JULES VERNE
DOKTOR OX’UN
DENEYİ
7
I
Küçük Quiquendone Kentini En İyi Haritalarda Bile Aramak Boşunadır
Küçük Quiquendone kentini eski veya yeni bir Flandra haritasında aramaya kalkarsanız muhtemelen bulamaya- caksınız. Yoksa burası kayıp bir kent midir? Hayır. Gele- cekten bir yer mi? Hiç değil. Quiquendone, coğrafyacılara rağmen sekiz veya dokuz asırdır varlığını sürdüren hatta her insanın bir ruhu olduğu düşünüldüğünde iki bin üç yüz doksan üç ruhuyla yaşayan bir kenttir. Audenarde’ın on üç buçuk kilometre kuzeybatısında, Flandra’nın tam merkezinde, Brugge’ün on beş ve bir çeyrek kilometre gü- neydoğusundadır. Escaut Nehri’nin kolu olan Vaar; Tour- nai’deki gibi Orta Çağ’dan kalma eski bir çatıyla kaplı, üç köprünün altından geçer. Temeli 1197 yılında, Kons- tantinopolis İmparatoru Kont Baudoin tarafından atılan eski bir şatosu, yerden üç yüz elli yedi ayak yükseklikte bir gözetleme kulesi ve bir dizi mazgalla çevrili, Gotik tarzda yarım pencereleriyle belediye binası vardır. Ünlü Brugge kariyonuna meydan okuyan, havada asılı bir piyano deni- lebilecek beş oktavlık kariyonun sesi her saat başı duyulur.
Quiquendone’a hiç gelmemiş olan yabancılar, Brandon’a
ait Nassaulu Wilhelm’in boydan portresinin süslediği stat- houderların* salonunu, 16. yüzyıl mimarisinin başyapıtı Saint-Magloire Kilisesi’nin apsisini,** ressam ve demirci Quentin Metsys’e ait benzersiz süslemesiyle Saint-Ernuph Meydanı’nın ortasında yer alan ferforje kuyuyu, bugün- lerde Notre-Dame Kilisesi’nde ebedî istirahatteki, I. Char- les’ın kızı Burgonya Düşesi Mary adına inşa ettirilen anıt mezarı vesaire gezmeden bu ilgi çekici kentten ayrılmazlar.
Son olarak, bu kentin temel endüstrisini kremayla arpa şekeri üretimi oluşturur ve o da yüzyıllardır Van Tricas- se ailesinin elinde. Ne var ki Quiquendone tüm bunlara rağmen Flandra haritasında yer almaz! Bu coğrafyacıların unutkanlığı mıdır yoksa bilerek yapılmış bir şey mi? İşte bunun cevabı bizde yok. Ancak burası İspanyol tarzı ev- leriyle, sebze-meyve haliyle, dar sokakları, güçlü surları ve belediye başkanıyla gerçekte var olan bir kent. Öyle ki son zamanlarda ne kadar şaşırtıcı, sıra dışı ve benzersiz görün- seler de hakiki olaylara ev sahipliği yaptı. Bu öyküde bahsi geçen tüm olaylar hiçbir yalan olmaksızın dürüstçe anla- tılacaktır.
Hiç şüphe yoktur ki Batı Flandralı Flamanlar hakkında söylenecek ya da düşünülecek kötü hiçbir şey bulunmaz.
Onlar konuşmada ve düşünmede biraz ağır olsalar da bil- ge, tutumlu, cana yakın, cesur, misafirperver iyi insan- lardır. Tabii, tüm bunlar topraklarındaki en ilginç kentin yeni haritalarda neden yer almadığını açıklamıyor.
Bu ihmal gerçekten üzücü. Keşke tarih; tarih değilse bile vakayinameler; onlar da değilse en azından ülke gele- nekleri Ouiquendone’u ansaydı! Ama yok. Ne atlaslarda ne gezi rehberlerinde ne de yol kılavuzlarında adı geçiyor.
*Ç.N.: Cumhurbaşkanlığına eş değer bir makamdır.
Doktor Ox’un Deneyi
9
Küçük kasabaların izini süren zeki Mösyö Joanne bile bu konuyla ilgili tek bir kelime etmez. Bu sessizliğin, kent- teki ticareti ve sanayiyi nasıl kötü etkileyebileceği tahmin edilebilir. Fakat hemen eklemeliyim ki Quiquendone’da ne ticaret ne de sanayi var. Üstelik onlar olmadan da ga- yet iyiler. Arpa şekerlerini ve kremalarını ihraç etmezler, hepsi kent içinde tüketilir… Kısacası, bu kentin insan- larının kimseye ihtiyaçları yok. Sınırlı istekleri, mütevazı bir yaşantıları vardır; sakin, ölçülü, soğuk, ağırkanlı ve tek kelimeyle Flamanlardır. Escaut ve Kuzey Denizi arasında hâlen ara sıra rastlanıldığı gibi.
Belediye Başkanı Van Tricasse ve
Danışman Niklausse Kent Hakkında Görüşüyor
“Öyle mi dersiniz?” diye sordu belediye başkanı.
“Öyle derim,” diye cevap verdi danışman birkaç daki- kalık sessizlikten sonra.
Belediye başkanı, “Harekete geçmeden evvel iyice dü- şünmeli,” diye devam etti.
“On yıldır bu ciddi meseleyi tartışıyoruz,” dedi Danış- man Niklausse ve sözlerini sürdürdü: “Size itiraf etmeli- yim ki saygıdeğer Van Tricasse, karar verme sorumluluğu- nu üstüme alamam.”
Dolu dolu on beş dakikalık bir tefekkürün ardından,
“Tereddüdünüzü anlıyorum,” diye cevap verdi belediye başkanı. “Hatta aynı tereddüdü ben de yaşıyorum. Konu- yu etraflıca incelemeden acele bir karar vermeyelim.”
Niklausse, “Quiquendone kadar sakin bir kentte komi- serlik kadrosu kesinlikle gereksiz,” dedi.
“Selefimiz!” dedi Van Tricasse kalın bir sesle. “Selefimiz asla kesinlik ifade eden cümleler kurmaz, kurmaya cesaret edemezdi. Keskin sözler kötü sonuçlara gebedir.”
Danışman başıyla onayladıktan sonra yaklaşık yarım
Doktor Ox’un Deneyi
11
saat kadar sessiz kaldı. Bu süre zarfında ikisi de parmağı- nı bile oynatmadı. Sonra Niklausse, Van Tricasse’e aşağı yukarı yirmi yıl önceki selefin de kendileri gibi kente her yıl bin üç yüz yetmiş beş frank ve birkaç kuruşa mal olan komiserlik kadrosunun kaldırılması düşüncesini taşıyıp taşımadığını sordu.
“Tabii,” dedi belediye başkanı elini olağanüstü bir ya- vaşlıkla geniş alnına götürerek. “Öyle fakat o saygın insan bu konuda da başka idari meselelerde de hiçbir karara va- ramadan evvel vefat etti. Akıllı bir adamdı. Ne diye onun gibi davranmayayım ki?”
Danışman Niklausse, belediye başkanının fikrine karşı çıkacak bir gerekçe bulamadı.
Van Tricasse ciddi bir ifadeyle ekledi: “Hayatı boyunca hiçbir karar almadan ölen bir insan bu dünyada mükem- meliyete yaklaşmış demektir!”
Hemen ardından serçe parmağının ucuyla iç çekiş bile denemeyecek kadar hafif bir şekilde çınlayan boğuk sesli bir zile bastı. Aynı anda sahanlığın karolarını kayarcasına geçen hafif adımlar duyuldu. Kalın bir halının üzerinde gezinen bir fare bile daha sessiz olamazdı. Odanın kapı- sı, yağlanmış menteşelerin üzerinde dönerek açıldı. Uzun saç örgüleriyle sarışın bir genç kız göründü. Gelen, beledi- ye başkanının biricik kızı Suzel Van Tricasse’ti. Babasına, doldurulmuş piposuyla bakırdan, küçük bir maltız verdi.
Ardından tek bir söz söylemeden, girişi kadar sessiz bir şe- kilde çıkarak anında yok oldu.
Saygıdeğer belediye başkanı piposunu yaktı ve mavim- tırak bir duman bulutunun ardında gözden kaybolarak Danışman Niklausse’u kendi düşünceleriyle baş başa bı- raktı.
