MAKİNA SEKTÖRÜ RAPORU (2014/1)

(1)

1 SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi

Belge Başlığı

MAKİNA SEKTÖRÜ RAPORU (2014/1)

SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Sektörel Raporlar ve

Analizler Serisi

(2)

(3)

İÇİNDEKİLER

Tablolar Listesi ... 2

Şekiller Listesi ... 2

Kısaltmalar Listesi ... 3

YÖNETİCİ ÖZETİ ... 4

1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU ... 4

1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu ... 4

1.2. Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu ... 5

1.3. Sektörün Alt Grupları ve Üretilen Başlıca Ürünler ... 5

1.4. Sektörün Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler ... 5

1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler ... 6

1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı ... 6

1.7. Sektörün Girişim Sayısı ve İstihdamı ... 7

1.8. Sektörün Üretim ve Katma Değeri ... 8

1.9. Sektörün Cirosu ... 9

1.10. Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri ... 10

1.11. Sektörün Dış Ticareti ... 12

1.12. Sektörün Maliyet Bileşenleri ... 13

1.13. Sektöre Özgü Yatay ve Dikey Politikalar ve Düzenlemeler ... 14

1.14. Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu ... 15

2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ... 16

2.1. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi ... 16

2.2. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi ... 16

2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi ... 17

2.4. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi ... 19

2.5. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler ... 19

KAYNAKÇA ... 20

EKLER ... 21

(4)

2 Tablolar Listesi

Tablo 1. Dünya Makine Ticaretinin Toplam Ticaretten Aldığı Pay ... 4

Tablo 2. Makine Sanayi Alt Ürün Grupları ... 5

Tablo 3. Makine Sanayi Girişim Sayısı ... 7

Tablo 4. Makine Sanayi Çalışan Sayısı ... 7

Tablo 5. Makine Sanayi Üretim Değeri ... 8

Tablo 6. Makine Sanayinin Oluşturduğu Katma Değer ... 8

Tablo 7. Makine Sanayi Cirosu ... 9

Tablo 8. Ar-Ge Harcamaları ... 11

Tablo 9. Makina Sektörü İhracatının Toplam İhracat İçerisindeki Payı ... 13

Tablo 10. Makina ve Aksamları İthalatının Toplam İthalat İçerisindeki Payı ... 13

Tablo 11. Aylık Bazda İhracat Değerleri... 17

Tablo 12. Aylık Bazda İthalat Değerleri ... 18

Şekiller Listesi Şekil 1. Kapasite Kullanım Oranı ... 6

Şekil 2. İstihdam Endeksi ... 7

Şekil 3. Üretim Endeksi ... 8

Şekil 4. Ciro Endeksi (Toplam) ... 9

Şekil 5. Ciro Endeksi (Yurtiçi ve Yurtdışı) ... 10

Şekil 6. Ar-Ge Harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla İçindeki Payı ... 10

Şekil 7. Ar-Ge Harcamasını Gerçekleştiren Kesim ... 11

Şekil 8. Makina Sektörü İthalat ve İhracatı ... 12

Şekil 9. Sektör İhracat Gelir Hedefi... 15

Şekil 10. Üretim Endeksi (Aylık) ... 16

Şekil 11. Kapasite Kullanım Oranı (Aylık) ... 16

Şekil 12. Aylık Bazda İhracat Değerleri Değişimi ... 17

Şekil 13. Aylık Bazda İthalat Değerleri Değişimi ... 18

Şekil 14. Ciro Endeksi (Aylık) ... 19

(5)

Belge Başlığı

Kısaltmalar Listesi

AB Avrupa Birliği

ABD Amerika Birleşik Devletleri BYS Başka Yerde Sınıflandırılmamış GSYİH Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

GTİP Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu KOBİ Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme

NACE Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması SITC Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması

TCMB Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu

UN Birleşmiş Milletler

(6)

4

YÖNETİCİ ÖZETİ

Makina Sektörü, sahip olduğu yüksek katma değer oranı, teknoloji üretimini zorunlu kılması, geniş bir yan sanayi ağı oluşturması, yatırım maliyetlerini düşürmesi, nitelikli personele yönelik istihdam alanı oluşturması, dışa bağımlılığı ve dış ticaret açığını azaltmasının yanı sıra pek çok sektöre girdi sağlaması ile tetikleyici güce sahip lokomotif bir sektördür.

Ülkemiz makine sektörü, 2013 yılında 38,9 milyar dolarlık dış ticaret hacmine ulaşmış ve makine sektörü ihracatının söz konusu yıl itibariyle toplam ihracattan aldığı pay %7’ye ulaşmıştır. 2023 yılında hedeflenen 500 milyar dolarlık ihracattan makine sektörünün 100 milyar dolar pay alabilmesi adına bu oranın 2023 yılında %20’ye yükselmesi gerekmektedir.

2013 yılında, sektör ihracatının ithalatı karşılama oranı %37,5 olarak gerçekleşmiştir. Bu düzeyin arttırılmasına yönelik alınacak tedbirler, makine sektörü ve bu sektörün girdi sağladığı diğer pek çok sektör açısından büyük önem taşımaktadır.

1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU

1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu

Ülkelerin gelişme sürecinde, makine imalat sanayinin imalat sanayi içerisindeki önemi giderek artmaktadır. Bu artış trendine paralel olarak; 2012 yılı toplam dünya ticareti 34,1 trilyon ABD Doları, toplam dünya makine ticareti ise 3,0 trilyon ABD Doları olmuştur. Makine sektörünün dünya ticaretinden aldığı pay 2012 yılı itibariyle % 8,8 seviyesindedir.

Tablo . Dünya Makine Ticaretinin Toplam Ticaretten Aldığı Pay Yıl Toplam Ticaret Makine Ticareti Oran

(Trilyon ABD Doları) (%)

2005 20,2 1,9 9,2

2006 23,5 2,1 9,0

2007 26,9 2,5 9,5

2008 31,1 2,9 9,2

2009 24,1 2,1 8,9

2010 29,1 2,5 8,7

2011 33,2 3,0 9,0

2012 34,1 3,0 8,8

Kaynak: Comtrade (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ,74) – Mart 2014

(7)

Belge Başlığı 1.2. Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu

Makina imalat sanayi, bütün dünyada olduğu gibi ülkemizin sanayileşmesinin de itici gücüdür ve gelecekte de ülkemizin gelişiminin temel taşı olacaktır. Türk makina sanayi 1990 yılından bu yana yaklaşık % 20 oranında yıllık büyüme oranı göstermiştir.

Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de makina imalatçılarının büyük çoğunluğu KOBİ niteliğinde olup, bu yapı değişen ekonomik koşullara ve teknolojik gelişmelere karşı daha esnek ve hızlı cevap verme imkânı sağlamaktadır. Sektörde faaliyet gösteren KOBİ’lerin sahip olduğu ucuz işgücü avantajı ve gelişmiş mühendislik becerileri, makina imalatçılarının uluslararası pazarlarda rekabet şansını arttıran unsurlardır. Türk makina sanayinde, her türlü parça ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Üretim sürecindeki yerli girdi oranı ise % 80–85 civarındadır.

1.3. Sektörün Alt Grupları ve Üretilen Başlıca Ürünler

Makina sanayinde 20’ye yakın alt ürün grubu bulunmaktadır. Bu gruplara ait standart bir sınıflama bulunmamakla birlikte sektörde sıklıkla anılmakta olan gruplar Tablo ’de listelenmiştir.

Tablo . Makine Sanayi Alt Ürün Grupları

S.N. ÜRÜN GRUBU S.N. ÜRÜN GRUBU

1 Reaktör ve Kazanlar 11 Tarım ve Ormancılık Makinaları 2 Türbinler ve Turbojetler 12 İş ve İnşaat Makinaları

3 Pompalar 13 Madencilik Makinaları

4 Kompresörler 14 Kâğıt ve Matbaacılık Makinaları

5 Vanalar 15 Yıkama, Kurutma ve Ütüleme Makinaları

6 Klimalar ve Soğutma Makinaları 16 Tekstil ve Konfeksiyon Makinaları 7 Isıtıcılar ve Fırınlar 17 Deri İşleme ve İmalat Makinaları

8 Hadde ve Döküm Makinaları 18 Kauçuk, Plastik, Lastik İşleme ve İmalat Makinaları 9 Gıda Sanayii Makinaları 19 Takım Tezgâhları ve Metal işleme Makinaları 10 Ambalajlama Makinaları 20 Rulmanlar

1.4. Sektörün Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler

Makina sektörü, yatırım malı ekipmanları temin etmesi bakımından bütün önemli sanayi kolları ile stratejik bir işbirliği içindedir. Makinaların ve diğer mekanik ekipmanların performansı, tarım, balıkçılık, madencilik, inşaat, nakliye, proses endüstrileri ve diğerlerinin verimliliğinin artmasında önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle de ekonominin gelişmesi, tüm sanayi kollarının rekabet gücünün artmasına katkı sağlamaktadır.

(8)

6

1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler

Makina imalat sanayi, bazı iller çevresinde daha fazla yoğunlaşmış bulunmaktadır. Bunlar;

Bursa, İstanbul, Kocaeli, Trakya dâhil Marmara Bölgesi, İzmir, Eskişehir, Ankara, Konya, Gaziantep gibi illerdir. Çukurova bölgesi de bu kapsamda yer almaktadır. Takım tezgâhı imalatı ise, daha çok Bursa, Kocaeli, İstanbul, İzmir ve Konya’da ön planda olan imalat konusudur.

Gaziantep, daha çok tekstil (halı dokuma dâhil) ve gıda sanayii makinaları ile inşaat makinalarına öncelik veren bir konumdadır. Komşu ülkelere yakınlığı ve işbirliği olanağının artması nedeni ile bu ilimizde, son yıllarda daha değişik makina türlerinin imalatı da gelişim göstermektedir.

Öte yandan, OSTİM Organize Sanayi Bölgesi ile Çankaya Üniversitesi arasında 22 Mayıs 2008 tarihinde İş ve İnşaat Makinaları Kümesi (İŞİM) kurulmuş ve bugüne kadar bu küme tarafından çeşitli faaliyetler gerçekleştirilmiştir.

Ayrıca, Bakanlığımızca rekabetçilik ve yenilikçilik alanlarında küme destek programı tasarımı tamamlanmış olup, ilgili Kümelenme Destek Programı Yönetmeliği 15/09/2012 tarihli ve 28412 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Program kapsamında sektörel ayrım yapılmaksızın belirli bir rekabetçilik ve sürdürülebilirlik seviye ve potansiyeline sahip kümelenmelerin iş planı çerçevesinde (faaliyet ve projeleri) desteklenmesi planlanmaktadır.

Küme Destek Programına yönelik usul ve esaslar Bakanlığımız web sitesinde yayımlanmıştır.

Ayrıca I. Çağrı ilanına 24/10/2013 tarihinde çıkılmış olup, söz konusu çağrı 31/01/2014 tarihinde sona ermiştir

1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı

Makine ve Ekipman İmalatına ait kapasite kullanımı, toplam imalat sanayine ait değere oldukça yakın seyretmektedir. Ayrıca, imalat sanayinde 2011 yılından itibaren yaşanmakta olan düşüşün aksine, makine sektöründe kapasite kullanımı her geçen yıl artmaktadır.

Şekil . Kapasite Kullanım Oranı

Kaynak: TCMB

(9)

Belge Başlığı 1.7. Sektörün Girişim Sayısı ve İstihdamı

TÜİK verilerine göre makina sektöründe 2011 yılı itibariyle 12.145 işletmede yaklaşık 173 bin civarında personel istihdam edilmektedir. 2011 yılına ait girişim sayısı ve istihdam verilerinin birlikte ele alınması sonucunda, makine sektöründeki girişim sayısının azalmasına karşın bu firmalardaki çalışan sayısının 2011 yılında da artmaya devam ettiği görülmektedir.

Tablo . Makine Sanayi Girişim Sayısı

2009 2010 2011 2011/2010

Değişim (%) Makine ve Ekipman İmalatı 12.780 12.335 12.148 -1,5

TOPLAM İMALAT SANAYİ 320.815 299.928 333.288 11,6

Pay (%) 4,0 4,1 3,6 -

Kaynak: TÜİK

Tablo . Makine Sanayi Çalışan Sayısı

2009 2010 2011 2011/2010

Değişim (%) Makine ve Ekipman İmalatı 132.844 153.878 173.452 12,7 TOPLAM İMALAT SANAYİ 2.584.773 2.852.352 3.151.019 11,2

Pay (%) 5,1 5,4 5,5 -

Kaynak: TÜİK

Makina ve Teçhizat İmalatı’na ait sanayi istihdam endeksi, bizlere makine sektörünün sağlamış olduğu istihdamın, genel imalat sanayi değerinin de üzerinde bir artış sağladığını göstermektedir.

Şekil . İstihdam Endeksi

Kaynak: TÜİK

(10)

8

1.8. Sektörün Üretim ve Katma Değeri

2011 yılı TÜİK verilerine göre 30,4 milyar TL düzeyinde gerçekleşen makine sektörü üretim değerinin, aynı yıldaki 703,4 milyar TL’lik Türkiye Toplam İmalat Sanayi içerisindeki payı %4,3 civarındadır ve bu oran her geçen yıl artmaktadır.

Tablo . Makine Sanayi Üretim Değeri

2009 (milyar TL)

2010 (milyar TL)

2011 (milyar TL)

2011/2010 Değişim (%)

Makine ve Ekipman İmalatı 15,2 20,8 30,4 46,0 TOPLAM İMALAT SANAYİ 420,4 524,5 703,4 34,1

Pay (%) 3,6 4,0 4,3 -

Kaynak: TÜİK

Tablo . Makine Sanayinin Oluşturduğu Katma Değer

(faktör maliyetiyle katma değer)

2009 (milyar TL)

2010 (milyar TL)

2011 (milyar TL)

2011/2010 Değişim (%)

Makine ve Ekipman İmalatı 4,2 5,2 7,4 42,6

TOPLAM İMALAT SANAYİ 84,7 99,2 129,9 31,0

Pay (%) 5,0 5,2 5,7 -

Kaynak: TÜİK

Ayrıca, “BYS Makina ve Teçhizat İmalatı” Sektöründe 2010=100 temel yıllı Sanayi Üretim Endeksi yıllık ortalama değeri, 2010 yılından itibaren toplam imalat sanayine ait endeks değerinin üzerinde seyretmektedir.

Şekil . Üretim Endeksi

Kaynak: TÜİK

(11)

Belge Başlığı 1.9. Sektörün Cirosu

Makina sektörü 2011 yılında toplam 32,2 milyar TL’lik ciro yapmıştır. Anılan yıl itibariyle sektörün toplam imalat sanayi cirosu içerisindeki payı ise % 4,3’e yükselmiştir.

Tablo . Makine Sanayi Cirosu

2009 (milyar TL)

2010 (milyar TL)

2011 (milyar TL)

2011/2010 Değişim (%)

Makine ve Ekipman İmalatı 16,5 22,0 32,2 46,3 TOPLAM İMALAT SANAYİ 449,5 552,8 740,3 33,9

Pay (%) 3,7 4,0 4,3 -

Kaynak: TÜİK

Makine ve Ekipman İmalatı sanayine ait ciro endeksinin de diğer endekslerde olduğu gibi toplam imalat sanayi değerinin üzerinde seyrettiği, ayrıca makine sektörüne ait ciro içerisindeki yurtdışı payının büyük bir artış trendi izlediği anlaşılmaktadır.

Şekil . Ciro Endeksi (Toplam)

Kaynak: TÜİK

(12)

10

Şekil . Ciro Endeksi (Yurtiçi ve Yurtdışı)

Kaynak: TÜİK 1.10. Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri

2011 yılı Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına göre kamu kuruluşları, vakıf üniversiteleri ve ticari sektördeki anket sonuçları ile devlet üniversitelerinin bütçe ve personel dökümlerine dayalı olarak Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması 2011 yılında bir önceki yıla göre % 20,4 artarak 11,2 milyar TL olarak hesaplanmıştır.

Türkiye’de 2000 yılında Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamasının GSYİH içindeki payı % 0,48 iken bu oran 2011 yılında % 0,86’ya yükselmiştir. Bu artış, ülkemizde Ar-Ge’ye verilen önemin yıllar geçtikçe arttığının somut bir kanıtıdır.

Şekil . Ar-Ge Harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla İçindeki Payı

Kaynak TÜİK

2011 yılında Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamalarının %45,5’i yükseköğretim, %43,2’si ticari kesim ve %11,3’ü kamu kesimi tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir önceki yıl, yükseköğretim

%46 ile ilk sırada yer alırken, bunu %42,5 ile ticari kesim, %11,5 ile kamu kesimi takip etmiştir.

(13)

Belge Başlığı

Şekil . Ar-Ge Harcamasını Gerçekleştiren Kesim

Kaynak: TÜİK

NACE Rev.2 - Kod:28 altında değerlendirilen makine sektöründe ise 2010 yılında 171,5 milyon TL olan Ar-Ge harcaması, 2011 yılında %36,6’lık artışla 234 milyon TL düzeyinde gerçekleştirilmiştir. Makine sektörü bu büyüklük ile en yüksek Ar-Ge harcaması gerçekleştirilen sektörler arasında yer almaktadır ve imalat sanayi içerisinde %10’a yakın bir paya sahiptir.

Tablo . Ar-Ge Harcamaları

SEKTÖR NACE

Kodu

2011 (TL)

2012 (TL)

Değişim (%) 1 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı

römork) imalatı 29 653.799.411 788.756.613 20,6

2 Elektrikli teçhizat imalatı 27 311.771.636 335.307.630 7,5

3 Diğer ulaşım araçlarının imalatı 30 250.100.787 357.774.966 43,1 4 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman

imalatı 28 234.239.922 301.438.937 28,7

5 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri, kimyasalların

ve kimyasal ürünlerin imalatı 19-20 196.160.066 242.228.332 23,5 6 Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin

malzemelerin imalatı 21 194.227.005 191.498.784 -1,4

7 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 26 148.520.942 200.438.685 35,0 8 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat

hariç) 25 146.512.691 190.687.954 30,2

9 Tekstil ürünlerinin imalatı 13 80.164.467 90.364.471 12,7

10 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 22 77.372.520 100.160.189 29,5

11 Gıda ürünlerinin imalatı 10 74.392.093 81.026.886 8,9

12 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 23 63.895.176 79.244.283 24,0

13 Ana metal sanayii 24 53.159.464 60.550.143 13,9

14 Diğer imalatlar 32 25.868.185 37.613.862 45,4

15 Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı 33 15.812.011 20.561.367 30,0

16 Mobilya imalatı 31 15.408.667 13.836.663 -10,2

(14)

12

17 Giyim eşyalarının imalatı 14 13.276.456 15.603.333 17,5

İMALAT 10-33 2.569.482.039 3.124.160.038 21,6

GENEL TOPLAM (TÜM FAALİYETLER) - 4.817.272.485 5.891.214.749 22,3 Kaynak: TÜİK

Tablo ’den de anlaşılacağı üzere 2011 yılı itibariyle ticari kesim tarafından yapılan 4,8 milyar TL’lik toplam Ar-Ge harcamalarının 2,6 milyar TL’si, yani yaklaşık olarak %53,3’ü doğrudan imalat sanayinde gerçekleştirilmiştir.

Makine sektörünün imalat sanayi içerisindeki Ar-Ge harcamalarının payı 2010 yılında %8,4 iken 2011 yılında %9,1’a, genel harcamalar içerisindeki payı ise %4,3’ten %4,9’a yükselmiştir.

1.11. Sektörün Dış Ticareti

Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması “SITC Rev.3” kapsamında 71, 72, 73 ve 74 başlıklarının toplamı olarak değerlendirilen makine ihracatında 2012 yılında bir önceki yıla kıyasla %3’lük bir artış elde edilmiştir. Sektörün ithalatı %2,9 daralarak 24,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiş olup, dış ticaret açığı ise 2011 yılına göre %6,5 azalmıştır. 2013 yılı Ocak-Ağustos dönemi için 11,5 milyar dolarlık bir dış ticaret açığı söz konusudur.

Şekil . Makina Sektörü İthalat ve İhracatı

Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)

(15)

Belge Başlığı

Tablo . Makina Sektörü İhracatının Toplam İhracat İçerisindeki Payı

Yıl Toplam İhracat (Milyar ABD Doları)

Makina İhracatı (Milyar ABD Doları)

Toplam ihracat İçerisindeki Oran

(%)

2005 73,5 4,2 5,7

2006 85,5 5,1 6,0

2007 107,3 7,1 6,6

2008 132,0 8,6 6,5

2009 102,1 6,4 6,2

2010 113,9 7,5 6,6

2011 134,9 9,4 7,0

2012 152,5 9,7 6,4

2013 151,8 10,6 7,0

Tablo . Makina ve Aksamları İthalatının Toplam İthalat İçerisindeki Payı

Yıl Toplam İthalat (Milyar ABD Doları)

Makina İthalatı (Milyar ABD Doları)

Toplam İthalat İçerisindeki Oran

(%)

2005 116,8 14,5 12,4

2006 139,6 16,8 12,0

2007 170,1 20,3 12,0

2008 202,0 21,0 10,4

2009 140,9 15,9 11,3

2010 185,5 19,9 10,7

2011 240,8 25,5 10,6

2012 236,5 24,8 10,5

2013 251,7 28,3 11,2

1.12. Sektörün Maliyet Bileşenleri

Ülkemizde makina sektöründe işçilik en büyük maliyet kalemlerinin başında gelmektedir. Diğer bir deyişle, makina üretimi sermaye yoğun olmaktan çok işgücü yoğun bir sektördür.

Dolayısıyla işçilik maliyeti ülkemiz için makina sektörü açısından hayati öneme sahip bir rekabet faktörüdür.

Emek yoğun karakterini koruyan ülkemiz makina sektörü, bu yapısı ile gelişmiş ülkelerde de benzer karakter göstermektedir. Çok az sayıda makina tipi hariç, seri imalat teknikleri bu

(16)

14

sektörde uygulanmamaktadır. Son yıllarda dünyada müşteri istekleri doğrultusunda tasarlanan makina imalatına yönelme eğilimi söz konusudur. Bu talepler, ek bir mühendislik çalışması gerektirmektedir, artan maliyetler ise talep edildiği ülkelerde fiyatların artmasına sebep olmaktadır.

Ülkemizde ise işçilik yanında, mühendislik hizmetlerinin de nispeten ucuz olması, makina imalatçı firmalarının rekabet şansını arttırmaktadır ve bu üstünlük yakın gelecekte de devam edecektir. Müşteri istekleri doğrultusunda imalatta, mühendislik ve işçilik ücretlerinin düşük olmasının yanı sıra, oldukça emek yoğun olan bu üretim konularında firmaların teknolojik birikimleri rekabete imkân verecek düzeydedir. Bu olumlu yapı, ülkemiz makina imalatçısının, üçüncü ülkelerde tesislerin yenilenmesi veya yeni yatırımların gerçekleştirilmesi şansını artırmaktadır.

1.13. Sektöre Özgü Yatay ve Dikey Politikalar ve Düzenlemeler

Ülkemizin AB Teknik Mevzuatını uyumlaştırmasıyla, makina imalatçılarımızın üretim aşamasında uymak zorunda olduğu bazı yönetmelikler bulunmaktadır.

Başta 2006/42/AT sayılı “Makina Emniyeti Yönetmeliği” olmak üzere, gereken durumlarda aşağıda belirtilen yönetmeliklere ve imalatçılarımızın sorumluluğunda olmak üzere burada belirtilmemiş olan ilgili diğer mevzuata da uyulması zorunludur.

Bu yönetmeliklerden bazıları aşağıda sıralanmıştır:

* 97/68/AT sayılı “Karayolu Dışında Kullanılan Hareketli Makinalara Takılan İçten Yanmalı Motorlardan Çıkan Gaz ve Parçacık Halindeki Kirletici Emisyonlara Karşı Alınacak Tedbirlerle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”,

* 2009/142/AT sayılı “Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik”,

* 94/9/AT sayılı “Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik (ATEX)”

* 2000/14/AT sayılı “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik”,

* 2006/95/AT sayılı “Belirli Gerilim Sınırları Dâhilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat İle İlgili Yönetmelik”,

* 2004/108/AT sayılı “Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği”,

İlgili yönetmeliklere uygun imalat yapılması ülkemizde bir zorunluluk olmakla birlikte, üreticilerimizin ürünlerini AB ve Dünya pazarlarına açmak için de bir anahtardır.

2013 yılı Ağustos ayı itibariyle 2006/42/AT sayılı Makine Emniyeti Yönetmeliği kapsamında 8 adet, 2009/142/AT sayılı Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik kapsamında 6 adet, 94/9/AT sayılı ATEX Yönetmeliği kapsamında ise 2 adet ulusal Onaylanmış Kuruluş, Bakanlığımız tarafından görevlendirilmiş bulunmaktadır.

(17)

Belge Başlığı 1.14. Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yürütülen Türkiye’nin 2023 İhracat Stratejisinin Sektörel Kırılımı Projesi kapsamında hedeflenen 500 milyar dolarlık ihracat rakamına ulaşılabilmek amacıyla 2023 yılında Makina ve Aksamları Sektörü İhracatının 100 milyar dolar olması öngörülmüştür. Dünya pazarından %2,3’lük bir pay sahibi olunması amaçlanan çalışmada Yıllık Ortalama Artış Oranının %17,8, Türkiye İhracatı içerisindeki payın ise %18,34 olması planlanmıştır.

Şekil . Sektör İhracat Gelir Hedefi

Kaynak: TİM - 2023 Türkiye İhracat Stratejisi Kırılımı Projesi

(18)

16 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ

2.1. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi

Makine sektörüne ait Sanayi Üretim Endeksinin aylık verilerine göre, 2013 yılının Ocak-Haziran ayları arasında, sektördeki üretim düzeyi kararlı bir biçimde artmaktadır.

Şekil . Üretim Endeksi (Aylık)

Kaynak: TÜİK (NACE Rev.2 Kod 28) 2.2. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi

Sektöre ait kapasite kullanımı, 2013 yılı Nisan ayından sonra düşük bir seviyede de olsa azalma eğilimi göstermektedir.

Şekil . Kapasite Kullanım Oranı (Aylık)

Kaynak: TCMB (NACE Rev.2, BYS Makina ve Teçhizat İmalatı)

(19)

Belge Başlığı 2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi

Makine sektörü açısından 2013 yılındaki aylık ihracat, 2012 değerlerinin ortalama %6,5 oranında üzerinde seyretmektedir.

Tablo . Aylık Bazda İhracat Değerleri

Ay 2012 ($) 2013 ($) Değişim (%)

Ocak 705.699.320 749.606.114 6,2

Şubat 776.441.691 820.107.734 5,6

Mart 903.661.145 939.889.749 4,0

Nisan 831.691.264 913.802.578 9,9

Mayıs 886.077.664 977.243.119 10,3

Haziran 850.130.945 870.999.383 2,5

Temmuz 785.143.042 920.269.053 17,2

Ağustos 729.198.720 737.270.009 1,1

Eylül 756.463.482 883.174.665 16,8

Ekim 786.648.161 831.154.396 5,7

Kasım 867.327.811 1.000.887.951 15,4

Aralık 812.524.500 971.565.223 19,6

TOPLAM 9.691.007.745 10.615.969.974 9,5 Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)

Şekil . Aylık Bazda İhracat Değerleri Değişimi

(20)

18

Makine ithalatında, 2013 yılı Ocak-Haziran ayları arasında bir önceki yıla göre ortalama

%17,7’lik bir artış yaşanmıştır.

Tablo . Aylık Bazda İthalat Değerleri

Ay 2012 ($) 2013 ($) Değişim (%)

Ocak 1.635.026.205 2.004.047.649 22,6

Şubat 1.841.650.271 2.083.344.096 13,1

Mart 2.178.831.158 2.217.764.662 1,8

Nisan 1.865.981.611 2.536.639.799 35,9

Mayıs 2.360.263.481 2.663.449.705 12,8

Haziran 1.993.132.180 2.394.302.433 20,1

Temmuz 2.226.230.262 2.624.554.160 17,9

Ağustos 1.885.504.022 1.864.394.770 -1,1

Eylül 2.051.883.187 2.376.659.736 15,8

Ekim 2.017.053.646 2.260.316.626 12,1

Kasım 2.397.477.719 2.383.748.998 -0,6

Aralık 2.325.058.526 2.890.440.696 24,3

TOPLAM 24.778.092.268 28.299.663.330 14,2 Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)

Şekil . Aylık Bazda İthalat Değerleri Değişimi

(21)

Belge Başlığı 2.4. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi

Makina sektörüne ait Aylık Ciro endeksi, 2013 yılı için kararlı bir biçimde artışını devam ettirmektedir.

Şekil . Ciro Endeksi (Aylık)

Kaynak: TÜİK (Yurt İçi Yurt Dışı Toplam, NACE Rev.2 Kod 28)

2.5. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler

Türkiye Makina Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2011-2014), 2/5/2011 tarih ve 2011/10 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararıyla onaylanarak uygulamaya girmiş ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Sayın Nihat ERGÜN tarafından 3 Mayıs 2011 tarihinde sektör temsilcilerinin de katılımıyla gerçekleştirilen tanıtım toplantısıyla kamuoyuna açıklanmıştır.

Belgenin uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla oluşturulan Yönlendirme Kurulu tarafından düzenli olarak toplantılar düzenlenmektedir.

Bu kapsamda,

 Yönlendirme Kurulu 1. Toplantısı 3 Ağustos 2011,

 Yönlendirme Kurulu 2. Toplantısı 7 Şubat 2012,

 Yönlendirme Kurulu 3. Toplantısı 28 Ağustos 2012 ve

 Yönlendirme Kurulu 4. Toplantısı ise 18 Mart 2013

 Yönlendirme Kurulu 5. Toplantısı ise 28 Şubat 2014 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir.

Yönlendirme Kurulu 6. Toplantısında katılımcılar ile birlikte değerlendirilen ve Temmuz - Aralık 2013 dönemi boyunca eylemler nezdinde sağlanan gelişmelerin derlendiği V. UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME RAPORU Genel Müdürlüğümüz (http://sgm.sanayi.gov.tr) web sayfasında (Dokümanlar/Strateji İzleme Raporları) yayımlanmıştır.

(22)

20

KAYNAKÇA

1. Türkiye Makina Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2011-2014) 2. TCMB İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Aylık Toplu Sonuçları 3. Türkiye İstatistik Kurumu Veritabanları (TÜİK)

4. ITC – Trademap 5. UN Comtrade

6. Türkiye’nin 2023 İhracat Stratejisinin Sektörel Kırılımı Projesi

(23)

EKLER

(24)

22

Kaynak: Tüm İhracatçı Birlikleri

1 OCAK-31 ARALIK 2013

MAL GRUBU ADI Değer (bin $) Değer (bin $) Değişim (%)

REAKTÖRLER VE KAZANLAR 403.791 451.152 11,7

TÜRBİNL, TURBOJET, TURBOPROPELLER, HİDROLİK SİLİNDİRLER VE AKS.PARÇ. 303.132 310.208 2,3

POMPALAR VE KOMPRESÖRLER 729.608 791.052 8,4

VANALAR 454.007 566.359 24,7

KLİMALAR VE SOĞUTMA MAKİNELERİ 2.217.870 2.225.580 0,3

ISITICILAR VE FIRINLAR 295.489 311.241 5,3

HADDE VE DÖKÜM MAKİNELERİ, KALIPLAR, AKS. VE PARÇ. 374.775 396.381 5,8

GIDA SANAYİİ MAKİNELERİ, AKS. VE PARÇ. 368.056 410.223 11,5

TARIM VE ORMANCILIKTA KULLANILAN MAKİNELER, AKS. VE PARÇ. 556.823 603.598 8,4

YÜK KALDIRMA, TAŞIMA VE İSTİFLEMEYE MAHSUS MAKİNELER, AKS. PARÇ. 259.970 286.280 10,1

İNŞAAT VE MADENCİLİKTE KULLANILAN MAKİNELER, AKS. VE PARÇ. 1.083.718 1.144.993 5,7

KAĞIT İMALİNE VE MATBAACILIĞA MAHSUS MAKİNELER 55.568 77.355 39,2

TEKSTİL VE KONFEKSİYON MAKİNELERİ AKS. VE PARÇ. 285.087 327.025 14,7

DİĞER YIKAMA VE KURUTMA MAKİNELERİ, AKS. VE PARÇ. 1.191.251 1.290.935 8,4

DERİ İŞLEME VE İMALAT MAKİNELERİ, AKS. VE PARÇ. 7.705 9.097 18,1

KAUÇUK, PLASTİK, LASTİK İŞLEME VE İMALATINA AİT MAKİNELER 122.872 134.020 9,1

TAKIM TEZGAHLARI 671.562 705.124 5,0

MOTORLAR, AKSAM VE PARÇALARI 1.708.861 1.859.047 8,8

BÜRO MAKİNELERİ 132.446 163.677 23,6

RULMANLAR 110.149 123.441 12,1

SİLAH VE MÜHİMMAT 524.910 553.455 5,4

AMBALAJ MAKİNELERİ, AKSAM VE PARÇALARI 109.730 128.459 17,1

DİĞER MAKİNELER, AKSAM VE PARÇALAR 997.106 1.128.957 13,2

TOPLAM 12.964.486 13.997.661 8,0

MAKİNE VE AKSAMLARI SEKTÖR TAMAMI İTİBARİYLE İHRACAT KAYIT RAKAMLARI 1 OCAK-31 ARALIK 2012