Eski Bir Evlenme Adeti ve Buna Bal Olarak Teekkl Etmi Halk Hikayeleri

içiNDEKiLER

İngilizceyiNasıl Öğrendiler?BirAraştırma.Bir Gerçek...

Konuşma AmaçlıEtkinlikler

İngilizce ÖğretimindeTestler veDeğerlendirmeler ConditionalSentences

The Motif Of MysteryİnMaleolm Bradbury's Doctor Criminale

The Use Of The Stream Of Consciousnessin A Portrait Of The Artist A YoungManAnd To The Lighthouse

Shakespeare'inİlkDevir Komedilerinde Klasik .Etkilerve GerçekçiUnsurlar

George Orwell'in 1984Adlı Romanında "Totoliter Sistem"Teması

The Dilemma Of TimeinKurt Vonnegut's Slaughterhouse-Five

OkııllardaGözlem

The Main Themes And Stylistic Features In Adrienne Rich'sThree Recent Boolcs

The Factor Of Age In SecondLanguageLeaming DıeWeltweite AuswirkungDes Kemalismus Das Autobiggraphische Schreiben "Schönne Tage" Des Osterreichischen Schriftstellers Franz Innerhoter

BUCA EGİTİM FAKÜLTESİ YAYıN ORGANı

YıldaDörtSayı Yayınlanır Nisan 1993 Yıl:2 Sayı:3

Sayısı:20.000rı, YILLlGI: 70.000 DOKUZEYLÜLüNİVERSİTESİ BUCAEGİT1M FAKüLTESİADINASAHİBİ

Prof.Dr.Galip KARAGÖZOGLU DEKAN

Türk Dili veYabancıDillerEğitimiÖzelSayısı

YayınSorumlusu: Prof.Dr.GüldenERTUGRUL Doç.Dr.Kemal YÜCE (

Türk Dili veYabancıDillerEğitimi Sayısı YayınKurulu: . Prof.Dr.GüldenERTUGRUL, Doç.Dr.Recep SONGUN, Doç.Dr.UfukSEMERCİOGLU,

Yrd.Doç.Dr.Mustafa KINSIZ TürkDestanlarındaAd VermeGeleneğive Sembolik

• Sayılar Türk HalkFıkralarınınTasnifi veBazı Yapı özellikleri Türkçede DüzensizSesDeğişmesiörnekleri "Zulmet"ŞiirininTahlili Ahmed'iYeseviÜzerineBirDeğerlendirme NecipFazıl'daŞiirve Dil Felsefesi CahitSıtkıve Orhan Veli'deYalnızlıkDuygusu Bir DivanŞairiGözüyle IV.Murad Eski Bir Evlenme Adeti ve BunaB~larak ~ ieşekkül Stmiş

Halk

yelet! TürkHalkHikAyelerinde Ak, Kara veArapVasıflı

;

,.

-Y~a

KlasikEdebiyatımızdaNesirGeleneği Ahmet Yesevi ve EseriHakkında Aldous Huxley: T Am A High Brow' And Brave NewWorld Point Counter Point By Aldous Huxley -GeorgeOrwellandAnımalFann The InheritorsBy William Golding Which Language Skills (Listening, Speaking, Reading, Writing) Are MostİmportohtFor Your StudentsAnd What Techniques Are Most Effective In Teaching Them These Skills? Wyh Are These Techniques Succesfull?

..

ıC

--=--J'

A.J' .:

d

·1L1l1Uıııı

. .g

BIUIflfJII

BmGIsI

BUCA EGITIM FAKÜLTESIYAYıN OA'GANI

Yıl : 2 Sayı.: 3 Ocak 1993

J

ESKİ BİR

EVLENME

ADETİ

VE BUNA BAGLI OLARAK

TEŞEKKÜL ETMİŞ .HALK HİKAYELERİ

Arş.Gör, Nerin KÖSE

Ege üniversitesi • Edebiyat Fakültesi TürkOiliveEdebiyatıBölümü

Leviratus adeti.dıştanevlenmenin gereklerinden biridir. Temelinde"kocası ölengelininçocuklarının

babasızhkçekrnemesi", "malların dağılmaması" esasıyatan bu uygulama. Türklerin eskihayatlarınakadar

uzanır.

SUMMARY

The leviratus tradition is one of the necessitiesof exogarny. This is a precaution talcentopreventthe children of the widow from the lonely feeling of the er phanage during~eirgrowthand the distribution of the whole estate. This tradition yields back to the earlierstagesof the Turkish sociallife,

GİRİŞ

Folklorik ürünler, bir milletinkültür hazineleridirler. Bu sebeple söz konusuanlatmaların,o milletin eskive yenihayatıylailgilibazıizlertaşımasındandaha tabi birşeyolamaz. Kısacasıreelhayatınön planda. olduğu(I,

s:

39-44)!şıkhikayelerimiz de buvasıftadır,Özelliklegünümüzeyakındönemlerde, azsayıda

bazanbir türkününetrafında meydanagelmiş; çeşi~i kaynakların (efsane,masal) yanındadaha çok gerçek

hayatı konu-edinmiş veyayaşanmış olayları anlatan kasidelerde (2, III. bölüm,5.78-79) bu husus. daha belirgindir. Nitekim bu türden -klasikhalk hikayelerirnize ~azaran

daha

kısa- anlatımlarda görülenbazı

Adetlerimizin kaynağı, Türkler'in eskihayatlarına geri gider. MeselA bugünçeşitli adlarda veşekillerde

karşımıza çıkanevlilik türlerindenbiri,eski Türk ailesininesaslarındandır.Ancak,yazımızdasözkonusu

edecelilnizevlilikçeşidinin özelliğinivekısahikiyelerilnizdeki aksini tesbit etrnetJen önce bu Adetle,eski

Türkailesihakkındabilgi edinmekyararlı olacaktır.

Eski Türk ailesi"pederi" ve"izdivacı"bir aile olup (3, 8:216), demokratik bir OzelliAe sahiptir (4,

alır,yeni bir hayatabaşlarlardı,Evlenmeişinde v~l~yet,hem anne, hem de babaya aitti-, Aileyle ilgili her konudaanneninreyinebaşvurulması'dadahil etmek üzere bütün bu Damlar, birer töreşeklindeyili(4, s:123,

5;

s:

294-295).

Genellikle tekzevceliğin (monogomi) esas olduğu (3, s: 216; 5,s:293-294)Türk ailesindeevlenmede . "exogomi"(dıştanevlenme)yasası esastır.Siyasi ve allevi bir zümre halindeki boylar (sop, soy,aşiret) bu

babanın evlatlanndan,akrabalanndan meydana getirdi.' Bu kapalı topluluğun kadrolarına yabancılar

kanş8mazdı. tı, dıştan

evlenme kaidesinetabiydi. Evlenmeancak.ildahilindeama,boy haricinden olurdu (5, s: 165-166;3, s:216; 6,s:341). Ancak bu kural değişiktürk gruplarında farklı uygulamalar ortaya

çıkarmışttr.MeselaGarp Türklerisoyu yedigöbeğekadarçıkarıp,bunundışındakileri yabancıkabul ettikleri haJdeŞarkTOrklerincesoy, dokUZgöbeğekadargenişletilmiştir. Günümüzde derastladığımız"yedi kat el"

, benzerisözler, buanlayışınizleri olsa gerektir

(5,

s:·289-290)~ Oğuzlar'da(6, s: 71-73), Altay Türkleri'nde

(7,

s:

175-179),GÖktÜr14er'de.(9,

s:

7), Uygurlar'da (lO, s: 12-13) dagördüğümüzexogaminin en ilginç

örndderinden

biri ise,yazımızdakonuedeceğimiz")eviralus"

a&

verilen adettir.

Es1d

Türlcıer'de

genç bir

kız, evlenmeklekocasının soyunakanşır;kocasıöldükten

sonrada

artık

bir daha kendiailesinedönemezdi (11"s:4ı6).Bu takdirde dul kalangelinölenkocasınınerkekkardeşiveya üvey

oğlu ile evlenirdi (5, s; 216; 6,s: 341;U, s: 426). Hanlarda ve Moğollar'da da gördüğümüz bu Metin

(Yani

ikinci birevliliğin)yine bir töre ilebelirlenmiş hükümleridevardı. Buna görekocasınınailesi, dul

kalan

gelini aile fertlerindenbaşka birisiyle de evlendirebilirdi. Bazan bu evlendirme işini; dulkalangelinin

oğlunun üstlendiğide olurdu. Nitekim CengizHanannesini, Gürcistan'danzaterle tljnen kumandan Bolad Kayaileevlendirmişti(ll,s: 426 ve 156 no.lu dipnot).

Sosyologların tercihli evlilikler grubuna dahil ettiğibu adet günümüzde ...e yaygın olup, çeşitli bölgelerdefarklıuygulamalarla tesbitedilmektedir.DoğuveGüneydoğuAnadoluBölgelerindeyaygınolan ve

. ,

töre gücündeki bu kurala göre kocası ölen dulgelin, ölen kocasının ağabeyiyle değil, ancak. kaçok

kardeşleriyle evlenebilir. Zira gelinin .evegeldiğinde büyükkayınbiraderine "Ağabey" diye hitapetmiş olmasınınbirbirlerinenikahdüşmesini engellediğine inanılmıştır,Ancak ülkemizinbazıyörelerindeböylebir aynm yapılmaz. Dul gelin büyük ya da küçük olsun, ölen kocasınınkardeşlerinden herhangi biri ile evlenebilmektedir.

"Evde uygunyaştabirkayınbiraderin bulunmadığıdurumlarda dul gelininçocuğu yaşındakiküçük , . o~lanlaevlenmesi" gibidurumların dayaşandığı bu Metin (l2, s:50-51) BaUAnadolu'da rastlanan-sık

olmasada-birbaşka şekliile "dulkalangelininkayınpederiileevlenmesi"olayıdır. 1989yılındaMarmaris'in . Bozburun yöresinde bizzatyaptığımız biraraştırmada elde ettiğimiz bilgileregöre son yüzyıldayaşanan bir olayın temeliniteşkileden bu.çarpık durum, çevresinde hiç de iyi olmayan.tavırlarta karşılanmiş ve yaygınlaşamadanyokolmuştur.

"Leviratus" denilen buevlilik adetinin temelinde "anne. amca ileevlendiği takdirde çocuklarm babasızlık çekmeyeceğizira amca, babayansıdır, malların dağılmayacağı.evsırlarınındışarı çıkmayacağıve

büyükbabaiıınaile üzerindekioıoriıesinindevamedeceği"fikriyatmaktadır(12,8:51).

"~le mallarının dağılmaSı"

ve "aileye

yabancının

girmemesi"

~ına

dayanan ve sadece bahsigeÇen

çanşmamızınIV. bölümünde3.4ve 7 numaralardakayıtlıolan BöyleBağlarhikayelerininüçvaryantındada görülen gelinin bir başkasıylaevlendirilmesiolayı.eski Türklerdekine benzer bir şekilde "erkekevladın

ölrOOsi" Uzerine söz konusu edilirken bu üçanlatıda"birlikteçalıştı~1hiklyekahraınanınasef:ıepsizy,ere (2, iV. bölüm, s: '13) veya kavga ettiklerinden dolayı kinlenenmesai arkadaşınin (2, IV. bölüm, s: 11,'34),

taıırcunanın babasına,"oAlununöldü~ünü bildiren yalan bir mektup göndermesi" üzerine ortayaçıkar. EskiTUrkıerde've Amıdolu'nUn pekçok yerinde halen görüldü~ügibi "dul kalan gelinin evlendirihnesi"

meselesi,

erkeklararının

vazifesidir.·Nitekim üç

varyantın

ikisinde de Senem'in yeniden evlendirilmesini isteYen vearkadaşıKahramanAğa'yabudüşüncesiniaçankişi. kayınpederi AlilzzetBey'dir(kısaözet)rı,s: " 13-21). HikAyelerin bir tanesindeise buteşebbüsün, AlilzzetBey'inkankardeşi KahramaiıAAa'dangelmesi

. ' . '

(2,s: 34)butürdurumların antatının yaygınolduAu yöredeki çözüm_, . ' . şeklinive uygulamada rol' .

alan

kişilerin

eski Tllrkler'dekinden dahafarklı birkimlikle ve ailedışından

da

olabi1ece~ini göstennesiaçısından

ö~mlidir.

',~ .

BöyleBağlarhiklyelerinin oçvaryantındada "dtil kalan gelinin birbaşkasıylaevlendirilmesi" için belli bir zaman süresinin geçmesi gerekmektedir. Nitekim ReYhani~latması ile AhmetLokderlemesinde Seaem, Ali

İzzet

Bey'in

oğlu

Hüseyin'in "kara haberMini

aldıktan

hemen

Sonra

e~lendiriıriıeki~umir

(2,

s:i3~1). Farklıbir durumlakarşılaşb~ıınız Güler Tosun derlemesindeisebelli bir Süre venlmemelde birlikte 'Senem'in dul

bımaSıyla

gelin

olmasıarasında

Hüseyin'in

onun·eşininll1erakından.a~layaatlayaöıecek,

babasının gözlerinin-ihtimal aAlamaktan- kör olacak kadarzaman geçtiAini görüyoruz {2, s: 34).Dul kalan gelinin

başkasıylaevlenmesi

için ölçüsübelliolmasa da "bir süre verilmesi" durumunun

arilatıcının~bit

yerde de hikAyeninyaygın oldulu yörenin deAer yargısıyla oldulu ~ anlatının

klasikhaik

lıikAyeıeıiJ1e

bakarak

reelhayattandahaçoketkilenmesi ileyakindan ilgiliôlduAwititahıninediyonız.

Gelelim bu tOr aniatılarda gelinin evlendirilmek istenmesindekisebebe:••. HikAyelerinKonya'da

derl~en varyantında

Ali

İzzet

Beyevdekendisinden ve

oğlundan

dul

katmış

gençbir

kadınc:ian~ka biriniiı

•

olmadığmı; bu sebeple Senem'in artık bu evde kalmasının hoş görülmeyecelini daşündaIU içın gelinini

. . ~ - .

"evlendirllleyekariu' verir(12,s: 13).AşıkReyMnianlatmasında ise Ali tzzetBey'ı oğlunun ölıriesiiıdenÇok gelinin gençyaşta dul kalmasının yaraladığını görüyoruz. Nitekim Senem'i lıayatını yeniden düzenlemek gayesiyle evlendirmeyekalkışır (2. s: 21)~ GÜlerTosun'dan derlenen varyantta

ise,

oldukçadeğişikbir

durumlakarşı karşıya kalıyoruz.ZiraburadaSenem'in evlendirilmesindekayınpederinin delilde,İzzet lJey'itı

yakınarkadaşıKahramanAAa'nınrol oynadığını_{. /} görüyoruz.Adıgeçen ailedostu_{' .}

lzzet

Bey'leyakııılıldarının_{- .}

, çokfazlaolduğunu, bu sebeple ölenoğlununyerine kendioğlunu koymasının' yenndeo1acaAım ileri sorayor (2. s:34)~Dikkat edilecek olursa burada "genç ve dul bir_{. . .} kadınin_'mutlaka evlenmesi_{. '} gerektili,dahadolrusıı

- ' .

.

. . ' .

-k.0C8S1 ölen bir gençkadının bellikalmasının doğru olmayacağı"fikriyatmaktadır. Varyand~ birinde

kayınpederinin yerine. yakın bir ailedostunun ortayaçıkması, Tartlerde yakın akrabal8r

kadaruzaJc

çevresindekilerin de aile fertleri üzerinde aktif rol oynayabileceklerinigösternlesiaçısından öne~lidir. Bir

başka ifadeyle-bu durum. hikayenin anlatıldığı çevrenin ve hikAyeyiaiılatan kişinin bu.konudaki .anlayışlarıylailgilidir.Ayrıcaeskidenolduğu gibi bu evlilikte hukuki bir durumlabirlikteotoplumun deler yargıları da geçerli 'olmakta; evlilik gibi önemli. bir kururnda o yörenin Sosyal normlanaktif bi~ml

0)'11a.II1aktad.

Hikiyelerin hepsinde deSenem,kayınpederAliİzzetBey'inyakındostu(2~s: 13,21)veya~deşi (2, s: 34) olan KahramanAla'nın oğlu ile evlendirilmek istenir (2. s: 13,21.34). EskiTUrkİerde ve bugUn

Anadolu'dabazıyörelerdeyaygın şekildeuygulanmaya benzerolarakortayaçıkanbu durum. Ali

!zzet

Bey'in . tek:erkekçocuğasahipolmasıylailgilidir.Eğerbirden fazlaoğlu olsaydı,Senem -ihtimalki-kayınbiraderiyle

, ,

evlendirilecekti; Hikayede "bir aile dostununoğlu'nunortayaçıkmasınınsebebi budur.

BöyleBağlar'hikayelerinin en önemli bölümü, hepsinin sonunda Senern'in öldUsandığı kocası Hüseyin'in geri dönmesidir. Güler Tosunanlatmasıile Aşık Reyhani anlatmasmda Hüseyin, arkadaşımn babasınayalan haber"gönderdiğini öğrenince (2, s: 21,34);Konyavaryantındaise"çalıştığınıyeter sayarak (2, s: 14) geri döner. '

Bunlann-yanısıra herüç anlaımadada kahramanıngurbeteçıkmasındakisebebin yok,olduğunu, Hüseyin'iniktidarsızlığının kaybolduğunuda tesbit ediyoruz. KonyavaryantındaHüseyin'in Allah'a dua etmek suretiyle (2, s:17);Reyhanianlatmasında canı gönüldenyaptığı duayı kabuleden Allah'ın yolladığı

Hızır'm ağzına tükürmesiyle (2, s:23);diğer varyantta iseyine Hızır'mancak,bu sefer onun kendisine

ş; .

m"yonuk" vermesine sevinmesindendolayı(2, s: 35) kusurugiderilir.

t'

Gerek"kahramanın Senem telli duvakh gelin giderken geri dönmesi", gerekse"dönüş-esnasında iktidarını kazanması"bize, hik8yeyi anlatan ve dinleyenkesimde dul kalan gelininalledenbiriyle evlenmesi adetinin lJiçhoş karşılanmayıp tenkitedildiğihissinivermektedir.

Yukarıdan beri konuettiğimiz"dulkalangelinin kaymbiraderiyleyeyabaşka biriyle evlendirilmesi adetinin "bozlak"dediğimiz bir olay Uzerinesöylenmiş bir türkilden ve o türküyüaçıldayançokkısabir nesir kısmından (bazan olmayabilir de) ibaretolan (2,

III:

kısım,s: 139-140)anları türlerine aksi ise,yukarıdan 'berigördüğümüz şekillerden oldukça farklıdır. Üniversitemizin Türk

Dm

veEdebiyatıBölümüarşivi'nde 155 (

" /

no.lu kasette, tezimizin IV. bölümünde 64 no.dakayıtlıolan ve Ege Bölgesi'ndederlenmiş hikAyeye göre

-Kargınışıklar Köyü'nde yaşayan biri,askeregidenoğlunun öldüğünü bildiren bir'haberalınca gelinini kendine

nikah eder. Bir müddet sonraoğlueve gelirse de onutanıyarnaz.Tann misafiri olarak kabulettiği oğluna. birlikteyedikleriakşam yemeğinden sonraona bir yatakhazırlarlar;kendileri deyanodayageçerler. Bu gören oğlu şöyleder;

San

buğdayıdanmı sandın? Evdekigelinikarın mı sandın? .Askere gideni gelmez misandın?

Vurun kürtuşağı,Antepgidiyor. Kaleden kaleyeaulemadım, Kırıldıkantanmtartılamadım Kahırlı kahırlısöylenmen asker Diye Yusuraanlatamadım.

Olayı sadecekısa birşekildehikaye eden, birbakımaözetleyen nesirkısmındanm(2, s: 140-141) , sonra söylenilen türkünün ilk'dörtlüğünde "kocasıölen (burada öldü zannedilen)kadının kayınbabası ile

evlenmesi"nin,olayın-kahramanı tarafındantenkitedildiğinigörüyoruz. Dikkatedilecekolursabu tenkitbiraZ "bir askerinöldüğünün antakresmi kaynaklardan öğrenilebileceği", daha çok "babanın geliniyle -dul bile olsa- evlenmesinin yakışık almayacağı" üzerinedir. Olayı hiUye eden, yani bozlağranlatan kişinin

belirttiğine göre "böyle bir'olayın gerçekten yaşanmış olması, baştan beri söz konusu ettiğimiz Metin hem

tkincidörtlüğünsonikimısraıiseoğlunun çıkıpgelmesi ve sitemetmesiüzerinebabası "bu.olayın, . onunöldü haberinin gelmesi üzerinege.-çek1eştiği~"beliı1ir gibidir.

BuMet. kafiyelerininfarklı oluşundanda anlaşıldığı gibi;aynıolayiçinyakılmışikiayrı türkünün zamanla

karışmış şekli

olan sözkonusu hikAyeden

başka.

Güney Anadolu'danderlenenve

başkiıbb-

olaya ait olanbirbozlağıntürkükısmındada görülmektedir. Tezimizin LV. bölümünde.Ş2no.dakayıtlıolan hikAyeye· göre avagittiği sırada "başındakoca bir adamla yürüyengeyiksürüsü" görenNurbaklıbir genç,geyiğin

dediğiİlitutmaz ve

'bü

olayı herkeseduyurur.Bunakızangeyiklerin kovalailığı avcı,kayadan atlarken bir

kazığa saplanır,

Ölürken

söylediği

Ulrkünün içinde

"nişanlısının kardeşiyle

evlendirilmesi

(2,

s~: 153~154)

,

şeklindevasiyetivardır.Hikayede: Tüfeğiı:ni kazıklara assınlar .Esvabımıbençalarabassınlar

Nişanlıını kardeşime yazsınlar

t·

Vardıın,öldüm kayalardaavcılar

•

şeklinde verilen buadeıin eski Türkler'de ve gerçekhayatta görüldüğü gibi bozlaklara da aksettiğini göriiyoruz.Bir farklaki, gelin dulkalmış değildir; henüznişanbdır.Ancakdul gelingibi·kayınbiraderiyle evlenmesinin istenmesi, hikayeninnişanlı birkızın şimdiden erkektarafınınsorumluluğunda olduğubir yöredenderlerıdiğini göstermesikadar,bozlağı söyleyenin bukonudakianlayışı vedeğerhükUJnleriile de . yakındanilgilidir. Birbaşkaifadeylebu.satırlarabakarak hikayeninyaygın olduğtı yörede,"nişanlısı ölen .- kızın, kayınbiraderiyle evlendirildiğini'ni düşünmekiçin hiçbirsebep yoktur. .

.Görüldüğügibi,"ıeviratus" adıylabilinen vekaynağıeskiTürk ailesine kadar geri giden "dulkalan . gelininkayınbiraderiyle veyaüvey-oğluyla, oğluveyaerkeğinailesitarafındanevlendirilmesi "ildeti,klAsik

a~daki halkhikayeıerinde·görülmemektedir~

Kaside ve bozlakdediğimiz mahalli birrivayere veyaolayadayanan,m dönemanlatıtürlerimizdeise Metin eski devirlerde haua bugün pekçok yörede görülen uygulamalanna benzerdunımların yanında.

farklılıklardasözkonusudur.

"Exogami"nin:icaplanndan biri olan leviratus ileletinin kasidelerdeki görünümü "dul kalan gelinin kayınpederi tarafından" ve "erkektarafının uygungöreceği biri ile evlendirilmesi"bakımından, eski . Türkler'deki uygulamaya paralellikgöstermektedir,Ancak "dul gelinin,kocasınınölümünden sonratekrar

evlenmesi için,bellibir sürenin beklenmesi",ilk. defa kasidelerle ortaya. çlkmalctadır.. Dahaçok,anlatıma

derlendi~iveyaygınolduguyörenin

flhlak

anlayışıyla ilgili olan bu durum.yerleşikkültürümüzün, eski

!detlerimize

olantesirininsonucudur.

Birbaşka farklılıkda.eskiTUrlder'de evlenmehukukuna dayanan bu MetinSÖZÜedilenanlatılarda bu

konuyla ilgili bir törenindeğil de, o bölgenin ahlak anlayışmm bir sonucu olarak ortayaçıkması ve .

uygulanmasıdır.Budurumundageçenzaman içindedegişenkUltürümOzle ilgiliolduğunutahmin ediyoruz• . 'Hikiyeninbaşında öldüğübildirilenkişinin, anlatının sonundahayattaolduğunun anlaşılmasıise,bu

&telin,-Anadolu'nunpekçok yerinde'veanlatının derlendiğiyöredeyaygın olmasına rağmen-tenkitedildiğini göstermekte olup. hikAyeyi anlatanşahıslailgilidir.

BozlakJara gelince.•. Bu

lür

kısa anlatılaedadul gelinln,eşiRinölümünden ne kadar

zaman sonra

ve hangisebeplerle evlendirildilihakkında hiçbir bilgiyoktur. TamamenhikAyeninmahAı. dolayısıyla

anJaU

geleneliningittikçezayıfla.ınasıvefarklıhayattarzlannınortayaçJkmasına baAlı olaı'8k teşekküledenbu'Iür

anLatıJarda evım.Ain kimintarafından gerçekleştirildi~açıkçabelirtilmemesinerağmen türkününsözıerinden

bu gOrevi~ ıaratinınyüklendiAini tahminetmekzordeAildir.

Gerek Güney'den. gerekseEge Bölgesinden derlenen metinlerde bu Adetin,dahadeğişik şekillerde

karşımıza çıktııuu

görüyoruz. Hikayenin birinde "dulgelinin

kayın~eriyle

evlenmesi"•

diAeriııde "nişanlısı

ölenkızın kayınbiraderiyleevlenmesininvasiyetedilmesi~ şeklinde karşımıza çıkan.buadeteskiTürkleldeve bugünAııadolu'nun pekçok

yerindelci

uygulainalardan oldukçafarklı vebazandagariptarzdagörülmesi.

deAişikbölgelerdeki

kmlürlere

paralel oJarak.deAeryargılarınındadelişınesiyleilgilidir.

, . .

Kas:idelerderastlanılaııbukonuyaaittenkit1er. bozlak:1anJadakarşıriııza çıkmaktadır. Ozellikıe "oAu1ıın

dulkalankansıilebabasınınevlenmesi" konusundasöyıediAi tUrködebu

apaçik

görülmektedir.

.,~. . . ' '

Kısacası Türkler'in eski hayatlarında vebugüö Anadolu'nun Pekçok yerinde. rastladığımız "levitatııs"uD, son dönemlıalk anlatı türlerine aksi.reel ve tenkidi bir

tarzda

olmuştur.

NOTLAR

(1)BARATAV,PeııevNaili-HalkHikAyeleri veHalk HikAyecilili-, A_Yayınlan,1stanbulI988.

(2)

KOSE,

Nerin

-YOrkHalkEdebiyatında KısaHikiyeler-,DokuzEylül Oni. Sosyal BilimlerEnStitüsü, "

TOıIı:Dilive Edebiyau AnabilimDalı, İzmir1989,(Basıbn~ Y~k_, LisansTezi). "

i

(3)KAFESOOLU.

İbrahim

-YUrt

Milli

Kültüril-. Boiaziçi

Yayınları. İstanbul

1986;

(4)GOKALP',Zİya-MakalelerIX3Hamlay.m.ŞevkelBey~jlu.KültürBakanlıjı Yayınları. İstanbul' 1980.

(5)GOKALP. Ziya-Yürk Medeniyet Tarihi-,TUrtKültürYayını. TokerBasımevi, İstanbul 1974, Cilt2.

1';

(6)ıNAN.

AbdiUkadir

MMakaleler velncelenıelet".TUrtTarih KurumuBasımevi, Ankara1968. t"

(7)ERGINıMuharrem.-DedeKodaıt

Kirabl

MiBoIaziçiYayınlanllstanbul 1986.

(8)RADLOFF. W. -Sibirya'dan Seçmeler" Çev:AhmetTemif_{ı Kültür veTurizm}Bakarılıjı Yaymları. Ankaıa

1986.

(9)ÇAOAT~Y. Saadet"T0ıIı: LeJıçe1eriOrnetıeri-i A.O. Dil veTarih-Coirafya Fak. Yaymlan. TürkTarih

KurumuBasımevi. Ankara1963.

(10) ORKUN. Hüseyin Namlk-PrensKa1yanambra vePapamleora HikayesininUygurcasıM_ıAlaeddinKıa1

Başıme\i. ıstanbUl 1940.

(11)SPULER. Berthald

-tran

Moptlan-çev.CemalKöprülü,TüıkTarih Kurumu Yayinlan,

Ankara

"1987. (12)

DALAMANıAli Rıza

-Evlilik,

Akrabalık Türleri-ı Karınca Malbaacıhk

KoU. ve

Tic.Şti.ıtzmir

1982. "