İstan b u l: A n k a r a C a d d e s i No. 87-89
Beşiktaş^lı
GEDAÎ
XIX uncu asır Sazşairlerinden
Beşiktaş'tı
GEDAÎ
S E M İ H L Û T F İ
S Ü H U L E T K Ü T Ü P A N E S t
Cumhuriyetin onuncu yıl dönikmtt dolayısile armağan
S. N.
Bibliyografya
B eşiktaş’h G e d a î’nin b u g ü n e k a d ar şiirleri in tişar etm em iştir. O nun, Abdiilâziz d e v rin d e saray d ak i âşıkane m eclislere riy a se t ettiğ in i ilk m evzubahs ed en , üstadım Köprülüzade M. Fuat Bey olm uştur [İkdam , S en e: 1330],
B ilâh ire Mustafa Nihat Bey'ln “M etin lerd e m uasır T ü rk e d eb iy a tı tarihi» adlı eserin e yazdığım «Âşık edeb iy atı» m ad d esin d e, b iraz d a h a m ufassal olm ak ü zere, b e n d e G e d aî’den b ahsetm iş ve Ş a ir’in «1> des
tan , «3» koşm a, <1> sem ai v e «I» divanını n ü m u n e ola
ra k d ercetm iştim [ M ustafa N ih a t: M etinlerde m uasır T ü rk e d eb iy a tı ta rih i S. 247 - 256]
Bu m ak alem d en istifade e d en İsmail Habip Beycin de
« E debi yeniliğim iz» ünvanlı e se rle rin d e G ed ât’den b ah settik lerin i g ö rm ek tey iz.
Murat B e /in , b u n d a n b ir iki ay ev v el in tişar e d en
«H alk e d eb iy a tı Ş iir v e Dil örn ek leri» adlı m ühim eserlerin d e d e G e d a i’nin «1» d estan ı ile «1» divanı ve
«1» sem aisi m u k a y y e ttir [S. 18, 97. 413] [S. N. G edai, Ş iir No: 4,72,73].
M u rat B ey’in n eşrettiğ i şiirlerin v e bilhassa aru z v ezn iy le olan m anzum elerin, ifad ed ek i bozukluk dola- y u ile , G ad aî’yo a it olm adığım ta h m in ed iy o ru m .
S o n o la ra k t a Çankırılt Ahmet Talât Bey, n eşrettik leri
«Türk şiirlerinin vezni» ad lı ç o k k ıym etli e n e r d e d e G e d ai’d e n bazı m isallere te sa d ü f etm ekteyiz.
G ene A h m e t T alât B ey’in h en ü z tab u d ilm n k te b u lu n an «T okat’lı Âşık N uri > ûnvanlı ese rle rin d i' de Ş a ir’e d air bazı k a y ıtla r m ev cu ttu r.
İşte b u g ü n e .k a d a r G ed aî’ye, v eya onun ş i i r l e r i n e a it yazılan şeyler, b u n la rd a n ib a re ttir.
G e d a i’nin m an zu m elerin e son asırdn vn/.ıUn m ec
m u aların p e k ço ğ unda te sa d ü f etm ekteyl/.. B unlar, ek seriy etle «Gedaî» ünvanile m eşh u r olan cllger şair
le rd e n a y ırd ed ilm ek için, m ecm u alara -H e ıik ta ı’h G edaî» serlev h asile k ay d ed ilm iştir.
N eşrettiğ im bu m an zu m elerd en «Öü» u, taıunm en k en d i elim de m ev cu t olan m ecm u alard an iktibas edil
m iştir. V e bu şiirlerin G e d a i’ye ait olduK u, c ö n k le r deki k a y ıtla rd a n sarih b ir su re tte an laşıiaıak tn d ır. «I» nu m aralı d estan la 72 ve 7d num aralı şiirleri Murnt Bry'ia e se rin d e n ay n en istinsah ettim - «31* n u m a r a l ı koşm ayı ise, Ahmet Cavit Bey okudu, ben y a z d ım -
G e d ai’n in şiirleri, şüphesiz b u n la rd a n İb aıel değ il
dir. Elde ed em ed iğ im diğ er m ecm u alard a, on u n bende o lm ay an bazı m an zu m eleri e lb ette m u k n y v rttlr; fa k a t b u n e şrettik lerim de, onun e d eb i şahsiyelinı tesbit' etm em iz için k âfi g elecek k a d a r ço k tu r.
II
Gedafnin Hayatı
G edaî Valde çeşmesi'aAe doğm uştur. B eşik taş’lı G e- daî n am ile şö h ret k azanm ıştı. Ş a ir ’in doğ u m ta rih in i ve asıl ism inin n e oldu ğ u n u bilm iyoruz.
Hattat Hacı Nuri E fendi'nin v e rd iğ i m a lû m a ta göre, G ed ai Maçka'da, evlenm işti. Ev b a rk sah ib i idi. B eşiktaş cam ii c iv arın d a Dönme Mehmet Efendi'nxa. k ah v esin d e arzıhalcilik ed erd i.
Ş iirlerile v e sazıyla m e m le k ette b ü y ü k b ir şö h ret kazan m ıştı. B ilhassa İsmail Paşa'm n k o n ağ ın a d ev am e d e r ve o ra d a saz çalard ı. B ilâh ire Abdütûziz'in d e te v eccü h ü n ü kazf'.ndı. S a ra y d a te r tip ed ilen âşık an e m eclislerde b u lu n m ağ a başlam ıştı. H a ttâ Kanbur Ömer e f., Adnî gibi o d ev rin m a ru f saz çalan ları a ra sın d a G e d a î’nin m ev k ii çok yü k sek ti. P a d işah h u z u ru n d a yap ılan fasıllard a reislik vazifesini m u h a k k a k G edai d e ru h te ed erd i.
G ed ai, o rta boylu, çem b e r sakallı, b ey azca renkli, söz ve so h b eti d in len ir, lâtifey i sev e r b ir ad am d ı.
B ek taşi olduğu için h ab b eli b a y d e riy e Riyer ve da>
im a b e lin d e k e m e r b u lu n d u ru rd u .
Hacı Bektaş gibi sâhip keramet İkrarsız değiliz pirimiz vardır
diyen Ş a ir [No. 31], Mehmet Ali Hilmi Dede Baba'yn in tisa p etm işti. K endisinin, bu ta rik a tte «Baba» ünvanını kazan d ığ ın ı m ecm u alard ak i k a y ıtla rd a n öğreniyoruz.
G ed aî s e k se n e y a k ın b ir yaşta iken H icri: 1305-1307 sen eleri a ra sın d a [M ilâdî: 1887-1889] v efat etm iştir.
Ahmet Cavit Bey'in riv a y e tin e g ö re Beşiktaf'lA T uzdede te k k esin in tü rb e sin d e m etfu n d u r.
Ç a n k ırı’lı Ahmet Talât Bey'\n «Tokatlı Aşık Nur!» adlı m übim e se rle rin d e G ed aî h a k k ın d a şu m nlöm nta tesa
d ü f ediyoruz:
'*Emrah çırağı Tokat'tı Nurî’nin çırağı f 'eyhtınrnm şakirdi Aşık CemalVnm. nakline göre:
Beşiktaş’lı Gedaî de - N uri gibi l'mrah çıraklurmdandır.
Emrah vefat ederken Nuri'ye sazını vc .sö/iinü, C.cdnî’ye de kalem ve kuvve-i hafızasını miras bırnklığını .“.öyleycrck ha
yatı dünyaya gözlerini kapamış vc Nuri’ye Anadoht'dtın çık
mamasını, Gedaî’ye de Rumeli'nt gidip oradan dönmemesini vasiyet etmiştir.
Nuri, bir kaç defa Samsun'a giderek h/anhul'n geçmeye teşebbüs etmiş ise de bir takım mevûni Imylülcti ve üstat vasiyyeti karşısında gidememiş; galiba üçüncü gidişinde Samsun'da H. 1299 - M. 1881 senesinde vefat etmiştir. Fakat Nuri’nin Rumeli’ne, Eflak semtine seyahat ettiği bir desta
nından hissolunuyor. Gedaî’nin ise Çankırı'ya geldiği, “Yap- raklı„ panayırında “Yapraklı dağı„nda saz çaldığı ve Çan
kırı’da Nuri ve Emrah derecesinde parlak bir şöhret bırak
madığı muhakkaktır.
Cemaiî’nin bu rivayeti. Emrah’a kudsiyet isnat edildiğini, Emrah’ın şakirtlerine rüçhanmı göstermek itibariyle - mürettep bir menkabe de olsa - şayanı dikkattir.
Nuri’nin saz çalmaktaki mehareti, sesinin yanıklığı belki bu menkabeyi takviye eder; fakat Gedaî’nin hafızasile kuvvei kalemiyesi hakkında bir bilğim yoktur.»
Bu riv a y e tin doğ ru lu ğ u h a k k ın d a k a t’i b ir şey söylenem ez; fa k a t h e r h a ld e G edeî, «K uvvei kalem iyye»
si v a r o lan b ir şaird ir. K endisinin arzıh alcılık etm esi d e bunu isb at e d e r. Ş iirle rin d e ise m u v affak iy et gös
te rd iğ in i v û c u d e g etird iğ i e se rle rle an lam ak tay ız.
Bu riv ay et, b a n a k alırsa, N u ri'n in G e d al’d e n d a h a iyi saz çaldığını v e G e d a i’n in N uri’y e m ü re c ca h b ir ifa d e k u d re tin e sah ip o ld u ğ u n u bildirir.
G e d a î’n in Emrah ç ıra k la rın d a n olm asını d a ta rih i b ir v e sik a ile is p a t e tm e k k a b il d eğ ild ir. H a y atım ta m a m e n IstanbuCAti g eçiren ^Gedai’yi E m ra h ’ın ta le besi m e y a n ın d a g ö sterm ey i im kânsız b uluyorum .
IH
E debî Şahsiyeti
G edaî, XIX un cu asrin son nısfında yetişen sazşair"
lerinin en k ıy m etli ve en m eşh u r bir sim asıdır.
Ş a ir’in o ld u k ça okum uş oldu ğ u n u vücude g etird iğ i e se rle rd e n k o lay lık la an lam ak m ü m k ü n d ü r.
G edaî; D estan, K oşm a, D ivan, S em aî, Y edekli Sem ai, Gazel gibi m u h telif şekilli m an zu m eler yazm ış
tır. Ş a ir’in diğ er bazı nazım şek illerile d e şiirler v ü cu d e getird iğ in i k u v v ttie ta h m in edebiliriz. N etekim Ahmet Cavit Bey^ onun bazı «Mani» leri olduğunu söyledi v e Ş a ir’in h atırlay ab ild iğ i şu cin aslı m anisini o k u d u :
Sun’-i Hak’ka dikkat et Yapışık mı göz etle Ol göz ile hakikat Râhını gel gözetle
G e d a î’nin b azı şiirle rin d e T asav v u f n eş’esi h âk im d ir.
«Kâfü Nun» h ita b ı em ro lu n m ad an , b irlik â le m in d e can ile b ir can o ld u ğ u n u söyleyen [No: 37] Ş air, ta m a m en
« V ah d etp erest» g ö rü n m e k te d ir. O n u n y a n ın d a m escit ile m e y h an e n in (ark ı y o h tu r [No; 44] «A llah’ı h ariçte a ra m a k do ğ ru değildir. K en d im izd ed ir. K e rre m n â ile te k rim o lu n a n biziz v e b ü tü n k e ra m e tle r b iz d ed ir. Biz T ecelli T u r’uyuz [No: 44] » d iy e re k m u tasav v ıfan ın u m u m i k a n a a tle rin e iştirak e d e n G edai, «Kesret» te
«V ahdet» i b u lm ay a çalışan lard an d ır [No: 58]. O n a göre, ö lm e d e n e v v el ö len ler, <Haşr ü neşr» i y a ş a rk e n gör
m ü şler v e e şy ad a İlâhi n u ru b u lm u şlard ır [No: 58].
Ş air, a h lâ k i b ir ta k ım te lâ k k ileri d e şiirle rin d e te re n n ü m etm iştir. SÜLEY M A N gibi olm ayı te rc ih e d en v e b ir k a rın c ay ı bile in citm ek iste m ey e n GeHai, âciz
le re , zav a llıla ra k arşı y a rd ım v e iltifatı tav siy e e tm e k te d ir. B ilhassa g u ru r. Ş a ir n a z a rın d a k a tiy e n beğenil
m e y e n b ir h u y d u r. M adem k i h e r k e m a lin b ir zevali m u h a k k ak tır; O h a ld e insan n esin e iftih a r e d e b ile c e k tir [No: 47].
Ş a ir ’e g ö re fak irlik , zenginliğe m ü reccah tır[N o : 48].
K im sed en b ir şey istem eyen ve A llah ’ın verdiğine razı olan, G ed ai [No: 48], D in d ar b ir a d a m d ır. « Nef.si em m are» sinin z eb u n u olm akla b e ra b e r [No: 49], y ü zü n ü n karalığ ın ı ve elin in boşluğunu itiraf e d e re k A lla h ’
ın a iltica e tm e k te ve P e y g a m b e r’in şefaatin e sığ ın m ak ta d ır [No: 50].
G ed ai, «Ehli beyt» m u h ib b id ir. O niki İm am ve b ilh assa İmam Hüseyin h a k k ın d a «3» m ersiy e k alem e alm ıştır [No: 33, 38, 67].
G e d ai B ektaşi o lm ak la b e ra b e r B âtınilik te m a y ü l
le rin i g ö steren m a n zu m ele r vü cu d e g e tirm e m iştir. O yalnız, b ir çok şairler gibi, v âizlere h ü cu m etm iştir.
Bu a d a m la r, Ş a ir’e g ö re n efislerin in b a zla rın d a n k u r
tu la m a m ışlard ır. B ü tü n g a y re tleri, p a ra k a za n m a k içindir. O n lar bu y ü z d en d ir ki, h a lk a d aim a k o rk u
v eren a y e tle ri o k u rlar, fa k a t ü m itli tephirleri daima, sak larlar [No^ 48].
İşte bir ço k şairlerin te k ra rla d ık la rı b u k a n a a tle re G e d ai’n in d e bazı şiirlerin d e te sa d ü f e tm e k tey iz . F a k a t on u n asıl m ühim v e e k se riy e ti teşkil ed en m an zu m e
leri â şık a n e o lan lard ır. M ü tea d d it v e d ik k a te şay an sev g ilerin d en b a h se d e n Ş a ir, h islerini sö y lem ek hu su su n d a fe v k a lâd e sam im id ir.
Beşiktaş’ta. Alemdağı’a d a Çamhca’da Bağlarbaşı’nda Üsküdar’da, Beylerbeyi’ada, Çengelköyü'nda, Haydarpaşa’da K arlat da, Pendik'te geçird iğ i h a tıra la rı canlı b ir su re tte te re n n ü m e d e n Ş a ir, bilh assa âşık a n e m an zu m elerin d e özlü b ir ifad e k u lla n m a k tad ır. E sasen G e d a î’n in b ü tü n m u v affak iy eti, lirik şiirlerin d e g ö rü lü r. E se rle rin d e tesad ü f edilen u fak te fe k lisan v e y a h u t vezin h a ta la rı
n a e h em m iy et verm ed iğ im iz ta k d ird e , G ed aî’yi m u v af
fa k iy e t g ö steren k u d re tli bir şa ird ir deyebiliriz. H a ttâ sazşairleri a ra sın d a aru zu o n u n k a d a r â h en k li k u llan an hiç bir k im sen in m ev cu t olm adığını d a id d ia edebiliriz.
Âşık Ömer, Gevheri gibi âşıkların te sirin e k ap ılan G edai, az çok d iv an ed eb iy a tın d a n d a m ü teessir ol
m u ştu r. O n u n bilhassa Fuzulî ve N edim 'den m ülhem olduğu m u h a k k a k tır. Rasih'in b ir gazelini tazm in etm iş olan N edim ’e b ir n a z ire v ü cu d e g etirm esi de bunu g ö sterir.
Ş a ir’in hece vezniyle yazdığı m a n zu m ele rd e ecnebi k elim eler v e fazla te rk ip le r bulundurm ası d a k en d isin e a it b ir hususiyet değildir; b u hal, K lasik ed eb iy a tın fazla tesiri a ltın d a n k a lan b ü tü n b u d e v ir saz şairlerin d e g ö rü lm ek te d ir.
H er halde, vücude g etird iğ i e se rle re n a z a ra n G edai, XIX un cu asrın son n ısfın d a y etişen şa irle r a ra sın d a en.
k u d re tli b ir şah siy ettir.
I V
Şöhreti
Gedai» bilhassa İstanbul m u h itin d e b ü y ü k b ir ş ö h re t kazan m ıştır. E d e b iy a t m e ra k lıla rın m v e Anadolu'dan gelen âşık ların on u g ö rm e k için Beşiktaş'ta otu rd u ğ u k ah v ey e gittikleri sö y len m ek ted ir.
S o n asırd a vü cu d e g e tirile n m ecm u alard a Ş a ir ’in b ir çok m an zu m elerin e te sa d ü f edilm esi, h a ttâ bu şiir
lerin b azan "G edaî B ah a’mızın» serlevhasını taşım ası d a ken d isin in âşık lar a ra sın d a b ü y ü k b ir itib a r k azan dığını açık ça g ö sterir. M aam afih , G e d a î’n in şöhreti yalnız IstanbuVda k alm am ıştır. A n ad o lu ’d a y azılan b ir tak ım m e c m u a la rd a da onu n b ir çok şiirlerin e te sa d ü f ediyoruz. Konya'da “Çopur» n am ile şöhret k a z a n a n ve cid d en güzel saz çalan İsmail Efendi G ed aî’n in b ir des
ta n ın ı b a n a okum uş v e Ş a ir h a k k ın d a sitayişi! cüm le
ler sarf etm işti.
B unlar d a g ö steriy o r k i G edaî, yalnız m u h itin d e ta nınm am ış, e se rle rd e Türkiye'nin m uhtelif sah aların d a benim senm iştir.
H iç şüphe yok ki, G e d a i’nin bazı m an zu m elerin e n a zirele r vücude g etiren şairler de m ev cu ttu r; fak at son d e v ir lâyıkı veçhile te tk ik edilm ediği için bu h u susta k a t’î b ir şey söylenem ez. Ahmet Cavit Bey, onun bazı e serlerin e son dev ir saz şairlerin d en Mektepli SabrP- n in n a z ire le r yazdığını söyledi.
G e d aî’ye ait bazı p a rç a la rın bestelendiği d e m u h a k k a k tır. N etek im «64» n u m a ra lı G azel «Hüseyni» m a k a m ın d a m eşhur b ir b ested ir.
İşte b ü tü n b u delillerle an lıy o ru z ki G edaî, XIX uncu asrın son nısfında fe v k a lâd e iştih ar etm iş k u d re tli bir şahsiyettir.
Ş İ İ R L E R
D e s t a n
B ilm em n e hâl oldu n e d ir bu h ik m et H e r k u lu n b a şın d a v a rd ır b ir sevdâ G a lib â e srâr-ı n û r-ı m a h a b b e t O lur h e r â şık ta böyle h ü v ey d â Y andı K erem n â ra M evlâ d iy erek Ne m ûşkil d e rd imiş sevdâ d iy e re k A k ıb et v u sla t'i Leylâ d iy erek
S a h râ la ra düştü M ecnûn-i rüsvâ A rz e tti ru h s â n n âşık-ı cân a H ak nûr*i h ik m etin saldı cih ân a F e d â -y i cân için g arib p e rv â n e Ş e m ’inin b aşın a do lan ır hâlâ Â şık isen is te r ağla iste r gül
Bu d e rd in d eP i güç çek m esi m üşkül Ş e m ’içün p e rv â n e gül içün bü lb ü l O ldu âşık lara bir ib re t n ü m â G id er vakt*i şitâ gelir n e v b a h â r Bâğ-ı c e n n e t gibi zey n o lu r gülzâr A l sarı kırm ızı m o r p en b e ezh âr
A ç ar g o n c ala rın g ö rm eğ e sezâ
A çılır benefçe sûnbûl û süsen Y efil atlas g iy er z e rrin y â se m e n B ezenir gül gülden b ir b eh işt âsâ B ülbül g o nca güle çok n iy âz e y le r G ül h â re d ay an m ış h e r d em n âz e y le r G ü ler yüzü g ö sterir lûtfu az e y le r A h çek ip k a n a ğ lar bülbül-i şey d â G ül d e r k i a bülbül n ed ir m urâd ın  lem i ciğersûz e tti fery âd ın
G ece gün d ü z b u d u r dilde ev râ d ın K im i tesh ir için çek e rsin esm â B ülbül d e r ki gül-i n â zik b ed en im H alk ı âciz etti âh-ı şivenim
B ilm ez ahvâlim i b ir kim se benim B en bilirim d erd im b ir d a h i M evlâ G ül d e r k i m üşkildir d e rd i n ig â rın N ihâyeti y o k tu r kim b u e fk â rın N ed ir b u g ü lşen d e n â le vü zârın S e n k im e âşıksın h a b e r v e r b a n a B ülbül d e r k i b en im sevdiğim sen sin T âze g o n ca gülsün n âzik b ed en sin M e s t'i m e y d e n g a fle tte n m i n e d en sin B ilm ezsin âşık ın h âlin i asla
T u tarsın h e r sene b ir m â te m c ed id B ilm ez m isin kaldı m a h ru m n â üm îd D âm en -i Y ûsuf’ta n dest-i Z ü ley h â B ülbül d e r ki y e tti c an ım a fir k a t G ece sründüz y a n a r ağ larım e lb e t S er-i can ım d ak i n û r-ı m a h a b b e t N ârı söyündürm ez em vâc-ı d e ry â G ül d e r ki istersin b en im vuslatım H û ri m i m elek m i g ö rd ü n sû retim Ç ek ersin on b ir ay d e rd -i h a sretim E d e rsin aşk sırrın â le m e ifşâ
B ülbül d e r k i b aşım sev d ây a saldım Ne öld ü m k u rtu ld u m n e m u râ d aldım H ay âl-i vash n la k uş k a d a r kald ım Ne m ih n e tle r çek tim e t h ele h u ly â G ü l d e r k i h e r seh e r ism im a n arsın B öyle â h etm eğ i zev k m i sanarsın S e n d e b îh û d e â teşe y an arsın
B en g ü le r o y n arım bö y le b îp e rv â B ülbül d e r k i sensin ey şûh-i ta n n â z D erg âh -ı v aslın a geçm ez m i niyâz O şen d e k i n â z ik e d â şive n âz A klım ı b aşım d an ey led i y ağ m â
H e r âşık a olm az m üyesser v u slat İflâh etm ez seni derd>i m u h a b b et F a riğ ol a bülbül y azık tır san a
B ülbül d er ki ö m tü m tü k e n d i gam la H e r gün ağlarım firk at ü elem le Y ak arsın canım ı nâr>ı sitem le
L ûtf ü m ü rü v v etin h iç yok m u b a n a G ül d e r ki h e r zam an içm ifim b ir hu n B öyle k a n ağ larsın h âtırı m ahzûn T â rû z-i ezeld en k a n u n d u r kan u n
A şıka m a’şu k tan n âz ü istiğnâ
B ülbül d e r ki rsdım et ey şûh-i te n im H e r sen i g ö rd ü k ç e a r ta r ffvenim Y ok h alâsım a rtık babım a benim O ldu d erd -i afk ın püsküllü b elâ G ül d e r ki h ev ây î sen bu heveste G ö rü p d ö n v erirsin h e r çeşm -i m este G âh i gül d alın d a g âhi k afeste
A h e d e r ağ larsın y a zık tır san a B ülbül d e r ki necm>i b ah tın yüceldi A h e d ü p ağ lam an g ü n leri geldi T ir-i âb ım k a ti m e rm e ri d eld i S a n a k â r e tm e d i ey b a ğ rı h â râ
G ezersin sah râd a d îv â n e m eşreb B en gülerim sen ağlarsın rû z ü şeb Bu d a bir esrâr>ı hik m et-i H u d â B ülbül d e r ki ey n e v re ste g o nca gül S a n a gül dem işler h e r z am an sen gül S ü r e r tâ m ev tim e b u derd>i m üşkül R ûz-i h aşre kalm ış bu b ir m â ce râ G ül d e r ki a bülbül dinle so h b etim Belki n asîb olm az san a vuslatım B ihûde çek ersin d erd -i hasretim  şıkı m a ’şû k tan e d e rle r cü d â
B ülbül d e r ki b en im ey gonca te rim A teşlere y an d ı c ân ü ciğerim
B u d e rd -i m ü şk ü ld en k u rtu lm az serim  şık aşk y o lu n d a cân e d e r fe d â
G ül d er ki a bülbül san a p e k yazık B ir zülfü sünbüle ol b â ri âşık
S a n a lâle n erg is b en efşe lâyık S e y re t bu gülşende n e le r v a r am m â B ülbül d e r ki sünbül lâle vü re y h a n T enin b ir m ûyine olsunlar k u rb a n Ş ü k û fe le r iç re H a z re t-i S ü b h a n S e n i halkeylem iş cü m led en a ’lâ
G ü l d e r ki çeşm in e g û lter g ö rü n ü r H e r b a k ışta p e ri p e y k e r g ö rü n ü r H e r kesin sevdiği d ilb er g ö rü n ü r B öyle ta k d ir etm iş V âcib T aâlâ
B ülbül d e r ki gitm ez bu illet b e n d en ö lm e v a r ay rılm a yo k b a n a sen d en V a rılm a z y a n ın a en g el d ik en d en R ak ip ler zab tetm iş seni serâp â G ül d e r k i m ihnetsiz çile dolam az S e r-i kûy*i y â rı hâli bulam az G ül dikensiz y â r ağ y arsız olam az B ulunm az b ir n esn e rak ib siz aslâ B ülbül d e r ki eyle h im m et sevdiğim V e rm e d â ğ -ı dile z ah m e t sevdiğim
G el olm a a n lara vuslat sevdiğim K alm asın k û y in d e ra k ib le r te n h â G ül d e r ki v ar ed en b u nca yokları S in e m nişan alıp u rd u çokları S a p la n d ı b a ğ rım a m üjg ân okları O ldu h â r 'i sitem şö h ret şan b a n a B ülbül d er ki nice etm ey im zârı S ev d iğ im b ağ rım a bastı ağyârı K en d in e y â r e tti zâlim b ed h â n A n ın çü n ah çek e r ağ larım h âlâ
İfidip n â le vü â h u şivenim A cısın h âlim e g ö ren ler b en îm Bir yeşil v a ra k tır â h ir kefen im S eb eb -i m e v tim d ir ol gül>i r a ’n â D ağılır gülşende k alm az c em ’iy y et Ayş u nûş ehlini a lır b ir firk a t G o n calar sararıp so lar âk ıb et G elm iş icrâ e d e r ey y âm -ı şitâ G ül g ü lşen d en ç ek e r b ir gün ayağı G e ç e r sün b ü llerin tazelik cağı B â d 'i h a z a n h a râ b ey ler bu b ağ ı D ü şer sa h râ la ra bülbül-i şey d â Oedâî söyledim g eldikçe e ld en Âsâr-ı m u h a b b e t y â d olm az dild en İb re t alsın deyu göld en bülb ü ld en M a h a b b e t d e rd in i ç e k e n le r ih fâ
_ 2 _ Vas/~t Istanbul
H a y ro la h e r y a n d an şerler uyan d ı G ay ri şâd o lm an ın g eçti zam anı B ü tü n halk-ı cih an c a n d a n usandı H er kes sağlığından kesti güm anı
E v lât b ab asın a etm ez itâ a t G aliba y ak ın d ır rûz-ı k ıy âm et H er ta ra fta n zah ir oldu nişanı G ü n d e n güne halk-ı cihan bozuldu Nefs-i em m â rey e cüm le kul oldu T ü rlü m usîbetlik k em âlin buldu M ev lâ ıslah etsin gafil insanı G ittik çe çoğaldı m ünkir, m unâfık A k ıb e t oldular lân ete lâyık
K an a ğ lar h ep âlem diy en yok yazık Z âlim ler zulm ile yıktı cihanı
K an i din sâhibi ol m üslüm aniık K a n d e k a ld ı ol evvelki insanlık Z â h ir oldu n ic e n ice insanlık Y alın a y a k k a çırd ıla r şeytanı L û t k av m in e okuyalım lâ n e tle r Nice zâh ir oldu b u a lâm etle r Y alınız ev lerd e kaldı a v re tle r B ü tü n halk-ı cih an sev er oğlanı H av as ta h ev aî ayş û iş re tte G e z e rle r daim a zevk u so h b ette B ırakm ış işini h e r kes g ıy b ette
D er ki şöyle yapm ış falan filânı
K im i yankesici kim i k u m a rb a z Ş im d i doğ ru ad am kald ı azd an az T u ttu k la rı işler H a k ’k a y a ra m az B ırak tı cüm lesi râh-ı R ah m an ’ı Âsi olup günden güne a za rla r Ş e rîa tin ah k âm ın ı b o z arlar B ütün Fransızca o k u r y a za rla r K im se lisanına alm az K u r’a n ’ı Dâm -ı tezv ir oldu bâb-ı şeriat K a n d e k ald ı ol ahkâm -ı h a k ik a t C üm lesi k a n û n a eyledi biat
G eri kald ı H a k ’kın e m r û ferm an ı H e r kes e n d am ın a v e rir ziyneti B aştan ç ık a rd ıla r bütü n m illeti B atırd ıla r g itti din ü d ev leti B ozuldu R esu l’ü n yolu e rk â n ı M uhtâc oldu âlem b ir lo k m a n â n a İş k ald ı M eh d i'i sâh ip K u r’a n ’a ö n alınm az g a y ri çıktı m ey d an a Bir alay sü feh â din kalpazanı K an d e etsin haklı hakkını dâva R üşvetsiz hiç b ir iş görülm ez asla
A y a k la r altın d a kaldı fu k ara  sü m an a çıktı âh ü figanı
K im se bilm ez bu n e h a ld ir n e e s ra r B ir am el imleyen yo k H a k ’k a y a ra r H ızır’ın babından k ü lah ın k a p a r Ş im di halkın p a ra dini im an ı B akm az oldu fu k a râ y a ağ niyâ A cım az y ü reğ i can gözü a ’m â B ütün sad ra g eçti câhil cü h elâ S e n k im d en u m arsın lûtf u ihsanı N azar kıl â lem d en ib re t al ey can Ç evirir ç arh ın ı ak sin e dev ran G ü rcü tü c c a r oldu d ellâl b azirg ân H â r m esk en i oldu d e ri bostanı Y a m ân i y a çarkı o k u r g eçen ler K im i ta n b u r ç a la r b e ste h eceler B ir saz alu p şâir oldu n iç eler İm tih ân a ç e k e r sâh ip divanı K im i derviş olur b aşın d a k ü lâh T a rik a t sırrın a d eğ ild ir â g âh B ulursa b ir d e rg â h u ğ ra sa n a g â h K e râm et g ö sterir b a sa r y alan ı K alm ad ı hiç şim di m ü rşid -i kâm il H ep ehli m âsivâ ziy n ete m âil H a k rızâsı için el açan sâil K an d e ola b u lu r b ir lo k m a nâm
Ş e y h le r h a rir kaplı g iy erler sa m u r T erk-i d ü n y â olan böyle m i o lu r H alka-i tev h id e g ö r n ice a lu r O n beş yaşındaki ta z e civânı Ş im d ik i dervişlik cüm lesi ta k lid S im ü z e r için d ir ç e k tik le ri v ird Alemi k a y d ın d an ey ley ip resid H a k ’la h ak o la n la r a ra rla r k an ı Â lim ler ilm iyle eylem ez a m e l
H iç yıkılan bin a tu ta r m ı tem el  lem de söylenir bu darb-ı m esel ö le c e k h astan ın olm az d erm an ı G erçi bu d ü n y â n ın revişi h o ştu r G elip g e çe r öm rüm hilesi b o ş tu r C an k afe ste n u ç ar san k i b ir k u ştu r  k ib e t te rk e y le r bu can insanı S a n a fân i d ü n y â bâk i m i k a lu r B ir g ü n e m ân e tin sâhibi a lu r R uh b e d en d e n ç ık a r te n tü râ b olur Bir z am an b ek lersin hâk-i yek san ı V ak it tam am olur k o p a r k ıy âm et C ihan ıssız k alır h aylice m ü d d e t İsrâfil S û r ’un u ü fler n ih ây et K u ru lu r b ir azim m ah şer divanı
C em ’olur b ir y e re h ep halk-ı cih an A n d a n âd itn o lu r ey ley en isyan
Y üz b in d e birini çek em ez m izan S û re le r cah im e ehl-i isyanı
Z a m a n e m elek ler elin d e zincir T ak ar âsîlerin b o y n u n a b ir b ir Nâr-ı c eh e n n e m d e k a lırla r esir
S o rm a âh ey ley ip k an aj^hyam H a k ’km d îv ân ın d a şefîu lm ah şer Yüz sü rü p d e rg â h a ü m m etin ister
E lbet m ü crim lere şefâat eyler A fv e d e r M evlâ’nın ço k tu r ihsânı G elir m üm in olan R esul k a tın a Ezel tâ b i imiş tah iy y âtın a L iv âü lh am d san cağ ın ın altına C em ’olup e d e rle r şükr-i M en n ân ’ı
E y lem e pirsin sen d û n y ây e h ev es A h re te te d â rik e tm e k te h e rk e s
ıra k m a d ilin d en H a k ’kı bir nefes H a k yoldaş eylesin san a îm ânı Â kil ol te rk e y le b u d eh ri fanı
E cel sefinesi açtı y elk en i H a y r ile y â d etsin Oedâî seni O k u y u p d in le y e n ler b u d estan ı
A idi beni bu gam bu d e rd fl e fk â r G önül d e d i vargez çarşı, p azarı B u lu ru m k e n d im e b ir m ü n âsip y â r A n d a te rk e y le rim n âm û s ü â n
G e ze rk e n buldum b e n b ir tâ ze civan P eşin e düştüm h em h â li b ir zam an B u rn u h enüz eğri k aşı d a k e m a n R û b erû g eld ik çe e ttim işm ârı Y âr ile ey led ik te n h â d a so h b e t D ed i sen b u gece n ed ersin e lb e t D edim ey efen d im cân ım a m in n et A n d e tâ rif kıldı sem t ü civ arı Y â r ile u ğ ra d ık b ir te n h â yola Y an y a n a y ü rü d ü k kol sala sala D ed i eğ d irm e k en d in sağa, sola V a ra v a ra b u ld u k k ü çü k pazarı G ö rd ü n m ü efendim g ö rd ü n m ü evi K ırm ızı boyalı k afesi y eni
S a a t ü çe k a d a r gözlerim seni G a y e t çokça g e tir ol sem en zârı S a a t ü ç te çık tım elim de fen er A rk a m a düştü h em bir sü rü nefer  d e ttir k ö şed e söğünür fen er K ap u n u n ö n ü n d e kıldım k arârı
_ 3 _
a. 2
B ir fiske taşını attığım zam an A şağda b ek lerm iş o sevdiğim c a n K ap u y u açıp d ed i sus am an M erd iv en d en çıktım p a t p a t y u k rı O da kapuBindan baktım ki sofra D edim evvel ta a m cûnbüşler so n ra M ezeye ta r a to r incecik do ğ ra N âzik elleriyle soydu h ıy a rı Beş on b a d e v e rd i ol sim in bilek D edim keyfim tam am ey misl-i m e le k Ş iltele r açıldı kuş tü y ü döşek
S o y m ay a başladı b en d ilfigârı Y âr ile ik im iz y a ta ğ a g irdik S a fâ la r ey led ik yüz y ü ze sü rd ü k A n d a m u râ d ile m ak sû d a erd ik C ân u n p e k hoşlandı e tm em in k ârı Y âr ile b ir ey y am biz sü rd ü k safâ Ezeli k a n u n d a safây a cefâ
G ece y a n sın d a çıktı b ir sad â S ıçrad ım d ö şek ten k a lk tım y u k arı K o m şu lar çağrışır H an ife h an ım F a tm a k a d ın d e r k i ayol a canım
G özüm le g ö rd ü m b en y o k tu r yalanım Bastı şam atay ı ol şirre t k a n
G ittik çe büyüdü g ü rü ltü h en g âm S a a tım a b a k tım a ltd a ta m a m A rd ın d a m ah alleli ö n d e im am N eferler b e ra b e r h em san c a k tarı İki ü çü b ird en k ap u çald ılar B ü tü n c em â a t içeri d ald ılar T av an a rasın d a b e n i b u ld u la r D ed iler teslim ol y o k tu r zararı P a rm a ğ ın d a y ü zü k k o ld a bilezik P e n b e d ir v ü c û d ü g ay etle nâzik Ne k a d a r m e th e tse m m e th a m ünâsip B acağına giym iş p e n b e şalvarı
Y u k a rd a n aşağı fe râ c e siyah G ö re n le r y â rim i e ttile r ah vah K im i m e cn u n oldu kim i d e sey y ah K oltuğum k a b a r ır g ö rd ü k ç e y ârı B ir pullu y em en i v a rd ır başın d a A ld a tır gözleri ra s tık k aşın d a T aze girm iş on ü ç o n d ö rt yaşında K im g ö rse k a p ılm a z ol cilvekârı A ğa k a p ısın d an girdim içeri K oltuğum dan tu ttu ü ç y en içeri K eçey i s e rd ile r â d e t ü zeri Ç ık a rd ıla r b a şla rın d a n asta rı
G âh i ağ a d e r ki bu n e a lâ m e t D ed iler b askındır b u n d a k a b a h a t
Beni söyletm di b u n d a m e lâ m et A y ağ n a b en d u ru n görsün z a ra rı Y ü reğ im e düştü b ir çirkin acı Y akam ız e ld e d ir n e d ir ilâcı D iler z an p a ra y a eğlen k alak çı B en d ah i bildim ol v ak it zararı Ç ıktım y u k a rıy a söylem ez k elâm Y edim otuz biri keyfim iz tam am T a h ta k eh lesin d en .... anam
B irb ir ard ı sıra tu rn a k a ta rı İki çingen cellât geldi başım a K asdeyledi benim şirin can ım a Y alvardım y a k a rd ım g irm e k a n ım a E m ir böyle imiş aldım b a b a n
O l v a k it öleceğim e inandım
K olum bağlı im iş H a k ’k a d ay an d ım M eğer rü y â im iş k a lk tım u y an d ım E tm esin Oed&î kim se bu k â n
_
4
_S ize b ir n ev icat d e sta n söyleyim İzniniz o lu rsa söyleyim eğ er E r ile av rad ın kîlûkalini
Size n a k le d e y im b e n b ire r b ire r
G ö rü p m eftû n olur ka$ı k a ra y a B ek â r olan elb et b ak m az p a ra y a G e lir bir kılavuz g eçer a ra y a
D er ki san a buldum b ir p e ri p e y k e r F ilân kesin kızı g a y etle h esn â
G o n ca g ü ld en n â zik b ir hu p d ilrü b â H em â h û bakışlı gözleri e lâ
N ezâketi d ü n y â v a rın ı d e ğ er
O ğlan d e r ki benim b a h tım k a ra d ır Y ü rek delik deşik sinem y a ra d ır G e çe n gün lerim i k o rk u m a ra d ır G el u ğ ra tm a başım bu d e rd e p e d e r K ılavuz d er tu z b ib e rd ir aşına Y eni girm iş onüç o n d ö rt y aşın a B ir d e v let k u şu d u r k o n d u başına D e rle r n â m e rd olan k ısm e tin te p e r O ğlan d e r ki h e r kim b u y u ru r tek lif G ö rd ü ğ ü n ü iste r ol zât-ı şerif
G ü n d e n g ü n e a r ta r g id e r m asârif H iç o lm azsa ay d a on lira iste r K ılavuz d e r a y d a y e te r üç lira Y alı k o n a k ey lem ey in iştira İki odalı ev tu ta rsın k ira
N ere gitsen ehlin b e ra b e r gider
A nı b a b a sın d a n alayım san a S a ğ old u k ça d uâ ey lersin b a n a B eş on dük k ân ı v ar h e p k â rğ ir b in a G eçin m ek y ü zü n d en çekm ezsin k e d e r H âsıl k a ra rla şır tu ta rla r düğün
Z iy âfete d â v e t ey ler ({[ördüğün G iyinir k u şan ır güveği b ir gün A kşam zifaf için içeri g ire r
H âsılı o lu rlar ehlile iyâl
A ra y e rd e n geçer altı ay filhâl E r a v re t b e y n in e d ü şer infiâl B aşlar çarh-ı felek ak sin e d ö n er E l ç ek e r b u n la rd a n zev k u m a h a b b e t G ü n d en g ü n e a rta r d e rd ile firk a t G arip b a şla rın a k o p a r k ıy â m e t D iv ân en in ö m rü b e y h û d e g e çe r H an ım d e r ki n e b ek lersin yanım ı V a r git h erif sıkm a b en im canım ı
B ugün g ö rd ü m filân k esin hanım ı T akm ış k u la ğ ın a elm as k ü p e ler
O ğ lan d er k i b e n im nazlı cân ân ım S a n a fe d â o lsu n b u tatlı canım S en e llere b a k m a k aşı k e m an ım Bu k a d a r e ttiğ in c efâlar y eter
H anım d e r ki b en d e b ir n âzik ten im V ar m ıdır elle rd en bir n o k san y erim A l fe race p a rla k potin isterim
B eklerim tez al gel ak şam a k a d a r K ocası d e r n e d ir b u n u n çâresi K esilm iyor m asârifin aresi
İki cebim de v a r b ir m um paresi A lam am efen d im y o k ta n n e biter H anım d e r k i y a rın ey lem e ih m al Bul b ir zen g in a d am v ar eyle sual Y üzde o n fâiz ver b ir a ğ ad a n al
İşini bilene yok m u sim û zer K ocası d e r b en bu işi bilem em S o n r a u h d e sin d e n b eri gelem em V ak ti do lar p a ra la n v erem em G id e r ağ a bizi a rz ıh a l e d e r
H an ım d e r k i y a al y a b en i b ıra k İşte san a oldum yıldızdan ırak G ay rı v ar g it başın çâresin e b ak A kşam ev e koy m am g elirsen eğer Kocası d e r evim elim le yıktım
B en sen d en usandım sen b en d en b ık tın Altı ay d a on bin k u ru şta n çıktım
Kiverir elinden gay ri elh azer
H an ım d e r ki b a k b ak bu h e rif k açık Hiç* k a d ın olur m u bö y le ap açık H e r n ey in v a r ise al ev im d en çık B undan so n ra b a n a lâzım değ il e r Kocası d e r b e n im nazlı cân an ım E m rini tu tm a ğ a y o k tu r k o lay ım M evlâ versin b e n d e san a alayım Elm as k ü p e y ü zü k cev h e rli k e m e r H a n ım d e r k i so n ra n âd im olu rsu n
Ne b o rç e d e r n e k im se d en alırsın R ak ıy a {arab a p a ra b u lu rsu n Y u v arlarsın kuruşluğu ik işer K adın kocasını e d e r iştikâ H âkim k a p ısın d a g ö rü lü r d â v â D e rle r ki bu k ad ın y âr olm az san a K o y v er yakasını olm a d e rb e d e r O ğlan d e r ki b u n u n h e r b ir sözü ok H ân e h a ra p oldum çok yık ıld ım çok
B ir p a ra v erm eğ e ik tid ârım y ok Y olum u yolsuza düşü rd ü k a d e r K ad ın d e r k i dinle ey âli h im em N ikâh n a fa k am d a n g eçtim istem em K u rtu lsam elin d en d a h a gam y em em D u y arsa v âlid em k u rb a n la r k e se r
H âsılı boşanır a v re t erin d en
ly lik m em û l olm az b in d e b irin d en M evlâ esirgesin k a rı şerrin d en E sir olm uş koç yiğitler n e çek e r G e r olsa adam ın e lin d e v a rlık B ey h û d e ç e k e r m i d ü n y âd a d arlık Y âhû v ezirlik tir şim di b e k ârlık Z ira d estin d ed ir çok h e fti k işv er E ğ e r ev len m ezse d ü n y âd a in sa n Ne ile d o la rd ı bu k e v n û m e k ân B ey h û d e b e y h û d e söylersin h e m an Oedâî başın d a rû z ig â r eser
K oşm a
N içe âşık ları sevdâya saldı H ak n û r-i cem âlin d ilb ere v e rd i B îçâre bülbüller h a y re tte k a ld ı R eng-i ru h sâ rın ı g ü llere verd i
S e v d â çek e n le r d e old u lar p ü r nem H e p âşık d ilb erd ir A llahu a ’lem N ûr-i n ü b ü v v eti cüm led en ak d em T a â lâ H azret-i S e rv e r’e verdi Bâğ-ı v e lây e tte h alk etti b ir gül K eşfoldu âlem d e niçe bin m üşkül E yledi şehsüvar g ö n d erd i D üldül S ey f-i Z ü lfe k a r’ı H a y d e r’e v erd i H er d e rd e sab red e n olurm uş b ir e r R âzıyım E y y u p ’ta n b en oldum b e te r S a b ır m iftâhını Şâh-ı e re n le r
T â ezel öed â î k e m te re v erd i
B ir yiğit n e den lü p ir akıl olsa A na d e rle r y a dîvâne ya deli Bir hüsn-i zîb ây a ya m âil olsa S ö k ü lü r aşkile öm rü n tem eli
H u p la r y ûz v e rm iş le r k im m u n â fık a İn â y e t k ılsa la r b a ğ rı y a n ık a
H a k k ın ı v e rs e le r g e rç e k â şık a Y o lu n d a y an d ığ ı n a zlı g ü zeli
N id ey im k im se y e y â r o lm az c ih a n S e rim iz d e e s e r b âd -i g am tû fa n O ç n e sn e e lin d e n a m a n e l’a m a n Y o k lu k a y rılık la h a s r e t eceli
D e rd im e n t Oedâî n e k ıla rsın â h B ilm ez m İ h â lin i m â fû k o la n $âh G ö n ü l a ’lâ e d n â h a k m a z p â d işâ h İlişince k o p m a z aşk ın çen g eli
_
7
_B eni b ö y le z â r ü g iry â n e y ley e n B ir n e v re s c iv an ın d e rd ü m â te m l Nâr>ı h ic râ n ile y a n d ı cân ü te n N ola â h ım âciz e tse âlem i
Bir ta b ib a n lam az b u d e rd -i serim D e v â ister isem h a lk ta n n â m e rd im Y üz sü rü p bastığı y eri ö p erd im
B ulabilsem h â k ip â -y i â d em i Bu katâr>ı aşkı h e r k es y e d em e z
H er M ûsâ’yım d e y e n T û r’n g id em ez Bir m û r-i zaifi te sh ir ed em ez
E le geçse S ü le y m a n ’ın h â tem i
Bu d â r-ı k e sre tte istem em m e sk e n Ezel ol y â r ile hem dem id im b e n K and-olsam [I] a rz u la r canım o dem i
— 8 —
H a k ik a t şeh rin e g ir kim m e ca z d an İstersen bu ra h ta selâm etin i
G ö rü r can didesi sem t-i m e c a z d a n N ûr-i m a h ab b e tin a lâm etin i
 şıklar aşk ile o lu r bîhuzûr
H aşr ü n eşri g ö rü r çalın m ad an S û r M ahv-i vücûd e d e n â rifle rd e n sor M ü lk 'i aşk ın rûz<i k ıy â m e tin i Oedâ'yvaa d ev let-i d e h ri n e y le rim C an v e rir vuslat*ı y ârı p e y le rim R ev zem i gönülden h e r dem ey lerim Bir K â ’be~i h ü snün zîy âretin i
M elâh at b ağ ın d a g ö rd ü m b ir â fe t H enüz bulm uş on üç on d ö rt çağını Ol sim g erd a n ın a o serv -i-k a m e t G alib ard a b ağ lar boyun bağım
P l «Kande olsam» yerine.
G iym iş sıkm a canfes ... v a r P a rla k k o n d u ra n ın y ü zü n e b asar Z e lz eley e v e rir âlem i sarsar S allad ık ça şalvarının ağını
T aze gülden n â zik te r gü l y an ağ ı G îsûları sünbül lâle d u d ağ ı
Nâz ile sarkıtm ış b eld en aşağı S a a t k o rd o n u n d a z e r saçağını Oedâî g ö rd ü k çe ol çeşm -i-m ahm ûr Ç âh -i-zen ah d ân ın g ö ren bayıiur
H ased in d en k â fu r sim siyah olur G ö rse ten-i billû ru n u n ağını
_ 10 _
G ö rd ü ğ ü n e kaş o y n atu p göz a tm a ö y l e a h m a k değil in san ın güzel G ü le r yüz gö sterü p halk ı ald atm a A h d in d e vefasız yalan sın güzel
M icm er-i h ü sn ü n e oku bir m aval Ne sev d ây a dü şü r n e aklını al
Ç alıv er ağzına bir p arm acık bal V a r öm rü o ld u k ça y alan sın güzel
K u rn a z k ek lik gibi eller kınalı O c ak la r y an d ırd ın k a h p e analı N içe e v ler yıktın deyyus bab alı B en bilirim seni filânsın güzel
(Jedû'yıni arzum v a r hilâl k aşın d a N eler e tti on üç on d ö rt yaşında Ç o k tan beri ciğerciğim başın d a K an ulaşm ış b ir kan çıb an sın güzel
11
Ey k a m e t'i m evzun serv -i bölendim B uyur bu gû lşan d a h irâ m e t güzel C em âlin d en özge Y ûsuf m en en d in B ana seyr-i bâğı h a râ m et güzel N ice hâk-i p ây in olm ayayım ben A k rân ın bulunm az n ev restesin sen M e d d 'i âbım gibi başlı eliften M ekteb-i şiv ey e dev âm e t güzel Çeşm -i m estin beni sev d ây a saldı M ihnetim çoğaldı sabrım azaldı G itti ak l u fikrim b ir canım kaldı Anı d a alm ağ a d ev âm et güzel (.ledûî âşık a y alan söyledin A k ıb et k a n d ırd ın n e ttin n ey led in Yok halâsım b eni m eftû n eyledin G ayri v ar b a b a n a selâm e t güzel
a. 3
Y âr ile v a r idim cüm led en ak d em H a k ik at p irin e bendoldum m a h re m V ü cû d e gelm ezden b alçık tan  d em S u lb ü n d e C ennet*! m e’v âd a idim [1]
G izli e srar b u ld u m lûtf-i M ûsâ’d a B ir hayli b ek led im Tür* i S in â ’d a B ir zam an ağ lad ım rû h -i îs â ’d a N ûh ile b e râ b e r d e ry â d a idim
Oedâ’y ım gösterdim h e r y ü zd en nişan Y üzsürüp dolaştım m ek ân b e m e k â n Y a p ark e n K â’b e ’y i H alil-ü r-R ah m an B en tavâif*! Beyt*i u iy â ’d a idim
—
12
__
13
_O lm ak içün h alk a b ir ib re tn ü m â M ü lk 'i a şk a bir ây in e g ö tü rd ü m H e r b ir p ü resin d en bin hurşid p ey d â O lu r e lb e tte d û rb în e götü rd ü m
 zm edüp b e n d â r-ı a d em d e n geldim N un vel-K alem ’in b en sırrını bildim Z ü lfek ar k u şan d ım D üldül’e bin d im Ç ok k â firis tâ m d ine g etird im
[11 ilk bendi noksandır.
Hazz>ı H ıtâ zu h û r e tti H u te n ’den M âh-ı Mihr*i felek ak setti b e n d e n Ç ıktı cey ;-i H abeş bu rç-i b e d en d e n N ûr-i aşkın d âr-ı Çin’e g ö tü rd ü m Oedâî h a k ik a t sırrın ı ferd e
S ö y lem em m e ca z d an ç ek tim b ir p e rd e C esetten d a m a rd a n c an d a n iç e rd e E h l'i k eşfe b ir d e fin e g ö tü rd ü m
-
14
_Y âr şem ’-i h û sn ile canım ı y a k a r Cinsi ateş n â r-ı N em ru d soyundan Cû misâli d u rm a z h e r y a n a a k a r G a y e t h afif k a n lı k a v a k soyundan B en d e tm e g ö n lü n ü h e r n ev civ ân a Tig-i m e h ab b e tle k ıy a rla r can a P e h liv a n 'I aşk o l çık bu m e y d an a S e n i b ir fe n d ile a ta r o y u n d an Oedâî bu yolda k o y d u n ise ser C anına m in n e ttir cefâ-y i dilber
G el m ey ü m a h b u p ta n b a n a geç d e rle r Hiç âşık g eçer mi eski h u y u n d an
—
15
—Â h efen d im dü ştü m gurbet k a h rın a İşim g ü cü m oldu zik ru llah v a tan B ilm em bu feleğin bize kasdı ne İrak oldu gö zd en n a za rg â h v atan
G u rb et ele giden e r yiğide bes D üşm anım g u rb e te etm esin h ev es B ülbüle y ap tırsan altın d an kafes Y ine in ler imiş âh ü vah v a tan
Oedâî bir â teş düştü özüm e F e le k avcı olm uş bastı izim e E vvel sıla g ö rü n ü rd ü gözüm e Ş im d i g ö rü n m iy o r B eytullah v a tan
— 16 —
Ç ekilm ez âteşi d û z ah ta n şedfd F irâk ı h a sre ti n â rı gurb etin L ûtf u m ü rü v v eti olm uş n â b ed îd
K alm am ış v efâd âr y ârı gurbetin K im seler g u rb eti etm esin arzû
Ne tü k e n m e z m ih n e t n e h a sre ttir bu B en nâr*ı firk atle y a n d ık ta n g e ru Y ere batsın kisb ü k ârı g u rb e tin
Oedâî’y im d o stla r bilm em nideyim Evvel b a h a r gelsin çıkıp gideyim V a ru p v atan ım d a ârâ m edeyim G örm ey im yüzü n ü b â ri g u rb etin
_ 17 _
Ç ıksa zir-i festen gîsû-yi dilber M âh-ı ru h sârm ı ay rı gam tu ta r Y âdedüp lâ ’lini şep tâ b eseh er R in d 'i aşkın e ld e câm -ı C em tu ta r
N ûr-i a şk a can û c iğ er dağlasam K an m am h icr-i y â ra h er gün ağ lasam Ne d em h a sret h a n ç e rin i d ağ lasam N âvek-i m üjgânım dest-i n em tu ta r D üştü dil d ild âra bilm em n e h ik m e t G ö rem em b ir y e rd e sem t-i selâm et B oşansa b e d e n d e n şir-i m e h a b b e t Ne A dem z a p te d e r n e R ü stem tu ta r ö ld ü r ü r Gedâ' bu d e r d-i h icran B ulunm az d erd -i aşk d ef’in e d e rm a n Bir e lin d e h a n ç e r b irin d e k em an Z a h m a gelm iş n âzen in im sem tu ta r
_ 18 _
B an a sev m ek içü n b ir y â r bu lu n m az H er âşık k e n d in e b ir c iv an tu ta r D ilde gam b u lu n u r d ild ar bulunm az R işte-i em elim h ep h ic ra n tu ta r D est-i Z e lih a ’y a y â r e tti te d b ir D âm en -i Y ûsüf’te n re d d e tti ta k d ir D olaşır gönlüm de h e r saa tte b ir A k reb -i efk â rım y elk o v an tu ta r M eykede-i g am d a Oedâî g iry an N ûşederim hûn-i ciğer-i b ü ry a n K ahtiyâr olursa sâki>i d e v ra n B ezm -i m e y d e câm -ı e rg a v a n tu ta r
tri;ti b a h â n bâğ-ı visalin
M û rg 'l-d il zü lfü n d en âşiy an tu ta r A çıldı gül gibi ol ru h -i âlin A ndelîb-i aşkı m ih rib an tu ta r
G önül v e rm e k olm az çeşm -i m estin e G am zelerin h a n ç e r alm ış destine
M eyi ü m a h ab b e ti âşık k a sd ın a E b rû lerin elde te r fe rm a n tu ta r L ü tfet tîğ 'i n âze d erm iy ân etm e G ü zeller içinde n am nişân e tm e M erh am e t kıl c an a k ıy m a k a n etm e K anlı zâlim k a n ed en i k a n tu ta r G öz süzüp ey çeşm -i m e stâ n e beni E yledin âk ib et d îv ân e beni
B ırak m az Oedâî b ir y a n e beni C an riştesin iki k a h ra m a n tu ta r
_ 19 _
_ 20 _
N edir bu fitn eler çeşm -i şû h unda M est-i n âzın iki dilâver tu ta r H û n î g am zelerin ey gül-i h a n d e K asd-ı c â n a elde tîğ te b e r tu ta r S e n âfe t-i cansın ey çeşm -i âhû N ed ir bu n im bakış h a n ç e r-i e b rû Ş em şir-i a şk ın a h e r zam an y â H û Û ftad eler c a n d a n srecer ser t u t a r
iiedâî ettik çe ben arz-ı niyaz E dersin bin grûne $ecâat ib raz O lur pây im âlin ey $ûh*i m ü m taz D âm en-i vasim i h an g i e r tu ta r
—
21
_B ırak m a sem tine zâlim ağ y arı Yüz b u lu r k û y u n d a b elk i y e r tu ta r Ni’m e t-i y aslın d an iste r iftarı
N a k d 'i visalini k an g i e r tu ta r S e n h e r güzellikle erd in k em âle D üştü âşık ların m eyl-i visale Almış seni b ir âguş-i h ay âle H e r gün m iyânını zer k e m e r tu ta r S ö y le r tû ti gibi c ev h e r saçarsın B âz 'i dili n â m ah rem e açarsın Oedâî m eftû n u n oldu kaçarsın
S en i inkisârım a d ilb er tu ta r
_ 22 -
B ana n isp et idüp sem t-i-ağ y âra N âz ile ol ş û h 'i âlişan g id er
R ak ip ler göz a ta r vuslat-ı y âra B enim içerim d en h cm an k an g id e r
Ne h ic ra n d ır n e firk a ttir n e g[am bu H iç sem t'i v efay a gelm ez o m e h rû tn sâf ey lem ezse hançer>i eb rû A ra y erd e k a n d ö k ü lü r can g id er Oedâî b en geçsem n ev civ ân ım d an G önül geçm ez şûh-i hü sn ü â n ım d a n Ç ıkm az a (k ü se v d a cism ü c an ım d an R ûz-i hagre k a d a r b u h ic ra n gid er
_
23
_U slanm az |â n e - i m eyl-i gü l’izâr D est u z atır zülf-i y â rd a n te l ç ek e r D e h fe tin d e n olur h er teli b ir m âr L erze tu ta r k o rk u su n d an el çek e r Cevr>i y ârı h e r bir â(ik çek em ez
Ne T ay [I] n e B erm ek! H âtem çek em ez Bu belâ»yı y ârı R ü stem çek em ez
Ç ekse bu m ih n eti an cak dil ç ek e r Oedâî m ir’â t-ı dilin satp â re B ir sûretle teslim olm az a ğ y âre Dü«se m eyl-i ra k ip ru h sâ r-ı y â re Ş â h -ı em el gözlerine mil ç e k e r
[
1
] Hatem Taî.B eni m ecrû h e tti h a n ç e r-i-b ü rra n İki d id elerim kanlı yaş d ö k er R ah m ed ü p rîze>i elm as h e r zam an G elir zahm -ı dile kalem kaş d ö k er H e r d em b a n a ol şûh e tm e k ister n az Bu p a za rın çok ziyanı k â n az
Em sâli bulunm az re n g i alınm az V a ’d e 'i vaslında n e kum aş d ö k e r Oedâî âlem e b ild ird in beni
B ü tü n halk -ı d e h re g ü ld ü rd ü n b e n i E celim den evvel ö ld ü rd ü n b eni H ay âtım d a m ezârım a taş d ö k er
—
25
—_ 2 4 —
Bu e srâ ra v âk ıf olan â rifler Nefsini cü m led en m u k ad d em bilir T e rk e d ü p h evâ vü h ev esten g eçer Ehl-i d e h ri zev k u şevki gam bilir C an dîdesi b ir n ig â ra duş o lu r E ğ len ir a n ın la gönlü hoş olur A ta r d ib â la rı h ırk ap û ş olur K en d in i b ir şâh-ı-m uazzam bilir
Gedâî safâyı â d e m d e a ra C efây ı B erm ek i H â tem ’d e a ra H e r n e a ra r isen âd em d e a ra S a lta n a t‘ 1 a$kı çûn E dhem bilir
—
26
—N ecm -i b u rç-i dilin h e r esrârm ı Ne E flâtu n n e b ir m üneccim bilir A b d a l arzey lem ez h alk a varım
K im se bilm ez k im d e n e v ar kim bilir M ir’â t-ı-h a y â le gelse d ilrübâ
O lur b ir b a k ışta bin sû re t p e y d â D u rm az gönül v u slat ister d â im â M ecn u n ’dur n e te m k in n e te rk im b ilir  şıka b ir h ırk a b ir lo k m a y e te r D evlet-i D ü n y a y a â rif n â ze d e r Oedâî b ib e k a dev leti n id er
Z âtı k im y â bulm uş ilm -i-sîm [l] bilir
—
27
—G û listân -ı-h ü sn ü n re v n a k bulalı İşim b ü lb ü l gib i â h û fig an d ır
K e m e n d -i z ü lfü n d en d ilb e n d olak Z in cirin i sü ren hay li zam an d ır
[1] İlmi Simya
G itm ez tîr>i gam zen zahm ı b e d e n d e n C an gitse m e h a b b e t ç ık a r m ı te n d e n Al sevdayı b e n d e n g eçey im sen d en V e r gönlüm ü b aşk asın a dolan d ır A tm a c ev r o k ların k a n ım a girm e Beni ö ld ü rü rse n m ak sû d a erm e Bir bûse v a ’d e t t e verm essen v erm e Bâzı b a ri gel ağzım ı su lan d ır
Oedâî h e r şû h a sen olm a y ak ın A n lar G evretm eğe a ra rla r şaşkın G üzeller v a ’d ine a ld an m a sak ın Z am an e şû h u n u n v a’di y alan d ır
_ 28 —
Nûr-i b a siretle b ir k aç g ö n ü ld en D ost iklim i ç ata l ç a ta l g ö rü n ü r A yn-ı ib re t ile m ir’ât-ı d ild en
K a n d e bak sam bir hüsn-i h al g ö rü n ü r Bu h ic râ n a ister ağ la iste r gül
Bu d e rd in d e f’i güç çek m esi m üşkül P a re p â re olsa m ir’ât*ı gönül
H e r b irin d en b ir h u p cem al g ö rü n ü r iiedM âlem i b en e ttim h esap
D erler için d e v a r h e r a n in k ilâp M eşrik ten k e m âle erse âfitap C ânib-i mağrİDten zeval g ö rü n ü r
C e m ’ettin başına sen bu le şk e ri H ûsn elin d e n D ağ ıstan ’a m ı gidiş E b rû le rin olm uş Fas serask eri Ç in elin e B ed a h şân ’a m ı gidiş
D id e lerin olm uş serm est ocağı L âm elif k aşların açm ış sancağı
G am zeleri çekm iş kan lı biçağı D oğru m ülk’i S ü ley m an ’a m ı gidiş Oedâî râ h ın d a ço k çek tim em ek
K olay değil imiş vaslına e rm e k Böyle salın arak gözler sü zerek G ü rc ista n ’a im tih âm a mı gidiş
-
30
—S e v d im b ir dilb eri k u p la r se rv e ri K ızarm ış ru h le ri te r güle n isb et D udağı sü k k eri k u d re t k ev seri H âl-i H in d û la rı fülfüle n isb et
_ 2 9 _
Y aslandım d e rg â h ın ol p âd işâh ın G önül b e k le r râ h ın ol yüzü m âh ın G ö rsem b ir n ig âh ın çeşm>i siyâhın
ZûK-i siyâhıdır sûnbüle n isb et
Birlij!^e Reçilmiş ra h m e t saçılm ış S ü ra h i koçulm uş m ey ler içilmiş G ülleri biçilmiş gülşen seçilm iş G o n c ala r açılm ış bülbüle nisbet U rdûî'yim d ild â ra ey şahım h ü n k â r B ârekâllah ey y â r n e d ir bu e tv â r C em âlinde e n v âr ç e k e r yâ H a y d ar K aşların Z ü lfek ar D üldül’e nisbet
_
31
—Sen bizden n e fre t e tm e ey saçı L eylâ ö y le hakikatsiz yolsuz değiliz
B izlere k e rim d ir H azret-i M evlâ Biz d e bir goncayız tersiz değiliz S a n a insaf versin H azret-i M evlâ N eden açılm azsın ey gül-i r a ’nâ B eşerin k ıy m etin biliriz cân â U y u rk en çalm ayız hırsız değiliz Ordâi M ev lâ’ya eyle itâ a t S a n a k erem in d en ersin in ây et İla n liektaş gibi sahip k e râ m e t İk rârım ız v a rd ır pirsiz değiliz
İn k ilâ b 'i d e v ra n aksine dön d ü G am a te b d il oldu sefâhetim iz B ezm -i m a h a b b e tin şem ’ası söndü K ap an d ı h ân e-i saâdetim iz
D erû n u m u n â r-ı firk at dağladı C ûşa geldi can didesi ağladı E trâfım ı gam leşk eri bağladı K at’oldu ta rîk -ı selâm etim iz
— 3 2 —
Oedâî hâlim iz p e k y am an o ld u D ef’i güç bağrım ız kızıl k an oldu D ânesini b e k le r âgiyan oldu M ürğ-i rû h u K af-ı k an âatim iz
D i v a n
Mersiye
Ş e m ’>i bezm -i ehl-i irfan d ır H ûseyn-i K e rb elâ N ûr-i fazl-ı sun’-i R ah m an ’dır H ûseyn-i K e rb elâ D âr-i h ik m e t m âye-i c an d ır H ü sey n -i K e rb elâ S ırr-ı zât-ı Şâh-ı m e rd a n ’dır H ü sey n -i K erb elâ S ey y id -i şübbân-ı cin an d ır H üseyn-i K erb elâ
C ev h er-i can n û r-i îm a n d ır H üseyn-i K erb elâ M ihr û m âh -ı n û r-i A h m e d ’d en olu p tu r p ü r ziyâ Ş e m ’-i ey v ân -ı h a k ik a ttir A liy-yel-M ürtezâ
N ûr-i H ak m esm um H aşan m azlûm H üseyn-i K erb elâ M atla’ - 1 şem s-i n ü b ü v v e ttir dah i Z ey n el’ab â
S ey y id -i şûbbân-ı c in an d ır H ûseyn-i K erb elâ C evher-i can n û r-i îm a n d ır H ûseyn-i K e rb elâ İster isen h a z re t-i A llah için sen do ğ ru yol Yüz sür özü n ü v e lâ y e tte n T âk i sultânı bul G el N ak î’nin k e m te rin in k e m te rin e oz kul ol A sk erî n â r-i h id â y e tle d o lu p tu r sağ u sol Seyyid-i şûbbân-ı c in an d ır H ü sey n -i K e rb e lâ C evher-i can n û r-i îm a n d ır H üseyn-i K erb elâ
G. 4
G el M u h am m ed bahr*ı ra h m e ttir ü m id in k esm e sen B en d e ol ta k b o y n u n a Şâh*ı T elâyet’te n re sen T elh g âm olm az veli z e h r-i h elâh il n û se d e n
S âk i-i k ev ser enîs*i ehl<i c e n n e ttir H asen S e y y id 'i $ûbbân-ı cin an d ır H ûseyn>i K e rb e lâ C e v h e r-i c an nûr*i im an d ır Hûseyn>i K e rb e lâ V e rd -i gûizâr-ı ş e h â d e tte n a y ırm a B âk ır’ı
BülbüUi bâğ-ı v e la y e ttir u n u tm a C a’fe r’i G o n cad ır K âzım ı M ûsâ bâğ -ı c e n n e t g ülleri Ş â h -ı âlem d ir A li M ûsâ R ızâ’n ın k e m te ri S eyyid-i şü b b ân -ı cin an d ır H ü sey n -i K e rb elâ C ev h er-i can nûr*i im a n d ır H üseyn*i K e rb elâ
M ehdi-i sâhibzam an k u tb -i cih âm n c ân ıd ır D est-i z a b tın d a felek ler d e v ra n ın d e v râ n ıd ır Zübde>i sırr-ı v e lâ y e t b u rcu n u n su ltâ n ıd ır D em a n ın d e v râ n a n ın fe rm â n a n ın fe rm â n ıd ır S eyyid-i şübbân-ı cin u n d ır H ü sey n -i K e rb e lâ C ev h e r-i can n û r-i im an d ır H ü sey n -i K e rb e lâ E y Oedâî b u n la rın râ h ın d a kim olm az tü râ b H âk ip ây in e yü zü n sü rsen olur b ir m â h itâ b Z e rre veş kesm em ü m id olsam d ah i ehl-i a z â b M elce-i d â r-ı p en âh ım d ır b en im yevm -i h isâb S ey y id -i şü b b ân -ı c in an d ır H ü sey n -i K e rb e lâ C evher-i can n û r-i im a n d ır H üseyn-i K e rb e lâ
— 3 4 —
N ak d -i ö m rü m sarfo lu r h e r lâhze h e r â n  h m e d ’e N ola kılsam h â k ip ây in d e fed â cân A h m e d ’e
C ân ın ın te rk in k ılu p îd-i> visalin d e olur B en gibi bin âçık-ı-şûride k u rb â n A h m e d ’e Şem*-i bezm>i vasim in p e rv â n esi oldun gönül G iceler tâ su p h a d e k ağ la tu tu ş y a n A h m e d ’e B ülbül â sâ gönce ru h sâ rın gö rü p âh eyle k im S e n n e d en lû â h e d e rs e n o lk a d a r şân A h m e d ’e B ak m ağ a ru h sâ rın a kıym az m eğ er göz m erd ü m ü G özleri çıksın h a k a r e tle b a k a n y a n A h m e d ’e Ey Oedâî m e n zil'i m ak sû d a e rd in âk ıb et E yledin tahsîl-i k u rb iy y e t o su ltân A h m e d ’e
— 3 5 —
K û fr-i zülfün ra h n e le r sald ık ça îm ân ü stü n e Şâh>ı Fas ey ler hücu m ol k âfiristân üstü n e K a n d e olsun seyf>i e b rû p erçem in d en can halâs H ûni çesm in ey p e ri k a n eylem iş k a n ü stü n e Sofî v ar ol tîğ-i g am zen d en dile bulsun a m an P en çe-i şîr*i n ig âh ın k a sd e d e r h â n ü stü n e G özlerin v u slat tem en n isi ile bûseyledim C ânım ı kıld ım fe d â dü ştü m o p e y g ân üstüne V asla d â ir b ir cev âb olm uş ki fi’le gûş-i can T â b i’-i fe rm a n b e r oldum e m r û fe rm â n ü stü n e Y ûsuf’u m m ih r-i m e lâ h a t m ü lk ü n ü n sultânısın E yledim te rc ih hüsn ü n Ş ûh-i K e n ’â n ü stü n e
Bir ö ed â 'yım âteş-i-h asretle y a k tın canım ı Y ok m u d u r b ir su sep e r b u nâr>ı h ic râ n ü stü n e
— 3 6 —
B ir ta ra f m ih r-i m a h a b b e t tâ z e m e h rû r b ir ta ra f C üm le şuh b ir y a n a d u rsun y âr-ı n ik h û b ir ta ra f Y ok n aziri se rte se r m ecm û'>i h û b a n tu tsa saf O lsa âlem b ir ta ra f ol çeşm -i â h û b ir ta ra f K a h ram ân -ı d e h re v erm ez g a m z e -itiri a m an D ursa R üstem bir ta ra f ol seyf-i eb ru b ir ta ra f O l p e rin in ay n -ı ib re tle g ö ren ru h sâ rın ı
V â lih ü h a y ra n o lu r d u rsun hele bu b ir ta ra f C eyş-i gam çekm iş K ızıl elm a’y a dil g a râ tın a H âU i H indû b ir ta ra f veçh in d e gîsû b ir ta ra f Ey Oedâî cân a k â re tti ra k ib in m in n e ti
O ld u m eh rû b ir ta ra f a ğ y âr-ı b e d h û b ir ta ra f
_ 3 7 _
K â ’be-i ru h sâr-ı y â rı eylem iştim b en ta v â f
D eh r-i d ü n e g elm ed en em ro lm ad an h e m N ün ü K âf C ân ile h em c ân idim c â n â n ile c â n â n idim
Âlem>i v a h d ette tu tm u ştu m g ü zel b ir i’tik â f Çeşm*i can kıldı n a z a r ib re tle H a k ’k ın v ech in e H a m d o la ây in e-i k alb im o g ü n d e n oldu sâf Bildim H a k ’kın varlığın im ân ü ik râ r ey led im T â E lest b ezm in d e ru h la r cem ’olu n ca saf saf
