Tohumluk Miselin Elde EdilmesiTohumluk Miselin Elde Edilmesi

(1)

Tohumluk Miselin Elde Edilmesi Tohumluk Miselin Elde Edilmesi

Mantarlar çiçeksiz bitkilerdir. Dolayısıyla tohumları yoktur.

Üretimleri miselleri sayesinde gerçekleştirilir. Mantar Üretimleri miselleri sayesinde gerçekleştirilir. Mantar yetiştiriciliğinde değişik maddeler üzerine sardırılarak yetiştiriciliğinde değişik maddeler üzerine sardırılarak

geliştirilen sekonder miseller kullanılır. Bu biçimde geliştirilen sekonder miseller kullanılır. Bu biçimde

hazırlanmış misellere İngilizce’de “

hazırlanmış misellere İngilizce’de “ Spawn Spawn ” adı verilmektedir. ” adı verilmektedir.

Türkçe’de ise henüz yerleşmiş bir isim yoktur. En yaygın Türkçe’de ise henüz yerleşmiş bir isim yoktur. En yaygın

olarak “

olarak “ tohumluk misel tohumluk misel ” terimi kullanılmaktadır. Zira ” terimi kullanılmaktadır. Zira tohumluk farklı bir kavram olup üretimde kullanılan tohumluk farklı bir kavram olup üretimde kullanılan

generatif veya vegetetif bitki parçalarını kapsar.

(2)

 “ “ Tohumluk misel Tohumluk misel ” çoğaltma amacıyla ” çoğaltma amacıyla hazırlanan ve üretimde kullanılacak hazırlanan ve üretimde kullanılacak olan, hububat daneleri veya diğer bazı olan, hububat daneleri veya diğer bazı organik maddelere sardırılmış organik maddelere sardırılmış

sekonder miselleri ifade etmektedir.

(3)

 Mantarın tanınmasının ve değerlendirilmesinin hayli Mantarın tanınmasının ve değerlendirilmesinin hayli eski olmasına karşın; mantar miseli üretimi, ancak eski olmasına karşın; mantar miseli üretimi, ancak

mantarın özel yetiştirilmeye başlamasından sonra mantarın özel yetiştirilmeye başlamasından sonra

gerçekleşebilmiş koşullardadır.

 İlk aşamada, mantar, yıkama suyunun gübre üzerine İlk aşamada, mantar, yıkama suyunun gübre üzerine serpilmesi ve böylece gübreye geçen sporların

serpilmesi ve böylece gübreye geçen sporların çimlenip misel ve mantar oluşturması ile

çimlenip misel ve mantar oluşturması ile

yetiştirilmiştir. Kuşkusuz bu uygulamanın, anlamı yetiştirilmiştir. Kuşkusuz bu uygulamanın, anlamı

bilinmeden yapıldığı bir gerçektir. 19. yüzyıla doğru bilinmeden yapıldığı bir gerçektir. 19. yüzyıla doğru eski kültürlerin yataklarından alınan parçaların yeni eski kültürlerin yataklarından alınan parçaların yeni

ortamlara aşılanması ile misel üretimi ilkel biçimde de ortamlara aşılanması ile misel üretimi ilkel biçimde de

olsa belirmiş ve bir boyut kazanmıştır. Ancak olsa belirmiş ve bir boyut kazanmıştır. Ancak

sistemde, eski yataklardaki hastalıkların ve zararlıların sistemde, eski yataklardaki hastalıkların ve zararlıların

yeni ortama taşınması sorunlar yaratmış; ayrıca yeni ortama taşınması sorunlar yaratmış; ayrıca aşılamayı tutturabilmek için bir yatağa defalarca aşılamayı tutturabilmek için bir yatağa defalarca

aşılama yapmak gerekmiştir.

(4)

 19. yüzyılın başlarında, koyun ve inek gübreleri, 19. yüzyılın başlarında, koyun ve inek gübreleri, yaprak çürüntüleri, deri yapımında kullanılan yaprak çürüntüleri, deri yapımında kullanılan palamut tohumu ezmesi gibi organik tabiatlı palamut tohumu ezmesi gibi organik tabiatlı maddeler üzerine misel atılması ve burada gelişen maddeler üzerine misel atılması ve burada gelişen misellerin alınıp, yetiştirme ortamına karıştırılması, misellerin alınıp, yetiştirme ortamına karıştırılması,

ilk gerçek tohumluk misel üretme tekniği olmuştur.

 Misellerin üzerinde geliştiği materyale dört köşe Misellerin üzerinde geliştiği materyale dört köşe şekiller verilmesi, üst kısımların kurutularak uzun şekiller verilmesi, üst kısımların kurutularak uzun süre saklanması bugünkü uygulamaların başlangıcını süre saklanması bugünkü uygulamaların başlangıcını oluşturmuştur. Böylece saklanan tohumluk misel oluşturmuştur. Böylece saklanan tohumluk misel kalıpları, ekim yapılacağı zaman açılarak iç kısımdan kalıpları, ekim yapılacağı zaman açılarak iç kısımdan yararlanılmış ve sıcak bir ortamda bir hafta kadar yararlanılmış ve sıcak bir ortamda bir hafta kadar

bekletildikten sonra kullanılmıştır.

(5)

 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren mantar sporlarının 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren mantar sporlarının

çimlendirilmesi yoluyla misel elde edilmesi ve bu misellerin çimlendirilmesi yoluyla misel elde edilmesi ve bu misellerin üretimde kullanılması gerçekleşmiştir. 1894 yılında Paris’te üretimde kullanılması gerçekleşmiştir. 1894 yılında Paris’te

Pasteur Enstitsünde ilk kez steril koşullarda tohumluk Pasteur Enstitsünde ilk kez steril koşullarda tohumluk

mantar miseli üretilmiş; bunu Amerika Birleşik mantar miseli üretilmiş; bunu Amerika Birleşik Devletlerinde doku kültürü yöntemleriyle misel Devletlerinde doku kültürü yöntemleriyle misel

üretilmesinde, sterilize edilen ahır gübresi üzerine mantar üretilmesinde, sterilize edilen ahır gübresi üzerine mantar

dokusu parçaları bulaştırılmış, parçalardaki miseller ahır dokusu parçaları bulaştırılmış, parçalardaki miseller ahır

gübresi içinde geliştikten sonra normal aşılamada gübresi içinde geliştikten sonra normal aşılamada

kullanılmıştır.

 Tohumluk misel üretiminde son aşama, misellerin hububat Tohumluk misel üretiminde son aşama, misellerin hububat daneleri üzerine sardırılması olmuştur. İlk kez 1931 yılında daneleri üzerine sardırılması olmuştur. İlk kez 1931 yılında

Amerikalı Sinden, mantar misellerini buğday ve çavdar Amerikalı Sinden, mantar misellerini buğday ve çavdar

tohumları üzerine sardırarak geliştirmiştir.

(6)

Bu biçimde hazırlanan tohumluk miselin en Bu biçimde hazırlanan tohumluk miselin en

önemli iki yararı şunlardır:

 1.Aşılamada kolaylık 1.Aşılamada kolaylık sağlayarak

sağlayarak

 2.Misellerin kompostun 2.Misellerin kompostun her yanına eşit

her yanına eşit

miktarda dağıtımına miktarda dağıtımına

olanak vermesidir.

 O nedenle hububat O nedenle hububat

danelerine sardırılmış misel danelerine sardırılmış misel

günümüzde dünyanın her günümüzde dünyanın her

yanında yaygın olarak yanında yaygın olarak

kullanılan tohumluk misel kullanılan tohumluk misel

haline gelmiştir.

(7)

Misellerin Elde Edilmesi, Misellerin Elde Edilmesi,

Çoğaltılması ve Tohumluk Miselin Çoğaltılması ve Tohumluk Miselin

Hazırlanması Hazırlanması

 Tohumluk miselin temizliği ve kalitesi mantar Tohumluk miselin temizliği ve kalitesi mantar yetiştiriciliği açısından büyük öneme sahiptir.

yetiştiriciliği açısından büyük öneme sahiptir.

Zira kültürün geleceği, kullanılan tohumluk Zira kültürün geleceği, kullanılan tohumluk

misele bağlıdır.

misele bağlıdır. Miselin yalnızca steril Miselin yalnızca steril

koşullarda hazırlanması ve temiz olması koşullarda hazırlanması ve temiz olması

yeterli bir özellik değildir. Tohumluk yeterli bir özellik değildir. Tohumluk misel aynı zamanda, çeşidin kendine misel aynı zamanda, çeşidin kendine özgü özelliklerini de bünyesinde yani özgü özelliklerini de bünyesinde yani

genotipinde taşımalıdır.

(8)

 Temizliğin sağlanması için, misel üretimi sırasında Temizliğin sağlanması için, misel üretimi sırasında steril koşulların bulunması ve korunması gerekir.

steril koşulların bulunması ve korunması gerekir.

Kuru ortamda yabancı ve zararlı organizmaların Kuru ortamda yabancı ve zararlı organizmaların

gelişmesinin azalacağı unutulmamalıdır. Bu gelişmesinin azalacağı unutulmamalıdır. Bu

nedenle laboratuvar zaman zaman steril hava ile nedenle laboratuvar zaman zaman steril hava ile

havalandırılması ve nemden olduğunca havalandırılması ve nemden olduğunca

kaçınılmalıdır. Nem arttıkça mikroorganizma kaçınılmalıdır. Nem arttıkça mikroorganizma

üreme şansı artar. Genelde haftada bir defa, üreme şansı artar. Genelde haftada bir defa,

havada ve çevredeki mikroorganizma sayısı ve havada ve çevredeki mikroorganizma sayısı ve

çeşidi kontrol edilmelidir.

(9)

Bunun için petri kutusunda steril agar ortamı hazırlanmalı ve kutu misel aşılama ünitesinde açılma, 20 dakika bekletilip, kapatılmalı, sonra inkubasyon dolabında 24-25 ⁰ C’ de gelişmeye

bırakılmalıdır. Her hangi bir organizma üremesi söz

konusu olmazsa, oda havası temizdir. Üreme olursa

neyin ürediği ve ne miktarda ürediği saptanıp, ona

göre ilaçlama ve sterilizasyon gerçekleştirilmelidir.

(10)

Ayrıca laboratuvarda çalışan personelin beden ve giysi temizliğine özen gösterilmelidir. Çalışmaya başlamadan önce yıkanılmalı ve temiz elbiseler giyilmelidir. Elbiseler her kullanmadan sonra 130 ⁰ C’ de iki saat süreyle kurutma dolabında bırakılarak sterilize edilmelidir. Laboratuvara,

çalışanlardan başka kimse kesinlikle alınmamalıdır.

Özellikle kültür ve kompost yapımı bölümlerinde

çalışanlar veya o bölümleri gezenler hiçbir şekilde

misel laboratuvarına sokulmamalıdırlar.

(11)

Tohumluk misel hazırlanması Tohumluk misel hazırlanması

aşamaları şunlardır.

 1.Anaç mantarın 1.Anaç mantarın seçimi ve sporların seçimi ve sporların

elde edilmesi elde edilmesi

 2.Ana kültürün 2.Ana kültürün hazırlanması hazırlanması

 3.Ana kültürler 3.Ana kültürler

yardımıyla misellerin yardımıyla misellerin

hububat daneleri veya hububat daneleri veya

diğer materyaller diğer materyaller

üzerine sardırılarak üzerine sardırılarak tohumluk misellerin tohumluk misellerin

elde edilmesidir.

(12)

Anaç Mantarların Seçimi ve Anaç Mantarların Seçimi ve

Sporların Elde Edilmesi Sporların Elde Edilmesi

Anaç mantarların seçiminde dikkat edilmesi gerekenler şunlardır.

1. Üretimi yapılacak çeşidin genç ve sağlıklı kültürlerinin ilk dalgalarından (ilk flash) 1. Üretimi yapılacak çeşidin genç ve sağlıklı kültürlerinin ilk dalgalarından (ilk flash)

yapılmalıdır.

2. Seçilen mantarlar çeşidin tipik özelliklerini göstermelidir.

Bu amaçla mantarlar kontrol altına alınır.

Hastalıksız, şapkası geniş ve geç açılan, kısa saplı, kalın meyve etine sahip mantarlar Hastalıksız, şapkası geniş ve geç açılan, kısa saplı, kalın meyve etine sahip mantarlar işaretlenir.

işaretlenir.

3. Seçilen mantarların hasadı şapkanın saptan ayrılacağı zamana yakın bir zamanda 3. Seçilen mantarların hasadı şapkanın saptan ayrılacağı zamana yakın bir zamanda

yapılmalıdır.

4. Şapkanın tam büyüklüğünü aldığı anda seçilen 2-5 adet mantar koparılıp laboratuvara 4. Şapkanın tam büyüklüğünü aldığı anda seçilen 2-5 adet mantar koparılıp laboratuvara

getirilir.

5. Önce toprakları temizlenen mantarların, daha sonra sapları 1 cm uzunluk kalacak şekilde 5. Önce toprakları temizlenen mantarların, daha sonra sapları 1 cm uzunluk kalacak şekilde

kesilir.



Böylece hem şapka kısmı daha dengeli bir yapı kazanır, hem de transpirasyon alanı Böylece hem şapka kısmı daha dengeli bir yapı kazanır, hem de transpirasyon alanı azaltılır.

azaltılır.

6. Mantarın dış yüzeyi dezenfekte edilir.

Bu işlem şu şekillerde yapılabilir.

a.Mantarların tüm yüzeyleri bir alkollü pamuk yardımıyla silinir ve hızla alevden geçirilerek a.Mantarların tüm yüzeyleri bir alkollü pamuk yardımıyla silinir ve hızla alevden geçirilerek

temizlenir.

b. Mantarların 5-10 dakika kadar %1’lik potasyum permanganat eriğinde tutulması b. Mantarların 5-10 dakika kadar %1’lik potasyum permanganat eriğinde tutulması c. %70’lik alkole daldırıldıktan sonra alkol tümüyle yanıncaya kadar alevde tutulmasıdır.

c. %70’lik alkole daldırıldıktan sonra alkol tümüyle yanıncaya kadar alevde tutulmasıdır.

(13)

 Dezenfekte edilerek hazırlanan Dezenfekte edilerek hazırlanan mantarlar daha sonra temiz bir mantarlar daha sonra temiz bir

beyaz karton veya temiz bir cam beyaz karton veya temiz bir cam üzerine, sap ve lameller aşağıya üzerine, sap ve lameller aşağıya gelecek şekilde yerleştirilir. Hava gelecek şekilde yerleştirilir. Hava

akımını engellemek ve aseptik akımını engellemek ve aseptik

koşulları sürdürmek amacıyla üzeri koşulları sürdürmek amacıyla üzeri

cam bir fanus ile kapatılır.

cam bir fanus ile kapatılır. Normal Normal oda sıcaklığında birkaç gün sonra oda sıcaklığında birkaç gün sonra

şapka kendiliğinden açılır ve şapka kendiliğinden açılır ve lameller görülür. Lamellerin lameller görülür. Lamellerin

üzerinde oluşan sporlar cam veya üzerinde oluşan sporlar cam veya karton üzerine dökülmeye başlar.

karton üzerine dökülmeye başlar.

Stoller ve Stauffer (1954)’ e göre Stoller ve Stauffer (1954)’ e göre

18-19

⁰⁰

C’ de bırakılan mantarlar C’ de bırakılan mantarlar oldukça bol spor bırakmaktadırlar.

oldukça bol spor bırakmaktadırlar.

Karton veya cam üzerine siyah Karton veya cam üzerine siyah

kahverengi bir izi meydana getiren kahverengi bir izi meydana getiren

sporlar bir suluboya fırçası sporlar bir suluboya fırçası

yardımıyla toplanıp steril cam yardımıyla toplanıp steril cam kaplara konur ve kapların ağzı kaplara konur ve kapların ağzı

kapatılır.

(14)

 Elde olunan sporlar taze olarak kullanılabileceği Elde olunan sporlar taze olarak kullanılabileceği gibi uzun süre saklandıktan sonra da

gibi uzun süre saklandıktan sonra da

çimlenebilirler. Kuru ve serin bir yerde mantar çimlenebilirler. Kuru ve serin bir yerde mantar

sporlarının altı ay canlı kalabildiği bildirilmektedir sporlarının altı ay canlı kalabildiği bildirilmektedir

(Cayley 1936). Sporlar soğukta muhafaza (Cayley 1936). Sporlar soğukta muhafaza

edildiğinde bu süre birkaç yıla kadar çıkar.

Mantar sporlarını 5-8

Mantar sporlarını 5-8 ⁰ ⁰ C’lerde 3 ay, 3 yıl ve 6 yıl C’lerde 3 ay, 3 yıl ve 6 yıl boyunca saklayan Mzoyni (1967), bu süre

boyunca saklayan Mzoyni (1967), bu süre sonunda sporların çimlenebildiklerini; 0

sonunda sporların çimlenebildiklerini; 0 ⁰ ⁰ C’de C’de

tüpler içinde saklayan Kneebone (1969) ise 36 yıl tüpler içinde saklayan Kneebone (1969) ise 36 yıl

sonra bile sporların çimlendiğini

sonra bile sporların çimlendiğini ve bu ve bu

misellerden ürün alındığını bildirmektedirler.

(15)

 Sporların çimlendirmeye almadan önce virüslere karşı Sporların çimlendirmeye almadan önce virüslere karşı savaş açısından sıcaklığa maruz bırakılmalarında

savaş açısından sıcaklığa maruz bırakılmalarında yarar yarar vardır. Bu amaçla kapalı

vardır. Bu amaçla kapalı petri kapları içine dökülen petri kapları içine dökülen sporlar bir saat süreyle 70

sporlar bir saat süreyle 70

⁰⁰

C’de tutulurlar. C’de tutulurlar. Bu süre Bu süre sonunda normal olarak virüsler inaktive edilmişlerdir.

sonunda normal olarak virüsler inaktive edilmişlerdir.

Ancak emin olmak için kontrol testi yapılabilir. Bu amaçla Ancak emin olmak için kontrol testi yapılabilir. Bu amaçla

sporlar içinde buğday agar ortamı bulunan petri sporlar içinde buğday agar ortamı bulunan petri

kaplarına ekilir ve kapların bir kısmı 20

⁰⁰

C’de diğer bir C’de diğer bir kısmı 30

kısmı 30

⁰⁰

C’de bulunan çimlendirme kaplarına yerleştirilir. C’de bulunan çimlendirme kaplarına yerleştirilir.

Sporlarda virüs yoksa, bütün kaplarda çimlenme ve misel Sporlarda virüs yoksa, bütün kaplarda çimlenme ve misel

gelişmesi aynıdır, fakat 20

⁰⁰

C’ de biraz daha hızlıdır. Eğer C’ de biraz daha hızlıdır. Eğer virüs varsa 30

virüs varsa 30

⁰⁰

C’de virüs bastırıldığından gelişme daha C’de virüs bastırıldığından gelişme daha çabuk, buna karşılık 20

çabuk, buna karşılık 20

⁰⁰

C’de daha yavaştır. C’de daha yavaştır.

(16)

Sporların Çimlendirilmesi ve Sporların Çimlendirilmesi ve

Ana Kültürün Hazırlanması Ana Kültürün Hazırlanması

 Sporların çimlendirilmesi ve misel elde edilmesi özel Sporların çimlendirilmesi ve misel elde edilmesi özel

besin ortamları üzerinde ve steril koşullarda yapılır. Besin besin ortamları üzerinde ve steril koşullarda yapılır. Besin

ortamının katılığını sağlamak için agar kullanılır. Besin ortamının katılığını sağlamak için agar kullanılır. Besin

kaynağı olarak da şeker, pepton veya diğer organik kaynağı olarak da şeker, pepton veya diğer organik

maddelerden yararlanılır.

 Bazı mantarların sporları kolay çimlendiği halde diğer Bazı mantarların sporları kolay çimlendiği halde diğer bazılarının ki sorun yaratır. Bazı durumlarda ortama o bazılarının ki sorun yaratır. Bazı durumlarda ortama o

mantarın misellerindn veya bazı kimyasal maddelerden mantarın misellerindn veya bazı kimyasal maddelerden

katmak gerekebilir. Örneğin Mzoyni (1967), bal ve katmak gerekebilir. Örneğin Mzoyni (1967), bal ve

kloroformun Agaricus macrosporus’ta çimlenmeyi sekiz kloroformun Agaricus macrosporus’ta çimlenmeyi sekiz

gün kısalttığını bildirmektedir. Rast ve Stauble (1970) ise gün kısalttığını bildirmektedir. Rast ve Stauble (1970) ise

izomil alkol ve izovalerik asit’in Agaricus bisporus’ta izomil alkol ve izovalerik asit’in Agaricus bisporus’ta

çimlenmeyi uyardığını belirtmektedir.

(17)

 Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesinde yapılan çalışmalarda, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesinde yapılan çalışmalarda, Agaricus bisporus sporları hiçbir özel uygulama yapmaksızın ve Agaricus bisporus sporları hiçbir özel uygulama yapmaksızın ve

başka katkı kullanmaksızın Malt-Agar besin ortamı üzerinde kolayca başka katkı kullanmaksızın Malt-Agar besin ortamı üzerinde kolayca

çimlenmişlerdir.

çimlenmişlerdir. Malt-Agar besin ortamının hazırlanması için Malt-Agar besin ortamının hazırlanması için bir litre suya 16 gram agar ve 20 g malt

bir litre suya 16 gram agar ve 20 g malt katılır, pH 6-6.5’a katılır, pH 6-6.5’a ayarlanır ve karışım kaynama noktasına kadar ısıtılır.

ayarlanır ve karışım kaynama noktasına kadar ısıtılır.

Soğumadan önce 125 ml’lik yassı cam şişelere, her şişeye Soğumadan önce 125 ml’lik yassı cam şişelere, her şişeye 25 ml olacak şekilde doldurulur ve şişelerin ağzı pamukla 25 ml olacak şekilde doldurulur ve şişelerin ağzı pamukla

kapatılır. Şişeler otoklava yerleştirilerek 120

⁰⁰

C’ de 15-20 C’ de 15-20 dakika bırakılarak sterilize edilir. Otoklavda 20 dakikadan dakika bırakılarak sterilize edilir. Otoklavda 20 dakikadan

fazla tutmak ortamdaki agarın yapısını bozabilir ve daha fazla tutmak ortamdaki agarın yapısını bozabilir ve daha sonra sertleşmeyi önler. Otoklavdan çıkartılan şişeler 10- sonra sertleşmeyi önler. Otoklavdan çıkartılan şişeler 10- 15 15

⁰⁰

meyilli bir zemin üzerine yatırılarak soğutulur ve meyilli bir zemin üzerine yatırılarak soğutulur ve

böylece malt-agar ortamının donmasını sağlanır.

(18)

 Ortamlara sporların ekimi yine steril bir yerde yapılır. Ortamlara sporların ekimi yine steril bir yerde yapılır. Ekim için Ekim için şişenin ağzı açılır ve hafifçe alevden geçirildikten sonra, şişenin ağzı açılır ve hafifçe alevden geçirildikten sonra,

yakılmış bir platin uçlu iğne ile alının sporlor besin ortamı yakılmış bir platin uçlu iğne ile alının sporlor besin ortamı üzerine zig- zag yapılarak bırakılır. Ekimden sonra şişenin üzerine zig- zag yapılarak bırakılır. Ekimden sonra şişenin

ağzı yeniden alevden geçirilir ve pamuk tıpa ile kapatılır.

 Ekim yapılan şişeler, sporların çimlenmesi için 20-25 Ekim yapılan şişeler, sporların çimlenmesi için 20-25

⁰⁰

C C sıcaklıktaki çimlendirme dolaplarında ve karanlıkta

sıcaklıktaki çimlendirme dolaplarında ve karanlıkta

bırakılırlar. Sporların çimlenmesi için en elverişli sıcaklık bırakılırlar. Sporların çimlenmesi için en elverişli sıcaklık

düzeyi 22

⁰⁰

C’dir C’dir (Verger 1969). (Verger 1969). Çimlenme süresi 21-30 Çimlenme süresi 21-30 gündür.

gündür. Bu süre sonunda sporların çimlenmesiyle miseller Bu süre sonunda sporların çimlenmesiyle miseller

gelişmeye başlar. Gelişen miseller yeni malt-agar ortamları üzerine gelişmeye başlar. Gelişen miseller yeni malt-agar ortamları üzerine

aşılanarak ana kültürler çoğaltılır.

(19)

 Hem sporların çimlendirilmesi, hem de ana kültür Hem sporların çimlendirilmesi, hem de ana kültür çoğaltılması için kullanılan başka besin ortamları da çoğaltılması için kullanılan başka besin ortamları da

mevcuttur. Örneğin; buğday-agar, yulaf-agar, patates mevcuttur. Örneğin; buğday-agar, yulaf-agar, patates

dekstroz-agar, biramayası-agar, havuç-glikoz agar, dekstroz-agar, biramayası-agar, havuç-glikoz agar,

kompost-agar gibi. Malt-agar ortamından sonra en fazla kompost-agar gibi. Malt-agar ortamından sonra en fazla

kullanılan besin ortamı olan buğday-agar’ın hazırlanışı kullanılan besin ortamı olan buğday-agar’ın hazırlanışı

şöyledir:

şöyledir: 125 g buğday tartılarak 4 litre saf su içinde iki 125 g buğday tartılarak 4 litre saf su içinde iki saat kaynatılarak ve 24 saat bekletilir. Bu süre sonunda saat kaynatılarak ve 24 saat bekletilir. Bu süre sonunda

süzülüp tekrar 4 litreye tamamlanır. İçersine %2 süzülüp tekrar 4 litreye tamamlanır. İçersine %2

oranında agar katılarak kaynama noktasına kadar ısıtılır oranında agar katılarak kaynama noktasına kadar ısıtılır

ve daha sonra otoklavda 120

⁰⁰

C’ de 20 dakika tutularak C’ de 20 dakika tutularak sterilize edilir. Bu şekilde hazırlanan ortamlar özellikle sterilize edilir. Bu şekilde hazırlanan ortamlar özellikle

ana kültür misellerinin çoğaltılmasında başarılı sonuçlar ana kültür misellerinin çoğaltılmasında başarılı sonuçlar

vermektedir (Günay ve Abak 1975)

vermektedir (Günay ve Abak 1975) . .

(20)

 Sporların ekilmesinde tekli spor yöntemi veya çoklu spor Sporların ekilmesinde tekli spor yöntemi veya çoklu spor yöntemi kullanılır. Agaricus bisporus türünün sporlarının yöntemi kullanılır. Agaricus bisporus türünün sporlarının

her biri teorik olarak tek başına verimli misel meydana her biri teorik olarak tek başına verimli misel meydana getirilebilir. Çünkü çoğunlukla diploiddirler. Çoklu spor getirilebilir. Çünkü çoğunlukla diploiddirler. Çoklu spor

aşılaması daha çok ıslah amacıyla yapılır. Farklı aşılaması daha çok ıslah amacıyla yapılır. Farklı

sporlardan meydana gelen hiflerin birleşmesi ile oluşan sporlardan meydana gelen hiflerin birleşmesi ile oluşan

misellerden böylece değişik karakterler taşıyan yeni misellerden böylece değişik karakterler taşıyan yeni

çeşitler elde edilebilir. Spordan misel elde etme yanında çeşitler elde edilebilir. Spordan misel elde etme yanında dokulardan saf kültür elde ederek vegetatif çoğaltma da dokulardan saf kültür elde ederek vegetatif çoğaltma da yapılabilir. Her ne kadar bazı araştırıcılar doku kültürü ile yapılabilir. Her ne kadar bazı araştırıcılar doku kültürü ile

elde olunan misellerle yapılan üretimde verim elde olunan misellerle yapılan üretimde verim

düşüklüğünü belirtmekte iseler de, bunun tersini düşüklüğünü belirtmekte iseler de, bunun tersini

savunan yazarların sayısı da az değildir.

(21)

Tohumluk Miselin Hazırlanması Tohumluk Miselin Hazırlanması

 İster spordan isterse dokudan meydana gelmiş İster spordan isterse dokudan meydana gelmiş olsun, elde edilen ana kültür şeklindeki miseller olsun, elde edilen ana kültür şeklindeki miseller

daha sonra kompost veya buğdaygil tohumları daha sonra kompost veya buğdaygil tohumları

üzerinde geliştirilerek tohumluk misel elde edilir.

Hububat tohumu olarak, buğday, çavdar, darı ve Hububat tohumu olarak, buğday, çavdar, darı ve

süpürge otu tohumları kullanılır.

süpürge otu tohumları kullanılır. Hangi tohum Hangi tohum kullanılırsa kullanılsın tohumluk misel elde etme kullanılırsa kullanılsın tohumluk misel elde etme

şekli aynıdır.

(22)

 En çok kullanılan tohumluk misel hazırlama yöntemi şu En çok kullanılan tohumluk misel hazırlama yöntemi şu şekildedir. Öncelikle buğdaya su vermek gereklidir. Bu şekildedir. Öncelikle buğdaya su vermek gereklidir. Bu amaçla :

amaçla :

1. 1. 10 kg buğday sıcak su içinde 15-30 dakika 10 kg buğday sıcak su içinde 15-30 dakika

kaynatılır. Sonra eleklere ve süzgeçli kovalara kaynatılır. Sonra eleklere ve süzgeçli kovalara konarak suyu iyice süzülür. Buğday danelerinin konarak suyu iyice süzülür. Buğday danelerinin üstü havada kurutulur.

üstü havada kurutulur.

2. 2. Buğday danelerinin kaynatılması zorunlu değildir. Buğday danelerinin kaynatılması zorunlu değildir.

Ancak kaynatılmıyorsa buğdaylar ilk olarak 12-20 Ancak kaynatılmıyorsa buğdaylar ilk olarak 12-20 saat süreyle su içinde bırakılır.

saat süreyle su içinde bırakılır.

Danelerin suyu iyice emmesi sağlanır. Sonra yine suyu Danelerin suyu iyice emmesi sağlanır. Sonra yine suyu süzülüp üstü kurutulur.

süzülüp üstü kurutulur. Kaynatmanın veya suda Kaynatmanın veya suda

bırakmanın amacı buğdayın içine su vermek, onu bırakmanın amacı buğdayın içine su vermek, onu şişirmektir.

şişirmektir.

(23)

 Su verme işlemi bitince 10 kg Su verme işlemi bitince 10 kg

buğdaya 50 g kireç ve 200g alçı ilave buğdaya 50 g kireç ve 200g alçı ilave

edilir.

edilir. Bazı araştırmacılar katılacak kirecin Bazı araştırmacılar katılacak kirecin

%0.3, alçının %1.3 olmasını önerirler.

Kireç ve alçı müştereken buğday Kireç ve alçı müştereken buğday

daneleri ile karıştırılır. Kireç, ortamın daneleri ile karıştırılır. Kireç, ortamın

pH değerinin 6-6.5’ ta kalmasına pH değerinin 6-6.5’ ta kalmasına

yardım eder, alçı ise danelerin yardım eder, alçı ise danelerin

birbirine yapışmasını önler.

(24)

 1 litrelik şişenin 2/3’ ü kadar buğday karışımı ile doldurulur. Ağzı 1 litrelik şişenin 2/3’ ü kadar buğday karışımı ile doldurulur. Ağzı pamuk veya alüminyum folye ile sıkıca kapatılır. Nem kontrolü için pamuk veya alüminyum folye ile sıkıca kapatılır. Nem kontrolü için

şişenin ağzı ve pamuk kısmı üzerine alüminyum folye sarılır.

Alüminyum folye bulunmadığı takdirde bu işlem kalın bir kağıt parçasıyla Alüminyum folye bulunmadığı takdirde bu işlem kalın bir kağıt parçasıyla

gerçekleştirilebilir

gerçekleştirilebilir. . Şişeler otoklava konur ve 125-130 Şişeler otoklava konur ve 125-130

⁰⁰

C’ de 1.5-2 saat C’ de 1.5-2 saat süreyle sterilize edilir. Şişelerin büyüklüğü ve içine konan buğday süreyle sterilize edilir. Şişelerin büyüklüğü ve içine konan buğday

miktarına göre süre değişebilir.

miktarına göre süre değişebilir. Süre, otoklav istenen sıcaklığa ulaştıktan Süre, otoklav istenen sıcaklığa ulaştıktan sonra tutulur. Biraz uzun süre otoklavda bırakmak, kısa süre bırakmaktan sonra tutulur. Biraz uzun süre otoklavda bırakmak, kısa süre bırakmaktan

iyidir. Ancak çok fazla sıcakta ve fazla uzun süre bırakma danelerin iyidir. Ancak çok fazla sıcakta ve fazla uzun süre bırakma danelerin

kurumasına yol açabilir. Bu durum ilerde misellerin gelişmesinin nem kurumasına yol açabilir. Bu durum ilerde misellerin gelişmesinin nem

azlığından yavaşlamasına neden olur. Şişe yerine sıcağa dayanıklı şeffaf azlığından yavaşlamasına neden olur. Şişe yerine sıcağa dayanıklı şeffaf

diğer malzemelerden yapılmış kaplar da kullanılabilir. Süre sonunda ısıtmaya diğer malzemelerden yapılmış kaplar da kullanılabilir. Süre sonunda ısıtmaya

son verilir ve otoklav soğutulur. Otoklav içinde oluşan vakum, çıkış vanası son verilir ve otoklav soğutulur. Otoklav içinde oluşan vakum, çıkış vanası

açılarak yok edilir. Eğer otoklavın soğutma kısmında steril havalandırma açılarak yok edilir. Eğer otoklavın soğutma kısmında steril havalandırma

varsa, sıcaklık 60

⁰⁰

C’ ye inince otoklavın hava çıkış vanası açılabilir. Aksi halde C’ ye inince otoklavın hava çıkış vanası açılabilir. Aksi halde iyice soğuması (20-30

iyice soğuması (20-30

⁰⁰

C) beklenir. Kapağı açılıp şişeler dışarı çıkartılır ve C) beklenir. Kapağı açılıp şişeler dışarı çıkartılır ve aşılama odasına alınır. Ulraviyole lambalar yakılır. 6-7 saat sonra aşılama aşılama odasına alınır. Ulraviyole lambalar yakılır. 6-7 saat sonra aşılama

odasının havası tam steril hale gelir. Ultraviyole ışıklar söndürülür. Steril hava odasının havası tam steril hale gelir. Ultraviyole ışıklar söndürülür. Steril hava

basılarak odada basınç yaratılır ve dışarıdan aşılama odasına hava girmesi basılarak odada basınç yaratılır ve dışarıdan aşılama odasına hava girmesi önlenir. Bundan sonra ana kültürden parçalar alınarak şişelere bu parçalar önlenir. Bundan sonra ana kültürden parçalar alınarak şişelere bu parçalar

konur, ağızları yine kapatılır. Çalışmaya steriliteyi bozmadan devam edilir.

(25)

 Şişeler aşılandıktan sonra misel Şişeler aşılandıktan sonra misel

geliştirme odasına yerleştirilir. Burada geliştirme odasına yerleştirilir. Burada

20-25

⁰⁰

C’ de, %60-70 oransal nemde C’ de, %60-70 oransal nemde 20-30 günde miseller şişeyi sarar.

20-30 günde miseller şişeyi sarar.

Ortam sıcaklığı yükseldikçe misellerin Ortam sıcaklığı yükseldikçe misellerin

buğdayları sarma süresi kısalır.

 Yalnız sarmayı hızlandırmak için 10-15 Yalnız sarmayı hızlandırmak için 10-15 gün sonra birinci, 20-25 gün sonra

gün sonra birinci, 20-25 gün sonra ikinci defa şişeler çalkalanır. Miseller ikinci defa şişeler çalkalanır. Miseller

şişe içine yayılır. Miseller tamamen şişe şişe içine yayılır. Miseller tamamen şişe

içini kaplayınca misel geliştirme içini kaplayınca misel geliştirme

odasından alınıp, ya hemen kültür odasından alınıp, ya hemen kültür

ortamında aşılama için kullanılır, yada ortamında aşılama için kullanılır, yada

kullanılmayacaksa saklanır. Bu kullanılmayacaksa saklanır. Bu

saklanan miseller bir iki defa için ana saklanan miseller bir iki defa için ana

kültür gibi aşılama materyali olarak kültür gibi aşılama materyali olarak

kullanılabilir.

kullanılabilir. Çünkü ana kültür her zaman Çünkü ana kültür her zaman istenen miktarda bulunmaz.

istenen miktarda bulunmaz.

 Bir ana kültür şişesi ancak 2-3 dane buğday Bir ana kültür şişesi ancak 2-3 dane buğday şişesini aşılar. Oysa iyi sarmış bir dane

şişesini aşılar. Oysa iyi sarmış bir dane buğday şişesi 50-100 adet yeni şişeyi buğday şişesi 50-100 adet yeni şişeyi

aşılamaya yeter.

(26)

 Aşılamayı iki kişinin yapması daha uygundur. Aşılamayı iki kişinin yapması daha uygundur. Aşılama yaparken Aşılama yaparken ana kültür ve dane şişesinin ağzındaki pamuk ve şişe

ana kültür ve dane şişesinin ağzındaki pamuk ve şişe

ağızları, aleve tutulmalı ve aşılamadan sonra yine alevden ağızları, aleve tutulmalı ve aşılamadan sonra yine alevden

geçirip kapatılmalıdır.

geçirip kapatılmalıdır. Aşılama sırasında fazla hareketten Aşılama sırasında fazla hareketten

kaçınılmalı ve konuşulmamalıdır. Eğer aşılamada misel sardırılmış kaçınılmalı ve konuşulmamalıdır. Eğer aşılamada misel sardırılmış şişeler kullanılacaksa, bu şişeler önceden sallanıp içindeki buğday şişeler kullanılacaksa, bu şişeler önceden sallanıp içindeki buğday

topakları parçalanmalı ve dağıtılmalıdır. Temiz çalışılmadığı ve topakları parçalanmalı ve dağıtılmalıdır. Temiz çalışılmadığı ve

bulaşma olduğu zaman, aşılamadan 2-3 gün sonra bilhassa bulaşma olduğu zaman, aşılamadan 2-3 gün sonra bilhassa

Penicullum’lar yeşil renkleri le şişe içindeki buğdaylar üzerinde Penicullum’lar yeşil renkleri le şişe içindeki buğdaylar üzerinde

çabucak görülürler. Bunun dışında Aspergillus, Mucor ve Fusarium çabucak görülürler. Bunun dışında Aspergillus, Mucor ve Fusarium

türleri de bulunabilir. 1 hafta içinde de şişe içinde sulanmayla türleri de bulunabilir. 1 hafta içinde de şişe içinde sulanmayla

beraber bakteri enfeksiyonları kendini belli eder. Bu tip enfeksiyonlu beraber bakteri enfeksiyonları kendini belli eder. Bu tip enfeksiyonlu

şişeler hemen ortamdan uzaklaştırılmalı, laboratuvardan uzak bir şişeler hemen ortamdan uzaklaştırılmalı, laboratuvardan uzak bir

yerde boşaltılıp yakılarak imha edilmelidirler.

(27)

 Değişik mantar çeşitlerinde misellerin maksimum depolama Değişik mantar çeşitlerinde misellerin maksimum depolama

süresinin farklı olduğu çok sayıda yapılmış araştırmalarda ortaya süresinin farklı olduğu çok sayıda yapılmış araştırmalarda ortaya

konmuştur.

 Tohumluk miseller normal oda şartlarında bir haftadan fazla Tohumluk miseller normal oda şartlarında bir haftadan fazla saklanamaz.

saklanamaz.

 En iyi saklama sıcaklığı 2-4 En iyi saklama sıcaklığı 2-4

⁰⁰

C’dir. C’dir.

 Krem renkli çeşitlerin miselleri 2 Krem renkli çeşitlerin miselleri 2

⁰⁰

C’ de iki ay depolama sonucu C’ de iki ay depolama sonucu canlılığını kaybederken, beyaz renkli çeşitler 6 aydan fazla sürede canlılığını kaybederken, beyaz renkli çeşitler 6 aydan fazla sürede

bile rahatlıkla saklanabilirler.

 Sıvı azot içinde -160 Sıvı azot içinde -160

⁰⁰

C’ de miseller 2 sene muhafaza edilebilmiş, bu C’ de miseller 2 sene muhafaza edilebilmiş, bu süre sonunda ürün verme kabiliyeti kaybolmamıştır. Tohumluk

süre sonunda ürün verme kabiliyeti kaybolmamıştır. Tohumluk miseller kuru olarak da çok uzun süre saklanabilirler.

miseller kuru olarak da çok uzun süre saklanabilirler.

 Karşılaştırmalı verim denemelerinde, uzun süre saklanan misellerin Karşılaştırmalı verim denemelerinde, uzun süre saklanan misellerin veriminde düşme olduğunu belirleyen araştırıcılar yanında, herhangi veriminde düşme olduğunu belirleyen araştırıcılar yanında, herhangi

bir farklılık olmadığını belirtenler de vardır.

 Optimal depolama süresi bu yüzden 20-30 gün olarak kabul Optimal depolama süresi bu yüzden 20-30 gün olarak kabul edilir.

edilir.

(28)

 Nakliye sırasında da miseller Nakliye sırasında da miseller canlılığını yitirebilirler. Çoğu kez canlılığını yitirebilirler. Çoğu kez

kızışma meydana gelir. Bu durum 1 kızışma meydana gelir. Bu durum 1 kg’ dan fazla ve çok sıkıştırılarak kg’ dan fazla ve çok sıkıştırılarak paketlenmiş misellerin tren veya paketlenmiş misellerin tren veya posta ile yollanması sırasında posta ile yollanması sırasında meydana gelir.

meydana gelir. Taşıma sırasında Taşıma sırasında

miseller takviye edilmiş kağıt torbalar miseller takviye edilmiş kağıt torbalar ve karton kutular içine veya şişelere ve karton kutular içine veya şişelere konulmalıdır.

konulmalıdır.

 Mantar miseli üreten firmaların, Mantar miseli üreten firmaların, ürettikleri misellerin verim

ürettikleri misellerin verim

kontrollerini yapmaları gerekir. Bunun kontrollerini yapmaları gerekir. Bunun için normal mantar üretim substratına için normal mantar üretim substratına dört tekerrürlü aşamalar yapılır.

dört tekerrürlü aşamalar yapılır.

Verim, tip farklılıkları, çatlama, Verim, tip farklılıkları, çatlama, deforme olma ve hastalıklara deforme olma ve hastalıklara yakalanma durumları incelenir.

yakalanma durumları incelenir.

Tohumluk misel bu denemelerde Tohumluk misel bu denemelerde olumlu sonuç alındıktan sonra olumlu sonuç alındıktan sonra piyasaya sürülür.

piyasaya sürülür.

(29)

 Dane tohumluk miseli geniş çapta kullanılmasına karşılık, son Dane tohumluk miseli geniş çapta kullanılmasına karşılık, son

yıllarda yeniden substrat misele doğru dönüş yapan işletmeler de yıllarda yeniden substrat misele doğru dönüş yapan işletmeler de

mevcuttur. Substrat tohumluk misel mantar üretiminin ilk yıllarında mevcuttur. Substrat tohumluk misel mantar üretiminin ilk yıllarında

en çok kullanılan şekildir.

 Tohumluk misel üretiminde kullanılacak substratın hazırlanışı aslında Tohumluk misel üretiminde kullanılacak substratın hazırlanışı aslında normal mantar yetiştirilmesinde kullanılan kompostunkine

normal mantar yetiştirilmesinde kullanılan kompostunkine

benzemekle birlikte bazı ayrıcalıkları da vardır. Kompost, at gübresi benzemekle birlikte bazı ayrıcalıkları da vardır. Kompost, at gübresi

veya buğday sapıyla hazırlanır. I.fermantasyona uğratılır. Normal veya buğday sapıyla hazırlanır. I.fermantasyona uğratılır. Normal kompost misel üretimine elverişli değildir. İçinde suda çözünmüş kompost misel üretimine elverişli değildir. İçinde suda çözünmüş

veya serbest halde amonyak bulunabilir ve amonyak misel veya serbest halde amonyak bulunabilir ve amonyak misel

gelişmesini önler. Bu nedenle tohumluk misel üretiminde gelişmesini önler. Bu nedenle tohumluk misel üretiminde

kullanılacak kompostun fermantasyondan sonra labaratuvarda uzun kullanılacak kompostun fermantasyondan sonra labaratuvarda uzun

süre yıkanması ve amonyağının giderilmesi gerekir. Yıkama işlemi, süre yıkanması ve amonyağının giderilmesi gerekir. Yıkama işlemi,

önce kompost 24 saat suda bırakılarak daha sonra durulanarak önce kompost 24 saat suda bırakılarak daha sonra durulanarak

gerçekleştirilir. Tohumluk misel yapımında kullanılacak iyi bir gerçekleştirilir. Tohumluk misel yapımında kullanılacak iyi bir

kompost kahverenginde, kırılgan fakat elastik olmalı, amonyak kompost kahverenginde, kırılgan fakat elastik olmalı, amonyak

kokusundan arınmış bulunmalıdır. Elle sıkıldığında su damlamamalı kokusundan arınmış bulunmalıdır. Elle sıkıldığında su damlamamalı

nem oranı %55-60 arasında olmalıdır. Bu amaçla kompost preslenip nem oranı %55-60 arasında olmalıdır. Bu amaçla kompost preslenip

fazla suyu akıtılır.

(30)

 Böylece hazırlanan kompost ya hububat danelerinde Böylece hazırlanan kompost ya hububat danelerinde

olduğu gibi şişelere konulup otoklavda sterilize edildikten olduğu gibi şişelere konulup otoklavda sterilize edildikten

sonra misel aşılamasında kullanılır, ya da plastik sonra misel aşılamasında kullanılır, ya da plastik

torbalarda paket halinde tohumluk misel yapılır. İkinci torbalarda paket halinde tohumluk misel yapılır. İkinci

durumda kompost önce 4-5 cm genişlikte 20 cm durumda kompost önce 4-5 cm genişlikte 20 cm

uzunlukta kapların içine preslenir, kapların ağzı kapatılır uzunlukta kapların içine preslenir, kapların ağzı kapatılır

ve otoklavda sterilize edilir. Otoklavdan çıkarılan ve ve otoklavda sterilize edilir. Otoklavdan çıkarılan ve

soğutulan kompost, kaplardan plastik torbalara alınır ve soğutulan kompost, kaplardan plastik torbalara alınır ve

aşılanır. Torbaların ağzı preslenerek 20-25

⁰⁰

C arasında C arasında geliştirme odasına yerleştirilir. 6-8 hafta içinde miseller geliştirme odasına yerleştirilir. 6-8 hafta içinde miseller

ortamı iyice sarar ve tohumluk misel elde edilir.

(31)

Tohumluk Misellerin Ekimi Tohumluk Misellerin Ekimi

(Aşılama) (Aşılama)

 Fermantasyonu tamamlanmış,pastörizasyon ya da Fermantasyonu tamamlanmış,pastörizasyon ya da dezenfeksiyonu yapılmış ve sıcaklığı 30

dezenfeksiyonu yapılmış ve sıcaklığı 30

⁰⁰

C’ ye C’ ye düşmüş olan kompost, pastörizasyon odasından düşmüş olan kompost, pastörizasyon odasından

alınır. Zaman geçirmeden aşılanması gerekir.

Ekimde geç kalınması durumunda kompost Ekimde geç kalınması durumunda kompost özelliklerini kaybedebilir ve yeterli hijyenik özelliklerini kaybedebilir ve yeterli hijyenik

önlemler alınmadığında kompostta bir takım önlemler alınmadığında kompostta bir takım

küfler ya da zararlılar gelişebilir. Bu durum küfler ya da zararlılar gelişebilir. Bu durum

mantar misellerin gelişmesini önler.

(32)

 Misel ekimi, bir gün önceden temizlenmiş ve formaldehit ile Misel ekimi, bir gün önceden temizlenmiş ve formaldehit ile (%1’lik) ilaçlanmış ekim odasında ya da kapalı bir alanda (%1’lik) ilaçlanmış ekim odasında ya da kapalı bir alanda

yapılmalıdır. Misel ekiminin esası, kompost içine miselin yapılmalıdır. Misel ekiminin esası, kompost içine miselin

homojen olarak karıştırılmasıdır.

homojen olarak karıştırılmasıdır. Ekimde kullanılacak misel Ekimde kullanılacak misel dozu, sardırma ortamına bağlı olarak değişmektedir. Ülkemizde dozu, sardırma ortamına bağlı olarak değişmektedir. Ülkemizde

sardırma ortamı olarak çoğunlukla buğday tanesi kullanılmaktadır.

Buna göre

Buna göre 1 ton komposta 6 kg misel yeterlidir. 1 ton komposta 6 kg misel yeterlidir.

(33)

 Sardırma ortamı olarak daha küçük taneler kullanılırsa, misel dozu Sardırma ortamı olarak daha küçük taneler kullanılırsa, misel dozu tane büyüklüğüne göre azaltılabilir. Kullanılan misel miktarı ne olursa tane büyüklüğüne göre azaltılabilir. Kullanılan misel miktarı ne olursa

olsun belirli bir süre sonunda misel kompostu sarar. Ancak, misel olsun belirli bir süre sonunda misel kompostu sarar. Ancak, misel

dozu düşük tutulduğunda, kompostta miselin gelişme süresi dozu düşük tutulduğunda, kompostta miselin gelişme süresi

uzamakta, rakip mikroorganizmaların gelişme riski artmaktadır.

Kullanılacak misel dozu yüksek tutulduğunda, misel gelişmesi kısa Kullanılacak misel dozu yüksek tutulduğunda, misel gelişmesi kısa

sürede tamamlanmakta, böylece diğer mikroorganizmaların gelişme sürede tamamlanmakta, böylece diğer mikroorganizmaların gelişme

şansı azalmaktadır. Ayrıca misel gelişme süresi kısaldığından şansı azalmaktadır. Ayrıca misel gelişme süresi kısaldığından

zamandan da kazanılmış olacaktır. Bununla beraber, çok yüksek zamandan da kazanılmış olacaktır. Bununla beraber, çok yüksek

dozda misel kullanıldığından, kuluçka döneminde yastıklarda aşırı dozda misel kullanıldığından, kuluçka döneminde yastıklarda aşırı

sıcaklık yükselmesinden kaynaklanan misel zararlanması ve ölmesi sıcaklık yükselmesinden kaynaklanan misel zararlanması ve ölmesi

söz konusudur. Soğutma sistemi bulunmayan işletmelerde, özellikle söz konusudur. Soğutma sistemi bulunmayan işletmelerde, özellikle

sıcak mevsimlerde, yüksek dozda misel kullanılması doğru değildir.

(34)

 Misel ekiminde kullanılan tüm alet ve makineler Misel ekiminde kullanılan tüm alet ve makineler ekimden önce %1’lik formaldehitli su ile

ekimden önce %1’lik formaldehitli su ile ilaçlanmalı ve sonra temiz bir su ile

ilaçlanmalı ve sonra temiz bir su ile

durulanmalıdır. Ayrıca ekimde çalışacak durulanmalıdır. Ayrıca ekimde çalışacak

personelin ellerinin ve giysilerinin temiz olmasına personelin ellerinin ve giysilerinin temiz olmasına

özen gösterilmelidir. Ekim sırasında herhangi bir özen gösterilmelidir. Ekim sırasında herhangi bir yolla kompost ya da misele hastalık ya da zararlı yolla kompost ya da misele hastalık ya da zararlı

bulaştırılması ürünü riske sokar.

 Kompostta misel ekimi işletmenin mekanizasyon Kompostta misel ekimi işletmenin mekanizasyon kapasitesine ve yetiştirme sistemine göre değişik kapasitesine ve yetiştirme sistemine göre değişik

yöntemlerle yapılabilir.

(35)

Tohumluk Misel Ekim Yöntemleri Tohumluk Misel Ekim Yöntemleri

 1.Ocak ya da nokta ekim 1.Ocak ya da nokta ekim

 2.Yüzeysel ekim 2.Yüzeysel ekim

 3.Karıştırma Yöntemi 3.Karıştırma Yöntemi

 4.Katlar arasına ekim 4.Katlar arasına ekim

(36)

Ocak ya da nokta ekim Ocak ya da nokta ekim

 Bu yöntem daha çok kompost üzerine sardırılmış Bu yöntem daha çok kompost üzerine sardırılmış misel kullanıldığında uygulanır. Kompost

misel kullanıldığında uygulanır. Kompost

yetiştirme sistemine göre kasa, ranza ya da yetiştirme sistemine göre kasa, ranza ya da

torbalara doldurulduktan sonra,

torbalara doldurulduktan sonra, üzerinde 15-20 üzerinde 15-20 cm aralıklarla 5 cm derinliğinde delikler ya da cm aralıklarla 5 cm derinliğinde delikler ya da

ocaklar açılır.

ocaklar açılır. Bu ocaklara misel yumakları Bu ocaklara misel yumakları

doldurulduktan sonra üzeri kompost ile kapatılır.

Bu yöntemin bazı olumsuz yanları vardır.

Kompost içinde küme halinde bulunan miseller Kompost içinde küme halinde bulunan miseller

bazı zararlılar tarafından (özellikle fareler) bazı zararlılar tarafından (özellikle fareler)

kolaylıkla yenip bitirilebilir. Ayrıca bu yöntemde kolaylıkla yenip bitirilebilir. Ayrıca bu yöntemde

kompost içinde misel gelişmesi yavaş olmaktadır.

(37)

Yüzeysel ekim Yüzeysel ekim

 Bu yöntemde kompost yastıklara doldurulduktan Bu yöntemde kompost yastıklara doldurulduktan sonra üzerine misel serpilir, elle ya da bu amaçla sonra üzerine misel serpilir, elle ya da bu amaçla

geliştirilmiş makine ile kompost içine karıştırılır.

Bu yöntemin diğer bir uygulama şekli de, Bu yöntemin diğer bir uygulama şekli de,

kompost üzerine misellerin dağıtılmısından 8-10 kompost üzerine misellerin dağıtılmısından 8-10

gün sonra karıştırma işleminin yapılmasıdır. Bu gün sonra karıştırma işleminin yapılmasıdır. Bu uygulamanın olumsuz yönü ise gelişmiş miselin uygulamanın olumsuz yönü ise gelişmiş miselin komposta karıştırma işleminin zorluğu ve daha komposta karıştırma işleminin zorluğu ve daha

da önemlisi yüzeyde bulunan misellerin hastalık da önemlisi yüzeyde bulunan misellerin hastalık va zararlılarla bulaşma riskinin yüksek oluşudur.

va zararlılarla bulaşma riskinin yüksek oluşudur.

(38)

Karıştırma Yöntemi Karıştırma Yöntemi

 Ekimde kullanılan en yaygın Ekimde kullanılan en yaygın yöntemlerden birisidir. Kompost yöntemlerden birisidir. Kompost

yastıklara doldurulmadan önce miselle yastıklara doldurulmadan önce miselle

karıştırılır. Daha sonra yastıklara karıştırılır. Daha sonra yastıklara

doldurulur. Bu amaçla geliştirilmiş özel doldurulur. Bu amaçla geliştirilmiş özel

makinelerde, kompost bir bant makinelerde, kompost bir bant

üzerinden geçerken, dozu ayarlanmış üzerinden geçerken, dozu ayarlanmış bir mibzer yardımıyla, misel kompost bir mibzer yardımıyla, misel kompost

üzerine dağıtılır. Misel karıştırılmış üzerine dağıtılır. Misel karıştırılmış

kompost daha sonra torba, kasa ya da kompost daha sonra torba, kasa ya da yine bir bant sistemiyle raflara yayılır.

yine bir bant sistemiyle raflara yayılır.

Günümüzde çok gelişmiş ekim Günümüzde çok gelişmiş ekim

makineleri ile kompostun ekimi, makineleri ile kompostun ekimi,

yastıklara doldurulması, yastıkların yastıklara doldurulması, yastıkların sıkıştırılması ve toprak örtümü kısa sıkıştırılması ve toprak örtümü kısa

sürede ve çok az işçilikle sürede ve çok az işçilikle

yapılabilmektedir. Karıştırma yapılabilmektedir. Karıştırma

yöntemiyle ekimde kompost içinde yöntemiyle ekimde kompost içinde eşit bir şekilde dağılmış olan misel eşit bir şekilde dağılmış olan misel daha kolay ve hızlı gelişme gösterir.

daha kolay ve hızlı gelişme gösterir.

(39)

Katlar arasına ekim Katlar arasına ekim

 Bu yöntemde yastıklara 5-10 cm kalınlıkta Bu yöntemde yastıklara 5-10 cm kalınlıkta

kompost yayılır. Birim komposta atılacak miselin kompost yayılır. Birim komposta atılacak miselin 1/3’ i yayılan kompost üzerine serpilir. Tekrar 5- 1/3’ i yayılan kompost üzerine serpilir. Tekrar 5- 10 cm kalınlıkta kompost yayılıp üzerine miselin 10 cm kalınlıkta kompost yayılıp üzerine miselin

ikinci 1/3 miktarı ekilir. Yastık üzerine tekrar ikinci 1/3 miktarı ekilir. Yastık üzerine tekrar

kompost yayılarak geri kalan 1/3 miktarda misel kompost yayılarak geri kalan 1/3 miktarda misel

yüzeye dağıtıldıktan sonra, kompostun üzeri hafif yüzeye dağıtıldıktan sonra, kompostun üzeri hafif

sarsılarak miselin kompost yüzeyinin hemen sarsılarak miselin kompost yüzeyinin hemen

altına inmesi sağlanır. Bu yöntemde birim alana altına inmesi sağlanır. Bu yöntemde birim alana

atılan misel miktarı eşit olacağından, tüm atılan misel miktarı eşit olacağından, tüm yastıklarda misel gelişmesi aynı zamanda yastıklarda misel gelişmesi aynı zamanda

tamamlanacaktır.

(40)

 Misel ekim işlemi bitirildikten sonra yastıklardaki Misel ekim işlemi bitirildikten sonra yastıklardaki

kompostun üst yüzeyi düzeltilir ve hafifçe bastırılır. Yastık kompostun üst yüzeyi düzeltilir ve hafifçe bastırılır. Yastık

yüzeyinin düzgün olmaması durumunda, kompost yüzeyinin düzgün olmaması durumunda, kompost yüzeyindeki çukurluklarda bölgesel olarak aşırı CO yüzeyindeki çukurluklarda bölgesel olarak aşırı CO

₂₂

birikimi ortaya çıkar. Bu olay ileride mantar çıkışında birikimi ortaya çıkar. Bu olay ileride mantar çıkışında

düzensizliklere neden olur. Kompost uygun bir şekilde düzensizliklere neden olur. Kompost uygun bir şekilde

bastırılmadığında kompost içinde istenen sıcaklığa bastırılmadığında kompost içinde istenen sıcaklığa

ulaşmak zorlaşır. Ayrıca çok gevşek bırakılan ulaşmak zorlaşır. Ayrıca çok gevşek bırakılan

yastıklardaki kurumalar nedeniyle, misel gelişmesi de yastıklardaki kurumalar nedeniyle, misel gelişmesi de

yavaş olur. Aşırı sıkıştırılmış yastıklarda ise misel gelişimi yavaş olur. Aşırı sıkıştırılmış yastıklarda ise misel gelişimi sırasında ortaya çıkan gazların ortamdan uzaklaşmaması sırasında ortaya çıkan gazların ortamdan uzaklaşmaması

sorunu vardır.

(41)

 Kompost yüzeyi düzeltilip bastırıldıktan sonra yastıkların üzeri diazinon ( 200 Kompost yüzeyi düzeltilip bastırıldıktan sonra yastıkların üzeri diazinon ( 200 cc Basudin/100 litre su) ile ilaçlanır. Daha sonra

cc Basudin/100 litre su) ile ilaçlanır. Daha sonra kompost yüzeyinin kompost yüzeyinin

kurumasını önlemek, dışarıdan gelebilecek hastalık ya da zararlılara karşı kurumasını önlemek, dışarıdan gelebilecek hastalık ya da zararlılara karşı kompostu korumak ve kompost içinde ve yüzeyinde iyi bir misel gelişmesi kompostu korumak ve kompost içinde ve yüzeyinde iyi bir misel gelişmesi

sağlamak amacıyla, yastıkların üzeri ince bir plastik örtü ya da kağıtla sağlamak amacıyla, yastıkların üzeri ince bir plastik örtü ya da kağıtla

örtülür. Plastik torbalarda yetiştiricilik yapılıyorsa, plastik torbanın kompost örtülür. Plastik torbalarda yetiştiricilik yapılıyorsa, plastik torbanın kompost

tabakasının üzerinde kalan kısmı kompostun üzerine kapatılır ve böylece tabakasının üzerinde kalan kısmı kompostun üzerine kapatılır ve böylece

ilave bir örtüme gerek kalmaz.

ilave bir örtüme gerek kalmaz. Yetiştiricilik kasa ya da ranzalarda yapılırsa Yetiştiricilik kasa ya da ranzalarda yapılırsa yastıkların üstleri mutlaka ince bir plastik örtü ya da kağıtla örtülmelidir.

yastıkların üstleri mutlaka ince bir plastik örtü ya da kağıtla örtülmelidir.

Örtümde kağıttan çok, ince plastik örtü yeğlenmelidir. Örtüm için kağıt Örtümde kağıttan çok, ince plastik örtü yeğlenmelidir. Örtüm için kağıt

kullanılıyorsa kağıdın yastıkların dışına taşacak şekilde ve yastıkların kullanılıyorsa kağıdın yastıkların dışına taşacak şekilde ve yastıkların

ortasında üst üste bindirilecek biçimde serilmesi gerekir. Kullanılan ortasında üst üste bindirilecek biçimde serilmesi gerekir. Kullanılan

kağıtlarda delik, yırtık olmamalıdır. Örtümde kağıt kullanılmasının bazı kağıtlarda delik, yırtık olmamalıdır. Örtümde kağıt kullanılmasının bazı

olumsuz yönleri vardır. Herşeyden önce kağıt sulamalarda yırtılabilir ve bu olumsuz yönleri vardır. Herşeyden önce kağıt sulamalarda yırtılabilir ve bu

kısımlardan kompost içine su girebilir. Ayrıca kağıt örtünün üzerinde kısımlardan kompost içine su girebilir. Ayrıca kağıt örtünün üzerinde

oluşabilen çukurluklarda su birikebilir. Bu su birikintilerinin altında kalan oluşabilen çukurluklarda su birikebilir. Bu su birikintilerinin altında kalan

daneye sarılı misel ölür ve kompost siyahımsı renk alır. Ölmüş miselin danesi daneye sarılı misel ölür ve kompost siyahımsı renk alır. Ölmüş miselin danesi yeşil küflerin gelişmesi için çok uygun bir ortamdır. Bu küfler örtü toprağının yeşil küflerin gelişmesi için çok uygun bir ortamdır. Bu küfler örtü toprağının

örtülmesinden sonra toprakta da gelişir ve örtü toprağının yüzeyine çıkar.

Bu sakıncayı ortadan kaldırmak için yastıkların ince bir plastik örtü ile Bu sakıncayı ortadan kaldırmak için yastıkların ince bir plastik örtü ile

örtülmesi daha uygundur.

(42)

 Yastıkların örtümünden sonra, ekim sırasında Yastıkların örtümünden sonra, ekim sırasında

yerlere dökülen kompost vs. temizlenmeli ve oda yerlere dökülen kompost vs. temizlenmeli ve oda yıkanmalıdır (Yerlerde kalacak artıklar hastalık ve yıkanmalıdır (Yerlerde kalacak artıklar hastalık ve zararlılara yataklık eder). Daha sonra kağıt ya da zararlılara yataklık eder). Daha sonra kağıt ya da

plastik örtünün üstü %0.5’lik formaldehit plastik örtünün üstü %0.5’lik formaldehit

çözeltisiyle ilaçlanır. Bu ilaçlama haftada 2 kez çözeltisiyle ilaçlanır. Bu ilaçlama haftada 2 kez

olacak şekilde Birinci misel gelişme dönemi olacak şekilde Birinci misel gelişme dönemi

(Misel ön geliştirme, kuluçka) sonuna kadar (Misel ön geliştirme, kuluçka) sonuna kadar

tekrarlanır. Böylece, havadan bulaşabilecek ve tekrarlanır. Böylece, havadan bulaşabilecek ve örtünün üzerine yerleşebilecek virüs ve fungal örtünün üzerine yerleşebilecek virüs ve fungal

hastalık sporları öldürülmüş olacaktır.