90.0 92.0 94.0 96.0 98.0 100.0 102.0 104.0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2009 2010
•••
• Alman IFO Enstitüsü'nün iş güveni endeksi Mayıs'ta geriledi. Nisan'da 101.6 seviyesinde olan endeks 101.5 seviyesine indi. Beklenti endeksin 102.0 seviyesine yükselmesiydi.
•••
• İngiltere'de, tüketici fiyatları enflasyonu Nisan'da %3.7'ye yükseldi. Mart'ta %3.4 olarak gerçekleşen enflasyon, Nisan'da enflasyon %0.6 arttı. Beklenti %0.4 düzeyinde artış gerçekleşmesiydi.
•
••
• İngiltere'de perakende satışlar Nisan ayında, geçen yılın aynı ayına göre %2.3 geriledi. Mart'ta perakende satışlar %4.4 artmıştı.
•
••
• İngiltere Merkez Bankası (BOE), faiz oranlarında bir değişikliğe gitmeyerek, faiz oranlarını %0.50’de bıraktı. Piyasalarda da BOE'nin faiz oranlarında bir değişikliğe gitmeyeceği beklentisi bulunuyordu. BOE, Varlık Alım Programı'nı da 200 milyar sterlin olarak bıraktı.
•
••
• Çin'in dış ticaret fazlası Nisan ayında 1.7 milyar USD ile geçen yılın aynı dönemine göre %87 azaldı. Gümrük İdaresi'nin verilerine göre, Çin geçen ay 119.9 milyar USD tutarında ihracat, 118.2 milyar USD tutarında ise ithalat gerçekleştirdi. Çin'in ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre %30.5, bir önceki aya göre ise %6.3, ithalatı da %49.7 arttı. Nisan ayında 238.2 milyar USD olan Çin'in toplam dış ticareti geçen yılın aynı dönemine göre %39.4 yükseldi.
•
••
• Japonya Merkez Bankası (BOJ), faiz oranını değiştirmedi. BOJ'un toplantısının ardından yapılan açıklamada, faiz oranının %0.10 olarak kalmasına karar verildiği belirtildi. Piyasalardaki beklenti de bu yöndeydi.
Son Açıklanan Veriler
•
••
• TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2010 yılı Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %10.3 oranında, ithalat miktar endeksi %31.1 oranında artış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %11, ithalat birim değer endeksi de %8.8 oranında artış göstermiştir.
Ana sektörler itibarıyla, Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %18.7, balıkçılık sektöründe
%65.5, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %60, imalat sanayii sektöründe ise %9.3 oranında artmıştır. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %42,
madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2.4 ve imalat sanayii sektöründe %35.6 oranında artmıştır.
Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %27.8, balıkçılık sektöründe %1.1, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %23.6 ve imalat sanayi sektöründe %9
Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100)
-17.8 -13.3 -6.8 -3.6 -4.3
2.4 3.8 3.2 7.0 11.6 2.6
8.4
6.5
-21.4 -23.8 -20.9 -18.7
-17.6
-10.1 -9.0
-6.3 -8.9
-2.2 25.3
12.3
18.1 21.1
-30.0 -25.0 -20.0 -15.0 -10.010.015.020.025.030.0-5.00.05.0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2008 2009 2010
oranında artmıştır. İthalat birim değer endeksleri de geçen yılın aynı ayına göre, tarım ve ormancılık sektöründe %21.3, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe
%1.5, imalat sanayii sektöründe %9.4 oranında artış göstermiştir.
Bu gelişmelerden sonra; 2009 yılının Ekim ayından itibaren ithalat lehine bir eğilim gösteren dış ticaret hadleri 2010 yılı Mart ayında da; bir önceki aya göre ithalat fiyat artışının (%1.8) ihracat fiyat artışından (%0.1) fazla olması nedeniyle 1 puan düşüşle 94.5 seviyesinde ithalat lehine devam etmiştir. 2010 yılı ilk üç ayında dış ticaret hadleri 2009 yılının ilk üç ayının üzerinde yer almıştır.
•
••
• TÜİK tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Sanayi Üretim Endeksi, 2010 yılı Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %21.1 oranında artış göstererek 116.2 olarak gerçekleşmiştir.
Takvim etkisinden arındırılmış endeks, Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre,
%17.8 oranında artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi bir önceki aya göre %0.9 oranında artış göstererek 113.8 olarak gerçekleşmiştir. Sanayinin alt sektörleri düzeyinde bakıldığında, bir önceki yılın
aynı ayına göre, takvim etkisinden arındırılmış imalat sanayi sektörü endeksi
%20.2, madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi %9.1 ve elektrik, gaz ve su sektörü endeksi ise %6.7 oranında artış göstermiştir.
•••
• T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2009 yılı Mart ayında 1,179 milyon USD açık veren cari işlemler hesabı, bu yılın Mart ayında 4,322 milyon USD açık vermiştir. Cari işlemler açığının artmasında, dış ticaret açığının bir önceki yılın Mart ayına göre %189.6 oranında artarak 3,562 milyon USD’ye ulaşması, hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirlerin %59.4 oranında azalarak 188 milyon USD’ye gerilemesi ve gelir dengesi kaleminden kaynaklanan net giderlerin %95.5 oranında artarak 1,054 milyon USD olması etkili olmuştur.
2009 yılının ilk üç aylık döneminde 1,266 milyon USD açık veren dış ticaret dengesi, bu yılın aynı döneminde 8,444 milyon USD tutarında açık vermiştir. Bu sonuçta, ithalat harcamalarının %32.7 oranında artarak 38,325 milyon USD’ye ulaşması etkili olmuştur. 2009 yılının ilk üç ayında toplam 911 milyon USD fazla veren hizmetler dengesi kalemi, 2010 yılının aynı döneminde %49.2 oranında azalışla 463 milyon USD fazla vermiştir. Ücret ödemeleri ve yatırım geliri kalemlerinden oluşan gelir dengesi kalemi, bir önceki yılın ilk üç ayına göre
%8.3 artışla 2,253 milyon USD net çıkış kaydetmiştir.
Cari transferler kalemi ise, 2010 yılının ilk üç ayında bir önceki yılın aynı ayına oranla %37.9 oranında azalarak 283 milyon USD giriş kaydetmiştir.
Finans hesaplarında bir önceki yılın Ocak-Mart döneminde 3,436 milyon USD net sermaye çıkışı gerçekleşmişken, bu yılın aynı döneminde 7,849 milyon USD tutarında net sermaye girişi olmuştur. Bu dönemde gözlemlenen diğer gelişmeler aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
Aylık İşsizlik Oranı (%)
7.0 8.0 9.0 10.0 11.0 12.0 13.0 14.0 15.0 16.0 17.0
%
2007 11.3 11.7 10.7 10.1 9.2 9.2 9.3 9.7 9.9 10.2 10.5 10.9 2008 11.6 11.9 11.0 9.9 9.2 9.4 9.9 10.2 10.7 11.2 12.6 14.0 2009 15.5 16.1 15.8 14.9 13.6 13.0 12.8 13.4 13.4 13.0 13.1 13.5 2010 14.5 14.4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Doğrudan yatırımlar kaleminde, bu yılın ilk üç ayında gerçekleşen net sermaye girişi, bir önceki yılın aynı dönemine göre %50.2 oranında azalarak 1,028 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın Ocak-Mart döneminde 3,142 milyon USD net sermaye çıkışı olan portföy yatırımlarında, 2010 yılının ilk üç aylık döneminde 2,632 milyon USD net giriş gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise bir önceki yılın Ocak-Mart döneminde 3,635 milyon USD net çıkış gerçekleşmişken, 2010 yılının aynı döneminde 5,080 milyon USD net giriş olmuştur. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervler, 2009 yılının Ocak-Mart döneminde 1,278 milyon USD azalmışken, 2010 yılının aynı döneminde 891 milyon USD artmıştır.
•••
• Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; Merkezi Yönetim Bütçesi, 2009 yılının Nisan ayında yaklaşık 947 milyon TL açık vermişken, 2010 yılının Nisan ayında %370.6 oranında artarak yaklaşık 4.5 milyar TL açık vermiştir.
Bütçe açığında ortaya çıkan bu artışın temel nedeni, borç stokunun vade yapısına bağlı olarak, 2010 yılı Nisan ayında faiz ödemelerinin bir önceki yılın aynı ayına göre yüksek düzeyde gerçekleşmesidir. 2010 yılı Nisan ayında faiz dışı fazla %24.2 oranında artarak 2.6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bütçe harcamalarının 25 milyar TL, bütçe gelirlerinin 20.7 milyar TL, faiz harcamalarının 7 milyar TL olduğu 2010 yılı Nisan ayında, vergi gelirleri 15.3 milyar TL ile merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yaklaşık %73.9’unu oluşturmuştur.
2010 Yılı Ocak-Nisan döneminde ise, bütçe açığı geçen yılın aynı dönemine göre
%21.3 oranında azalışla 15.8 milyar TL olurken, faiz dışı fazla ise 6.3 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. 2010 yılı Ocak-Nisan döneminde, bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre %15.4 oranında artarak 77.8 milyar TL olurken, bütçe giderleri %7 oranında artarak yaklaşık 93.5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılı Ocak-Nisan döneminde, vergi gelirleri ise geçen yılın aynı dönemine göre %24.1 oranında artarak 63.2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
••
• TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2010 Şubat Dönemi (Ocak, Şubat, Mart 2010) Sonuçları’na göre; 2010 yılı Şubat döneminde, kurumsal olmayan çalışma
çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 863 bin kişi artarak 52 milyon 223 bin kişiye ulaşmıştır. İstihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyon 488 bin kişi artarak 21 milyon 267 bin kişiye yükselirken, işgücüne katılma oranı geçen yılın aynı dönemine göre 1.6 puanlık artışla %47.5 olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye genelinde işsiz sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 238 bin kişi azalarak 3 milyon 564 bin kişiye düşerken, işsizlik oranı 1.7 puanlık azalış ile
%14.4 seviyesinde, tarım dışı işsizlik oranı da %17.5 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Bu dönemde, istihdam edilenlerin %23.7’si tarım, %20.3’ü sanayi, %5.3'ü inşaat,
%50.7’si de hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile
karşılaştırıldığında, tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 1.6 puan, inşaat sektörünün payının 0.1 puan arttığı, buna karşılık hizmetler sektörünün payının 1.7 puan azaldığı, sanayi sektörünün payının ise değişmediği görülmektedir.
•
••
• Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2010 yılı Nisan ayı sonu itibarıyla, Merkezi Yönetim Brüt Toplam Borç Stoku, 456.9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Borç stokunun 329.6 milyar TL tutarındaki kısmı (%72.1) Türk Lirası cinsinden, 127.3 milyar TL tutarındaki kısmı (%27.9) döviz cinsi borçlardan oluşmaktadır. 2010 yılı Nisan sonu itibariyle merkezi yönetim brüt borç stokunun
%61.5’i iç piyasaya, %13.6’sı ise kamu kesimine olan iç borçlardan oluşurken, dış borçların ağırlığı yaklaşık %24.9 olarak gerçekleşmiştir.
İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda; 2008 yılında iç borç stokunun %76.1 olan piyasa payının, 2009 yılı boyunca sürekli yükselerek Aralık ayında %81.5 olarak gerçekleştiği görülmüştür. 2010 yılının Ocak ayında %81.7 olan bu pay, Şubat ayında %81.8, Mart ayında %81.7 ve Nisan ayında %81.8 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı genelinde 23.9 ay olarak gerçekleşen iç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısı ise, 2009 yılının ilk yarısı boyunca 2008 seviyesinin altında kalmış, ancak 2009 yılı Aralık ayında 24.4 ay olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılının Ocak ayında 25.4 ay olarak gerçekleşen iç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısı, Şubat ve Mart aylarında 26.4 aya, Nisan ayında ise 27.6 aya yükselmiştir.
•
••
• Türkiye İstatistik Kurumu ve T.C. Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi’ne göre, 2010 yılının Mart ayında 84.74 olan Tüketici Güven Endeksi, 2010 yılının Nisan ayında bir önceki aya göre %1.24 oranında artarak 85.80 değerine yükselmiştir. Ankete göre, güven endeksindeki artış, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma gücü, gelecek dönem genel ekonomik durum ve gelecek dönem iş bulma olanaklarına ilişkin değerlendirmelerinin iyileşmesinden kaynaklanmaktadır.
•
••
• Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2010 yılı Nisan ayı Hazine Nakit Dengesi Gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; Nisan ayında nakit bazda toplam 20.4 milyar TL gelir elde edilmiş, 17.4 milyar TL faiz dışı harcama yapılmış ve 3 milyar TL faiz dışı fazla oluşmuştur. Toplam 6.2 milyar TL faiz ödemesi ve 420 milyon TL Özelleştirme ve İşsizlik Fonu Nema Gelirlerinden sonra, Hazine nakit dengesi 2.8 milyar TL açık vermiştir.
•
••
• T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2010 Yılı Mayıs Ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2010 yılında %4.8 oranında büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %8.60 oranında artacağı, cari işlemler açığının 28,754 milyon USD ve dolar kurunun 1.5613 TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %7.48 ve %6.97 düzeyindedir.
12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %9.50, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %11.62 olarak beklenmektedir. 2010 yılı Mayıs II. Dönem Beklenti Anketi kapsamında, bir önceki dönem anket sonuçlarına göre; büyüme, yılsonu tüketici fiyatları, yılsonu cari işlemler açığı ve yılsonu dolar kuru beklenti değerleri yükselmiş, 24 ay sonraki TÜFE beklenti değeri aynı kalmış, diğer ekonomik göstergelerin beklenti değerleri ise düşmüştür.
•••
• Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
30 Nisan – 14 Mayıs 2010 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü bir önceki analiz dönemine göre %3.3 oranında bir düşüş kaydederek 118,800 milyon TL’den 114,876 milyon TL seviyesine gerilemiştir. Aktif büyüklük yılsonuna göre karşılaştırıldığında ise %5.7 artmıştır.
Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi 1,536 milyon TL artarak 116,728 milyon TL seviyesinden 118,264 milyon TL ye yükselirken, İç Varlıklar kalemi ise büyük oranda düşüş kaydederek 2,071 milyon TL’den -3,388 milyon TL seviyesine gerilemiştir.
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin, bir önceki dönemde %7 arttıktan sonra bu dönem de %1 artarak 57,328 milyon TL’den 57,901 milyon TL düzeyine yükseldiği görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %2 azalarak 20,362 milyon TL’ye; İç Yükümlülükler kaleminin ise %2.7 oranında artarak 36,540 milyon TL’den 37,540 milyon TL düzeyine çıktığı göze çarpmaktadır.
Bu dönem itibariyle Emisyon Hacmi %4.36 artarak 40,242 milyon TL ‘den 41,995 milyon TL ‘ye yükselirken; Bankalar Mevduatı kalemi ise yaklaşık %3 oranında artarak 22,700 milyon TL düzeyine çıkmıştır. Dolayısıyla Rezerv Para da yaklaşık
%3.66 artmış ve 62,497 milyon TL’den 64,785 milyon TL seviyesine yükselmiştir.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.)
Değişim 15.05.09 30.04.10 14.05.10
Son Yıl Dönem
AKTİFLER 108,656 118,800 114,876 6,220 -3,923
1.DIŞ VARLIKLAR 111,855 116,728 118,264 6,409 1,536
2.İÇ VARLIKLAR -3,199 2,071 -3,388 -189 -5,459
PASİFLER 108,656 118,800 114,876 6,220 -3,923
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 54,636 57,328 57,901 3,265 573
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 21,385 20,788 20,362 -1,023 -426
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 33,251 36,540 37,540 4,289 999
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mevduat 12,739 16,100 16,456 3,717 356 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 20,512 20,440 21,084 572 644 2.MERKEZ BANKASI PARASI 54,020 61,472 56,975 2,955 -4,497
2.1. REZERV PARA 58,831 62,497 64,785 5,954 2,288
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 35,378 40,242 41,995 6,617 1,753
2.1.2. Bankalar Mevduatı 23,365 22,072 22,700 -665 628
2.1.3. Diğer Kalemler 88 183 89 1 -94
2.2. DİĞER MB PARASI -4,811 -1,026 -7,810 -2,999 -6,784
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar -10,226 -8,373 -8,278 1,948 95
2.2.2. Kamu Mevduatı 5,415 7,348 468 -4,947 -6,879
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 66,038 72,951 72,343 6,305 -608 Kaynak: TCMB
Öte yandan Merkez Bankası’nın temel politika araçlarından biri olan Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi bir önceki dönem %6 düşmesinin ardında bu dönem önemli bir değişiklik kaydetmemiş ve -8,278 milyon TL düzeyinde kalmıştır. Diğer bir ifade ile Merkez Bankası, 14 Mayıs itibariyle Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan yaklaşık 8.3 milyar TL alacaklıdır. Diğer yandan Merkez Bankası’nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi önceki
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
9,00 9,20 9,40 9,60 9,80 10,00
07.05 10.05 11.05 12.05 13.05 14.05 17.05 18.05 20.05 21.05
Tarih
Getiri oranı (%)
25.01.2012 itfa tarihli tahvil
ABD Dolar Denge Kuru
1,50 1,51 1,52 1,53 1,54 1,55 1,56 1,57 1,58 1,59
07.05 10.05 11.05 12.05 13.05 14.05 17.05 18.05 20.05 21.05
Tarih TL
dönem 3.5 kat artış kaydettikten sonra bu dönem ise %94 düşüş göstermiş ve 7,348 milyon TL’den 468 milyon TL’ye gerilemiştir.
TC Merkez Bankası brüt döviz rezervleri ise son beş dönemdir izlediği artış eğilimine bu dönem son vermiş ve yaklaşık %1 azalarak 72,951 milyon USD seviyesinden 72,343 milyon USD seviyesine gerilemiştir.
• Tahvil-Bono Piyasası
Mayıs ayının ilk haftasını %6.6’lık artışla %9.83 Bileşik Faiz seviyesinden kapatan piyasanın gösterge
kâğıdı niteliğindeki 25.01.2012 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi; yeni hafta boyunca geçen haftaki artışı geri verme eğilimindeydi. Bu düşüş eğilimini sağlayan argümanlar ise; IMF ve AB’nin açıkladığı 750 milyar EUR’luk yardım paketinin küresel piyasalara getirdiği olumlu hava ile Yunanistan ve İspanya gibi zor durumdaki AB ülkelerinin
bütçe kesintileri ve başarılı eurotahvil ihraçlarının etkisi olarak sıralanabilir.
Mayıs ayının üçüncü haftasında Merkez Bankası Para politikası Kurulunun borçlanma faizini arttırmaması kararıyla gösterge tahvilin bileşik faizi düşmeye devam etti. %9.16 seviyesine kadar gerileyen Bileşik faiz, hafta ortasından sonra ise EUR krizini çözme çabalarının küresel ekonomik büyümeyi tehlikeye atacağı endişeleri, Avrupa’da durgunluk ihtimalinin artması ve beklentilerden kötü gelen ABD işsizlik başvurularının etkisiyle dalgalı bir seyir izledi ve haftayı yükselişle
%9.24 seviyesinden kapattı.
• Döviz Piyasası
Mayıs ayının ilk haftasını %6’lık artışla kapatan USD/TL kuru, yeni haftada geçen haftaki sert yükselişi telafi etme yönünde bir seyir izledi. EUR/USD paritesi ise hafta başında 1.30’lara
yükselmesine rağmen hafta boyunca düşüş grafiği izledi ve 1.24 seviyesine kadar düşerek son yılların en düşük seviyelerini gördü. Paritedeki USD lehine durdurulamayan yükseliş TL üzerinde de baskı oluşturmasına rağmen TL değer kazanmaya devam etti.
USD/TL kuru 1.5180 düzeyine kadar geriledikten sonra Cuma
günü bir miktar değer kaybetti ve USD haftayı 1.5302 TL seviyesinden kapattı.
Mayıs ayının üçüncü haftasında EUR/USD paritesi son 1 yılın en düşük seviyelerinden toparlanma eğilimi gösterme çabasında olmasına rağmen dalgalı bir seyir izledi. 1.23 ile tarihi düzeylere gerileyen EUR/USD paritesi haftayı 1.25
İMKB Bileşik Endeksi
52000 54000 56000 58000 60000
07.05 10.05 11.05 12.05 13.05 14.05 17.05 18.05 20.05 21.05
Tarih
Endeks
düzeyinden kapattı. USD/TL; EUR krizini çözme çabalarının küresel ekonomik büyümeyi tehlikeye atacağı endişelerinin başta ABD olmak üzere tüm dünyada etkisini göstermesiyle yukarı yönlü hareket etti ve haftayı geçen hafta kapanışına göre yaklaşık %3.5 artışla 1.5832 seviyesinden kapattı.
• İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
Mayıs ayının ilk haftasını sert düşüşlerle kapatan İMKB Bileşik Endeksi; yeni haftada IMF ve AB’nin açıkladığı 750 milyar EUR’luk yardım paketinin küresel piyasalara getirdiği olumlu
hava ile Yunanistan, İspanya ve Portekiz gibi zor durumdaki AB ülkelerinin bütçe kesintileri konusundaki karalılıkları ve başarılı eurotahvil ihraçlarının etkisi ile kayıplarını telafi etti.
58,000 seviyelerine kadar yükselen Bileşik Endeks, Cuma günü ABD’de bankaların mortgage işlemlerine inceleme başlatılması ve kredi
derecelendirme kuruluşu Fitch’in Türkiye’nin kredi notunun seçimler öncesi yükseltilmesinin zor olduğu açıklamasının etkisiyle bir miktar düşüş kaydetti ve haftayı 55,748 puandan kapattı.
Mayıs ayının üçüncü haftasına moralli başlayan İMKB Bileşik Endeksi kısa vadede artış gösterdi. Ancak EUR krizini çözme çabalarının küresel ekonomik büyümeyi tehlikeye atacağı endişeleri, Avrupa’da durgunluk ihtimalinin artması ve Almanya’nın açığa satış yasağı dünya piyasalarında yeni bir satış dalgası başlattı. Beklentilerden kötü gelen ABD işsizlik başvuruları küresel piyasalardaki satışın sertleşmesine katkıda bulundu. Küresel piyasalardaki sert satışların etkisi altında kalan İMKB Bileşik Endeksi haftayı 54,112 puandan kapattı. Böylece İMKB Bileşik Endeksi haftayı Nisan ayı kapanışına göre %8 kayıpla kapatırken, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasındaki yabancı yatırımların oranı da %65.48 olmuştur.
• Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
30 Nisan – 17 Mayıs 2010 döneminde bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi bir önceki döneme göre %2.15, yılsonuna göre ise %5.46 artış kaydederek 560,487 milyon TL seviyesine çıkmıştır. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda gerçekleşen yaklaşık
%1’lik artışa karşılık, vadesiz mevduatların %9 düzeyinde yükseldiği görülmektedir. Dönem sonu tarihinin, kamu maaş ödemelerinin hemen sonrasına rastlamasına bağlı olarak, vadesiz mevduatların artış kaydetmesi ay içerisindeki dönemsel hareketler olarak değerlendirilmektedir.
Bankacılık sektörü toplam kredi hacmi, yılsonuna göre yaklaşık %10, önceki döneme göre ise %2.25 oranında artarak 436 milyar TL düzeyine ulaşmıştır.
Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL krediler önceki döneme göre
%1.75 artarken yabancı para cinsinden kredilerin ise %3.63’lük artış kaydettiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, önceki döneme göre önemli bir değişiklik göstermeyerek 21,340 milyon TL seviyesinde bulunmaktadır.
kredilerdeki %2.25’lik artışın etkisiyle takipteki alacakların kredilere oranı son birkaç dönemdir olageldiği gibi düşüş eğilimini sürdürmüş ve %5.00 düzeyinden
%4.89 seviyesine inmiştir.
Bankacılık Sektörü ile İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.)
Değişim (%) 31.12.09 30.04.10 17.05.10 Yıl Sonuna
Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 531,491 548,703 560,487 5.46 2.15
Vadeli 448,251 467,539 472,062 5.31 0.97
Vadesiz 83,241 81,165 88,426 6.23 8.95
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER 396,806 426,359 435,972 9.87 2.25
TL 289,831 312,518 317,999 9.72 1.75
YP 106,976 113,840 117,973 10.28 3.63
YP Krediler/Toplam Krediler (%) 26.96 26.70 27.06
Krediler /Mevduat (%) 74.66 77.70 77.78
Takipteki Alacaklar (Brüt) 21,521 21,325 21,340 -0.84 0.07 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 5.42 5.00 4.89
Menkul Değerler Portföyü 266,024 275,204 276,709 4.02 0.55
MDP/ Mevduat (%) 50.05 50.16 49.37
Kaynak: BDDK
30 Nisan – 17 Mayıs 2010 döneminde bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi de, %0.6 oranında artış kaydederek 275.2 milyar TL’den 276.7 milyar TL düzeyine çıkmıştır.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 mustafa.simsek@kalkinma.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr Faruk SEKMEN Uzman Yardımcısı 0312 4179200/2343 faruk.sekmen@kalkinma.com.tr
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2009 2010
2007 2008 2009
May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Oca Şub Mar Nis
GSYİH (Milyon $) 656,670 742,094 617,611 - 146,207* - - 174,636* - - 169,736* - - - -
Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) 4.7 0.9 -4.7 - -7.7* - - -2.9* - - 6.0* - - - -
İmalat Sanayi KKO (%) 78.3 75.2 65.0 64.2 66.8 67.4 68.2 67.5 68.0 69.2 67.6 67.8 67.8 67.9 72.2
İşsizlik Oranı (%) 10.3 11.0 14.0 13.6 13.0 12.8 13.4 13.4 13.0 13.1 13.5 14.5 14.4 - -
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) 5.94 8.11 5.93 -2.46 -1.86 -3.75 -1.04 0.47 0.19 1.51 5.93 6.30 6.82 8.58 10.42 Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) 8.39 10.06 6.53 5.24 5.73 5.39 5.33 5.27 5.08 5.53 6.53 8.19 10.13 9.56 10.19 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 190.3 168.8 170.2 168.4 165.3 168.2 169.2 166.8 170.9 169.8 170.2 180.2 182.8 181.5 188.3 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -38,311 -41,946 -13,958 -1,735 -2,089 -461 -593 -980 376 -1,744 -3,176 -2,938 -2,691 -4,322 - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -62,791 -69,936 -38,797 -3,520 -4,166 -3,787 -4,991 -4,004 -2,694 -3,714 -4,958 -3,661 -3,433 -5,032 - - İhracat-FOB (Milyon $) 107,272 132,028 102,130 7,348 8,335 9,057 7,823 8,481 10,090 8,903 10,053 7,869 8,345 9,985 - - İthalat-CIF (Milyon $) 170,063 201,964 140,927 10,868 12,501 12,844 12,814 12,485 12,784 12,617 15,011 11,530 11,778 15,017 -
Karşılama Oranı (%) X/M 63.1 65.4 72.5 67.6 66.7 70.5 61.0 67.9 78.9 70.6 67.0 68.3 70.9 66.5 -
Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 189,617 208,898 215,060 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 17,818 21,875 19,525 20,019 17,488 20,718 - Vergi Gelirleri (Milyon TL) 152,832 168,087 172,417 15,275 12,850 14,435 19,296 12,517 13,831 15,084 18,169 17,304 16,136 14,461 15,330 - Diğer Gelirler (Milyon TL) 36,786 40,811 42,644 3,579 2,561 2,350 2,697 3,436 5,178 2,734 3,705 2,221 3,883 3,027 5,388 Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 203,501 225,967 267,275 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 20,942 27,733 22,646 22,290 23,436 25,173 - Faiz Harcamaları (Milyon TL) 48,732 50,661 53,201 4,991 1,123 5,226 8,058 4,987 4,731 1,915 1,042 6,090 4,577 4,333 7,053 - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 154,769 175,306 214,074 14,473 16,809 18,166 15,461 20,441 16,699 19,027 26,692 16,557 17,713 19,103 18,121 Bütçe Dengesi (Milyon TL) -13,883 -17,069 -52,215 -610 -2,521 -6,607 -1,525 -9,475 -2,421 -3,124 -5,859 -3,121 -2,271 -5,948 -4,455 - Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 34,848 33,592 986 4,381 -1,398 -1,381 6,533 -4,488 2,310 -1,209 -4,817 2,968 2,306 -1,616 2,597 Merkezi Yönetim Toplam
İç Borç Stoku (Milyon $) 219,207 181,728 219,170 196,723 197,161 208,339 211,696 216,349 220,686 222,051 219,170 226,458 220,972 223,910 231,804 Merkezi Yönetim Toplam
Dış Borç Stoku (Milyon $) 67,117 69,754 74,054 71,334 70,161 72,398 73,403 74,652 74,864 75,288 74,054 75,770 73,768 74,462 76,807
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı
