KAMU MALİYESİNDE GELİŞMELER

(1)

284 Sk. No:2 K:3/312 Folkart Time Ofis 2 Kazım Dirik Mah. Bornova-İzmir Tel : 0 232 464 49 94 - 464 49 95 Fax: 0 232 464 49 20 info@diplomatymm.com.tr

www.diplomatymm.com.tr

KAMU MALİYESİNDE GELİŞMELER 02.03.2021

Merkezi yönetim bütçe uygulama sonuçları ve bununla ilintili olarak merkezi yönetim borç stoku verileri ile cari işlemler hesabı ve bununla ilintili olarak Türkiye dış borcu verilerine, ve ayrıca makro ekonomideki son durum ve beklentilere ilişkin olarak bu çalışmanın hazırlandığı tarih itibariyle en son yayınlanmış bazı göstergelere yer verilmiştir.

A.

BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ:

¹

1. Merkezi Yönetim Bütçesi 24,1 Milyar TL Açık Verdi:

Bütçe Giderleri Ocak/2021 döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 13 oranında artarak 113,7 milyar TL olarak gerçekleşti. Faiz hariç giderler % 4,4 oranında artarken, faiz giderleri

% 72 oranında artarak 21,9 milyar TL olarak gerçekleşti.

Bütçe Gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre %26,7 oranında azalarak 89,6 milyar TL olarak gerçekleşti. Vergi gelirleri %17,5 oranında artarken, diğer gelirler %81 oranında azalış göstermiştir. Bu azalış temelde TCMB karının Ocak ayı itibariyle “Teşebbüs ve Mülkiyet geliri” kalemine geçen yıldan farklı olarak yansıtılmamış olmasından kaynaklıdır.

Bu gelişmelerin sonucunda Merkezi Yönetim Bütçesi Ocak/2020 döneminde 24,1 milyar TL açık verdi. Bütçe açığı geçen yılın aynı dönemine göre %212,3 oranında artış gösterdi.

1 https://www.hmb.gov.tr/bumko-aylik-butce-uygulama-sonuclari

Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri (Milyon TL)

2020 2021 %

Ocak Ocak Değişim BÜTÇE GİDERLERİ 100.669 113.763 13,0

Personel Giderleri 29.222 32.785 12,2

Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi 4.918 5.481 11,4

Mal ve Hizmet Alımları 4.078 3.358 -17,7

Cari Transferler 37.078 44.972 21,3

Sermaye Giderleri 9.183 2.524 -72,5

Sermaye Transferleri 20 0 -100,0

Borç Verme 3.424 2.700 -21,1

Faiz Harcamaları 12.745 21.943 72,2

BÜTÇE GELİRLERİ 122.170 89.609 -26,7

Vergi Gelirleri 67.416 79.227 17,5

Teşebbüs ve Mülkiyet Geliri 42.498 1.624 -96,2

Özel Gelir. Al. Bağış ve Yard. 2.263 352 -84,4

Faizler, Paylar ve Cezalar 8.344 6.390 -23,4

Sermaye Gelirleri 235 463 97,2

Alacaklardan Tahsilat 36 71 99,2

Özel Büt. İdarel. Öz Gelirleri 1.006 1.025 1,9

Düz. ve Denet. Kurum. Gelir. 372 456 22,6

BÜTÇE DENGESİ 21.501 -24.154 -212,3

(2)

2. Bütçe Giderlerinin Dağılımı:

Ocak/2021 döneminde Bütçe Giderleri içerisinde en yüksek üç kalem sırasıyla: cari transferler

% 39,5 personel giderleri % 28,8 faiz giderleri %19,3 oranındadır.

En yüksek kalem olan cari transferler içindeki en yüksek harcama türü olan Devlet Sosyal Güvenlik Katkısı 12,3 milyar TL olarak gerçekleşti.

Bu dönemde ihracat destekleri geçen yılın aynı dönemine göre %75,5 oranında azalarak 81 milyon TL olarak gerçekleşti.

Cari Transferler (Milyon TL)

2020 2021 %

Ocak Ocak Değişim

4. Cari Transferler 37.078 44.972 21,3

a) Görev Zararları 716 892 24,6

b) Hazine Yardımları 18.353 25.321 38,0

SGK'ya Hazine Yardımları 488 1.047 114,4

-İşsizlik Sigorta Fonu 488 1.047 114,4

Sağlık, Emek.ve Sos.Yard. Gid. 16.479 20.521 24,5 -Devlet Sosyal Güvenlik Katkısı 9.846 12.385 25,8 -Sos. Güven. Olmay.Sağ.Primi 1.059 1.200 13,3

-Faturalı Ödemeler 592 674 13,8

-İşveren Sig. Primi 5 Puan İnd. 3.323 4.388 32,0

-Ek Karşılıklar 574 627 9,3

-Emeklilere Ek Ödeme 1.085 1.247 14,9

-Sosyal Güv. Açık Finans. 0 0

Diğer Hazine Yardımları 1.292 3.662 183,5

- DFİF (İhracat Desteği) 331 81 -75,5

- Diğer 961 3.581 272,6

c) Kar Ama. Güt. Kur. Yap. Tra. 698 791 13,2

d) Hane Halkına Yapılan Trans. 427 497 16,4

e) Tarımsal Destekleme Ödemeleri 3.409 0

f) Hane Halkına Yap. Diğer Trans. 2.895 4.131 42,7

- Diğer 2.210 3.475 57,3

g) Sosyal Amaçlı Transferler 1.731 1.996 15,3

h) Yurtdışına Yapılan Transferler 236 125 -46,9

i) Gelirden Ayrılan Paylar 8.612 11.219 30,3

3. Vergi Gelirleri Dağılımı:

Ocak/2021 döneminde vergi gelirleri içinde en yüksek paya sahip vergi türü ÖTV % 20,3 Gelir Vergisi %22,4 İthalde alınan KDV %19 dur.

Vergi gelirlerinde en yüksek artış %46,4 oranı ile veraset intikal vergisinde gerçekleşmiştir.

(3)

Bu dönemde gelir vergisindeki genelin altında bir oranda artış (%2,5) (gelir vergisi tahsilatının %98 inin stopajdan oluştuğu dikkate alındığında) istihdamdaki gelişmelerle açıklanabilir.

Bu dönemde mal ve hizmetlerden alınan vergilerindeki (KDV, ÖTV) yüksek artışlar dikkat çekmektedir.

01 Mart 2020 tarihinde vergi sistemimize giren dijital hizmet vergisi tahsilatı da 161 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.

Vergi Gelirleri (Milyon TL)

2020 2021 %

Ocak Ocak Değişim

VERGİ GELİRLERİ 67.416 79.227 17,5

Gelir Vergisi 17.322 17.750 2,5

Kurumlar Vergisi 519 473 -8,7

Veraset ve İntikal Vergisi 58 85 46,4

Motorlu Taşıtlar Vergisi 5.218 5.281 1,2

Değerli Konut Vergisi 0 0

Dahilde Alınan KDV 9.097 12.335 35,6

Özel Tüketim Vergisi 12.930 16.107 24,6

BSMV 2.925 2.887 -1,3

Şans Oyunları Vergisi 349 489 40,2

Özel İletişim Vergisi 347 415 19,6

Dijital Hizmet Vergisi 0 161

Gümrük Vergileri 1.501 2.073 38,1

İthalde Alınan KDV 10.546 15.092 43,1

Damga Vergisi 2.338 2.714 16,1

Harçlar 4.240 3.308 -22,0

B.

MERKEZİ YÖNETİM BORCU 1.837,6 MİLYAR TL OLARAK GERÇEKLEŞTİ

:²

Ocak/2021 ayı itibariyle Merkezi Yönetim Toplam Brüt Borç Stoku 1.837,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bunun 1.064 milyar TL’sı iç borç stoku, 773,3 milyar TL’sı ise dış borç stokudur.

Borç Stoku önceki yıl sonuna göre 25,5 milyar TL artış göstermiştir. Bunun 3,9 milyar TL’sı iç borç stoku artışı, 21,6 milyar TL’sı ise dış borç stok artışından kaynaklanmıştır.

Merkezi Yönetim Toplam Brüt Borç Stoku (Milyon TL) Hazine

Bonosu (I)

Devlet Tahvili

Ulus.

Tahvil

Toplam Tahvil

(II)

Kredi (III)

İç Borç Stoku

Dış Borç Stoku

Toplam Stok (I+II+III) 2010 9.525 343.317 68.641 411.957 52.664 352.841 121.305 474.146 2011 0 368.778 88.308 457.087 61.983 368.778 150.291 519.070 2012 3.684 382.858 91.726 474.584 54.633 386.542 146.359 532.901 2013 0 403.007 119.007 522.014 64.179 403.007 183.186 586.193

2 https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri

(4)

2014 0 414.649 135.161 549.809 62.708 414.649 197.869 612.517 2015 0 440.124 167.345 607.469 70.777 440.124 238.122 678.246 2016 1.025 467.620 211.386 679.006 79.921 468.644 291.307 759.952 2017 974 534.473 252.318 786.791 88.729 535.448 341.047 876.494 2018 5.495 580.647 364.914 945.561 116.059 586.142 480.973 1.067.115 2019 15.483 739.569 451.224 1.190.794 122.559 755.052 573.784 1.328.836 2020 0 1.060.354 592.959 1.653.312 158.799 1.060.354 751.758 1.812.111 Ocak 21 0 1.064.267 616.049 1.680.316 157.323 1.064.267 773.372 1.837.639 2020 Yılına Göre Fark: 3.913 21.614 25.528

o

CARİ İŞLEMLER HESABI OCAK-ARALIK / 2020 DÖNEMİNDE 36,7 MİLYAR ABD DOLARI AÇIK VERDİ

:³

2020/Aralık ayında;

 Cari işlemler hesabı 3,2 milyar ABD doları açık verdi. Açık geçen yılın ayına göre 473 milyon ABD doları artış gösterdi.

 İhracat 17,6 milyar ABD Doları, ithalat 20,9 milyar ABD Doları olarak gerçekleşti. (.)

 Doğrudan Yatırımlarda 836 milyon ABD Doları net giriş, Portföy Yatırımlarında 5,2 milyar ABD doları net giriş, Diğer Yatırımlarda 3,1 milyar ABD doları net giriş gerçekleşmiştir. (Portföy yatırımlarındaki giriş ağırlıklı olarak borçlanma senetleri, diğer yatırımlardaki giriş ağırlıklım olarak krediler kaynaklıdır.)

Ocak-Aralık 2020 döneminde;

 Cari işlemler hesabı 36,7 milyar ABD Doları açık vermiştir. Geçen yılın aynı döneminde 6,7 milyar ABD Doları fazla vermişti.

 İhracat %7,7 oranında azalarak 168,2 milyar ABD Doları, ithalat %3,6 oranında artarak 206,1 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.

 Hizmet gelirleri %45,9 oranında gerilemiş olup, ağırlıklı olarak taşımacılık gelirleri ve seyahat gelirlerindeki gerilemeden kaynaklıdır.

 Doğrudan Yatırımlarda 4,6 milyar ABD Doları net giriş, Portföy Yatırımlarında 5,4 milyar ABD doları net çıkış, Diğer Yatırımlarda 9,0 milyar ABD doları net giriş gerçekleşmiştir.

 Net Hata ve Noksan kaleminde bu dönemde 3,2 milyar ABD doları net çıkış gerçekleşmiştir.

 Resmi rezervler 31,8 milyar ABD doları azalmıştır.

3 TCMB/İstatistikler/Ödemeler Dengesi

(5)

Ödemeler Dengesi (Milyon ABD Doları)

2019 Ocak- Aralık

2020 Aralık

2020 Ocak- Aralık

A- CARİ İŞLEMLER HESABI 6.759 -3.210 -36.724

1. İhracat 182.246 17.601 168.245 -7,7%

2. İthalat 198.997 20.945 206.123 3,6%

3. Hizmet Gelirleri 63.590 3.589 34.424 -45,9%

4. Hizmet Giderleri 28.062 2.945 24.784

5. Birincil Yatırım Kaynaklı Gelirler 6.331 635 6.795 6. Birincil Yatırım Kaynaklı Giderler 19.174 1.225 15.564 7. İkincil Yatırım Kaynaklı Gelirler 825 80 283

B. SERMAYE HESABI 34 -7 -39

C. FİNANS HESABI -5.016 -9.217 -8.177

8. Doğru. Yatırımlar: Net Var. Edin. 2.943 504 3.102 4.631 9. Doğrudan Yat.: Net Yüküm. Oluş. 9.266 1.340 7.733

10. Portföy Yatı.: Net Varlık Edinimi 4.703 23 220

-5.493 11. Portföy Yatı.: Net Yüküm. Oluşu 3.256 5.232 -5.273

12. Diğer Yatırımlar: Net Varlık Edin. 8.775 -1.149 -802

9.039 13. Diğer Yatı.: Net Yükümlülük Oluş. 8.915 2.023 8.237

D. NET HATA VE NOKSAN -5.485 734 -3.276

GENEL DENGE -6.324 -6.734 31.862

E. REZERV VARLIKLAR 6.324 6.734 -31.862

14. Resmi Rezervler 6.324 6.734 -31.862

C.

TÜRKİYE’NİN DIŞ BORCU 435,1 MİLYAR ABD DOLARI OLARAK GERÇEKLEŞTİ

.⁴

Türkiye Brüt Dış Borç Stoku 2020 Yılı 3. Çeyrek itibariyle 435,1 Milyar $ABD Doları olarak gerçekleşti. Bir önceki çeyrekte 423,7 Milyar ABD Doları düzeyindeydi.

Özel sektörün dış borcu bir önceki çeyrekteki 239,3 Milyar ABD Doları düzeyinden 247,6 Milyar ABD Doları düzeyine artarken, Kamunun toplam dış borcu 164,7 Milyar ABD Doları düzeyinden 166.4 ABD Doları düzeyine artmıştır.

Dış borcun 133,9 Milyar ADB Dolarlık kısmı kısa vadelidir.

Türkiye Brüt Dış Borç Stoku/ GSYH oranı bir önceki çeyrekteki %57 oranından %59,1 oranına artmıştır.

Net dış borç stoku ise bu dönemde 262,2 Milyar $ olarak gerçekleşti. Bu tutar bir önceki çeyrekte 245,3 Milyar $ düzeyindeydi.

4 https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri

(6)

Türkiye Brüt Dış Borç Stoku

(Milyon ABD Doları)

Kamu Sektörü TCMB Özel Sektör Türkiy

e Brüt Dış Borç Stoku (I+II+I

II)

Türkiye B.D.B./

GSYİH (%) Kısa

Vadeli Stok

Uzun Vadeli

Stok

Toplam Dış Borç Stoku

(I)

Kısa Vadeli

Stok

Uzun Vadeli

Stok

(II)

Kısa Vadeli

Stok

Uzun Vadeli

Stok

(III)

1989 0 29.446 29.446 799 7.028 7.827 4.946 1.692 6.638 43.911 30,8

2000 2.461 47.621 50.081 653 13.437 14.090 25.187 29.244 54.431 118.602 43,6 2002 915 63.618 64.533 1.655 20.348 22.003 13.854 29.211 43.065 129.601 54,8 2005 2.133 68.278 70.411 2.763 12.662 15.425 34.018 50.926 84.944 170.780 34,2 2013 20.596 98.339 118.935 833 4.401 5.234 111.848 156.996 268.844 393.013 41,4 2015 18.064 98.574 116.638 176 1.151 1.327 87.142 195.337 282.479 400.445 46,5 2016 19.720 103.605 123.325 399 711 1.110 81.502 203.719 285.221 409.655 47,5 2017 22.111 114.063 136.174 1.753 8 1.761 95.851 220.709 316.560 454.495 53,3 2018 22.483 117.377 139.860 5.914 8 5.922 85.469 209.430 294.899 440.681 55,9 2019 21.781 132.976 154.757 8.413 8 8.421 93.400 180.343 273.743 436.921 58,0 2020 3Ç 26.213 140.215 166.428 21.021 8 21.029 86.706 160.957 247.663 435.121 59,1

Aşağıdaki tabloda Türkiye’nin dış borç ödeme projeksiyonu yer almaktadır. Buna göre 2020 yılının kalan 2 ayında ödenecek kamu sektörü ve özel sektör toplam dış borç tutarı 16,2 Milyar ABD Dolarıdır.

Türkiye’nin dış borç ödeme projeksiyonu 31.12.2020

2020

(Kasım-Aralık)

2021 2022 2023 2024 2025+ Toplam

Genel Toplam ^16.258 ^63.208 ^47.909 ^42.641 ^40.113 ^179.595 ^389.724 Kamu Sektörü ^4.111 ^25.311 ^19.759 ^18.683 ^19.001 ^103.371 ^190.237 Anapara 3.449 19.559 14.503 13.972 14.865 75.066 141.414

Faiz 663 5.752 5.256 4.711 4.136 28.305 48.824

Özel Sektör ^12.146 ^37.896 ^28.149 ^23.957 ^21.112 ^76.225 ^199.486 Anapara 11.496 34.401 23.232 19.944 17.740 62.199 169.012

Faiz 651 3.495 4.917 4.014 3.372 14.026 30.474

Dr. Mustafa Bulut

Yeminli Mali Müşavir, Bağımsız Denetçi

ECOVİS DİPLOMAT Denetim ve Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş.