Invest in
Endüstriyel makine sektörü, sahip olduğu yüksek katma değer oranı, teknoloji üretimini zorunlu kılması, geniş bir yan sanayi ağı oluşturması, yatırım maliyetlerini düşürmesi, nitelikli personele yönelik istihdam alanı oluşturması, dışa bağımlılığı ve dış ticaret açığını azaltmasının yanı sıra pek çok sektöre girdi sağlaması ile tetikleyici güce sahip lokomotif bir sektördür.
Ülkelerin gelişme sürecinde endüstriyel makine sanayinin, imalat sanayi içerisinde payı giderek artış göstermektedir. Bu artış trendine paralel olarak; BM verilerine göre, 2009 yılı toplam dünya ticareti
25 trilyon ABD Doları, toplam dünya makine ticareti ise 3 trilyon ABD Doları olmuştur ve makine sektörünün dünya ticaretinden aldığı pay % 12’dir.
Dünya endüstriyel makine ve aksamları sektörü ihracatı, 2009 yılında bir önceki yıla kıyasla %22,5 daralmış ve 1,51 trilyon ABD Doları düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde tüm sektörleri kapsayan dünya toplam ihracatı 12,4 trilyon ABD Doları düzeyine ulaşmış ve makine ve aksamları sektörü toplam ihracat içerisinde %12,4 paya sahip olmuştur.
Türkiye’de Endüstriyel Makine Sektörü
Endüstriyel makine sanayi, bütün dünyada olduğu gibi ülkemizin sanayileşmesinin de itici gücüdür ve gelecekte de ülkenin gelişiminde çok önemli katkısı artarak devam etmektedir. Türk endüstriyel makine sanayi 1990 yılından bu yana yaklaşık
% 20 oranında yıllık büyüme oranı göstermiştir.
Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de makine imalatçılarının büyük çoğunluğu KOBİ niteliğinde olup, bu yapı değişen ekonomik koşullara ve teknolojik gelişmelere karşı daha esnek ve hızlı cevap verme imkânı sağlamaktadır. Sektörde faaliyet gösteren KOBİ’lerin sahip olduğu ucuz işgücü avantajı ve gelişmiş mühendislik becerileri, makine imalatçılarının uluslararası pazarlarda rekabet şansını arttıran unsurlardır. Türk makine sanayinde, her türlü parça ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Bu da yatırımcıların nihai ürünün üretilmesinde gerekli makine ve teçhizatı elde etme noktasında güven vermektedir.
Endüstriyel makine sektörü ülkemizin sanayi içinde diğer sektörlere göre daha hızlı gelişen, ihracatını sürekli artıran, kapasite kullanımını belirli bir
düzeyde tutan ve katma değer göstergelerini önemli ölçüde yükselten bir yapıda olmuştur. Ekonomideki belirsizliklere rağmen üretim 1990–2011 döneminde, alt sektörlere göre önemli ölçüde değişmekle birlikte, ortalama % 8-15 arasında yıllık artış gösterebilmiştir.
% 20,9 olmaktadır. İmalat sanayinin aynı dönemdeki yıllık ihracat artışının % 11,8 olduğu göz önüne alınırsa, sektörün başarılı bir performans gösterdiği söylenebilir.
2008 ve 2009 yıllarında küresel krizin etkisiyle makine imalat sanayi de küçülmeye başlamış, 2008’de son altı ayda % 14 olan küçülme oranı 2009’da % 24’e ulaşmıştır. Ancak 2010’da %8 olan büyüme, 2011’de %9 civarındadır.
Pazar Büyüklüğü
Sektörel Sanayi Cirosu ve İhracat
2011 yılı TÜİK verilerine göre 30,4 milyar TL düzeyinde gerçekleşen makine sektörü üretim değerinin, aynı yıldaki 703,4 milyar TL’lik Türkiye toplam imalat sanayi içerisindeki payı %4,3 civarındadır ve bu oran her geçen yıl artmaktadır.
Endüstriyel makine sektörü 2011 yılında toplam 32,2 milyar TL’lik ciro yapmıştır. Anılan yıl itibariyle sektörün toplam imalat sanayi cirosu içerisindeki payı ise % 4,3’e yükselmiştir. Ayrıca, 2012 yılında 34,5 milyar ABD Dolarlık dış ticaret hacmine ulaşmış ve makine sektörü ihracatının söz konusu yıl itibariyle toplam ihracattan aldığı pay %7’ye
ENDÜSTRİYEL
MAKİNE SEKTÖRÜ
İstihdam ve Girişim
TÜİK verilerine göre 2011 yılında endüstriyel makine sektöründe 173.452 kişi istihdam edilmiştir.
Endüstriyel makine sektörü istihdamının imalat sanayi içindeki payı 2011 yılı itibariyle %5,5’tür.
Türkiye/Yıllar 2009 2010 2011 İmalat Sanayi 2 584 773 2 852 352 3 151 019 İmalat Sanayi
Firma Sayısı 320 815 299 928 333 288 Endüstriyel
Makine
İstihdam 132 844 153 878 173 452 Endüstriyel
Makine Firma
Sayısı 12 780 12 335 12 148
Kaynak: Tüik: Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri
2011 yılı itibariyle endüstriyel makine sektöründe 12.148 işyeri bulunmaktadır. İmalat sanayindeki firmaların %3,6’ü endüstriyel makine sektöründe yer almaktadır ve bu oran her geçen yıl artmaktadır.
Yatırım
Endüstriyel makine imalatı sektörüne Doğrudan Uluslararası Yatırımlar oldukça düşük seviyelerde bulunmaktadır. 2005 yılında 13 milyon ABD Doları olan Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı, 2006 yılında 54 milyon ABD Dolarına yükselmiş ancak 2007 yılında 48 milyon ABD Dolarına gerilemiştir.
2008 yılında 226 milyon ABD Doları gibi yüksek bir seviyeye ulaşmasına rağmen bu rakam 2009 yılında 223 milyon ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir.
Doğrudan Yatırım Sermaye (milyon dolar)
Sektördeki Önemli Şirketler
Türkiye’deki Endüstriyel Makine Sektöründe 2012 yıllık cirolara göre yapılan firma sıralamasında öne çıkan firmalar ve üretimden satışlar değerleri, Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş (1.781.623.268 TL), Siemens San. ve Tic. A.Ş (1.082.433.865 TL), Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (M.K.E.K.) Genel Müdürlüğü (720.468.350 TL), HİDROMEK Hidrolik ve Mekanik Makine İmalat San. ve Tic. A.Ş (570.217.398 TL), Kalde Klima Orta Basınç Fittings ve Valf Sanayi A.Ş. (302.517.612 TL)’dir. Bu firmalar yeni yatırım ve istihdam ile Türkiye’deki faaliyetlerini geliştirmektedirler.
Sektörle ilgili Beklentiler / Fırsatlar
Endüstriyel makine sanayine ait ciro endeksinin de diğer endekslerde olduğu gibi toplam imalat sanayi değerinin üzerinde seyrettiği, ayrıca makine sektörüne ait ciro içerisindeki yurtdışı payının büyük bir artış trendi izlediği anlaşılmaktadır. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yürütülen
Türkiye’nin 2023 İhracat Stratejisinin Sektörel Kırılımı Projesi kapsamında hedeflenen 500 milyar ABD Dolarlık ihracat rakamına ulaşılabilmek amacıyla 2023 yılında endüstriyel makine sektörü ihracatının 100 milyar ABD doları olması öngörülmüştür.
Dünya pazarından %2,3’lük bir pay sahibi olunması amaçlanan çalışmada yıllık ortalama artış oranının %17,8, Türkiye ihracatı içerisindeki payın ise %18,34 olması planlanmıştır. Bu hedefler doğrultusunda izlenecek teşvik yöntemi yatırımcıya cazip imkanlar sunmaktadır.
Ayrıca ülkemiz birçok yönden avantajlı durumda bulunmaktadır. Bunlardan birkaçı: Ortadoğu ülkelerinin AB ve ABD’ye mesafeli durmaları, sanayileşmiş ülkelerdeki üretim maliyeti yüksekliği ve firmaların işbirliği arayışları, Türkiye’nin coğrafi konumu, önümüzdeki 15 yıldaki genç ve dinamik nüfus yapısı, tesisleşme ve altyapı yatırımlarıdır.
Devlet Politikaları / Teşvikler
Türkiye’de yatırım teşvikleri konusunda en avantajlı sektörlerden biri endüstriyel makine sektörüdür. Bu sektör her bölgede desteklenmektedir. Bölgesel desteklerden faydalanmak için 4 milyon TL, büyük ölçekli yatırım teşvikinden yararlanmak için 50 Milyon TL yatırım yapmak gerekmektedir.
Ayrıca yatırımcıların yararlanabileceği araştırma ve geliştirme destekleri, Sanayi Tezi (SANTEZ) programları, teknoloji geliştirme projelerine yönelik kredi destekleri, eğitim desteği ve ihracata yönelik devlet teşvikleri bulunmaktadır.
B.Y.S.
Makine ve Teçhizat
İmalatı
İmalat
Sanayi TOPLAM
2005 13 785 8.535
2006 54 1.866 17.639
2007 48 4.211 19.137
2008 226 3.931 14.733
2009 223 1.713 6.001
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
İzmir’de Endüstriyel Makine Sektörü
İzmir Kalkınma Ajansı’nın hazırladığı İzmir Bölge Planı’nda (2010) belirtildiği üzere, İzmir’deki endüstriyel makine imalatı yapan firma sayısı tüm sektörler içinde ikinci sıradadır, bu da toplam firma sayısının %5’i civarındadır. İzmir istihdamının ise 2010 yılı verilerine göre %9’u bu sektöre aittir.
Sektörde 2009 yılında 850 işletme faaliyette bulunurken, 2010 yılında işletme sayısı %30 oranında artış göstererek 1.100 işletmeye erişmiştir.
Sektör 2009 yılında 10.900 çalışana iş olanağı sunarken, 2010 yılında istihdamda %59’luk bir artış görülmüş ve 17.250 çalışana yükselmiştir. İzmir aynı zamanda Türkiye’nin makine ve teçhizat imalatı Ar-Ge’sinin %8’ni karşılamaktadır. İzmir 2009 yılında makine ihracatında %7,2’lik pay ile 3.önemli il konumundadır.
Pazar Büyüklüğü
Ekonomik Görünüm
İzmir Sanayi Sektörü GSKD’sinin yıllara göre gelişimini incelediğimizde 2004-2010 arası düzenli bir artış olduğu ve halihazırda 16 Milyar TL’ye ulaştığı görülmektedir. İzmir’de işyeri sayısı, istihdam ve cirodaki temsil payının yanı sıra, ölçek büyüklüğü, işyeri başına ciro ve verimlilik oranı anlamında da Türkiye ortalamasının üzerinde performans sergilemektedir. Bu oranın ve rakamsal değerin gittikçe artacağı görülmektedir. Endüstriyel makine sektörünü toplam sanayi sektör istihdamının %6’sını oluşturmaktadır.
Endüstriyel makine imalatı kapsamında 2008 verilerine baktığımızda yıllık ihracatın 112 milyon TL olduğu görülmektedir. Bunun çoğunluğunu soğutma ve havalandırma donanımı imalatı oluşturmaktadır.
Efis
Kodu Alt Sektör Adı
Alt Sektörün Sektör İçindeki Firma Sayısı Oranı %
Alt Sektörün Sektör İçindeki Firma Sayısı Oranı %
Alt Sektörün Sektör İçindeki İhracat Payı
%
29 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı 3 yıldız sonucu
Toplam firma sayısı 2.912
Toplam istihdam 27.294
Toplam ihracat değeri (TL) 112.990.997,48 2923-
2924
Soğutma ve havalandırma donanımı imalatı (evde kullanılma yönelik olanlar hariç) Başka konumlandırılmamış diğer takım tezgahlarının imalatı
͙ 70,4 60.64 83,81
2942-
2943 Diğer metal işletme takım tezgahlarının imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer takım
tezgahlarının imalatı ͙ 26,1 33,45 9,96
2931-
2932 Tarımsal amaçlı traktör imalatı
Diğer tarım ve ormancılık makinelerinin imalatı 3,4 5,87 6,20
Yatırım
İzmir ilinde uluslararası sermayeli şirketlerin dağılımına baktığımızda ise, il genelinde bulunan 1733 adet uluslararası sermayeli şirketin %29’unun (503 adet şirket) sanayi sektöründe olduğu görülmektedir. Bu şirketlerin %80’i imalat sanayinde yer almaktadır. İzmir sanayi sektöründeki yabancı sermayeli şirketlerin
%8.2’sini oluşturmaktadır.
Endüstriyel makine sanayine bakarsak 503 firmada 38 firma ile %8’lik kısmını oluşturduğu görülmektedir.
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye (%) Sanayi Sektörü Toplamı
Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayii
Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün İmalatı Tekstil Ürünleri İmalatı
Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı
Motorlu Kara Taşıtı, Römork, Yarı-Römork imalatı Diğer İmalat
Elektrik, Gaz ve Su
6,151 636 4,806 509 472 529 403 252 2641 709
503 57 403 59 25 38 38 18 225 43
8,2 9,0 8,4 11,6 5,3 7,2 9,4 7,1 8,5 6,1 Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı
Sektördeki Önemli Şirketler / Başarılı Yatırım Hikayeleri
İzmir’de sektör temsilcilerine baktığımızda Hidromek, Mecalac, Efe Endüstri, Tiryakiler, Dirinler Makine, Norm Civata firmalarının sektörde en önde gelen firmalarından birkaçı olduğu görülmektedir. Bu firmalar İzmir’de üretim yapan ve yurtdışına ihraç eden büyük ölçekli firmalardır.
Efe Endüstri: EFE Endüstri ve Ticaret A.Ş. 1974 yılında EFE Tarım A.Ş. ismiyle kurulmuştur. İzleyen dönemde EFE Endüstri ve Ticaret A.Ş. adını alan kuruluş, Ocak 1999 tarihinden itibaren Mert Grubu’na bağlı olarak, İzmir Kemalpaşa’daki fabrikasında; 55.000 m2’lik toplam (17.500 m2’lik kapalı) alan üzerinde üretim faaliyetlerini sürdürmektedir.Fabrika merkezinin yanı sıra Ankara ve İstanbul Bölge Müdürlükleri, Gaziantep’te yetkili temsilciliği bulunmaktadır.
Bünyesinde 42’si teknik ve idari bölümlerde çalışan, toplam 186 eğitimli personel çalışmaktadır.
Hidromek: Yıllık toplam 10.000 adetlik kazıcı yükleyici ve ekskavatör üretim kapasitesi olan Hidromek, Ankara’da 3, İzmir Ege Serbest Bölgesi’nde 1 adet olmak üzere 4 üretim fabrikasında yaklaşık 73 bin m² kapalı alan ve 175 bin m² toplam alanda kurulu tesislerinde üretim yapmaktadır.
Dirinler Döküm Sanayi ve Ticaret A.Ş. : 1974 yılında dökme demir parçalar üretmek amacıyla kurulmuştur.
Toplam 25.000 m2 (16.000 m2’si kapalı) alanda yıllık 12.000 ton kapasite ile Rüzgar Enerji Sanayi, Gemi İnşa Sanayi, Ağır Makine Sanayi için büyük ve ağır parçalar, Otomotiv Sanayi için pres kalıpları ve 3500 mm çapa kadar valf ve pompa üreten firmamız başta
Avrupa olmak üzere birçok ülkeye kaba veya işlenmiş olarak ihraç etmektedir.
Sektörle ilgili Beklentiler / Fırsatlar
Endüstriyel makine imalat sektörü İzmir’de en güçlü sektörlerden biridir. Bilhassa endüstriyel havalandırma, iklimlendirme ve soğutma cihazları üretimi, araç üstü ekipman alt sektörlerinde İzmir’de bir kümelenmenin olduğu bilinmektedir. İzmir’deki kümelenme potansiyeli olan sektörlerin tasarım ve yurtdışı pazarlama
faaliyetleri konusunda gelişmeye açık olduğunu göstermektedir.
Devlet Politikaları / Teşvikler
Genel teşvik sisteminde endüstriyel makine yatırımları İzmir’de hem büyük ölçekli hem bölgesel desteklerden yararlanabilmektedir. Bölgesel desteklerden
yararlanmak için alt limit 4 milyon TL, büyük ölçekli yatırımlarda ise alt limit 50 milyon TL’dir. Teşvik sistemi kapsamında kurumlar vergisi, sigorta prim desteği, KDV ve gümrük vergisi ödemelerinde muafiyet veya indirim kazanılmaktadır.
Yerli ve yabancı yatırımcılar, aşağıdaki teşviklerden eşit oranda faydalanabilmektedir:
4 çeşit teşvik sistemi bulunmaktadır. Bunlar:
• Genel Teşvik Uygulamaları
• Bölgesel Teşvik Uygulamaları
• Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki
• Stratejik Yatırımların Teşviki
Bu uygulamalar kapsamında sağlanacak destek unsurları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Destek Unsurları Genel Teşvik
Uygulamaları Bölgesel Teşvik Uygulamaları
Büyük Ölçekli Yatırımların
Teşviki
Stratejik Yatırımların
Teşviki
KDV İstisnası √ √ √ √
Gümrük Vergisi Muafiyeti √ √ √ √
Vergi İndirimi √ √ √
Sigorta Primi İşveren
Hissesi Desteği √ √ √
Gelir Vergisi Stopajı
Desteği* √ √ √ √
Sigorta Primi Desteği* √ √ √
Faiz Desteği ** √ √
Yatırım Yeri Tahsisi √ √ √
KDV İadesi*** √
* Yatırımın 6. bölgede gerçekleştirilmesi halinde sağlanır
** Bölgesel teşvik uygulamalarında, yatırımın 3., 4., 5. veya 6 . bölgelerde gerçekleştirilmesi halinde sağlanır.
*** Sabit yatırım tutarı 500 milyon TL üzerindeki stratejik yatırımlar kapsamında yapılacak bina-inşaat harcamaları KDV iadesinden yararlandırılabilir.
Genel Teşvik Uygulamaları: Genel Teşvik Sistemi’nde İzmir’de yapılacak yatırımlar için asgari sabit yatırım tutarı 1 Milyon TL’dir. Bu kapsamda, KDV İstisnası (teşvik belgesi kapsamında yurt içinden ve yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için katma değer vergisinin ödenmemesi) ve gümrük vergisi muafiyetinden (teşvik belgesi kapsamında yurt dışından temin edilen yatırım
malı makine ve teçhizat için gümrük vergisinin ödenmemesi) faydalanılabilmektedir.
Bölgesel Teşvik Uygulamaları: İzmir’de “Makine imalatı” sektöründe yapılacak 4 Milyon TL’nin üstündeki yatırımlar bölgesel teşviklerden de faydalanabilmektedir. Bu uygulama kapsamında İzmir’de sağlanan destek oran ve süreleri aşağıda özetlenmektedir:
Destek Unsurları Bölgesel
Sektörler Öncelikli Yatırım Konuları
KDV İstisnası VAR VAR
Gümrük Vergisi Muafiyeti VAR VAR
Vergi İndirimi Yatırıma Katkı
Oranı (%) OSB Dışı 15 40
OSB İçi 20
Vergi İndirimi Yatırıma Katkı
Oranı (%) OSB Dışı 10 30
OSB İçi 15
Sigorta Primi İşveren Hissesi
Desteği Destek Süresi OSB Dışı 2 yıl 7 yıl
OSB İçi 3 yıl Sigorta Primi İşveren Hissesi
Desteği Destek Süresi OSB Dışı YOK 6 yıl
OSB İçi YOK
Yatırım Yeri Tahsisi VAR VAR
Faiz Desteği İç Kredi YOK 5 Puan
Döviz / Dövize Endeksli Kredi 2 Puan
Şehit Fethi Bey Caddesi No:49/1 Birlik Plaza Kat:3 35210 Gümrük, İZMİR, TÜRKİYE
T. +90 232 489 81 81 • F. +90 232 489 85 05 info@izka.org.tr • www.izka.org.tr
Büyük Ölçekli Yatırımlar: İzmir’de“Makine İmalatı” sektöründe 50 Milyon TL ve üzerindeki yatırımlar büyük ölçekli yatırımlar kapsamında desteklenebilmektedir.
Yatırım Fırsatları
İzmir’de Endüstriyel makine sektöründe veya buna bağlı sektörlerde yatırım yapmak için en önemli fırsatlar:
• İzmir’de bulunan 13 Organize Sanayi bölgesi yatırımcı için uygun altyapı, ucuz enerjiye erişim imkanı sunmaktadır. Ayrıca, İzmir’de OSB’ler içinde yer alan firmalar 2. Bölge teşviklerinden yararlanabilmektedir.
• İzmir’de vergisit alan diye ifade edilen Serbest Bölgeler, firmalar % 85 üzerinde ihracat yaptıklarını belgelemeleri halinde kurumlar vergisi, gümrük vergisi, İşçiler için gelir vergisi ve KDV ödemekten muaftırlar.
• İzmir’de kamu, üniversite ve sivil toplum kuruluşları sektörün gelişmesine katkıda bulunmaya yatkındır
• İzmir’in kara, deniz ve hava ulaşım imkânları gelişmiştir
Devletin teşvikleri ve ARGE Projeleri Destekleri bulunmaktadır
• 9 Üniversite ve teknik bölümlerden mezun binlerce mühendis ile kalifiye işgücüne ulaşım imkanı sunulmaktadır.
• Bilhassa İzmir’de büyümek için ve uluslararası pazarlarda faaliyet göstermek için fırsat bekleyen çok sayıda KOBİ sınıfında firma olması
Faydalı Raporlar
• 2014-2023 İzmir Bölge Planı
• İzmi̇r Mevcut Durum Anali̇zi̇, 2013
• T.c. Bi̇li̇m, Sanayi̇ Ve Teknoloji̇ Bakanliği, Maki̇na Sektörü Raporu (İzmir İli Potansiyel Yatırım Konuları Araştırması, Kalkınma Bakanlığı, Eylül 2012
• Türkiye Makine Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı, 2011-2014, http://www.sanayi.
gov.tr/Files/Documents/makine_sektoru_
strateji_b-23052011142400.pdf
• Tüik, Türkiye İstatistik Kurumu, 2011 Bölgesel Verileri
