İKİNCİ MİSEL GELİŞME İKİNCİ MİSEL GELİŞME DÖNEMİ DÖNEMİ

(1)

İKİNCİ MİSEL GELİŞME İKİNCİ MİSEL GELİŞME

DÖNEMİ DÖNEMİ

İkinci misel dönemi, birinci misel döneminin

bitimiyle başlar, hasatta kadar ki dönemi

kapsar.

(2)

İkinci misel dönemde yapılan kültürel İkinci misel dönemde yapılan kültürel

işlemler şunlardır.

1. Sulama.

2. Sıcaklık Kontrolü 2. Sıcaklık Kontrolü

3. Havalandırma

(3)



Bünyesinde %90-92 su içeren mantarın yetiştiriciliği sırasında su Bünyesinde %90-92 su içeren mantarın yetiştiriciliği sırasında su gereksinimi de oldukça fazladır.

gereksinimi de oldukça fazladır. Asıl mantarı oluşturan mantar Asıl mantarı oluşturan mantar miselleri ise suya oldukça duyarlıdır. Optimum nemde iyi bir miselleri ise suya oldukça duyarlıdır. Optimum nemde iyi bir

misel gelişmesi sağlanırken ortam neminin optimum değerlerin misel gelişmesi sağlanırken ortam neminin optimum değerlerin

altında ya da üstünde olması, misel gelişim hızı ve formunu altında ya da üstünde olması, misel gelişim hızı ve formunu

olumsuz etkiler.

olumsuz etkiler. Mantarın yetiştiği ortam, özellikle kompost ve Mantarın yetiştiği ortam, özellikle kompost ve örtü toprağı kuru olduğunda, mantar miselleri ince, kırılgan ve örtü toprağı kuru olduğunda, mantar miselleri ince, kırılgan ve

zayıf hif gelişmesi gösterir.

zayıf hif gelişmesi gösterir. Bu misellerden oluşan mantarın Bu misellerden oluşan mantarın verim ve kalitesi düşüktür.

verim ve kalitesi düşüktür. Aşırı nemli ortamlarda ise miseller Aşırı nemli ortamlarda ise miseller yavaş ve seyrek gelişir, hifler kalın ve ipliksidir.

yavaş ve seyrek gelişir, hifler kalın ve ipliksidir. Bu nedenle Bu nedenle mantar yetiştiriciliğinde sulamanın önemi çok büyüktür.

mantar yetiştiriciliğinde sulamanın önemi çok büyüktür.

Yapılacak sulamalar mantarın gereksinimini karşılayacak, ancak, Yapılacak sulamalar mantarın gereksinimini karşılayacak, ancak,

misel gelişimine zarar vermeyecek miktar ve aralıklarda misel gelişimine zarar vermeyecek miktar ve aralıklarda

olmalıdır

olmalıdır . Kompost ne kadar iyi hazırlanırsa hazırlansın, çevre . Kompost ne kadar iyi hazırlanırsa hazırlansın, çevre koşulları ne kadar uygun olursa olsun, iyi bir sulama programı koşulları ne kadar uygun olursa olsun, iyi bir sulama programı

uygulanmazsa yetiştiricilikte başarılı olmak oldukça zordur.

Mantar yetiştiriciliğinde en çok yapılan hataların başında sulama Mantar yetiştiriciliğinde en çok yapılan hataların başında sulama

hataları gelmektedir. Sulama hataları büyük verim ve hatta hataları gelmektedir. Sulama hataları büyük verim ve hatta

kalite kayıplarına yol açar.

(4)

 Mantar yetiştiriciliğinde sulama toprak örtülmesiyle başlar. Topraklamadan sonraki Mantar yetiştiriciliğinde sulama toprak örtülmesiyle başlar. Topraklamadan sonraki sulamaların başarısında, yastık yüzeyine serilen örtü toprağının serim öncesi

sulamaların başarısında, yastık yüzeyine serilen örtü toprağının serim öncesi neminin önemi büyüktür.

neminin önemi büyüktür. Çok kuru serilen toprağın örtümden sonraki birkaç gün Çok kuru serilen toprağın örtümden sonraki birkaç gün içinde suya doygun hale getirilmesi zor ve risklidir. Böyle topraklarda istene nem içinde suya doygun hale getirilmesi zor ve risklidir. Böyle topraklarda istene nem düzeyine ulaşmak için birden fazla sulama yapılması gerekir. Bu sulamalarda düzeyine ulaşmak için birden fazla sulama yapılması gerekir. Bu sulamalarda dikkat edilmediğinde kompostta su kaçırma riski vardır.

dikkat edilmediğinde kompostta su kaçırma riski vardır. Örtüm sırasında toprak Örtüm sırasında toprak

%65-70 nem içermelidir.

%65-70 nem içermelidir. Pratikte bu oran toprağın parmak aralarında sıkılmasıyla Pratikte bu oran toprağın parmak aralarında sıkılmasıyla anlaşılabilir.

anlaşılabilir. Parmak aralarında kuvvetlice sıkıldığında topraktan su sızmıyorsa, Parmak aralarında kuvvetlice sıkıldığında topraktan su sızmıyorsa, nem oranı yeterli demektir.

nem oranı yeterli demektir.

(5)



Sulamalar ucuna pülverizatör memesi takılmış hortumlarla, Sulamalar ucuna pülverizatör memesi takılmış hortumlarla, yağmurlama şeklinde yapılmalıdır.

yağmurlama şeklinde yapılmalıdır. Basınçlı su toprak yapısını bozduğu Basınçlı su toprak yapısını bozduğu gibi, hasat döneminde mantar dokusunun zedelenmesine ve

gibi, hasat döneminde mantar dokusunun zedelenmesine ve

hastalıkların yerleşmesini kolaylaştıracak yaraların açılmasına neden hastalıkların yerleşmesini kolaylaştıracak yaraların açılmasına neden

olabilir. Sisleme şeklinde yapılan sulamaların, toprağın alt tabakalarına olabilir. Sisleme şeklinde yapılan sulamaların, toprağın alt tabakalarına

suyun ulaşamaması ve bu tabakanın kuru kalması gibi bir sakıncası suyun ulaşamaması ve bu tabakanın kuru kalması gibi bir sakıncası

vardır. Sulamada kullanılacak başlık, bahçe kovasının süzgeçli ağzı gibi vardır. Sulamada kullanılacak başlık, bahçe kovasının süzgeçli ağzı gibi

de olmalıdır.

de olmalıdır. Sulama suyu yastıklar üzerine ince yumuşak zerreler Sulama suyu yastıklar üzerine ince yumuşak zerreler halinde düşmelidir.

halinde düşmelidir.



İlk sulama toprak örtümünden hemen sonra yapılmalıdır. Sulamalarda İlk sulama toprak örtümünden hemen sonra yapılmalıdır. Sulamalarda suyun tüm yastık yüzeyine eşit miktarda verilmesine, kimi yerlerin çok suyun tüm yastık yüzeyine eşit miktarda verilmesine, kimi yerlerin çok

ıslak, kimi yerlerin kuru kalmamasına özen gösterilmelidir.

ıslak, kimi yerlerin kuru kalmamasına özen gösterilmelidir. Toprak Toprak üzerinde oluşabilecek hastalıklara karşı koruyucu önlem olarak ikinci üzerinde oluşabilecek hastalıklara karşı koruyucu önlem olarak ikinci

sulamada formaldehit (%0.5); ya da toprak formaldehit ile dezenfekte sulamada formaldehit (%0.5); ya da toprak formaldehit ile dezenfekte

edildikten sonra bekletilmeden serilmişse, benomly (150 gr edildikten sonra bekletilmeden serilmişse, benomly (150 gr

Benlate/100lt su / 100m

²²

) sulama suyu ile birlikte yastıkların üzerine ) sulama suyu ile birlikte yastıkların üzerine atılmalıdır.

atılmalıdır.

(6)



Toprak örtümünü izleyen ilk birkaç gün içinde örtü Toprak örtümünü izleyen ilk birkaç gün içinde örtü toprağı neminin istenilen düzeye getirilmesi gerekir.

toprağı neminin istenilen düzeye getirilmesi gerekir.

Hasat döneminde örtü toprağı için en uygun nem Hasat döneminde örtü toprağı için en uygun nem

yaklaşık %70-75’ dir.

yaklaşık %70-75’ dir. Yastıklara serilme sırasında örtü Yastıklara serilme sırasında örtü

toprağının nem durumuna bağlı olarak ilk 3-4 gün içinde toprağının nem durumuna bağlı olarak ilk 3-4 gün içinde

yapılacak sulamalarla, toprak istenen nem düzeyine yapılacak sulamalarla, toprak istenen nem düzeyine

getirilir, ancak asla çamurlaştırılmaz.

getirilir, ancak asla çamurlaştırılmaz. Bir defada fazla Bir defada fazla miktarda su ile sulama yapmak yerine, verilecek suyun miktarda su ile sulama yapmak yerine, verilecek suyun

birkaç güne dağıtılarak uygulanması önerilir.

birkaç güne dağıtılarak uygulanması önerilir. Çok sık Çok sık

sulamadan kaçınılmalıdır. Sık sulamalar toprağın yapısının sulamadan kaçınılmalıdır. Sık sulamalar toprağın yapısının

bozulmasına, ağır sulamalar ise yastıklar üzerinde suyun bozulmasına, ağır sulamalar ise yastıklar üzerinde suyun

göllenmesine ve tüm hava boşluklarının kapanarak göllenmesine ve tüm hava boşluklarının kapanarak

toprağın sıkışmasına neden olur.

(7)



Formaldehitli su ile sulama yapılmışsa, bu ilaçlamadan Formaldehitli su ile sulama yapılmışsa, bu ilaçlamadan sonra oda bir gece kapalı tutulmalı, ertesi gün bolca sonra oda bir gece kapalı tutulmalı, ertesi gün bolca havalandırılarak formaldhit buharları ortamdan

havalandırılarak formaldhit buharları ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

uzaklaştırılmalıdır. Toprak serme işlemini izleyen birkaç gün Toprak serme işlemini izleyen birkaç gün içinde kırmızı örümceklere karşı endosülfan (300 gr Tn-

içinde kırmızı örümceklere karşı endosülfan (300 gr Tn- hiodan/10lt su/ 100 m

hiodan/10lt su/ 100 m

²²

) ile ilaçlama yapılmasında yarar ) ile ilaçlama yapılmasında yarar

vardır. Ayrıca topraklamadan hemen sonra odanın %0.1’lik vardır. Ayrıca topraklamadan hemen sonra odanın %0.1’lik DDVP ya da diazinon (200 gr Basudin/100lt su) ile sineklere DDVP ya da diazinon (200 gr Basudin/100lt su) ile sineklere karşı ilaçlanması önerilir. Daha sonraki günlerde gerekirse karşı ilaçlanması önerilir. Daha sonraki günlerde gerekirse 3. ve 4. sulamalar yapılır. Sulama miktarı ve sayısı toprak 3. ve 4. sulamalar yapılır. Sulama miktarı ve sayısı toprak derinliğine, toprağın cinsine ve nem içeriğine göre değişir.

derinliğine, toprağın cinsine ve nem içeriğine göre değişir.

İlk 3-4 günde yapılan sulamalarla toprağın nemi istenilen İlk 3-4 günde yapılan sulamalarla toprağın nemi istenilen düzeye getirildikten sonra verilecek su miktarı azaltılır.

düzeye getirildikten sonra verilecek su miktarı azaltılır. Bu Bu dönemden sonra yalnızca toprak yüzeyindeki kurumaları dönemden sonra yalnızca toprak yüzeyindeki kurumaları önleyecek miktarda hafif sulamalar yapılmalıdır.

önleyecek miktarda hafif sulamalar yapılmalıdır.

(8)



Misellerin örtü toprağı içinde gelişmeleri sırasında aşırı Misellerin örtü toprağı içinde gelişmeleri sırasında aşırı sulamalardan kaçınılmalıdır.

sulamalardan kaçınılmalıdır. Örtümden sonraki ilk sulama Örtümden sonraki ilk sulama

yeterli ölçüde yapılmışsa, toprak nem içeriğinin dengelenmesi yeterli ölçüde yapılmışsa, toprak nem içeriğinin dengelenmesi

daha sonra belirli aralıklarla yapılacak hafif sulamalarla çok daha sonra belirli aralıklarla yapılacak hafif sulamalarla çok

daha kolay sağlanabilecektir. Bu dönemde oda neminin %90- daha kolay sağlanabilecektir. Bu dönemde oda neminin %90-

95 arasında tutulması, toprak yüzeyinin aşırı kurumasını 95 arasında tutulması, toprak yüzeyinin aşırı kurumasını

önleyecektir.



Topraklamadan 5-7 gün sonra miseller toprağın hemen Topraklamadan 5-7 gün sonra miseller toprağın hemen hemen yarısını sarmış durumdadır. Bu aşamada, toprak hemen yarısını sarmış durumdadır. Bu aşamada, toprak

kalınlığının yetersiz olduğu yerlerde miseller toprak yüzeyinde kalınlığının yetersiz olduğu yerlerde miseller toprak yüzeyinde

görülebilir. Bu durumda toprağın kalın olduğu bölgelerden, görülebilir. Bu durumda toprağın kalın olduğu bölgelerden,

ince olup üzerine misel çıkmış alanlara toprak çekilerek yastık ince olup üzerine misel çıkmış alanlara toprak çekilerek yastık

yüzeyleri düzeltilmelidir. Bu dönemde hastalık ve zararlılara yüzeyleri düzeltilmelidir. Bu dönemde hastalık ve zararlılara

karşı son bir kez daha ilaçlama yapılarak yastık sulanabilir.

(9)



Mantar miselleri toprağın 2/3’ ünü sardığında (8-9. Mantar miselleri toprağın 2/3’ ünü sardığında (8-9.

günlerde) genellikle hibrit çeşitlerde tırmıklama işlemi günlerde) genellikle hibrit çeşitlerde tırmıklama işlemi yapılır

yapılır . Tırmıklama, yastıklar üzerinde mantarların daha . Tırmıklama, yastıklar üzerinde mantarların daha düzenli ve homojen dağılımını ve ilk flaşta daha yüksek düzenli ve homojen dağılımını ve ilk flaşta daha yüksek verim alınmasını sağlar. Tırmıklama işleminde dikkat verim alınmasını sağlar. Tırmıklama işleminde dikkat edilmesi gereken 2 önemli nokta vardır.

edilmesi gereken 2 önemli nokta vardır.

1.Toprakta mantar taslaklarının oluşumundan önce 1.Toprakta mantar taslaklarının oluşumundan önce

yapılması, yapılması,

2.Yastıklar üzerinde hastalık ve zararlıların bulunmamasıdır.

(10)



Mantar taslakları şekillendikten sonra yapılacak tırmıklama, oluşan Mantar taslakları şekillendikten sonra yapılacak tırmıklama, oluşan mantarların zarar görmesi ve verim kaybıyla sonuçlanır

mantarların zarar görmesi ve verim kaybıyla sonuçlanır . Ayrıca . Ayrıca

yastıklar üzerinde hastalık ya da zararlılar varsa, tırmıklamayla bunların yastıklar üzerinde hastalık ya da zararlılar varsa, tırmıklamayla bunların

tüm yastık yüzeyine bulaştırılması çok sakıncalıdır.



Tırmıklama işleminden bir gün önce yastıklar sulanmalıdır. Ertesi gün Tırmıklama işleminden bir gün önce yastıklar sulanmalıdır. Ertesi gün örtü toprağı kompost tabakasına kadar karıştırılır ve tekrar düzgün bir örtü toprağı kompost tabakasına kadar karıştırılır ve tekrar düzgün bir

şekilde yayılır. İri mantarlar alınmak isteniyorsa tırmıklama çok derin şekilde yayılır. İri mantarlar alınmak isteniyorsa tırmıklama çok derin

yapılmamalıdır

yapılmamalıdır . . Çok erken yada geç tırmıklama mantarın kalitesini ve Çok erken yada geç tırmıklama mantarın kalitesini ve ilk başlangıcını büyük ölçüde etkiler. Tırmıklamada geç kalınması flaşı ilk başlangıcını büyük ölçüde etkiler. Tırmıklamada geç kalınması flaşı

geciktirirken, çok erken yapılması mantar taslaklarının derinlerde geciktirirken, çok erken yapılması mantar taslaklarının derinlerde

oluşmasına ve böylece kirlenmesine neden olur

oluşmasına ve böylece kirlenmesine neden olur . Tırmıklama işleminde . Tırmıklama işleminde miseller biraz zarar görebilir, ancak örtü toprağı içine iyice karışmış miseller biraz zarar görebilir, ancak örtü toprağı içine iyice karışmış

olur. Bu işlem ile birbirinden kopan mantar miselleri 2 gün içinde tekrar olur. Bu işlem ile birbirinden kopan mantar miselleri 2 gün içinde tekrar

birleşir ve örtü toprağının her yerinde kuvvetli bir misel gelişmesi birleşir ve örtü toprağının her yerinde kuvvetli bir misel gelişmesi

görülür.

(11)



Misellerin birleşmesi sırasında ortam ısısı yükselir, CO Misellerin birleşmesi sırasında ortam ısısı yükselir, CO

₂₂

birikimi artar.

birikimi artar. Bu nedenle tırmıklamadan 1-2 gün sonra Bu nedenle tırmıklamadan 1-2 gün sonra oda, bolca havalandırılarak ortam ısısı ve CO

oda, bolca havalandırılarak ortam ısısı ve CO

₂₂

yoğunluğu yoğunluğu düşürülmelidir. Bu önlemle vegetatif gelişme

düşürülmelidir. Bu önlemle vegetatif gelişme durdurulurken, şapka oluşumu hızlandırılır.

durdurulurken, şapka oluşumu hızlandırılır. Tırmıklamadan Tırmıklamadan sonra sulama gerekiyorsa, tırmıklamanın üzerinden en az sonra sulama gerekiyorsa, tırmıklamanın üzerinden en az 24 saat geçmelidir.

24 saat geçmelidir. En uygunu yastıklar üzerine mantar En uygunu yastıklar üzerine mantar taslakları oluşmaya başlamadan önce yeterli sulamanın taslakları oluşmaya başlamadan önce yeterli sulamanın yapılmasıdır. Taslak oluşumundan itibaren mantarlar yapılmasıdır. Taslak oluşumundan itibaren mantarlar

nohut büyüklüğün ulaşana dek sulama yapılmamalıdır. Bu nohut büyüklüğün ulaşana dek sulama yapılmamalıdır. Bu sürede toprak yüzeyinde kurumalar görülürse, çok hafif, sürede toprak yüzeyinde kurumalar görülürse, çok hafif, sisleme şeklinde toprak yüzeyi nemlendirilebilir.

sisleme şeklinde toprak yüzeyi nemlendirilebilir. Ancak Ancak aşırı sulama kesinlikle yapılmaz.

aşırı sulama kesinlikle yapılmaz.

(12)

Sıcaklık Sıcaklık



Örtü toprağında misellerin sağlıklı, hızlı gelişimi ve zamanında şapka Örtü toprağında misellerin sağlıklı, hızlı gelişimi ve zamanında şapka oluşumu, topraklamanın ardından sıcaklık ve havalandırmanın

oluşumu, topraklamanın ardından sıcaklık ve havalandırmanın kültürün istekleri doğrultusunda düzenlenmesine bağlıdır.

kültürün istekleri doğrultusunda düzenlenmesine bağlıdır. Toprak Toprak örtümünü izleyen ilk birkaç gün, misellerin toprağa atlaması ve örtümünü izleyen ilk birkaç gün, misellerin toprağa atlaması ve

gelişmesine olanak vermek amacıyla yastık sıcaklığı 24-25

⁰⁰

C, oda C, oda sıcaklığı ise 22-23

sıcaklığı ise 22-23

⁰⁰

C de tutulmalıdır. C de tutulmalıdır.



Ekimde yüksek dozda misel kullanılması, yastıkların çok erken Ekimde yüksek dozda misel kullanılması, yastıkların çok erken

topraklanması yada topraklama öncesi soya unu gibi bazı katkılar, topraklanması yada topraklama öncesi soya unu gibi bazı katkılar, örtümden birkaç gün sonra yastık sıcaklığının yükselmesine neden örtümden birkaç gün sonra yastık sıcaklığının yükselmesine neden

olur. Bu dönemde, yastık sıcaklığının aşırı yükselmesi (28-30

⁰⁰

C gibi) C gibi) misellere zarar vereceğinden, sıcaklık sık sık kontrol edilmeli,

misellere zarar vereceğinden, sıcaklık sık sık kontrol edilmeli, yükselme eğilimi görüldüğünde oda sıcaklığı düşürülerek yastık yükselme eğilimi görüldüğünde oda sıcaklığı düşürülerek yastık

sıcaklığı kontrol altına alınmalıdır.

(13)



Havalandırma ile ya da soğutucular çalıştırılarak sıcaklık Havalandırma ile ya da soğutucular çalıştırılarak sıcaklık

düşürülürken, fazladan havalandırmanın örtü toprağında aşırı düşürülürken, fazladan havalandırmanın örtü toprağında aşırı nem kaybına neden olacağı da unutulmamalıdır

nem kaybına neden olacağı da unutulmamalıdır . En iyisi, . En iyisi, özellikle yaz aylarında, toprak örtümünden hemen sonra,

özellikle yaz aylarında, toprak örtümünden hemen sonra, oda oda sıcaklığının biraz düşük tutulmasıdır.

sıcaklığının biraz düşük tutulmasıdır. Misel toprak içinde Misel toprak içinde

yeterince gelişmeden, sıcaklığı düşürmek amacıyla yapılan erken yeterince gelişmeden, sıcaklığı düşürmek amacıyla yapılan erken havalandırma mantar taslaklarının toprak içinde oluşmasına yol havalandırma mantar taslaklarının toprak içinde oluşmasına yol açar.

açar.



Örtümden sonra yastık sıcaklığı uzun süre 28-30 Örtümden sonra yastık sıcaklığı uzun süre 28-30

⁰⁰

C’nin üzerinde C’nin üzerinde seyrederse, ilk flaşta mantarlar daha çok yastık kenarlarında seyrederse, ilk flaşta mantarlar daha çok yastık kenarlarında çıkarken, orta kısımlarda çok az ya da hiç mantar görülmez. Bu çıkarken, orta kısımlarda çok az ya da hiç mantar görülmez. Bu durum verimin biraz düşmesine yol açar. Sıcaklığın yükselme durum verimin biraz düşmesine yol açar. Sıcaklığın yükselme tehlikesine karşı, soğutma düzeneği bulunmayan ya da yetersiz tehlikesine karşı, soğutma düzeneği bulunmayan ya da yetersiz kalan üreticilere, yaz aylarında aşırı dozda misel kullanmaları ve kalan üreticilere, yaz aylarında aşırı dozda misel kullanmaları ve yastık kalınlığını fazla tutmamaları önerilir.

yastık kalınlığını fazla tutmamaları önerilir.

(14)



Misellerin toprak içinde gelişmeye başlamasıyla sıcaklık Misellerin toprak içinde gelişmeye başlamasıyla sıcaklık da yavaş yavaş düşürülmelidir. Topraklamanın 9-10.

da yavaş yavaş düşürülmelidir. Topraklamanın 9-10.

günlerinden itibaren kompost sıcaklığı 18-19

⁰⁰

C, oda C, oda sıcaklığı 15-17

sıcaklığı 15-17

⁰⁰

C olmalıdır C olmalıdır . Sıcaklık düşürülürken . Sıcaklık düşürülürken

havalandırmaya da başlanır. Bu sürede miseller toprağın havalandırmaya da başlanır. Bu sürede miseller toprağın

¾’ünü sarmış durumdadır. Bu aşamada

¾’ünü sarmış durumdadır. Bu aşamada sıcaklık sıcaklık

düşürülmezse, miseller hızla toprak yüzeyine çıkarak düşürülmezse, miseller hızla toprak yüzeyine çıkarak

yoğunlaşır ve yüzen miseller olarak adlandırılan yoğunlaşır ve yüzen miseller olarak adlandırılan

keçeleşme olayı ortaya çıkar.

keçeleşme olayı ortaya çıkar. Keçeleşme topraktaki gaz Keçeleşme topraktaki gaz alışverişini ve sulama sularının toprak alt tabakalarına alışverişini ve sulama sularının toprak alt tabakalarına

geçişini engeller.

geçişini engeller. Böylece şapka oluşumu azalır ve verim Böylece şapka oluşumu azalır ve verim büyük ölçüde düşer. Keçeleşme olayı yalnızca sıcaklıkla büyük ölçüde düşer. Keçeleşme olayı yalnızca sıcaklıkla

değil, havalandırmanın geç yapılmasıyla da ilişkilidir.

(15)



Topraklamanın 15-18. günlerinde yastıklar üzerine mantar Topraklamanın 15-18. günlerinde yastıklar üzerine mantar taslakları görülmeye başlar.

taslakları görülmeye başlar. Topraklamadan sonraki Topraklamadan sonraki günlerde yeterli sıcaklık sağlanamadığında, misellerin günlerde yeterli sıcaklık sağlanamadığında, misellerin

topraktaki gelişimi yavaşlayacağından, mantar oluşumu da topraktaki gelişimi yavaşlayacağından, mantar oluşumu da

gecikir. 15

⁰⁰

C’ nin altındaki sıcaklıklarda mantarların C’ nin altındaki sıcaklıklarda mantarların gelişmesi daha yavaş ancak kalitesi yüksektir.

gelişmesi daha yavaş ancak kalitesi yüksektir.

(16)

Havalandırma Havalandırma



Topraklamadan sonraki ilk 6-7.gün, yalnızca sıcaklığının Topraklamadan sonraki ilk 6-7.gün, yalnızca sıcaklığının yükseltmesini önlemek amacıyla havalandırma yapılır. Bu yükseltmesini önlemek amacıyla havalandırma yapılır. Bu dönmede toprakta iyi bir misel gelişmesi için önerilen CO dönmede toprakta iyi bir misel gelişmesi için önerilen CO

₂₂

yoğunluğu %1-2 dir

yoğunluğu %1-2 dir . Üretim odalarında havalandırma . Üretim odalarında havalandırma

gereksinimi, misel toprak içinde yeterince geliştiğinde, genellikle gereksinimi, misel toprak içinde yeterince geliştiğinde, genellikle toprak örtümünü izleyen 5-7. günlerde başlar. Toprağın ¾’ ünü toprak örtümünü izleyen 5-7. günlerde başlar. Toprağın ¾’ ünü saran miselleri şapka oluşumuna yönlendirmek ve yastıklar

saran miselleri şapka oluşumuna yönlendirmek ve yastıklar üzerine keçeleşmeyi önlemek amacıyla ortamda biriken CO

üzerine keçeleşmeyi önlemek amacıyla ortamda biriken CO

₂₂

’ in ’ in uzaklaştırılması gerekir.

uzaklaştırılması gerekir. Bu havalandırma ve sirkülasyonla Bu havalandırma ve sirkülasyonla sağlanır. Üretim odasındaki

sağlanır. Üretim odasındaki her bir ton kompost için, saate 80- her bir ton kompost için, saate 80- 120m 120m

³³

taze hava verilerek yapılan bir havalandırma ile ortamdaki taze hava verilerek yapılan bir havalandırma ile ortamdaki CO CO

₂₂

yoğunluğu %0.1’ in altına düşürülür. yoğunluğu %0.1’ in altına düşürülür. Sıcaklık ve CO Sıcaklık ve CO

₂₂

yoğunluğu aynı zamanda düşürülmesi, misel gelişmesini yoğunluğu aynı zamanda düşürülmesi, misel gelişmesini durduracak, şapka oluşumunu hızlandıracaktır.

durduracak, şapka oluşumunu hızlandıracaktır.

(17)



Havalandırmanın yanında, Havalandırmanın yanında, yastık yüzeyinde CO yastık yüzeyinde CO

₂₂

birikimini birikimini önlemek ve iklim koşullarının (sıcaklık, nem, CO

önlemek ve iklim koşullarının (sıcaklık, nem, CO

₂₂

gibi) gibi) odanın her yerinde aynı olmasını sağlamak için oda

odanın her yerinde aynı olmasını sağlamak için oda havalanmasının sirküle edilmesi de gereklidir

havalanmasının sirküle edilmesi de gereklidir . .



Toprak örtümü ile şapka oluşumu arasındaki dönemde, Toprak örtümü ile şapka oluşumu arasındaki dönemde, hava oransal nem %90-95 dolayında tutulmalıdır.

hava oransal nem %90-95 dolayında tutulmalıdır.

Havalandırmanın artmasıyla ortam nemi düşer. Kış Havalandırmanın artmasıyla ortam nemi düşer. Kış

aylarında örtü toprağı çok hızlı kururken, yaz ve sonbahar aylarında örtü toprağı çok hızlı kururken, yaz ve sonbahar

aylarında havalandırma sırasında evaporasyon (toprak aylarında havalandırma sırasında evaporasyon (toprak

neminin buharlaşması) oranı çok daha düşüktür.

Havalandırma sonucu düşen ortam nemi yerlerin ve Havalandırma sonucu düşen ortam nemi yerlerin ve

duvarların ıslatılmasıyla yükseltilebilir.

(18)

ŞAPKA OLUŞUMU VE HASAT DÖNEMİ ŞAPKA OLUŞUMU VE HASAT DÖNEMİ

KÜLTÜREL İŞLEMLER

(19)

Şapka Oluşumu Şapka Oluşumu



Havalandırma ile ortamdaki CO Havalandırma ile ortamdaki CO

₂₂

yoğunluğunun ve yoğunluğunun ve sıcaklığın düşürülmesinden birkaç gün sonra toprak sıcaklığın düşürülmesinden birkaç gün sonra toprak

yüzeyine ulaşan misel hifleri toplu iğne başı şeklinde yüzeyine ulaşan misel hifleri toplu iğne başı şeklinde

kümeleşerek şapka oluşturmaya başlar.

kümeleşerek şapka oluşturmaya başlar. Yaklaşık bir hafta Yaklaşık bir hafta içinde nohut büyüklüğüne ulaşarak şapka ve sap olarak içinde nohut büyüklüğüne ulaşarak şapka ve sap olarak

farklılaşır. Uygun koşullarda nohut büyüklüğündeki farklılaşır. Uygun koşullarda nohut büyüklüğündeki

mantarlar 4-6 gün de hasat edilebilir büyüklüğe gelir.

(20)



İyi bir şapka oluşumu için , misel toprağın ¾’ ünü İyi bir şapka oluşumu için , misel toprağın ¾’ ünü sardığında, 2-3 gün içinde yastık sıcaklığı 17-19

sardığında, 2-3 gün içinde yastık sıcaklığı 17-19

⁰⁰

C’ye C’ye düşürülmelidir.

düşürülmelidir. Havalandırma ile birlikte düşük yastık Havalandırma ile birlikte düşük yastık sıcaklığı, daha bol taslak oluşumu sağlarken, yüksek sıcaklığı, daha bol taslak oluşumu sağlarken, yüksek sıcaklıkta bu azalır. Mantar taslakları belirgin bir şekilde sıcaklıkta bu azalır. Mantar taslakları belirgin bir şekilde görülene dek yastık sıcaklığı bu düzeyde tutulmalı, misel görülene dek yastık sıcaklığı bu düzeyde tutulmalı, misel gelişimi tümüyle durduktan sonra sıcaklık yavaş yavaş gelişimi tümüyle durduktan sonra sıcaklık yavaş yavaş 20 20

⁰⁰

C’ ye çıkarılmalıdır. Daha sonra hasat sonuna kadar C’ ye çıkarılmalıdır. Daha sonra hasat sonuna kadar yastık sıcaklığının 20

yastık sıcaklığının 20

⁰⁰

C’de kalması sağlanmalıdır. C’de kalması sağlanmalıdır.

(21)



Miseller toprak yüzeyinde görüldüğünde sıcaklık yüksek, Miseller toprak yüzeyinde görüldüğünde sıcaklık yüksek, havalandırma da yetersiz kalırsa, keçeleşme sonucu

havalandırma da yetersiz kalırsa, keçeleşme sonucu mantar taslakları oluşamaz, oluşabilenlerde büyümez.

mantar taslakları oluşamaz, oluşabilenlerde büyümez.

Keçeleşme, sulama sularının toprak alt tabakalarına Keçeleşme, sulama sularının toprak alt tabakalarına ulaşmasının engelleyeceğinden, kuruyan bu tabaka ulaşmasının engelleyeceğinden, kuruyan bu tabaka

toprağın sertleşmesine de yol açacaktır. Bu durumda toprağın sertleşmesine de yol açacaktır. Bu durumda komposttan besin akışı engelleneceğinden mantarlar komposttan besin akışı engelleneceğinden mantarlar büyüyemez. Ayrıca alt tabakalara emilemeyen suyun büyüyemez. Ayrıca alt tabakalara emilemeyen suyun yüzeyde birikmesi, bu taslakların ölümüne de neden yüzeyde birikmesi, bu taslakların ölümüne de neden

olabilir. Yine bu dönemde,

olabilir. Yine bu dönemde, çok düşük hava sıcaklığı ve çok düşük hava sıcaklığı ve yastıklar üzerinde çok fazla hava hareketi, toprak içinde yastıklar üzerinde çok fazla hava hareketi, toprak içinde

taslak oluşumuyla sonuçlanır.

taslak oluşumuyla sonuçlanır. Bu durum yalnızca çıkan Bu durum yalnızca çıkan mantarların kirli olmasına değil, aynı zamanda, verim mantarların kirli olmasına değil, aynı zamanda, verim

düşüklüğüne de yol açar.

(22)



Normal sıcaklık, havalandırma ve nem koşullarında bazen Normal sıcaklık, havalandırma ve nem koşullarında bazen örtü toprağının içinde miseller yeterince gelişemez ve şapka örtü toprağının içinde miseller yeterince gelişemez ve şapka oluşturamaz.

oluşturamaz. Bu durum, Bu durum, çoğunlukla toprakta kahverengi çoğunlukla toprakta kahverengi küflerin (Botrytis) aşırı miktarda bulunmasıyla ilişkilidir.

küflerin (Botrytis) aşırı miktarda bulunmasıyla ilişkilidir.



Havalandırma ile ortamdaki CO Havalandırma ile ortamdaki CO

2₂

yoğunluğu %0.03-0.1’ e yoğunluğu %0.03-0.1’ e düşürüldüğünde iyi bir taslak oluşumu sağlarken, CO

düşürüldüğünde iyi bir taslak oluşumu sağlarken, CO

₂₂

yoğunluğunun %0.2-0.3’ e çıkması, kalın saplı, soğanımsı yoğunluğunun %0.2-0.3’ e çıkması, kalın saplı, soğanımsı yapıda mantar taslaklarına neden olur.

yapıda mantar taslaklarına neden olur. %0.4-0.6 CO %0.4-0.6 CO

₂₂

yoğunluğunda ise mantar taslakları deformasyona uğrar ya yoğunluğunda ise mantar taslakları deformasyona uğrar ya da ölürler.

da ölürler.

(23)



Taslak oluşumu sırasında, uygun sıcaklıklara ulaşıldığında Taslak oluşumu sırasında, uygun sıcaklıklara ulaşıldığında (15-17

(15-17

⁰⁰

C oda, 17-19 C oda, 17-19

⁰⁰

C yastık sıcaklığı) havalandırma, C yastık sıcaklığı) havalandırma, saatte 4-6 m

saatte 4-6 m

³³

/m /m

²²

ye düşürülmeli, sirkülasyon biraz ye düşürülmeli, sirkülasyon biraz azaltılmalıdır. Bu evrede hava oransal nemi%90-95 azaltılmalıdır. Bu evrede hava oransal nemi%90-95 arasında tutulmalıdır.

arasında tutulmalıdır. Şapka oluşumu sırasında oda Şapka oluşumu sırasında oda nemini bu düzeyde tutmak çok önemlidir. Çünkü nemini bu düzeyde tutmak çok önemlidir. Çünkü

havalandırma ve sirkülasyon sonucu yastık yüzeyinin havalandırma ve sirkülasyon sonucu yastık yüzeyinin kuruması, mantar taslaklarının zararlanmasına yol kuruması, mantar taslaklarının zararlanmasına yol açabilir.

açabilir. Mantarlar 5-8 mm çap büyüklüğüne ulaştığında Mantarlar 5-8 mm çap büyüklüğüne ulaştığında oda oransal nemi havalandırma miktarı artırılarak %85’ e oda oransal nemi havalandırma miktarı artırılarak %85’ e düşürülmelidir.

düşürülmelidir.

(24)

HASAT VE HASAT SONRASI HASAT VE HASAT SONRASI

YAPILMASI GEREKEN YAPILMASI GEREKEN

İŞLEMLER

(25)



Koşullar iyi düzenlendiğinde nohut büyüklüğündeki Koşullar iyi düzenlendiğinde nohut büyüklüğündeki mantarlar 4-6 gün içinde hasat büyüklüğüne gelir.

mantarlar 4-6 gün içinde hasat büyüklüğüne gelir.

(26)



Hasat büyüklüğüne (2.5-5 Hasat büyüklüğüne (2.5-5 cm şapka çapı) ulaşmış cm şapka çapı) ulaşmış mantarlar toplanmayıp mantarlar toplanmayıp

bırakıldıklarında bırakıldıklarında

gelişmelerini sürdürürler.

Şapka yumuşar, sonra sap Şapka yumuşar, sonra sap

ve şapka arasındaki zar ve şapka arasındaki zar

genişler, yırtılır ve şapka genişler, yırtılır ve şapka

açar. Şapkanın altında, açar. Şapkanın altında, üzerinde pembe renkli üzerinde pembe renkli

sporların oluştuğu lameller sporların oluştuğu lameller görülür. Mantar büyümeye görülür. Mantar büyümeye

devam ettiğinde lameller devam ettiğinde lameller

kahverengiye dönüşür.

(27)



Kahverengileşmiş mantarlar uzun sürü yastıklar üzerinde Kahverengileşmiş mantarlar uzun sürü yastıklar üzerinde bekletilirse bir sonraki flaşın mantar taslakları toprakta bekletilirse bir sonraki flaşın mantar taslakları toprakta oluşur, ancak gelişemezler. Taslak halindeki şapkalar, oluşur, ancak gelişemezler. Taslak halindeki şapkalar, daha büyük ve hızlı gelişen mantarlarla yarışamadıkları daha büyük ve hızlı gelişen mantarlarla yarışamadıkları için gelişmeleri durur ve büyüyemezler. Bu durum

için gelişmeleri durur ve büyüyemezler. Bu durum

flaşlarda düzensizliklere yol açar. Mantar hasadı şapkalar flaşlarda düzensizliklere yol açar. Mantar hasadı şapkalar açılmadan, yani alttaki zar yırtılmadan yapılmalıdır.

açılmadan, yani alttaki zar yırtılmadan yapılmalıdır.



Yastıklarda üretimin başlamasından sonra, Mantarların Yastıklarda üretimin başlamasından sonra, Mantarların çıkışı düzenli değil, dalgalar halindedir. 3-4 günde

çıkışı düzenli değil, dalgalar halindedir. 3-4 günde mantarların çoğu hasat edilecek duruma gelir.

mantarların çoğu hasat edilecek duruma gelir. Bu Bu

mantarlar toplandıktan sonra üretim düşer ve hemen mantarlar toplandıktan sonra üretim düşer ve hemen tümüyle durur. Bu arada toprak içinde yeni mantarlar tümüyle durur. Bu arada toprak içinde yeni mantarlar gelişmeyi başlar ve birkaç gün sonra yastıklar üzerinde gelişmeyi başlar ve birkaç gün sonra yastıklar üzerinde yeni bir ürün dalgası ortaya çıkar. Bu

yeni bir ürün dalgası ortaya çıkar. Bu ürün dalgalarına ürün dalgalarına

flaş flaş adı verilir. adı verilir.

(28)



Günümüzde yaygın kültürü yapılan Günümüzde yaygın kültürü yapılan A.bisporus A.bisporus ’ta iki flaş ’ta iki flaş arası yaklaşık 7 gündür ve 5-6 flaş alınabilir.

arası yaklaşık 7 gündür ve 5-6 flaş alınabilir. Ortam Ortam

sıcaklığına ve diğer etmenlere bağlı olarak flaş araları 8- sıcaklığına ve diğer etmenlere bağlı olarak flaş araları 8-

10 güne kadar çıkabilir. Genellikle ilk üç flaş çok 10 güne kadar çıkabilir. Genellikle ilk üç flaş çok

verimlidir. Daha sonraki flaşlarda verim giderek azalır.

verimlidir. Daha sonraki flaşlarda verim giderek azalır. İlk İlk üç flaşta (yaklaşık 3 hafta), 5-6 flaşta alınacak ürünün üç flaşta (yaklaşık 3 hafta), 5-6 flaşta alınacak ürünün

hemen hemen %75-80’i (çeşide bağlı olarak) hasat hemen hemen %75-80’i (çeşide bağlı olarak) hasat

edilir

edilir . . İyi koşullarda ilk flaşta ton kompost başına İyi koşullarda ilk flaşta ton kompost başına yaklaşık 50-70 kg ürün alınır.

yaklaşık 50-70 kg ürün alınır. Verim büyük ölçüde Verim büyük ölçüde

kompostun kalitesine, toprağın yapısına, üretilen mantar kompostun kalitesine, toprağın yapısına, üretilen mantar

çeşidine, oda içindeki iklimlendirmeye ve kültürel çeşidine, oda içindeki iklimlendirmeye ve kültürel

işlemlere bağlıdır.

(29)

Sulama Sulama



Toprak örtümünden, taslak oluşumuna kadar geçen sürede, örtü Toprak örtümünden, taslak oluşumuna kadar geçen sürede, örtü toprağının nemi istenilen düzeye getirilmiş olmalıdır. Taslak oluşumu toprağının nemi istenilen düzeye getirilmiş olmalıdır. Taslak oluşumu

başladığında yastıklara su verilmesi son derece sakıncalıdır.

başladığında yastıklara su verilmesi son derece sakıncalıdır. Mantar Mantar taslaklarının oluşmaya başlaması ile nohut büyüklüğüne ulaşması taslaklarının oluşmaya başlaması ile nohut büyüklüğüne ulaşması

arasında sulama yapılmaz

arasında sulama yapılmaz . Ancak bu sürede havalandırma ve . Ancak bu sürede havalandırma ve

sirkülasyon nedeniyle yastık yüzeyinde aşırı kurumalar görülürse, sirkülasyon nedeniyle yastık yüzeyinde aşırı kurumalar görülürse,

sisleme şeklinde çok hafif sulamalar önerilebilir.

sisleme şeklinde çok hafif sulamalar önerilebilir. Yastıklardaki Yastıklardaki mantarların çoğunluğu nohut büyüklüğüne ulaştığında sulamaya mantarların çoğunluğu nohut büyüklüğüne ulaştığında sulamaya

tekrar başlanmalıdır. Çünkü bu büyüklükteki mantarların su tekrar başlanmalıdır. Çünkü bu büyüklükteki mantarların su

gereksinimi fazladır.

gereksinimi fazladır. Bu dönemde yastıklara verilen suyun büyük bir Bu dönemde yastıklara verilen suyun büyük bir kısmı mantar tarafından tüketilirken, geriye kalan su

kısmı mantar tarafından tüketilirken, geriye kalan su

havalandırmanın neden olduğu evaporasyon yani topraktan havalandırmanın neden olduğu evaporasyon yani topraktan

buharlaşma yoluyla kaybolur.

(30)



Sulamalarda verilecek su miktarı, beklenen ürün miktarına Sulamalarda verilecek su miktarı, beklenen ürün miktarına göre saptanır. Yastıklardaki mantar yoğunluğuna bakılarak o göre saptanır. Yastıklardaki mantar yoğunluğuna bakılarak o flaşta alınacak ürün miktarı tahmin edilebilir. Beklenen ürün flaşta alınacak ürün miktarı tahmin edilebilir. Beklenen ürün

miktarı kadar su,

miktarı kadar su, flaşın pik noktasından (mantarların flaşın pik noktasından (mantarların

çoğunluğunun hasadı) 1-2 gün öncesine kadar geçen sürede çoğunluğunun hasadı) 1-2 gün öncesine kadar geçen sürede

yastıklara uygulanmalıdır

yastıklara uygulanmalıdır . Ancak . Ancak her sulamada m her sulamada m

²²

ye 1 ye 1 litreden fazla su verilmemelidir.

litreden fazla su verilmemelidir. Su gereksiniminin fazla Su gereksiniminin fazla olduğu günlerde suyun ağır bir sulamayla bir defada olduğu günlerde suyun ağır bir sulamayla bir defada

verilmesi yerine 2-3 defada verilmesi daha uygundur.

(31)



Flaşın pik noktasına gelmeden 1-2 gün önce yapılacak Flaşın pik noktasına gelmeden 1-2 gün önce yapılacak sulamadan sonra suyun tekrar kesilmesi gerekir.

sulamadan sonra suyun tekrar kesilmesi gerekir. Mantarların Mantarların hemen hemen tümü hasat büyüklüğüne ulaştığında da

hemen hemen tümü hasat büyüklüğüne ulaştığında da

sulama yapılması sakıncalıdır. Çünkü bu aşamada bir sonraki sulama yapılması sakıncalıdır. Çünkü bu aşamada bir sonraki flaşın mantar taslakları toprak içinde oluşmaya başlar.

flaşın mantar taslakları toprak içinde oluşmaya başlar. Flaşın Flaşın pik noktasından önce yapılan sulamanın yetersizliği de bir pik noktasından önce yapılan sulamanın yetersizliği de bir sonraki flaşın mantar taslaklarının susuz kalıp zarar

sonraki flaşın mantar taslaklarının susuz kalıp zarar

görmesine neden olabilir. Ülkemizde mantar üreticileri daha görmesine neden olabilir. Ülkemizde mantar üreticileri daha çok bu dönemde sulama hataları yapmaktadırlar. İlk flaştan çok bu dönemde sulama hataları yapmaktadırlar. İlk flaştan önce su miktarı ayarlanabilmekte ve iyi ürün alınmakta,

önce su miktarı ayarlanabilmekte ve iyi ürün alınmakta, ancak ikinci flaşta verim büyük ölçüde düşmektedir. Bu ancak ikinci flaşta verim büyük ölçüde düşmektedir. Bu durum genellikle

durum genellikle flaşın pik noktasında yapılan sulamalar ya flaşın pik noktasında yapılan sulamalar ya da 1-2 gün önceki yetersiz sulama sonucu ikinci flaşın

da 1-2 gün önceki yetersiz sulama sonucu ikinci flaşın

mantar taslaklarının zarar görmesinden kaynaklanmaktadır.

(32)



Flaşın bitiminden hemen sonra, bunu izleyen flaşın mantarları Flaşın bitiminden hemen sonra, bunu izleyen flaşın mantarları nohut büyüklüğüne gelmesiyle sulamalar tekrar başlar.

nohut büyüklüğüne gelmesiyle sulamalar tekrar başlar. Bu Bu sulamada geç kalınırsa gelecek flaşta kalite düşecektir. Ayrıca sulamada geç kalınırsa gelecek flaşta kalite düşecektir. Ayrıca örtü toprağı kuru bırakılıp,

örtü toprağı kuru bırakılıp, flaş arasında sulama yapılırsa, flaş arasında sulama yapılırsa, mantar kalitesi büyük ölçüde bozulur ve saplar uzar.

mantar kalitesi büyük ölçüde bozulur ve saplar uzar. Bu Bu durum büyük olasılıkla sulamadan sonra

durum büyük olasılıkla sulamadan sonra CO CO

₂₂

yoğunluğunun yoğunluğunun artmasından kaynaklanmaktadır.

artmasından kaynaklanmaktadır.



1.ve 2. flaşlar verimin yüksek olduğu dönemlerdir. Bu 1.ve 2. flaşlar verimin yüksek olduğu dönemlerdir. Bu nedenle ilk iki flaşta verilecek su miktarı hemen hemen nedenle ilk iki flaşta verilecek su miktarı hemen hemen aynıdır. 3. flaştan itibaren verim düşer.

aynıdır. 3. flaştan itibaren verim düşer. Verime paralel olarak Verime paralel olarak sulamalarda yastıklara verilecek su miktarı da azaltılmalıdır.

sulamalarda yastıklara verilecek su miktarı da azaltılmalıdır.

Ayrıca verimin düşmesiyle havalandırma gereksinimi de Ayrıca verimin düşmesiyle havalandırma gereksinimi de azalacak, dolayısıyla topraktan daha az buharlaşarak azalacak, dolayısıyla topraktan daha az buharlaşarak

kaybolacaktır. Bu nedenle sulamalarla verilecek su miktarı 3.

flaştan sonra giderek azaltılır.

(33)



Hasat döneminde genel sulama programı, her flaşın pik Hasat döneminde genel sulama programı, her flaşın pik noktasına gelmeden 1-2 gün öncesine kadar hergün

noktasına gelmeden 1-2 gün öncesine kadar hergün sulama yapılması, daha sonra 1-2 gün sulamaya ara sulama yapılması, daha sonra 1-2 gün sulamaya ara

verilmesi şeklindedir. Bu sulama programı hasat sonuna verilmesi şeklindedir. Bu sulama programı hasat sonuna

dek verilecek su miktarı giderek azaltılacak şekilde aynen dek verilecek su miktarı giderek azaltılacak şekilde aynen

uygulanmalıdır.



Sulamalar, mantar hasat ve bakım işlemlerinden sonra Sulamalar, mantar hasat ve bakım işlemlerinden sonra yapılmalıdır

yapılmalıdır . . Hasattan önceki sulamalar, mantarların kirli Hasattan önceki sulamalar, mantarların kirli ve ıslak olmasına ve sonuçta hasat sonrası

ve ıslak olmasına ve sonuçta hasat sonrası dayanıklılığının azalmasına yol açar.

dayanıklılığının azalmasına yol açar. Sulamalarda hemen Sulamalarda hemen sonra yapılan bolca havalandırma ve sirkülasyon ile,

sonra yapılan bolca havalandırma ve sirkülasyon ile,

mantarların üzerinde kalan su damlacıkları kurutulmalıdır.

Bu yapılmadığında, mantarlar üzerindeki su damlaları Bu yapılmadığında, mantarlar üzerindeki su damlaları

özellikle bakterileren gelip yerleşmesi için çok uygun bir özellikle bakterileren gelip yerleşmesi için çok uygun bir

ortam yaratır. Bakteriyel leke olarak adlandırılan hastalık, ortam yaratır. Bakteriyel leke olarak adlandırılan hastalık,

genellikle bu koşullarda ortaya çıkar.

(34)



Sulamalarda kompasta su kaçırmamaya, yastıklar Sulamalarda kompasta su kaçırmamaya, yastıklar

üzerinde gölcüklerin oluşmamasına özen gösterilmelidir.

Ayrıca toprak nemi sık sık kontrol edilmeli, gerekmedikçe Ayrıca toprak nemi sık sık kontrol edilmeli, gerekmedikçe

su verilmemelidir. Toprak neminin kontrolü yalnızca su verilmemelidir. Toprak neminin kontrolü yalnızca

toprak yüzeyinin kontrolü demek değildir. Toprak alt toprak yüzeyinin kontrolü demek değildir. Toprak alt

tabakalarının da kontrolü gereklidir. Özellikle hafif tabakalarının da kontrolü gereklidir. Özellikle hafif

sulamalar sonucu toprağın kompost ile birleştiği alt sulamalar sonucu toprağın kompost ile birleştiği alt

tabakanın kuruması, komposttan besin alımının tabakanın kuruması, komposttan besin alımının

engellenmesine ve oluşan taslakların ölmesine yol açar.

Toprak neminin toprak tabakasının her noktasında aynı Toprak neminin toprak tabakasının her noktasında aynı olması istenir. İyi bir verim ile yastıklar üzerinde düzenli olması istenir. İyi bir verim ile yastıklar üzerinde düzenli

mantar oluşumu, verilecek su miktarı ve aralıklarına özen mantar oluşumu, verilecek su miktarı ve aralıklarına özen

gösterilmesine bağlıdır.



Mantar yetiştiriciliğinde sulama suyunun kalitesi de çok Mantar yetiştiriciliğinde sulama suyunun kalitesi de çok önemlidir.

önemlidir.

(35)

Sulama suyunun özellikleri şunlardır.

1. Sert ve tuzlu sular sulama suyu olarak kullanılmalıdır.

2. İçme kalitesinde olmalıdır 2. İçme kalitesinde olmalıdır

3. Bakteri ve nematod içermemelidir.

4. Sulama suyu oda sıcaklığında olmalıdır. Özellikle 10

⁰⁰

C’nin C’nin altındaki su ile sulamalar mantarlarda şok etkisi

altındaki su ile sulamalar mantarlarda şok etkisi

yapmaktadır. Çok soğuk suyla sulanan mantarların yapmaktadır. Çok soğuk suyla sulanan mantarların

dokularında şeffaflaşmalar görülür.

5. Sulama suyunun basıncı da kaliteyi doğrudan etkiler.

Suyun basıncı mantarları zararlandırmayacak ancak Suyun basıncı mantarları zararlandırmayacak ancak

yeterli suyu verecek şekilde ayarlanmalıdır. Sulama suyu yeterli suyu verecek şekilde ayarlanmalıdır. Sulama suyu

mantarlar üzerine yumuşak zerrecikler halinde mantarlar üzerine yumuşak zerrecikler halinde

düşmelidir.

(36)



Oldukça kuru bir örtü toprağında gelişen mantarlar bir Oldukça kuru bir örtü toprağında gelişen mantarlar bir defada fazla miktarda su ile sulandığında, mumya

defada fazla miktarda su ile sulandığında, mumya

hastalığına benzer görünüm alır ve ölürler. Bunu önlemek hastalığına benzer görünüm alır ve ölürler. Bunu önlemek için az miktarda su ile sık sulama yapılması ve böylece

için az miktarda su ile sık sulama yapılması ve böylece toprağın istenilen nem düzeyinde tutulması önerilir.

toprağın istenilen nem düzeyinde tutulması önerilir.

(37)

Havalandırma Havalandırma



Yetiştirme odalarında havalandırma, yastık yüzeyinin her noktasında Yetiştirme odalarında havalandırma, yastık yüzeyinin her noktasında tek düze bir hava değişimi sağlayacak şekilde düzenlenmiş olmalıdır.

tek düze bir hava değişimi sağlayacak şekilde düzenlenmiş olmalıdır.

Böyle bir havalandırma sistemi, üretim odasının her tarafındaki Böyle bir havalandırma sistemi, üretim odasının her tarafındaki koşulları eşitleyerek, ölü hava tabakaları ve sıcaklık farklılıklarını koşulları eşitleyerek, ölü hava tabakaları ve sıcaklık farklılıklarını önler.

önler.



Hasat döneminde yastıklar üzerinde çok sayıda mantar oluştuğunda Hasat döneminde yastıklar üzerinde çok sayıda mantar oluştuğunda bol havalandırma yapılmalıdır. Mantarların solunum yoluyla

bol havalandırma yapılmalıdır. Mantarların solunum yoluyla çıkardıkları gazlar (başlıca CO

çıkardıkları gazlar (başlıca CO

₂₂

) mantar kümeleri arasında birikir. Bu ) mantar kümeleri arasında birikir. Bu kümeler arasındaki CO

kümeler arasındaki CO

₂₂

yoğunluğu %0.3-0.5’ e kadar çıkabilir. yoğunluğu %0.3-0.5’ e kadar çıkabilir.



Üretim odası havasındaki CO Üretim odası havasındaki CO

₂₂

yoğunluğu, şapka oluşumunu, toplam yoğunluğu, şapka oluşumunu, toplam verimi ve mantarın kalitesini büyük ölçüde etkilemektedir.

verimi ve mantarın kalitesini büyük ölçüde etkilemektedir.

(38)

Ortamdaki CO

₂₂

yoğunluğunun miktarı 3 yoğunluğunun miktarı 3 etmene bağlıdır.

etmene bağlıdır.

1. Kompost miktarı : m

²²

’ ye doldurulan kompost miktarı ile ’ ye doldurulan kompost miktarı ile CO CO

₂₂

üretimi arasında doğrudan ilişki vardır. üretimi arasında doğrudan ilişki vardır.

2. Kompost sıcaklığı: Misel gelişmesi tamamlanmış bir 2. Kompost sıcaklığı: Misel gelişmesi tamamlanmış bir

kompost, sıcaklığı 25

⁰⁰

C olduğunda, 15 C olduğunda, 15

⁰⁰

C sıcaklıktan 3 kat C sıcaklıktan 3 kat fazla CO

fazla CO

₂₂

üretir. üretir.

3. Misel ve mantarların aktivitesi.

(39)



Denemeler Denemeler ilk iki flaşta CO ilk iki flaşta CO

₂₂

üretiminin en yüksek düzeyde üretiminin en yüksek düzeyde olduğunu göstermiştir

olduğunu göstermiştir . . CO CO

₂₂

yoğunluğunun en fazla artış yoğunluğunun en fazla artış gösterdiği devre flaşın pik noktasında hasattan hemen gösterdiği devre flaşın pik noktasında hasattan hemen

önceki dönemdir.

önceki dönemdir. 7-8 günlük bir gelişme süresinde 1 kg 7-8 günlük bir gelişme süresinde 1 kg mantar yaklaşık 190 gr CO

mantar yaklaşık 190 gr CO

₂₂

üretir. Ortaya çıkan bu CO üretir. Ortaya çıkan bu CO

₂₂

ortamdan ulaklaştırıldığında, CO

₂₂

yoğunluğuna bağlı yoğunluğuna bağlı olarak mantarlarda gelişme yavaşlar ya da şekil

olarak mantarlarda gelişme yavaşlar ya da şekil bozuklukları ortaya çıkar.

bozuklukları ortaya çıkar. Hasat döneminde ortamda Hasat döneminde ortamda

%0.2-0.3 CO

₂₂

bulunması, ince uzun saplı, küçük ve erken bulunması, ince uzun saplı, küçük ve erken açma eğiliminde zayıf mantarların oluşmasına neden olur.

açma eğiliminde zayıf mantarların oluşmasına neden olur.

Karbondioksit yoğunluğu %0.3-0.4 üzerine çıktığında Karbondioksit yoğunluğu %0.3-0.4 üzerine çıktığında

şapka oluşumu tamamen durur, yastıklar üzerinde şapka oluşumu tamamen durur, yastıklar üzerinde

miseller gelişmeye başlar ve verim hızla düşer.

(40)

Yastık

Sıcaklığı (

⁰

C) Mantar

kg/m

²

Taze hava miktarı

m

³

/m

²

/ saat Toplam havalandırma

m

³

/oda/saat

16

⁰

C 2 2.0 400

18

⁰

C 2 2.9 600

16

⁰

C 3 3.0 600

18

⁰

C 3 4.3 850

16

⁰

C 5 5.0 1000

17

⁰

C 5 6.0 1200

18

⁰

C 5 7.2 1450

20

⁰

C 6 12.0 2400

200 m

²

yastık alanı olan bir üretim odasında, mantar miktarı ve yastık sıcaklığına bağlı olarak istenen hava miktarı(80-90 kg

kompost/m

²

).

(41)



Deneyler ilk üç flaşta yaklaşık 16 Deneyler ilk üç flaşta yaklaşık 16

⁰⁰

C sıcaklıkta, kompostun C sıcaklıkta, kompostun her kilogramı saatte 0.06-0.08 gr CO

her kilogramı saatte 0.06-0.08 gr CO

₂₂

ürettiği göstermiştir. ürettiği göstermiştir.

Daha sonraki flaşlarda CO

₂₂

üretimi bu miktarın yarısına üretimi bu miktarın yarısına düşer.

düşer.



m m

²²

de yaklaşık 90 kg misel gelişmiş kompst bulunan de yaklaşık 90 kg misel gelişmiş kompst bulunan yastıklarda, normal yetiştirme koşullarında saatte m

yastıklarda, normal yetiştirme koşullarında saatte m

²²

den den 5-7 gr CO

5-7 gr CO

₂₂

çıkışı söz konusudur. Başka bir deyişle yaklaşık çıkışı söz konusudur. Başka bir deyişle yaklaşık olarak her kg mantar saatte 1 gr CO

olarak her kg mantar saatte 1 gr CO

₂₂

üretmektedir. Bu üretmektedir. Bu değerler ortam sıcaklığına bağlı olarak değişir. Örneğin değerler ortam sıcaklığına bağlı olarak değişir. Örneğin 20 20

⁰⁰

C’ lik yastık sıcaklığında ortaya çıkan CO C’ lik yastık sıcaklığında ortaya çıkan CO

₂₂

miktarı 16 miktarı 16

⁰⁰

C C

yastık sıcaklığındaki miktarın 2 katıdır. Yastık içinde ve yastık sıcaklığındaki miktarın 2 katıdır. Yastık içinde ve

üzerinde CO

₂₂

üretimi sulamadan hemen sonra önemli üretimi sulamadan hemen sonra önemli ölçüde artar.

ölçüde artar. İyi kalitede ve en yüksek verim için havadaki İyi kalitede ve en yüksek verim için havadaki

CO CO

₂₂

yoğunluğu %0.06-0.08’den daha yüksek olmamalıdır. yoğunluğu %0.06-0.08’den daha yüksek olmamalıdır.

(42)



Ortamdaki CO Ortamdaki CO

₂₂

i kontrol etmek için bazı etmenlere bağlı i kontrol etmek için bazı etmenlere bağlı olarak değişen miktarlarda taze havaya gerek vardır.

olarak değişen miktarlarda taze havaya gerek vardır.

Örneğin; üretim odasında m

²²

ye 80-90 kg kompost ye 80-90 kg kompost doldurulmuşsa yastık sıcaklığı 16

doldurulmuşsa yastık sıcaklığı 16

⁰⁰

C ise ve o flaşta m C ise ve o flaşta m

²²

den den 5 kg ürün bekleniyorsa,

5 kg ürün bekleniyorsa, her m her m

²²

yastık alanı için 5m yastık alanı için 5m

³³

taze taze havaya gerek vardır.

havaya gerek vardır. Yani 200 m Yani 200 m

²²

lik yastık alanı olan lik yastık alanı olan odaya saatte 1000 m

odaya saatte 1000 m

³³

taze hava verilmelidir. taze hava verilmelidir. Hasadın Hasadın ilerki dönemlerinde verim düşeceğinden gerekli taze ilerki dönemlerinde verim düşeceğinden gerekli taze

hava miktarı da azalacaktır. Ancak

hava miktarı da azalacaktır. Ancak her sulamadan sonra her sulamadan sonra bol havalandırma ve sirkülasyon ile 3 saat içinde mantar bol havalandırma ve sirkülasyon ile 3 saat içinde mantar

yüzeylerindeki su tamamen kurutulmalıdır.

(43)

Sirkülasyon Sirkülasyon



Havalandırma, CO Havalandırma, CO

₂₂

oranını oda içinde %0.08, yastık oranını oda içinde %0.08, yastık yüzeyinde ise %0.1-0.15’ in altında tutmayı sağlar.

yüzeyinde ise %0.1-0.15’ in altında tutmayı sağlar.

Sirkülasyon ya da oda içinde havanın dolaştırılması ise, Sirkülasyon ya da oda içinde havanın dolaştırılması ise,

aşırı sıcaklık farklılıkları ve bazı yerlerde CO

₂₂

birikiminin birikiminin önlenmesidir.

önlenmesidir. Gruplar halinde çıkan mantarlar arasında ki Gruplar halinde çıkan mantarlar arasında ki CO CO

₂₂

yoğunluğu, oda havasında bulunandan 5 kez daha yoğunluğu, oda havasında bulunandan 5 kez daha

fazla olabilir. Bu CO

₂₂

yoğunluğunun hava hareketi ile yoğunluğunun hava hareketi ile mantarlardan uzaklaştırılması gerekir.

mantarlardan uzaklaştırılması gerekir.

(44)



İyi bir verim ve kalite için flaşlara bağlı olarak her m İyi bir verim ve kalite için flaşlara bağlı olarak her m

²²

yastık yüzeyi için saatte 10-15 m

³³

hava sirkülasyonu hava sirkülasyonu gereklidir.

gereklidir. Kural olarak, istenen sirkülasyon miktarı, taze Kural olarak, istenen sirkülasyon miktarı, taze havanın 3 katı kadardır.

havanın 3 katı kadardır. Bu miktar hava yalnızca Bu miktar hava yalnızca

sirkülasyon için kullanılan fan ile karşılanacak demek sirkülasyon için kullanılan fan ile karşılanacak demek

değildir. Havalandırma ile büyük miktarda hava da değildir. Havalandırma ile büyük miktarda hava da

sirkülasyona katılmış olmaktadır. Bu miktarda hava, sirkülasyona katılmış olmaktadır. Bu miktarda hava,

ortamda yüksek hava hızına neden olur.

ortamda yüksek hava hızına neden olur. Eğer bu hava Eğer bu hava yetirince nemli değilse, mantarlar zararlanabilir,

yetirince nemli değilse, mantarlar zararlanabilir, pulcuklanma ortaya çıkar ve yastık yüzeyi kurur.

pulcuklanma ortaya çıkar ve yastık yüzeyi kurur.

(45)

Oransal Nem % Hava Hızı (cm/ sn)

70-75 15-20

80-85 60

90-95 240

Değişik nem derecelerinde izin verilebilir hava hızı.

(46)



Havalandırma ve sirkülasyon ile Havalandırma ve sirkülasyon ile hasat döneminde hasat döneminde hava hava oransal nemi %85 dolayında tutulmalıdır. Bu dönemde oransal nemi %85 dolayında tutulmalıdır. Bu dönemde

nemin %90’ın üzerinde olması Trichoderma ve Bakteriyel nemin %90’ın üzerinde olması Trichoderma ve Bakteriyel

leke gibi bazı hastalıkların gelişmesini kolaylaştırır.



Deneyimli yetiştiriciler mantarın şekli ve durumundan Deneyimli yetiştiriciler mantarın şekli ve durumundan havalandırma ve sirkülasyonun yeterli olup olmadığını havalandırma ve sirkülasyonun yeterli olup olmadığını

anlayabilirler. Büyük, soğanımsı mantar taslakları ve ince anlayabilirler. Büyük, soğanımsı mantar taslakları ve ince

uzun saplı, küçük şapkalı mantarlar yastıklar üzerindeki uzun saplı, küçük şapkalı mantarlar yastıklar üzerindeki

sirkülasyonun yetersiz, CO

₂₂

yoğunluğunun fazla olduğuna yoğunluğunun fazla olduğuna işarettir. Koşullar düzeltildiğinde bu şekil bozukluklarının işarettir. Koşullar düzeltildiğinde bu şekil bozukluklarının

görülmesi verim düşüklüğünü de beraberinde getirir.

(47)



Pratikte hava sirkülasyonunun yeterli olup olmadığını Pratikte hava sirkülasyonunun yeterli olup olmadığını anlamak için, yastıklar üzerine sigara dumanı üflenir.

anlamak için, yastıklar üzerine sigara dumanı üflenir.

Eğer duman 20 saniye içinde kaybolursa hava Eğer duman 20 saniye içinde kaybolursa hava

sirkülasyonu yeterli demektir sirkülasyonu yeterli demektir . .



Sulamadan hemen sonra mantarların üzerinde kalan Sulamadan hemen sonra mantarların üzerinde kalan ıslaklığı gidermek için havalandırma ve sirkülasyon ıslaklığı gidermek için havalandırma ve sirkülasyon